AQSh madaniyati - Geografiya - Referatlar

AQSh madaniyati

Yuklangan vaqt:

24.01.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

44.5 KB

Ko'chirib olish

AQSh madaniyati Reja: 1. AQSH aholisining urf-odatlari va bayramlari. 2. AQSh adabiyoti.

Tayanch iboralar: hindu, mustamlakachi, feyerverk, salyutlar, karnaval, Rojdestvo, Avliyo Patrik kuni, roman- tizm, bosqinchilik, fashizm. Urf-odatlari va bayramlari. AQSH tarixiga nazar soladigan bo `lsak, qadimda bu yerdagi tub aholi hisob- langan hindularni yevropalik mustamlakachilar AQSH va Kanadani bosib olganda siqib chiqargan. Ular yevropalik mustamlakachilarga qarshi mardonavor kurash olib bo-rishgan. Mustamlakachilar – ispanlar, fransuzlar, ingliz-lar o`zlarining katta ta’sirini ko`rsatishgan. Ayniqsa, buni AQSHdagi Florida shtatidagi Sankt- Avgustinda (1565) ko`rishimiz mumkin. Ispaniya mustamlakachilari yana o`zlarining ta’sirini Kaliforniya, Arizona, Nyu-Meksiko va Texas shtatlariga ham ko`rsatgandir. AQSH aholisini chetdan ko `chib kelgan millat va elatlar, turli irq vakillari tashkil qilsa-da, bu yerda oila viy, xonadon, turli xalq urf-odatlari, mamlakat tarixi bi-lan bog `liq bo`lgan milliy bayramlar ko`p nishonlanadi. Ushbu bayramlar munosabati bilan amerikaliklarning dam olish kunlari uzaytiriladi, ya’ni bayram kunlari asosan du-shanba kuniga mo`ljallanib, aholi bayramni to`laqonli ni- shonlashi uchun sharoit yaratiladi. Bayram kunlari barcha tashkilot va banklar uchun dam olish kuni deb hisobla-nadi. Yoz faslida 3 ta asosiy bayramlar o `tkaziladi. Ulardan “Xotirlash kuni”, “Mehnatkashlar kuni” va “Mustaqillik kuni” keng nishonlanadi. Bu kunda asosan ochiq havoda barbekyu (kabob) pishiriladi. Mustaqillik kunida esa bar-bekyudan tashqari feyerverk, salyutlar otish ham odat hi-soblanadi. “Xotirlash kuni” – AQSHning milliy bayrami bo`lib, har yili may oyining oxirgi dushanba kuni nishonlanadi. Bu kun Amerikaning barcha urush-janglarda halok bo`lgan harbiy askarlarini xotirlash uchun bag`ishlangan. 1971-yil- dan boshlab bu bayram AQSHning “Milliy bayrami” deb tan olindi. Bu kunda amerikaliklar qabrlarni, harbiy xoti-ra maydonlarini ziyorat qilishadi va AQSH bayrog`i tush paytgacha tushiriladi. “ Mehnatkashlar kuni” – AQSHning milliy bayra-mi, sentyabr oyining birinchi dushanba kuni nishonla-nadi. Ilk marotaba 1882-yili Nyu-Yorkda

