Ёмон хулкларнинг кораланиши - Falsafa - Referatlar

Ёмон хулкларнинг кораланиши

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

98 KB

Ko'chirib olish

Ёмон хулқларнинг қораланиши Қиёмат кунидаги одамларнинг ёмони беҳаёлиги сабабли назардан четда қолдирилган одамдир. Ҳадис Сизларнинг ёмонларингиз яхшилигидан умид қилинмайдиган, ёмонлигидан қутулиб бўлмайдиганларингиздир. Ҳадис Уч нарсадан умматларим ҳеч қутулмайдилар: 1) ҳасадгўйлик; 2) бадгумонлик; 3) ёмонликни ирим қилиш (шумланиш). Сизларга улардан қутулиш йўлини айтайми?! Қачонки бирон кишидан гумон қилсанг, шу гумонингга кўра иш тутма! Қачонки бировга ҳасад қилсанг, зулмга ўтиб кетма. Бирор нарсадан шумлансанг, унга парво қилмай кетавер! Ҳадис Уч хил ишларни умматларим ҳеч тарк қила олмайдилар: 1. Зоту насаби билан фахрланиш. 2. Ўликка дод-вой солиб йиғлаш. 3. Юлдузлар билан фол очиш. Ҳадис Ҳеч ким ҳеч кимдан ортиқ эмас. Ортиқлик фақат дину диёнатда ва солиҳ амаллар билан бўлиши мумкин. Беҳаё сўзловчи, бахил, қўрқоқ одам учун бошқа ёмон сифатлар иккинчи даражалидир. Ҳадис а) Ёлғончилик Ривоятнинг ёмони ёлғон гапдир. Ҳадис Ёлғон қасам молнинг камайиши ва баракасининг кетишига ҳамда унинг ривож топмаслигига сабаб бўлади. Жавомиъул калим Ёлғон гувоҳлик берувчи одам қиёмат кунида тили оловни ялаган ҳолатида тирилтирилади. Жавомиъул калим Агар бўҳтон (ёлғон)чи ғудурлаганда сен ҳаммадан кўра ҳам кўп эшитувчисан (Эй, ғофил инсон), ҳақ гап сўйланса сен гўё эшитмагандай бўласан.

Замахшарий б) Мутакаббирлик Одамларга (кибрланиб) юзингни буриштирмагин ва ерда керилиб юрмагин ! Чунки, Аллоҳ барча кибрли, мақтанчоқ кимсаларни суймас. Лу қмон, 18 ...Аллоҳ ҳар қандай кибрли ва мақтанчоқ кимсани суймагай. Ҳадид, 23 Кимки Раҳмон зикридан (Қуръон насиҳатларидан) кўр бўлиб олса (юз ўгирса), Биз унга шайтонни яқин қилиб қўярмиз, бас, у унга ҳамроҳдир. Зухруф, 36 Аллоҳ таоло айтадики: «Улуғлик ва катталик менинг либосимдир. Кимки бу сифатларимни Мен билан талашса, Мен уни дўзахга дучор қилгайман». Ҳадис Жоҳилият ишларидан тўрт нарсани умматларим ҳеч тарк этолмайдилар: 1. Ўз насаби билан фахрланиш. 2. Ўзгалар насабини ерга уриш. 3. Юлдузлардан тақдирини сўраш. 4. Дод солиб йиғлаш. Ҳадис Ҳар бир нарсанинг авжи бор. Омади келган киши ўзини тўғри тутиб юрса, ундан яхшилик кутинглар. Мабодо шуҳрат ва манмансирашга ўтса, уни комил одам ҳисобламанглар. Ҳадис Бармоқ билан кўрсатиладиган даражада шуҳратга эга бўлиш-ёмондир. Аммо Аллоҳ сақлаган бўлса зарари йўқдир. Ҳадис Кибр юзасидан иштон (шим)ни узайтириб кийишдан сақланинг. Аллоҳ таоло кибрни ёмон кўради. Агар сизни бирор киши ҳақоратласа ва сизда йўқ айблар билан айбласа, уни унда бор айблар билан ҳам айбламанг, уни қўяверинг, шунда гуноҳи унга, савоби сизга бўлур. Ҳеч кимни ҳақоратламанг! Ҳадис Уч тоифа кишиларнинг ҳолларини мендан сўрамай қўя қолинглар: 1. Аллоҳнинг гўё кийимдек кийиб олган кибр сифатини талашган мутакаббир одам, 2. Аллоҳнинг гўё кийимдек кийиб олган куч-қудрат сифатини

