Chegaraviy shartlar - Energetika - Referatlar

Chegaraviy shartlar

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

149 KB

Ko'chirib olish

Chegaraviy shartlar Reja: 1. Chegaraviy shartlarnng to’la sistemasi xaqida tushincha. 2. Magnit maydon induksiyasi vektorining normal tashkil etuvchisi B n uchun chegaraviy shart. 3. Elektr maydon induksiya vektorining normal tashkil etuvchisi D n uchun chegaraviy shart. 4. Ikki muxit chegarasida yassi elektromagnit to‘lqinlarini sinishi va qaytishi

Chegaraviy shartlar. Maksvell tenglamalariga kiruvchi va kattaliklar muxitning moddiy xossalarini xarakterlab, koordinatalarning funksiyalari xisoblanadilar. Bu kattaliklar butun fazoda uzliksiz funksiyalar bolmay, ular turli moddiy muxitlarning ajralish chegaralarida uzilishga uchraydilar. Maksvell tenglamalari va moddiy tenglamalaridan korinadiki sakrab o’zgargan nuqtalarda E , H , D va B vektorlar xam sakrab o’zgaradilar. Maydon vektorlarini turli muxitlarni ajralish chegarasidagi xarakterini belgilovchi shartlar chegaraviy shartlar deyiladi. Chegaraviy shartlar Maksvell tenglamalari yordamida keltirib chiqariladi. Bunda Gauss-Osgrogradskiy va Stoks teoremalari yordamida qator almashtirishlar qilinadi. Bu teoremalarni faqat qaralayotgan integrallash xajmi ichidagi funksiyalar uzliksiz bolgandagina qollash mumkin. Lekin qaralayotgan xollarda funksiyalar (maydon vektorlarida) uzilishiga ega bo‟lib, aynan, osha uzilishlarni aniqlash talab qilinadi. Shu qiyinchilikdan qutilish uchun kattaliklar sakrab ozgaradigan ajralish chegarasini orniga yupqa otish qatlami mavjud, shu qatlam ichida bu kattaliklar juda tez ozgaradilaru, lekin uzliksiz bolib qolaveradilar deb xisoblaymiz. Shu tufayli maydon vektorlari otish qatlamida juda tez ozgarib, lekin uzliksizligicha qoladi. Demak yuqoridagi teoremalarni qollash shartini bajarildi deb aytish mumkin. Barcha zarur almashtirishlarni bajargandan song otish qatlami qalinligini nolga intiltirib chngaraviy shartlarni olamiz. uchun chegaraviy shart. Bu shart Maksvellning tenglamasidan keltirib chiqariladi. Ikki muxitning ajralish sirti bilan kesilgan yetarli darajada kichik silindrni qaraymiz. Muxitlarni (1) va (2) deb belgilaymiz. Muxitlarni ajralish sirtiga otkazilgan tashqi normalni 2-muxit tomonga yonalgan deb xisoblaymiz. Silindrni asoslari S 2 va S 1 ular bir-birlariga paralel, ajralish sirtida yotuvchi silindr kesimini S 0 bilan belgilaymiz. Silindr yon sirtining maydoni S yon

bolsin. Balandligini esa h ga teng deb olamiz. (1) ni shu silindrning xajmi boyicha integrallaymiz. Gauss-Ostrogradskiy teoremasidan foydalanib: S 2 sirt boyicha integrallashda dS vektorni n normal boylab yonalganini va S 1 boyicha integrallashda esa qarama-qarshi yonalganligini xisobga olamiz. Biz yetarli darajada kichik silindr olganimiz uchun integrallashda qaralayotgan muxitdagi B ni o’zgarishini e’tiborga olamiz. S 1 sirt bo’yicha integrallash xam shunga oxshash olib boriladi. Faqat  bunda vektor dS bu sirtda n normalga qarama-qarshi yonalganligi e‟tiborga olinishi zarur. Yon sirt boyicha integral ortacha qiymat to’grisidagi teoremadan foydalanib olinadi. (6), (5) va (4) larni xisobga olib (3) ni quydagicha yozish mumkin: h ni 0 ga intiltirsak S 2 S 0 , S 1 S 0 , S ён 0 intiladi va (( B 2 n B 1 n ) S 0 ) bundan S 0 bolgani uchun

Demak magnit maydonning induksiya vektorining normal tashkil etuvchisi ikki muxit chegarasida uzliksiz. ekanligini nazarda tutsak va xamda kattaliklar birbiriga teng bo’lmagani uchun magnit maydoni kuchlanganligi vektorining normal tashkil etuvchisi ikki muxit chegarasida uzilishga uchraydi. 3. . D n uchun chegaraviy shart. Bu shart Maksvell tenglamasidan keltirilib chiqariladi. Uni keltirib chiqarish usuli B n uchun foydalanilgan usul bilan aynan bir xil faqat rasmdagi E ni D bilan amlashtirish zarur. (9) ni tsilindr xajmi boyicha integrallashdan so’ng: xosil boladi. Avvalgi shartni keltirib chiqarishdagi barcha xisoblashlarni, aynan takrorlab va h ni 0 ga intiltirib tenglikni olamiz. ajralish sirtida taqsimlangan sirt zaryadidan iborat deb tushinmoq zarur. Shuning uchun sirt zaryadining zichligidan iborat. Demak uchun chegaraviy shart quyidagi ko’rinishiga ega. Shunday qilib D vektorning normal tashkil etuvchisi ajralish sirtida sirt zaryadlari mavjudligi uchun va bu sirt zaryadlari elektr maydoni xosil qilganligi uchun uzilishga uchraydi. (12) ifoda elektr maydon kuchlanganligi vektori E ning normal tashkil etuvchisi uchun xam chegaraviy shartni bildiradi, ya’ni dan foydalanib uni aytilgan xol uchun quydagicha yozishdan