nishonlan-gan. 1894-yildan boshlab AQSHning barcha shtatlarida qonuniy davlat bayrami deb tan olingan. Bu bayram – amerikaliklar uchun yoz oyining oxirgi kuni timsoli. Bayram kuni ishchilar va ularning oilalari uchun festival-lar uyushtiriladi. “Mustaqillik kuni” 1779-yilda AQSHning mustaqil-lik deklaratsiyasi tasdiqlangan kun bo`lib, unda AQSH ning Buyuk Britaniya Qirolligidan mustaqilligi e ’lon qi-lingan. AQSHda har yili 4-iyul kuni nishonlanadi. Bu kun AQSHning ozod va mustaqil davlat sifatida tug`ilgan kuni hisoblanadi. Ko`p amerikaliklar bu kunni “To`rtinchi iyul” deb ham atashadi. Bayram feyerverk, barbekyu, turli xil karnaval, ko`rgazma, sayil, konsert, oilaviy uchrashuv va boshqa ommaviy tantanalar bilan nishonlaydilar. Amerika Qo `shma Shtatlari aholisi ko`p millatli bo`lib, u Yevropa mamlakatlaridan ancha keyin shakllan-gan. Shu sababli AQSHning o`ziga xos urf- odatlari kam-roqdir, ko`pgina emigrantlar o`z urfarini saqlab qolgan-lar. Shunga qaramay, AQSHda keng tarqalgan urf-odat – “Rojdestvo”da barcha oila a’zolari birga yig`ilishib, sovg`alar hadya qilishi, o`z madhiyasi va mamlakatning barcha Prezidentlari ismini yoddan bilishi bayramning asosiy yuqori saviyada o`tishini ta’minlaydi. AQSHning ko`pgina o`ziga xos, qiziqarli odatlari ham mavjud. Masa- lan, aholi transportida bir-biriga joy berilmaydi, restoranda ayol kishi uchun haq to`lavorish odat emas va uyga kirish-dan oldin hech qachon oyoq kiyimi yechilmaydi. “Avliyo Patrik kuni”da esa barcha amerikaliklar irland- lar urf-odatlarini bajarish orqali bayramni keng nishon-lashga kirishadi. Ya’ni irland urf-odatiga ko`ra atrofdagi barcha narsalar yashil rangga bo`yaladi, hatto yashil pivo va kulchalar ham shular jumlasidandir. Urfga ko`ra har bir voyaga yetgan kishi irland bariga borib, bir qadah o`tkir ichimlikdan ichishi kerak. Amerikaliklarning eng sevimli zamonaviy bayrami bu Xellouindir. Bu bayramning kelib chiqish tarixi Irlandi-ya va Shotlandiya keltlarining urf- odatlariga borib taqa-ladi. Bayram asosan ingliz tilida so `zlashuvchi davlatlarda 31-oktyabr kuni nishonlanib, u rasmiy dam olish kuni deb hisoblanmaydi. Bu

kunda barcha amerikaliklar har xil an tiqa niqobli kostyumlarni kiyib, barcha birgalikda nishon-lashga harakat qiladilar. Noyabr oyining oxirida esa AQSH aholisi “Shukrona kuni”ni nishonlaydilar. Bu kunda barcha oila a’zolari qa-yerda bo`lishlaridan qat’i nazar, yetib kelib bir stol atro-fda yig`iladilar. Odatga ko`ra, bu kunda pishirilgan kurka go`shtini tanovul qilib Xudoga barcha bergan ne’matlari uchun shukrona bildiradilar. “Martin Lyuter King kuni” – AQSHning federal bayra- mi, butun mamlakatda dam olish kuni, afroamerikaliklar huquqi himoyachisi, Nobel mukofoti sovrindori Martin Lyuter Kingga bag`ishlangan. Bayram har yili yanvar oyi- ning uchinchi dushanba kuni nishonlanadi. Uzoq vaqt mo- baynida Martin Lyuter King kunini AQSHning bir qancha shtatlari bayram sifatida tan olmagan va boshqa bayramlar bilan qo`shib nishonlangan. Faqatgina 2000-yilga kelib bu bayram AQSHning barcha hududlari bo`ylab bayram qili-nadigan bo`ldi. 2 . Adabiyoti. AQSh adabiyoti XVI asrdan rivojlana boshladi. 1775-1783- yillar mustaqillik uchun urush davri-dagi ma ’rifatparvarlar, xususan, “Uchinchi tabaqa” oliy maqsadlarining targ`ibotchisi B.Franklin va atoqli pub-lisist “Somom aql” (1776) va “Inson huquqlari” (1791-1792) manifestining muallif T.Peyn faoliyati milliy adabi-yotni rivojlantirishda muhim ro`l o`ynadi. T.Jeffersonning “Mustaqillik deklaratsiyasi”da (1776-yil) ilg`or ma’rifatparvarlik g`oyalari aks etdi. Yevropa romantizmi ta’sirida 19-asrning 1-yarmida Amerika romantizmi yu- zaga keldi va milliy o`ziga xoslik xususiyatlarini ifodalab berdi. Romantizmning dastlabki davri 1810-1830-yillarga to`g`ri keladi. Uning eng salmoqli vakillaridan V.Irving, U.K.Brayant, J.F.Kuper asarlarida Amerika xalqining farovon turmush haqidagi orzu-umidlari aks etgan. 19-asrning 40-60-yillarida adabiyotda negrlarni qul-likdan ozod qilish uchun boshlangan harakat bilan bog `-liq yo`nalish yuzaga keldi. J.G.Uityer, X.U.Longfello, J.R.Louell, G.Bicher-Stou (“Tom tog`aning kulbasi”), R.Xildret kabi shoir va yozuvchilar asarlari, U.L.Xarrison, U.Filips, A.Linkoln, mutafakkir negr F.Duglaslarning pub- lisistikasi quldorlikka qarshi qaratildi. Shoir U.Uitmen ijodi ham milliy adabiyotni rivojlantirishda muhim rol o`ynadi. Fuqarolar