талашадиган одам. 3. Аллоҳ таолонинг қудратига шак келтириб, раҳматидан ноумид бўладиган киши. Ҳадис Инсон гарчи ўзи одамларнинг бирор ишига ярамаган бўлса ҳам, ўзини осмондаги сурайё юлдузи олдидан тушгандек тутишни ёқтиради. Ҳадис Менинг у нарсам бор, бу нарсам бор, деб мақтанишни ёқтирмайман. Ҳадис Кимки одамлар ўзига нисбатан ҳурмати учун тик туришларини хоҳласа, унинг жойи жаҳаннам бўлур. Ҳадис Кимки қул ва чўриларининг кўплиги билан фахрланса, Аллоҳ таоло уни хорликка маҳкум этур. Ҳадис Кимки ўзини катта тутиб, юриш-туришида кибру ҳаволи бўлса, охиратда Аллоҳнинг ғазабига дучор бўлур. Ҳадис Кимки бировнинг айбини топиб устидан кулган бўлса, ўзи ҳам шу айбга мубтало бўлмагунча дунёдан ўтмайди. Ҳадис Кимки шуҳрат топиш нияти билан ясаниб кийим кийса, то уни ечмагунча Аллоҳ таолонинг раҳмат назаридан узоқда бўлур. Ҳадис Фахрланиш – насл насабнинг офатидир. Жавомиъул калим Мақтанчоқлик – зарифлик (ақллилик) офатидир. Жавомиъул калим Ҳеч шубҳа йўқки, такаллуфдан аноният (манманлик) ҳиди келади, футувватнинг қуввати эса нафсни енгиш, манманлик ва такаббурликни тарк этишдан ҳосил бўлади. Худбинлик – худопарастлик эмас, балки худпарастликдир: Фоний бўлганлар бақо фарзандидир, Ўзни севган бутпарастдир, бандидир. Кошифий

Пасткаш кимсанинг ўз насл-насабини мақтаб, у билан фахрланиши, чанқоқ киши сув саробини кўриб алдангани кабидир. Замахшарий Мутакаббир одамнинг давоси димоғидаги такаббурликни йўқотиш билан ва кибру ҳавога ундовчи шайтонни бурун тарновидан кеткизиш билан бўлади 58 .( 58 Бу ҳол шундайки, мутакаббир кишини ҳақорат қилиш, хўрлаш бирла бўлур, чунки шайтон унинг бурни олдида такаббурликка ундар ва уни (шайтонни) қувлаб чақариш бирла бу кулфатдан қутулар ва шифо топар, башарти такаббурлиги кетмаса, унда ҳалок бўлиши муқаррар.) Замахшарий Ўзи сазовор бўлмаган ҳамду саною мақтовларни талаб қилиш уятсиз, телба одамларнинг одатларидандир. Замахшарий Мажнунтол ва Терак Масал. Кишилар мажнунтол олдига ҳадеб келаверганидан Мирзатеракнинг ғаши келиб такаббурлик билан: Ёнимга савлатимдан ҳайиқиб, унча-мунча одам кела олмайди. Сенга ҳайронман, олдингдан одам аримайди, ё сени назар-писанд қилишмайдими? Бунинг устига қўшиққа солишганларига бало борми? -деди. Сен, -жавоб берди унга Мажнунтол. - Кибру ҳаво билан осмонга қараб интиласан. Соянг ҳам ўзингга яраша. Мен бўлсам, ўзимни вояга етказган замин билан қаттиқ боғланиб, унга таъзимда бўламан. Ёнимга кишиларнинг кўплаб келиши, балким, ана шу камтаринлигимдандир. Сен кибрни касб қилиб олиб, манманликка берилмаганингда эди, бунчалик эътибордан қолмаган, оёқ остига тушмаган бўлар эдинг. Қиссадан ҳисса: Манманлик ақлсизлик аломатидир. Кибрланиш инсонни ҳалокатга олиб боради. в) Ҳасадгўйлик Ҳасадчи ҳасадининг ёвузлигидан (паноҳ тилайман, деб айтинг, эй, Муҳаммад). Фалақ, 5 Аччиқ сабир (алое) асални бузгани каби ҳасад имонни бузади. Ҳадис Олдинги умматлардан сизларга етиб келган касаллик - ҳасадгўйлик ва ғиллу ғашликдир. Ваҳоланки, ҳасад сочнинг эмас, балки диннинг офатидир. Муҳаммаднинг руҳига молик зот номи билан қасамёд этаманки, то мўмин