buni yaqqol korish mumkin. Demak D n gina emas, balki E n xam sirt zaryadlari mavjudligida sakrab o’zgaradi. Ikki muxit chegarasida yassi elektromagnit to‘lqinlarini sinishi va qaytishi Yuqoridagi masalalani yanada batafsilroq organish shu uchala tolqin ampletudalar orasidagi munosabatni xarakterlaydigan formulalarni, bu formulalardan foydalanib esa intensizliklar orasidagi munosabatni xamda qaytish va sinish energiyani ozgarmasligini isbotlash imkonini beradi. Buning uchun eng sodda, ya‟ni muxitlar chegarasiga tolqin normal yonalishida kelib tushadaigan xolni qaraymiz. Umumiy xolni qarash xam prinsip jixatidan qiyinchilik tugdirmaydiyu, lekin koproq xisoblashni talab qiladi. Bu xolni shu matnga tavsiya qilingan adabiyotlardan foydalanib organish mumkin. Z oqini yonalishini tolqining yonalishi bilan bir xil qilib tanlaymiz. U ajralish sirtiga perpendikulyar yonalgan boladi. x va y oqlari esa muxitlarning ajralish sirtida yotadi. asm Tushuvchi tolqinning vektor ( y ) oqi boylab yonalgan boladi. Shunday qilib tushuvchi tolqin uchun quydagi tengliklarni yozishga xaqlimiz. (1) va (2) larni yozishda () munosabat xisobga olingan. Singan tolqinlar uchun maydon vektorlarini quydagicha tasavvur qilish mumkin. Qaytgan tolqinlar uchun E va H larni ifodalarini yozishda quydagi ikki xolni nazarda tutish zarur. Birinchidan qaytgan tolqin Z oqini manfiy yonalishi Bo’ylab xarakatlanishni va ikkinchidan E , H va k vektorlari xar doim ong vint sistemasini xosil qilgani uchun tolqinni tarqalishi yonalishi ozgarishligiga  dastlabki ikki vektordan birining yonalishi ozgarishi kifoya. Qaytgan tolqinda H

vektori oz yonalishini qarama-qarshi tomonga ozgartiradi. Shularni xisobga olib qaytgan tolqin maydoni kuchlanganlik vektorlari quydagicha yoziladi. Elektr va magnit maydoni kuchlanganliklari uchun chegaraviy shartlar quydagicha yoziladi. Bu yerda chegara xosil qiluvchi muxitlar dielektriklardan iboratligida bolishi nazarda tutilgan (7) va (8) ifodalar ikki nomalumli ikkita algebrait tenglamalar sistemasidan iborat ekanligi yaqqol korinib turibdi. Bu sistemaning yechimi quydagicha yoziladi. Bu yerda 2 ikkinchi muxitning sindirish korsatkichini birinchi muxitnikiga nisbatidan iborat. (9) va (10) ifodalar tushayotgan tolqin empletudasi bilan singan va qaytgan tolqinlarning empletudalar orasidagi shoaro munosabatni bildiradi. Bu formulalardan foydalanib tushayotgan tolqin empletudasi ma‟lum bolsa, singan va qaytgan tolqinlarning empletudalari aniqlash mumkin. 2. Tolqin intensivligi Poyntning vektorning absalyut qiymati bilan xarakterlanadi: xamda, formulalar xisobga olingan.

To’lqin vektorlari E va H lar garmonik qonuniyat asosida ozgarganliklari sababli, bu vektorlarning davr boyicha ortacha qiymatlari ularning ampletudalari va lar bilan quydagi tenglamalar orqali belgilangan boladilar. Demak tolqin intensizligini davr boyicha ortacha qiymati tolqin ampletudasi bilan quydagi munosabat orqali boglangan boladi. Shunday qilib qaytgan va singan tolqinlarning davr boyicha ortacha intensivliklari uchun quydagilarga ega bolgan. Qaytgan tolqin intensivligining, tushgan tolqin intensivligiga nisbati ( r ) qaytarish koeffitsenti deyiladi (11) va (12) larga asosan u quydagiga teng bo’ladi. Sindirish koeffitsenti (X sin ) xam shunga oxshash, singan tolqin intensivligining, tushgan tolqin intensivligiga nisbati orqali topiladi. (11) va (12) formulalarda korinibturibdiki Oxirgi ifoda tushayotgan tolqinning energiyasi tolalitgicha qaytgan va singin tolqinlar energiyasiga otishini ya‟ni dielektriklar chegarasida qaytish va inish jarayonida elektromagnit maydon energiya elektromagnit maydon energiyasini boshqa turdagi energiyaga aylanmasligini korsatadi. Ya’ni energiya elektromagnit maydon energiyasi ko’rinishida tola aniqlanadi.

Adabiyotlar: 1. Raximov. U, A, Otaqulov B, O “Elektrodinamika va nisbiylik nazariyasi” 1- kitob, 51-53 bet. 2. Matveev A, N “Elektrodinamika” 145-146 betlar 3.Madlich R. X “Klassik elektrodinamika” 161-173 betlar 4.Landau. L. D. Lifshis Ye. M. “Elektrodinamika splonik sred” 346-352 betlar

O'xshashlar

Chegaraviy shartlarning to’la sistemasi

Elektrostatika masalalarini yechish usullari

Elektromagnit to’lqinlarini dielektriklarda tarqalishi

Elektrostatik maydondagi dielektriklar

Elektrostatika