Катта қаршиликларни ўлчаш - Fizika - Referatlar

Катта қаршиликларни ўлчаш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

100.5 KB

Ko'chirib olish

Катта қаршиликларни ўлчаш Режа : 1. Ўлчашлар ва ҳисоблашлар . 2. Тажриба натижаларини эҳм да ҳисоблаш

Керакли асбоблар . Амперметр ( гальвонометр ), вольтметр , катта қаршиликли резисторлар , доимий ток манбаи , реостат , калит . Катта қаршиликли резисторларнинг қаршилигини ўлчаш учун 1- шаклдаги схемани тузамиз . Бу схемада ток манбаи ва реостат потенциометрик ( кучланишларни бўлиш ) уланган бўлиб , унинг ad учларида , сургич d ни a тугунга яқинлаштириб ёки узоқлаштириб нолдан ток манбаининг электр юритувчи кучигача ( Е ) – кучланишни ўзгартириб оламиз . 1- шакл . Схемадан кўринадики , амперметр на номаълум қаршилик бир - бирларига кетма – кет уланган бўлиб , уларга параллел равишда вольтметр улангандир . Демак вольтметр амперметр ва R x – лардаги потенциал тушишларини кўрсатади . U A = U Rx = U (1)e KА V R d в аR x R A

Амперметр ва R x лар кетма – кет бўлгани учун улардан бир хил ток (J A = J x ) ўтади . Унда J A R A = J A × R x = U (2) Агарда катта қаршиликли резисторлар бир нечта бўлса , у ҳолда    A r A i ix R J U R   (i = 1 ¸ k) (3) Бу ишда катта қаршиликли резисторлар бўлгани учун R x >> R A бўлади . Бу ҳолда амперметр ва R x лардан жуда ҳам кичик ток ўтади . Шунинг учун ҳам схемадаги амперметрни сезгир гальвонометр билан алмаштирамиз 2- шаклда берилган схемани йиғамиз . 2- шакл мураккаб схемадир . Бу схемада тугунлар ва ёпиқ контурлар бор . Схемада вольтметр занжирнинг cd қисмдаги ва R x даги потенциал тушишларни кўрсатади .R r Г в аR х e V KRR ш d 2-шакл.

U x = U cd = U (4) Занжирнинг cd қисмидаги қаршилик ш r ш r R R R R  × га тенглигидан (4) тенглама қуйидагича ёзилади . U R R R R J R J ш r ш r x x x   × ×  (5) i ir ш r x N C M J J J J × ×    ) (; i i ш r ш ш r ш r ix N U R R C M R R R R R R ×  × ×   ×  ( ) ( (6) (6) формулага қуйидаги белгилашларни киритаимз ш r ш r R R R R a  ×  i i ix N U b a R ×   ) ( (7) Бу ердан i x i N b a R U ×   (8) ёки i i x d c y ×   (9) (9) тенглама гальвонометр кўрстаиши билан вольтметр кўрсатиши орасидаги боғланишни беради . 2- шаклда R x ўрнига ҳажми номаълум қаршиликларни R 1 , R 2 , R 3 ларни ва уларнинг исталган комбинцияларни улаб , ҳар бир уланган ҳол учун энг камида 4,5 марта U i ларни ўзгартириб , n i ларни олиб , 1- жадвалга жойлаштирамиз . 1- жадвал

R x K U(I)(B) N(I) бўлим R 1 1 2 3 4 5 U 1 U 2 U 3 U 4 U 5 n 1 n 2 n 3 n 4 n 5 R 2 1 2 3 4 5 U 1 U 2 U 3 U 4 U 5 n 1 n 2 n 3 n 4 n 5 R 3 1 2 3 4 5 U 1 U 2 U 3 U 4 U 5 n 1 n 2 n 3 n 4 n 5 R 1 ,R 2 ,R 3 - ларнинг исталган комбинациялари ЎЛЧАШЛАР ВА ҲИСОБЛАШЛАР . 1. Калит уланмаган ҳолда 2- шаклдаги схема тузилади . 2. R r , R ш , R v , M. С - лар ёзиб олинади 3. Реостат сургичи d мумкин қадар a тугунга яқин сурилади . Гальвонометр шкала кўпайтгичи М= 100 га қўйилади 4. Схемага R x ўрнига R 1 уланади ва калитни улаб реостат сургичини а - тугундан узоқлаштира бошланади ва бир

