Термодинамиқанинг иккинчи қонуни - Fizika - Referatlar

Термодинамиқанинг иккинчи қонуни

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82.5 KB

Ko'chirib olish

Термодинамиқанинг иккинчи қонуни Режа : 1. Газ энтропияси. 2. Термодинамиқанинг иккинчи қонунини умумий шаклланиши.

Юқорида кўриб ўтганимиздек P, V, T, U ва i газ ҳолатининг ўлчамлари (кўрсаткичлари) бўлиб ҳисобланади. Лекин иссиқлик миқдори q ва иш l газ ҳолати ўлчамлари бўла олмайди. Ҳар қандай термодинамик жараёнда қатнашадиган иссиқлик миқдорини билиш учун термодинмикада яна бир газ ҳолатининг ўлчами-энтропия тушунчаси киритилган. Энтропия сўзи грекчадан олинган бўлиб ўзгартириш, айлантириш деган маънони англатади. Бу функция энергияни бошқа энергияга ўзгартириш тадқиқотлари учун қўлланилади. Энтропияни мохияти билан танишиш учун PV диограммада ихтиёрий қайтувчи 1-2 газ ҳолатини ўзгариш жараёнини кўриб чиқамиз. Жараён давомида газнинг ҳарорати ўзгариб туради. Агар 1 - 2 жараённи чексиз кичик ва бир - бирига чексиз яқин бўлакларга бўлсакда, ҳар бир бўлакда dq иссиқлик берилди деб оламиз. Бунда биз чексиз кичик жараён оралиғида газнинг ҳарорати деярли ўзгармайди дейишимиз мумкин. Чексиз кичик жараёнда газга берилган исиқликни газнинг абсолют ҳароратига "Т" нисбатини келтирилган иссиқлик деб атаймиз ва ds билан белгилаймиз, яъни ds T q   , (1) ёки бу ифодадан чексиз кичик жараёнда газга берилган иссиқликни аниқлаш мумкин  q = T × ds (2) Маълумки, газнинг термодинамик ҳарорати "Т" доимо мусбат қийматга эга. Шунинг учун охирги (2) тенглигига қараб қуйидаги фикрни юритиш мумкин. Агар газга иссиқлик берилса иссиқлик миқдорини кўрсатувчи энтропия ортади ва аксинча, газдан иссиқлик олинса энтропия ҳам камаяди. Газнинг энтропиясини аниқлаш учун термодинамика 1 - нчи қонунини дифференциал кўринишдаги тенгламасини Т га бўламиз T Pd T dT C T q v     (3)

газ ҳолати тенгламаси PV+RT ни қуйидаги ҳолга келтирамизда   R T P (3) тенгликга қўямиз    Pd R T dТ C T q v   ёки (1) ни ҳисобга олсак     dR T dT C dS v бўлади. Бу dS катталик, газнинг ҳар бир ҳолати учун аниқ қийматга эга бўлган газ ҳолатининг маълум функцияси бўлиб, термодинамикада энтропия дейилади. Демак, энтропия - маълум функция "S" нинг тўла дифференциали бўлиб, у фақат газ ҳолатининг ўлчамларига боғлиқдир. Шунинг учун энтропиянинг ўзи ҳам газ ҳолатининг ўлчами бўлиб ҳисобланади. Энтропиянинг абсолют қиймати термодинамикада унчалик аҳамиятсиз бўлиб, унинг ўзгариши эса катта аҳамиятга эга. Чунки унинг ўзгариши газга берилган иссиқлик миқдорини тўла храктерлайди. Шунинг учун термодинамикада ишчи жисм энтропиясининг ўзгариши аниқланади            d R T dT C S S S T T V 2 1 1 2 1 2 2 2 ln n P P R T T l C S p    Энтропия тушунчаси термодинамик ҳисоблар учун жуда кулай бўлган "TS" диаграммасини киритиш имконини беради. Бунда абцисса ўқига маълум масштабда энтропиянинг "S" қиймати, ордината ўқига эса термодинамик ҳароратнинг қийматилари қўйилади. Агар газ 1-ҳолатда 2-ҳолатга ўтишда Т= f (S) эгри чизиғи орқали борган бўлса, у ҳолда берилган иссиқлик миқдори ds T q ×   ва  ×  2 1 T T ds T q бўлади. Демак, бундан кўриниб турибдики, "ТS" диаграммада