бўлмагунларингизча жаннатга кирмайсизлар. То бир-бирларингизга ўзаро муҳаббатли бўлмагунларингизча мўмин бўлмайсизлар. Нима қилсаларингиз дўстлашиб кетишларингизни айтайми? Бир-бирларингиз билан саломлашиб юринглар. Ҳадис Бир-бирларингиз билан ўзаро ҳасадгўйлик буғзу адоватда бўлманглар. Ҳадис Ўт ўтинни қандай ёндирса, дилдаги ғиллу ғашлик ва ҳасадгўйлик савобларни ҳам шундай ёндиради. Ҳадис Ҳасадгўйлик, чақимчилик ва фолбинлик қилувчилар мендан эмаслар, мен ҳам улардан эмасман. Ҳадис Кўзга оғриқ тургандай ақлда ҳам бор ҳасад, Унутмангки, ҳасаддан идрок ҳам бўлур касод. Жомий г) Исрофгарчилик Хотинларнинг баракалироғи сарф-харажатни камроқ талаб қиладиганидир. Ҳадис Нонни эъзозланглар. Ҳадис Никоҳ тўйида бир кун зиёфат бериш суннатдир. Икки кунлиги фазлдир, лекин учинчи кунга ўтса риёкорлик ва хўжакўрсиндир. Ҳадис Енглар, ичинглар, садақа қилинглар, аммо исрофгарчилик ва фахрга ўтманглар. Ҳадис Истихора қилган одам ноумид қолмайди, маслаҳат билан иш қилган одам афсус қилмайди, тежамкор одам эса фақирлик кўрмайди. Ҳадис Кимки ҳаётида тежамкор бўлса, зинҳор қашшоқликка тушмайди.

Ҳадис Исрофгарчилик сахийлик офатидир. Жавомиъул калим Мол-мулкни беҳуда исроф қилиш куфрона «неъматдир», ўйламасдан бойлигини сарфлаш тўлиқ таназзулга олиб келади. Замахшарий д) Бахиллик ...(Қорун 59 нинг қавми унга деди:) "Ҳовлиқмагин! Чунки Аллоҳ ҳовлиқувчиларни суймас! Аллоҳ сенга ато этган нарса билан охиратни истагин ва дунёдан бўлган насибангни ҳам унутмагин. Аллоҳ сенга эҳсон қилгани каби сен ҳам (одамларга) эҳсон қил! Ерда бузғунчилик қилишни истама. Чунки Аллоҳ бузғунчиларни суймас. (У:) «Мен унга (бойликка) фақат ўзимдаги билим сабаблигина эришдим»,- деди. ( 59 Қорун – Мусо алайҳиссалом қавмидан чиққан энг бой ва бахил киши.) Қасас, 76-78 Яширилган хазина қиёмат кунида оловдир. Ҳадис Берган нарсасини қайтариб оладиган киши гўё итнинг сарқитини яна қайта еявериши билан баробардир. Ҳадис Мўмин кишида қуйидаги икки хислат бўлмаслиги керак: бахиллик ва ахлоқсизлик. Ҳадис Одамларнинг ёмони Аллоҳ номини ўртага қўйиб бирор нарса сўралса ҳам бермайдиган кишидир. Ҳадис Кишидаги энг ёмон хислат ўта бахиллик ва ўта қўрқоқликдир. Ҳадис Ҳаққимни ҳеч қолдирмай ҳаммадан ундириб оламан, дейдиган одам билингки, ўта бахилдир. Ҳадис