вақтда ҳам вольтметр кўсатишига , ҳам гальвонометр кўрсатгичига қаралади . Агарда гальвонометр кўрсатиши жуда кичик бўлса М= 10 га ўтиш ( яна кичик бўлса Мқ 1 га ) керак . Гальвонометр кўрсатишини (N i ), вольтметр кўрсатишларини ( U i ) 1- жадвалга ёзиб олинади . 5. Схемага R 1 ўрнига навбатма – навбат R 2 ,R 3 ларни ва ундан кейин . R 1 , R 2 , R 3 ларнинг исталган комбинацияларини улаб N i лар ва U i ларни ҳар бир R x лар учун 4-5 марта ўлчаб , натижаларни 1- жадвалга киритлади . 6. 1- жадвалдаги тажриба натижаларидан (7) формула ёрдамида R 1 , R 2 ,R 3 ва уларнинг исталган комбинациялари учун R x ларни ҳисоблаймиз . Ҳисобланганлардан 1R , 2R , 3R ва уларнинг исталган комбинациялари учун ўрта қийматлар , уларнинг ўртача квадратик ҳатоликлари ҳисобланади . 7. 1R , 2R , 3R ларнинг ҳисобланган қийматларига асосан уларнинг исталган комбинацияларини тегишли формулаларга биноан назарий қийматлари ҳисолбланилади ( масалан : 1 1 R R  , 2 2 R R  , 3 3 R R  лар параллель улангандаги умумий қаршилик R123ПР=(R1 × R2=R1 × R3=R2 × R3|(R1 × R2 × R3)|. Бундай ҳисобланган катталиклар тегишлича тажрибада олинган қийматлар билан таққосланади . 8. 1- жадвалдаги тажриба натижаларини (9) формула ёрдамида энг кичик квадратлар усулида C , d ва R x лар топилади . Жадвалдаги X i ва Y i лар боғланиш графикаси ва шу график устига y i =C=d x i ( назарий ) графика чизилиб , экспериментда ва назарияда олинган графиклар таққосланади . Графикдан ҳам R x ларни топилади .

ТАЖРИБА НАТИЖАЛАРИНИ ЭҲМ ДА ҲИСОБЛАШ . 1. Тажрибадан олинган натижаларни (1- жадвал ) (6) формулага асосан ЭҲМ да номаълум қаршиликлар (R x лар ), уларнинг ўртача қийматлари ва нисбий хатоликлари ҳисобланади . 2. Оддий усул ва ЭҲМ да ҳисобланган натижалар таққосланади . 3. Жадвалдаги R 1i , R 2i , R 3i ларнинг қийматлари ЭҲМга киритилиб 1R , 2R , 3R лар , хатоликлари ва уларнинг исталган комбинациялари учун R x лар (R1R2 ПС , R1R2R3 ПР ,...) ҳисобланилади ва тажриба натижалари билан таққосланади . 4. (9) формулага асосан жадвалдаги натижаларни энг кичик квадратлар усули билан тенглама коэффициентлари С , d ва улар билан боғлиқ бўлган R x – лар ЭҲМ да топилади . Буларнинг графиклари чизилади . Юқорида айтилганларни ЭҲМ да ҳисоблаш иловадаги L 53 ва L 531 дастурларда келтирилган . L 53 ва L 531 дастурларда келтирилган физик катталиклар учун қуйидаги белгилашлар киритилган . К - тажриба сони RG- гальвонометр ички қаршилиги ( Ом ) RV- вольтметр ички қаршилиги ( Ом ) RS- шунт қаршилик ( Ом ) RX(I) – номаълум қаршиликлар ( Ом ) U(I) вольтметр кўрсатишлари ( В ) М - гальвонометр сезгирлиги ( А / бўлим )

С - гальвонометр шкала кўпайтгичи (xI,xI0,xI00) N(I)- гальвонометр кўрсатиши ( бўлим ) Adabiyot : 1. Электр ва магнетизм . Физпрактикум . ( ўқув қўлланма ) проф . Бўрибоев И . Каримов Р. 2. www . ziyonet . uz 3. wwww . NUR . uz

O'xshashlar

Қўш кўприк ёрдамида кичик қаршиликларни ўлчаш

Катта ток ва кучланишларни ўлчаш

Кичик қаршиликларни ўлчаш ва ўтказгичларнинг солиштирма қаршилигини аниқлаш

Релаксацион тебраниш ёрдамида катта қаршилик ва сиғимларни ўлчаш

Магнит майдон параметрларини ўлчаш