Европанинг иқлими ва ички сувлари - Geografiya - Referatlar

Европанинг иқлими ва ички сувлари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

48.5 KB

Ko'chirib olish

E вропанинг иқлими ва ички сувлари Режа : 1. Европа иқлимига таъсир қилувчи омиллар. 2. Европа иқлимининг ўзига хос белгилари. 3. Европа қитъаси жойлашган иқлим минтақалари. 3. Европанинг ички сувлари.

Европа иқлими шаклланишида бевосита унинг географик ўрни, орографик тузилиши жуда катта аҳамиятга эга. Жумладан уни Атлантика океани хавзасида жойлашганлиги океандаги Илиқ оқимнинг мавжуд эканлиги ҳамда худуднинг шимолий-шарқий томон кенгайиб бориши худуд иқлимини ўзига хос тарзда шаклланишига сабаб бўлади. Худуд иқлимини шаклланишида радиациянинг умумий микдори ва радиация балансини аҳамияти жуда атта. Худудда радиация баланси ва радиация микдори жанубдан шимолга томон кенгайиб боради. Сицилия ва Болқонда йиллик радиация микдори 160, Париж кенглигида 100 ккал.см га тенг. Радиация баланси ҳам Европанинг жанубида 80, Париж кенглигида 40, Шимолий Скандинавияда 30 ккал.см га тенг. Бутун Европа ёзда радиация баланси мусбат, қишда эса фақатгина Ўрта денгиз буйидагина радиация мусбат бўлиб, қолган районларда манфий ёки О га яқиндир. Европа устида асосий типдаги ҳаво массалари хукмронлик қилади. Ўрта кенгликлар ҳаво массалари, Арктика ва тропик ҳаво масалари мавжуд. Худуд иқлимини шаклланишида Атлантика океани устида таркиб топадиган ўрта кенгликлар ҳаво массалари таъсири жуда юқоридир. Мўтадил кенгликлардаги денгиз ҳавоси ҳамда континентал ҳавоси ўртасидаги фарқ жуда катта бўлиб қуруқлик ҳавоси унча катта роль ўйнамайди. Арктика ҳавоси эса асосан шимолий худудларга жуда катта таъсир кўрсатади. Атмосфера циркуляцияси атмосфера босимини худуд бўйича тақсимланишига боғлиқ. Жумладан Арктика ва субтропикларда юқори босим минтақалари ва уларнинг оралиғида паст босим минтақаларининг мавжудлиги, худудга кириб келадиган ҳаво массаларини асосан шу юқори босимли минтақалардан келишига сабаб бўлади. Худудга Марказий Осиё ва Азор ороллари яқинидаги Азор максимумларини таъсири кучлидир. Атмосфера циркуляциялари мавсумий характерга эга бўлиб мавсумлар бўйича алмашиниб туради. Шарққа борган сари ҳаво массаларининг ўзгариши натижасида ғарбий ҳаво оқимининг ҳароратси камая боради ва бу ерларда денгиз иқлими типи бир мунча ўз хусусиятини йўқотади. Термик шароитнинг худуд бўйлаб нотекис бўлиши қишда қор қоплами узоқ вақт турмаслигига сабаб бўлади қор Фенноскандиянинг шимолида 6-7 ой, жанубида ва