Банданинг молу дунёга қўйган ҳирси икки оч бўрининг қўй подасига қилган тажовузидан кўра зарарлироқдир. Зеро, бу билан у ўз дину шарафига путур етказади. Ҳадис Мусулмончиликни ҳеч нарса қизғанчиқликчалик бузмайди. Ҳадис Дунё муҳаббатини тарк қилиш қалбу баданга ҳузур бағишлайди ва дунёга ҳирс қўйиш ташвишу ғамни кўпайтиради. Жавомиъул калим Одамлар ичидаги энг ярамаси хасисидир, уларнинг ичидаги энг ялқови пасткашидир. Замахшарий Гўштдан ҳаддан ортиқ даражада тановул қилдики, ҳатто ичини мой босиб ёрилиб кетди (кўп овқат емиш турли иллатларга сабабдир маъносида). Замахшарий Айни атрофида қушлар учиб-қўнадиган жойи бўлмаган уйга ёмғир ҳам барака бермайди, унинг эгаси ҳам эркинлик билмайди, у жой фақирликка гирифтордир. Замахшарий Бир одам бехосдан хасиснинг таомидан тановул қилса, у (хасис) юрак оғриғига мубтало бўлур, башарти у касални бирор фақир киши келиб зиёрат қилса, хавфдан бош оғриғи пайдо бўлур. Замахшарий Икки нарса бир дарахтнинг бутоғидир, яъни иккаласи ҳам бир хилдир: бирор нарса сўраганга (тиланганга) берса-ю, аммо кейин уни миннат қилса, иккинчиси, ўзининг инъом-эҳсонини аяб, хасислик қилса, чунончи Аллоҳ таоло наздида миннат билан бир нарса бериш ва хасислик қилиб бермаслик қабоҳатда баробар ҳисобланади. Замахшарий Аллоҳ таоло ато қилган неъматларнинг лаззати қудрат ҳолвасидан тотлироқдир. Аммо миннатли ош эса заққум (жаҳаннам дарахти) мевасидан ҳам аччиқроқдир. Замахшарий е) Хиёнат

...Дарҳақиқат, Аллоҳ хоинларни яхши кўрмагай. Анфол, 58 Бировнинг уйига берухсат эшик ёки тешикдан мўралаган одамнинг кўзи ўйиб олинишга лойи қ дир. Ҳадис Кимки бировнинг ёзаётган ёки бировдан келган хатини берухсат ўқишга интилса, гўёки у дўзахга интилган бўлади. Ҳадис Билими етмаган нарсага фатво берган киши унга амал қилганларнинг гуноҳларини ҳам олур. Кимки ҳақиқатни билиб туриб, нотўғри маслаҳат берса, демак, унга хиёнат қилибди. Ҳадис Молининг айбини айтмай яшириб сотган одамга Аллоҳнинг ғазаби ва фаришталарнинг лаънати ёғилиб туради. Ҳадис Ким хиёнат қилувчи бўлса, у ислом аҳлидан эмас. Ҳадис Бу дунёда икки юзламачи бўлган одамнинг қиёматда оловдан ясалган икки тили бўлади. Ҳадис Хиёнаткорлик жаҳаннам чўғидандир. Жавомиъул калим Агар тариқатнинг наҳийси, яъни манъ қилинган ишлари нечта деб сўрасалар, олтита деб айтгин: аввал нафс ҳавасларини тарк этиш, иккинчи – бойликни тарк этиш, учинчи – ёлғонни тарк этиш, тўртинчи – зинони тарк этиш, олтинчи – хиёнатни тарк этиш. Кошифий ж) Ғийбат Эй, мўминлар, кўп гумон(лар)дан четланинглар! Чунки баъзи гумон(лар) гуноҳдир! (Ўзгалар айбини қидириб) жосуслик қилманглар ва бирингиз бирингизни ғийбат қилмасин! Сизлардан бирор киши ўлган биродарининг