urushidan keyin AQSh adabiyotida Mark Tven (“Tom Soyerning sarguzashtlari”, “Geklberri Finning sarguzashtlari”) AQSh adabiyoti tarixida o`chmas iz qoldirdi. T.Drayzer (“Moliyachi”, “Amerika fojiasi”), F.Norris, J.London (“Martin Iden”) 19-asr AQSh adabiyoti an’analarini davom ettirib, AQSh adabiyoti tarixida yangi sahifa ochdilar. J.Londonning asarlarida insonning alohi-da toifasi, mard, kuchli, halol, ayni vaqtda o`z hayotiy kurashida yolg`iz inson gavdalantirilgan. T.Drayzerning romanlarida ijtimoiy hodisalar chuqur tahlil etilgan, zamon qahramonlarining taqdiri keng miqyosda tasvirlan-gan, tarixga donishmandlarcha nazar tashlangan. 20-asrning 20-yillarida “Yo`qotilgan avlod” deb atal- gan adabiy guruh (E.Xeminguey, U.Folkner, J.Dos-Passos, F.S.Fitsjerald) tashkil topdi. Uning vakillari mavjud tar-tib qoidalarni tanqid qildilar, ishonchsizlikni, bosqinchilik urushlariga qarshi harakatni, yosh avlod fojiasini tasvir- ladilar. Ikkinchi jahon urushi arafasida T.Drayzer fashizm mohiyatini fosh etdi va unga qarshi kurshchi obrazini yaratdi. Amerika adabiyotining eng yaxshi namunalari “Tom tog`aning kulbasi” (G.Bicher Stou), “Tom Soyer- ning sarguzashtlari” (M.Tven), “Ko`mir qiroli” (E.Sinkler) romanlari, J.London, O.Genri, T.Drayzer, O.Karlson, P.Bak, R.Konnel, E.Xeminguey hikoyalari, J.Xyuz she’rlari va boshqa asarlar o`zbek tiliga tarjima qilinib, nashr etilgan.

Adabiyotlar: 1. Abirqulov Q. Iqtisodiy geografiya. – T ., « O ‟ zbekiston » 2004. 2. География, политика и култура (современ. проблемы географии). Л .,1990. 3. Jahon mamlakatlari iqtisodiy-ijtimoiy geografiyasi Elektron ta`lim resurslari www.arxiv.uz www.ziyonet.uz

O'xshashlar

AQSh tarixi

AQSH davlat ramzlari AQSH ta'lim tizimi

AQSH davlat tuzumi

Amerika Qo'shma Shtatlari ( AQSH )

AQSh iqtisodiyoti, sporti va ommaviy axborot vositalari