Германия-Польша текислигининг шарқида 1-2 ой, Дунай бўйи текисликларида 3-4 ҳафта қолган худудларда ундан ҳам кам муддат сақланиб туради. Атлантика соҳилида айниқса ёғин кам ёғиб шарққа томон камайиб боради. Бунга сабаб циклон фаолиятининг камайиб денгиз ҳавосини қуруқлик ҳавоси билан алмашинишидир. Қиш фасли ҳаво ҳароратси Мадридда -12, Пимла - 4,, Лондонда -13, Берлинда -26, Мурманскда - 38 кўрсаткичга эга, Ёзда эса Мадридда +44, Пимла +39, Лондонда +34, Берлинда +38, Мурманскда +33 кўрсаткичга эга. Ёғин микдорини географик тақсимланишида худудга қириб келувчи Исландия минимуми ва ғарбий йўналишидаги шамоллар оқими катта таъсир кўрсатади. Худуднинг намлик коэффициенти бир мунча юқори эканлиги худуда ёғин микдорини ҳам материкни ички қисмига нисбатан бир мунча кўп бўлишига сабаб бўлади. Худудни катта қисмида 9 000 мм ёғин ёғади. Европа арктика, субарктика, мўътадил ва субтропик иқлим минтақаларида жойлашган. Арктика ва субарктика минтақалари. Бу минтақаларда Европанинг Шпицберген, Исландия, Ян-Майен, Медвежий ороллари жойлашган. Арктика минтақасида йил давомида Арктика ҳавоси хукмрон. Субарктикада қишда арктика ёзда мўътадил ҳаво массалари алмашиниб туради. Мўтадил минтақа. Бу минтақада йил бўйи ўрта кенгликлар ҳаво массалари хукмронлик қилади. Ғарбдан циклонлар келиб туради. Минтақанинг шимолий қисмида ёз салқин жанубида эса иссиқ. Океан таъсирига кўра денгиз ва қуруқлик иқлим типлари ажратилади. Минтақанинг жанубий қисмида Европа Атлантика соҳилининг денгиз иқлими; Европа Атлантика соҳилининг денгиз иқлимидан шарқий Европанинг қуриқлик иқлимига ўтувчи иқлим Дунай бўйи текисликларининг континентал иқлими; ўрта баландликдаги тоғлар иқлими; баланд тоғлар иқлими типлари мавжуд. Субтропик минтақа. Бу минтақада ёзда тропик, қишда мўътадил минтақа ҳавоси ҳукмронлик қилади. Жанубий Европанинг катта қисми Венеция–Падан пасттекислиги Пиренея ва Болқон ярим оролларининг шимолидан ташқари шу минтақада жойлашган. Ғарбий Европа қисмида Ўрта денгиз типи характерли. Бу минтақада ҳам денгиз ва қуриқлик типлари ажратилади.

Ички сувлари. Европа ички сувлари асосан Атлантика хавзасига кирувчи дарёлардан иборат. Европа худудининг рельефининг нотекислиги ва парчаланганлиги худудида тарқалган дарёлар хавзаларининг кичиклиги ва катталигига сабаб бўлади. Европа ички сувларига жуда бой. Бунга асосий сабаб худудда ёғинни кўп ёғиши ва кўплаб худудларда қоплама жинсларни жуда ҳам юпқа эканлиги сабаб бўлади. Европа дарёларини сув режими ва водий марфологиясига кўра бир неча типларга бўлинади. Феноскандия дарёлари 3 га асосий типга бўлинади. 1. Норвегия типи. Бу дарёлар шўх, тез, қисқа ва фьордларда шаршара ҳосил қилиб оқади. Улар асосан музлик ва тоғдаги қорларда ҳамда муз ва қор сувларидан тўйиб баҳор ва ёзда тўйиниб оқади. 2. Шарқий Скандинавия дарёлари. Дарё водийлари ва ҳавзалари унча яхши таркиб топмаган, ёш, тўртламчи давр музликлари излари яққол кўринади. Дарёларда шаршара, остоналар ва тезоқар жойлар кўп учрайди. Бу дарёларга Гломма, Даль-Эльвен ва Торнио-Йоки дарёлари мисол бўлади. 3. Финландия типи. Бу типдаги дарёлар бир мунча кенг, ўзанлари унча яхши ривожланмаган. Мўътадил иқлим минтақанинг жанубий қисми дарёлари ҳам сув режими водийларининг морфологик хусусиятларига кўра алоҳида типларга бўлинади. Бу дарёларнинг 1-типи Атлантика сохили дарёлари бўлиб, уларга Пенза, Северн, Қуйи Сена дарёлари мисол бўлади. Улар буғланиш даражасининг камлигидан жуда серсув дарёлардир. Икки мўтадил иқлим дарёлари йил давомида бир текисда оқади. Германия-Польша текислиги шарқининг ўткинчи иқлими типидаги дарёлар Одра типидаги дарёларни ҳосил қилади. Уларни сув режими бир ҳилда эмас. Улар ёмғир ва қор сувларидан тўйинади. Бу дарёларга Висла ва Одра мисол бўлади. Улар асосан ёмғир ва қор сувларидан тўйиниб қишда музлайди. Баҳорда тўпланиб қолган қорларнинг эриши натижасида жуда ҳам тўлиб оқади.