гўштини ейишни хоҳлайдими?! Уни ёмон кўрасиз-ку, ахир! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ тавбаларни қабул қилувчи ва раҳмли зотдир. Ҳужурот, 12 Бир мусулмон кишини ғийбат қилаётганда унинг обрўсини ҳимоя этишга қодир бўлатуриб, буни қилмаса Аллоҳ таоло уни бу дунёдан ҳам, у дунёдан ҳам хор этур. Ҳадис ...Кимки одамларни ғийбат қилишдан тилини тийса, Аллоҳ таоло ҳам унинг айбу нуқсонларини фош қилмайди. Ҳадис з) Чақимчилик Одамларнинг сирларини билиб олиб, ташмачилик қилувчи чақимчининг насли пок эканлигида шубҳа бордир. Ҳадис Чақимчилар жаннатга кирмайди. Ҳадис Сизларга ёмонларингиз ким эканини хабарини берайми?! Чақимчилик қилиб юрувчи, дўстлар ўрталарини бузувчи, яхшиларга зулм қилувчи ва машаққат келтирувчи кишидир. Ҳадиси Чақимчилик Ҳикоя. Бани Исроил қавмига қаҳатчилик ва очарчилик келди. Шунда Мусо алайҳиссалом уч марта ёмғир сўраб, одамлар билан чўлларга чиқиб, дуо ва ибодатлар қилдилар. Аммо ёмғир ёғмади. Шунда Мусо алайҳиссалом: – Парвардигоро, бандаларинг уч марта ёмғир сўраб даргоҳингга илтижо қилдилар. Аммо нега уларнинг дуоларини қабул қилмадинг, – деб сўради. Шунда нидо бўлдики: – Мен ичида чақимчи бор қавмнинг дуосини қабул қилмайман. Мусо алайҳиссалом: – Парвардигоро менга ўша чақимчини айтгин, тезда уни чақириб орамиздан чиқариб ташлаб, дуоларимизни қабул этилишига эришсак, – дедилар. Аллоҳдан нидо келдики: – Мен сизларни чақимчиликдан қайтариб туриб, ўзим чақимчилик қиламанми? Сизлар тавба қилинглар, – деб амр қилди. Мусо алайҳиссалом ўз қавми билан тавба қилдилар. Кейин ёмғир ёғди. и) Сеҳр-жоду, фолбинлик

