Bosh sahifa
Referatlar
Fizika
Inersiya, inersiya momenti, kuch momenti, harakat miqdori momenti
Inersiya, inersiya momenti, kuch momenti, harakat miqdori momenti
Yuklangan vaqt:
01.11.2023
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
111.14453125 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Kuchning nuqtaga va o`qqa nisbatan momenti. Juft kuchlar. Juft kuchlarning momenti. Ekvivalent juftlar.
Magnit dipol momenti. Dia, para va feromagnitiklar
Qattiq jism kinematikasi va dinamikasi
Qattiq jism kinematikasi va dinamikasi
Aylanma harakat dinamikasi
![Kuchning ⃗Fτi – tangensial tashkil etuvchisi ta’sirida, m i massali A nuqta ⃗r radiusli aylanani chizishi mumkin. ⃗Fi kuchning aylantirish effekti 00 o’q bilan kuchning ta’sir chizig’i orasidagi masofa katta bo’lishi bilan orta boradi. Radius vektor ⃗ri ning ⃗Fi kuchga vektor ko’paytmasi kuchning ixtiyoriy qo’zg’almas 00 o’qqa nisbatan kuch momenti deb ataladi. ⃗M i= [⃗ri⋅⃗Fi] , (1) Kuch momentining moduli quyidagiga teng |⃗M i|= [[⃗ri⋅⃗P ]]= M i= Fi⋅rsin α , (2) Uchta ⃗ri , ⃗Fi , ⃗M i vektorlar o’ng parma qoidasiga bo’ysungani uchun kuch momentining yo’nalishi 00 o’q bo’yicha yo’nalgan bo’ladi. Massasi m ga teng bo’lgan moddiy nuqta ⃗υ tezlik bilan harakatlanayotganda ⃗P impulsga ega bo’ladi. ⃗r – radius vektorning ⃗P impulsga vektor ko’paytmasi impuls momenti deb ataladi. ⃗L= [⃗r⋅⃗P ]= [⃗r(m⋅⃗υ)]= m [⃗r⋅⃗υ] , (3) ⃗L – impuls momentining vektori yo’nalishi parma qoidasi asosida aniqlanadi ю ⃗r - radius vektor va ⃗P - impuls vektori yotgan tekislikka perpendikulyar ravishda 0 nuqtaga joylashtirilgan parma dastasining aylanma harakat yo’nalishi impuls yo’nalishi bilan mos tushganda, parmaning ilgarilanma harakat yo’nalishi impuls momenti ⃗L ning yo’nalishini ko’rsatadi. Impuls momentining moduli quyidagiga tengdir [⃗L]= [⃗r⋅⃗P ]= r⋅P sin α , (4)](/data/documents/ad5f2c0c-72e5-4f57-8998-a423e5cf9f66/page-3.png)
![Moddiy nuqta impuls momenti o’zgarish qonunini impuls momentining vaqt bo’yicha hosilasi orqali topamizd ⃗L dt = d dt [⃗r⋅⃗P ]= [ d ⃗r dt ⋅⃗P ]+[⃗r⋅d ⃗P dt ] , (5) d ⃗L dt = [⃗υ⋅⃗P ]+[⃗r⋅⃗F ] , (6) ⃗υ va ⃗P vektorlar parallel, kolleniar vektorlarning ko’paytmasi bo’lgani uchun [⃗υ⋅⃗P]= 0 ga teng bo’ladi, u holda d ⃗L dt = [⃗r⋅⃗F ]= ⃗M c ya’ni d ⃗L dt = ⃗M c , (7) Moddiy nuqta impulsining biror nuqtaga nisbatan o’zgarishi, shu moddiy nuqtaga ta’sir qiluvchi kuch momentiga tengdir. Agar ⃗M=0 bo’lsa, impuls momentining saqlanish qonunini ifodasiga ega bo’lamiz. d⃗L dt =0 , ⃗L= [⃗υ⋅⃗P ]= [⃗r⋅m⋅⃗υ]= const , (8) Ixtiyoriy o’q atrofida aylanma harakat qilayotgan moddiy nuqtaga tashqi kuch momenti ta’sir etmasa, u o’zining impuls momentini miqdor va yo’nalishi jihatdan o’zgarmas holda saqlaydi. Qattiq jism aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasi Shu vaqtgacha aylana bo’ylab harakat tenglamalarini chiziqli tezlik orqali ifoda qilgan edik. Endi shu ifodalarni burchak tezlik va burchakli tezlanish dω dt = β orqali ifodalaymiz. 1. Impuls momenti.](/data/documents/ad5f2c0c-72e5-4f57-8998-a423e5cf9f66/page-4.png)
![⃗L= [⃗r⋅⃗P ]= [⃗r⋅m ⋅⃗υ]= m [⃗r⋅⃗υ ] (1) chiziqli tezlik burchak tezlik bilan quyidagicha bog ’ langan ⃗υ = ω ⃗r , u holda Lz= m [⃗r⋅ω ⃗r]= mr 2⋅ω (2) ⃗Lz - moddiy nuqta impulsining z o’qqa nisbatan impuls momentidir. Moddiy nuqta impulsining z aylanish o’qiga nisbatan inersiya momenti uning massasining aylanish radiusi kvadrati ko’paytmasiga teng bo’lgan fizik kattalikdir . Iz= ⃗Lz ω = m ⃗r2 , (3) Qattiq jismning z aylanish o’qiga nisbatan impuls momenti - ⃗Lz shu o’qqa nisbatan inersiya momenti I z – ning burchak tezlikka ko’paytmasiga tengdir. L z= Iz⋅ω Endi impuls momentining o’zgarishini aniqlaymiz. d⃗Lz dt = d(Izω) dt = M z , (4) dL z dt = Iz⋅d ⃗ω dt = Iz⋅⃗β= ⃗M z (5) Shunday qilib, qattiq jismning z aylanish o’qiga nisbatan inersiya momentini burchak tezlanishga ko’paytmasi, tashqi kuchning shu o’qqa nisbatan natijaviy kuch momentiga teng bo’ladi. (5) – ifoda qattiq jism aylanma harakat dinamikasining asosiy tenglamasidir, u ⃗F= m ⃗a tenglamaga o’xshash bo’lgani uchun ba’zan uning qattiq jism aylanma harakati uchun Nyutonning ikkinchi qonuni deb ataladi. Agar aylanish o’qiga ega bo’lgan jismga tashqi kuchlar ta’sir qilmasa ⃗M z=0 d⃗Lz= ⃗M zdt = 0 yoki](/data/documents/ad5f2c0c-72e5-4f57-8998-a423e5cf9f66/page-5.png)