6-расм. Иссиқликнинг Т, S - координатада график кўриниши жараённи кўрсатувчи эгри чизиқ, бошланғич ва охирги ҳолатлар орқали ўтган иккала ордината ва абцисса ўқи билан чегараланган юза 1-2-3- 4-1 маълум масштабда жараёнда қатнашган иссиқлик миқдори "q"ни ифодалайди. Шунинг учун термодинамик жараёнларни бундай координаларда ифодаашни "ТS" диаграммаси ёки иссиқлик диаграммаси дейилади. Термодинамиканинг иккинчи қонуни умумий шаклланиши Термодинамиқаниг биринчи қонунидан келиб чиқадики, дигателларда иссиқлик ва механик энергияни ўзаро алмашиниши (ўзгариши) фақат маълум эквивалент миқдорда амалга ошади. Энергия сарфланмасдан ишни бажариш мумкин бўлган двигателни абадий двигателлар дейилади. Маълумки, бундай двигателлар бўлиши мумкин эмас ва бу термодинамиқанинг биринчи қонунига зиддир. 1755 йилда Франция Фанлар Акамедияси бундан кейин ҳар қандай турдаги абадий двигател тўғрисидаги лойиҳаларни кўриб чиқмасликни эълон қилди. Тажрибалар шуни кўрсатдики, механик энергияни тўлиқ иссиқлик энергияга айлантириш мумкин, масалан ишқаланиш йўли билан. Аммо иссиқликни тўлиқ механиқ энергиясига айлантириш мумкин эмас. Бу табиатда фундаментал қонун борлиги билан боғлиқдир. Бу қонунни термодинамиқанинг иккинчи қонуни дейилади. Бунинг моҳиятини тушунтириш учун иссиқлик двигателининг ишлашига мурожат қиламиз

Тажриба шуни кўрсатдики, ҳамма иссиқлик двигателлари иссиқлик берувчи иссиқлик манбаларидан (ишчи танадан) ва иссиқликнинг совуқ манбасидан ташкил топади. Амалда мавжудиссиқлик двигателларининг иссиқлик манбалари бўлиб ёқилғини ёниш химик реакцияси хизмат қилади, совуқ манба бўлиб эса - атроф муҳит, яъни атмосфера ҳисобланади. Ишчи тана бўлиб, юқорида айтилгандек, газ ёки буғ қўлланилади. Двигателни ишлаши қуйидагича амалга ошади. Ишчи тана 1В2 чизиқ бўйича кенгайиб майдони 1В22 '1' га тенг бўлган ишни бажаради. Тўхтовсиз таъсир қиладган иссиқлик машиналарида бу жараён кўп марталаб қайтарилиши керак. Бунинг учун ишчи танани олдинги ҳолатга келтириб қўйиш кераклигини билиш керак. Бундай ўтиш 2В1 жараёни бўйича амалга оширилиши мумкин. 8-расм Р  ва T , S диаграммаларда айланма цикл. Аммо бунда ишчи тана устидан худуд шундай ишни бажариш керак бўлади. Маълумки, бунинг ҳеч маъноси йўқдир, чунки ишнинг йиғиндиси- цикл иши нолга тенг бўлади. Двигатель тўхтовсиз механиқ энергияни ишлаб чиқиши учун, кенгайишдаги иш сиқишдаги ишдан катта бўлиши керак. Шунинг учун сиқиш эгри чизиғи 2А1 кенгайиш чизиғидан пастда ётиши керак. 2А1 жараёнида сарфланган иш 2А11 '2' майдон билан ифодаланади. Натижада ҳар Иссикликнинг иссик манбаси Т 1 Ишчи тана Иссикликнинг совук манбаси Т 2q 2 T 4q 1 7 -расм. Иссиклик двигателининг термодинамик схемаси

бир килограм ишчи тана цикл давомида l ц фойдали иш қилади. Бу ишнинг майдони 1В2А1 га эквивалент бўлиб, цикл контури билан чегараланган. Агар А ва В нуқталардан уринма бўлган иккита адиабатик чизиқ ўтказсак цикл иккита участкага А1В ва В2А га бўлинади. А1В участкада эса q 2 иссиқлик келтирилади (киритилади). В2 А участкада эса q 2 иссиқлик чиқарилади. А ва В нуқталарда иссиқлик кирмайди ҳам ва чиқмайди ҳам, фақат иссиқлик оқими ишораларини ўзгартиради. Шундай қилиб, двигателни тўхтовсиз ишлаши учун ишчи танага иссиқлик манбасидан q 1 иссиқлик келтирилади, ва ундан совуқ манбага q 2 иссиқлик чиқарилади. "TS" диаграммада q 1 иссиқликга А' А1ВВ' майдон, q 2 га - A'A2BB' майдон эквивалентдир. Цикл давомида двигатель томонидан бажарилган ишни иссиқлик манбаидан циклга киритилган иссиқлик миқдорига нисбати циклдаги фойдали ишнинг термик коэффициенти деб аталади.1 2 1 1 q q q q lц t     ФИК иссиқлик двигатели циклининг такомиллашганлик даражасини билдиради. ФИК қанча катта бўлса келтириган иссиқлик кўпроқ ишга айланади. Фойдаланилган адабиётлар 1. И. А. Каримов Ўзбекистон XXI аср бўсағасида. Хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тарақққиёт кафолотлари. Т.1997.

2. Ж. Нурматов ва бошқалар. Иссиқлик техникаси. Т. 1998. 3. www.Ziyonet.uz

O'xshashlar

Термодинамиқанинг биринчи қонуни

Тeрмодинамиканинг биринчи қонуни

Термодинамиканинг биринчи бош қонуни

Тўла ток қонуни. Магнит занжирларини ҳисоблаш

Модданинг магнит майдон учун тўла ток қонуни