(Улар), яна Сулаймон подшоҳлигидаги шайтонлар (жинлар) ўқиган нарсаларга эргашиб кетдилар. Сулаймон кофир эмас эди, лекин одамларга сеҳр (жоду)ни ҳамда Бобилдаги Ҳорут ва Морут номли фаришталарга туширилган нарсаларни ўргатадиган шайтонлар кофир эдилар. (Икки фаришта): "биз фақатгина синов (воситасимиз, бизга ишониб) кофир бўлиб қолма", - деб (огоҳлантирмагунча) ҳеч кимга (сеҳрни) ўргатмас эдилар. Иккисидан эр-хотиннинг ўртасини бузадиган нарсани ўрганар эдилар. Лекин, улар Аллоҳнинг изнисиз у билан ҳеч кимга зарар етказа олмаслар. (Хуллас,) ўзларига фойдасиз, балки зарарли нарсаларни таълим олар эдилар. (Аллоҳнинг китобини сеҳрга) алмашганларга охиратда насиба йўқлигини ҳам яхши билар эдилар. Ўз (насиба)ларини қанчалик ёмон нарсага сотиб юборганларини билсалар эди! Бақара, 102 Мусо деди: "Сизларга ҳақиқат келганда (уни инкорига) сўз қиласизларми?! Сеҳрми шу?! Сеҳргарларнинг омади юришмайди-ку!" Юнус, 77 Аллоҳга суяниш ўрнига бошқа сеҳру жоду, туморларга ихлос қилган кишини Аллоҳ таоло ўз ҳолига ташлаб қўяди. Ҳадис НОМЛАР КЎРСАТКИЧИ

Абу Али ибн Сино (тахминан 980–1037) – ўрта аср Шарқининг энциклопедист олими. Абу Шукур – Х асрнинг форс-тожик шоири. Абул Фараж (897 – 967) – араб шоири ва олими. Ал-Хоризий (1054 – 1128) – араб олими, шоир. Анварий, Авҳадиддин (туғилган йили номаълум – 1191) – тожик шоири. Аттор, Фаридиддин Муҳаммад ибн Иброҳим (1119 – 1234) – форс- тожик шоири. Бобур, Захириддин Муҳаммад (1483 – 1530) – ўзбек ёзувчиси, давлат арбоби, саркардаси. Гулханий, Муҳаммад Шариф (XVIII асрнинг охири – XIX асрнинг боши) – ўзбек ва тожик шоири. Жомий, Абдурахмон Нуриддин ибн Аҳмад (1414 – 1492) – тожик шоири ва олими. Кошифий, Ҳусайн Воиз (тахм. 1442/46-1505) – Марказий Осиёдан чиққан Навоий билан ижодий ҳамкорлик қилган, воизлик саньати намояндаси ва назариётчиси, мутафаккир, илоҳиётчи олим. Мирза Шафий (Вазех) (1796 – 1852) – озарбайжон шоири. Мотуридий , Абу Мансур ( тахм. 870-944) М утакаллим, сунний эътиқодидаги икки йирик калом мактабининг бири бўлмиш Мотуридийа мактабининг асосчиси. Навоий, Алишер (1441 – 1501) – ўзбек шоири, олим ва давлат арбоби. Насафий , Азизиддин ( туғ. йили номаълум – 1263 й.) – шоир, тасаввуф фалсафасининг йирик вакили. Шайх Кубро таълимоти ва Муҳйиддин ибн Арабий тариқатини ўзаро боғла ган кубравия машойихларидан бири Низомий, Илес Юсуф ўғли (тах. 1141 – тах. 1203) – озарбайжон халқпарвар шоири. Охундов, Мирза Фатали (1812 – 1878) – озарбайжон ёзувчиси ва жамоат арбоби. Рудакий, Абулҳасан (туғ. йили номаълум – 941) – форс-тожик шоири. Румий, Жалолиддин (1207 – 1273) – форс-тожик шоири. Саъдий, Муслиҳиддин 1203 ва 1210 й. ораси – 1292) – форс ва тожик шоири. Хисрав, Носир (1004 – тахминан 1073 йиллар) – форс-тожик шоири ва файласуфи. Ғазолий, Абу Ҳомид Муҳаммад (1057-1111) йирик мусулмон мутафаккири

O'xshashlar

Ёмон хулкларнинг кораланиши

Этика фанининг мавзуси ва вазифалари

Этика фанининг мавзуси ва вазифалари

Ахлокнинг асосий категориялари

Ахлокнинг асосий категориялари