Дунайбўйи текисликлари дарёлари режими юқоридаги дарёларга ўхшайди. Улар аралаш тўйинади. Ўртача баландликдаги герцин тоғлари дарёлари икки марта тўлиб оқади ва икки марта суви камаяди. Дарёлар анча серсув ва тез оқади. Уларнинг водийлари нисбатан чуқур ва тор, нишаблиги юқори бўлади. Бу дарёларга Дунай, Элба, Одра, Луара юқори оқимлари қиради. Альп типидаги дарёларнинг муз ва доимий қорлардан иборат катта сув заҳираси мавжуд. Уларга Юқори Рейн, Дунайнинг альп тоғларидан бошланувчи ирмоқлари, Рона, По дарёларининг баъзи ирмоқлари киради. Ўртаденгизбўйи дарёлари режими асосан ёмғир билан боғлиқ. Қишда тўлиб оқади, ёзга келиб буғланишнинг ортиши натижасида баъзи дарёлар бутунлай қуриб қолади. Уларга Эбро, Тибр ва Болқон яриморолининг баъзи дарёлари киради. Европанинг йирик дарёси Дунайдир. У Мураккаб типдаги дарёларга мансубдир. Дунайнинг юқори қисми анча серсув ава ёзда тўлиб оқади. Ўрта дунай пастекислигида Тиса дарёсини қўшиб олади. Шунингдек у ўзининг илон изи йуналиши буйлаб Ваг, Драва, Сава, Шимолий ва Жанубий Морава каби ирмоқларнинг қўшиб олади. Бу ирмоқларнинг кўпи қорлардан тўйинганлиги учун баҳорда тўлиб оқади. Август, октябр ойларида суви камаяди. Қуйи Дунай- типик текислик дарёси бўлиб, секин оқади, қайири бир оз боқоқлашган, денгизга яқинлашган сари тармоқланиб дельта ҳосил қилади. Европа жуда кўлларга бой. Асосий кўллар Венерин 5546 км, чайма - 1800 км, Женева 586 км, Бодин - 538 км. Европада тўртламчи даври муз босим даври қатор кўлларни ҳосил қилишга сабаб бўлган. Уларнинг орасида Морена тектоник кўлидир.

Ф ойдаланишга тавсия этиладиган адабиётлар 1. Ермаков Ю.Г. и др. Физическая география материков и океанов. М: В е сшая школа, 1988. 2. Рябчиков А.М. Физическая география материков и океанов. М: В е сшая школа, 1988. 3. Физическая география мирового океана. М: Издательство Московского Университета, 1988. 4. Рябчиков А.М. Дунё қитъалари табиий географияси, Тошкент, 1968. 5. Власова Т.М. Физическая география материков и океанов. Том I - II , М: Просвеўение, 1976. 6. Власова Т.М. Материклар ва океанлар табиий географияси. I - II том.Тошкент, 1985. 7. Леонтьев О.К. Физическая география мирового океана. М: 1982. 8. Энциклопедицеский словарь географических терминов. М: 1968. 9. www.ziyonet.net

O'xshashlar

Африка материгининг иқлими ва ички сувлари

Узбекистон ички сувлари

Евросиё ички сувлари

Евросиё ички сувлари

Осиёнинг иклими ва ички сувлари