logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Ekologiya
  4. Ekologik ekspertiza

Ekologik ekspertiza

Yuklangan vaqt:

14.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

43 KB
Ko'chirib olish
Ekologik ekspertiza Reja : 1. Ekspertizaning mohiyati va mazmuni. 2. Ekologik ekspertizani olib boruvchi tashkilotlar. 3. Tabiiy muhitga keltiriladigan zararlarning guruhlarga bo’linishi. 4. Davlat ekologik ekspertiza ob‘ektlari va tarkibi. 5. Davlat ekologik ekspertizasining xulosasi . Ekspertizaning mohiyati va mazmuni Davlat ekologik ekspertizasi faoliyati O’zbekiston Respublikasining «Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida»gi, «Ekologik ekspertiza to’g’risida»gi qonunlari, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 31.12.2001 yildagi 491-sonli «O’zbekiston Respublikasida davlat ekologik ekspertizasi to’g’risidagi Nizomni tasdiqlash haqida»gi qarori, boshqa qonunlar va qonun osti xujjatlari bilan belgilanadi. Davlat ekologik ekspertizasining maqsadi xo’jalik qarori qabul qilishga olib keluvchi, atrof tabiiy muhitni muhofaza qilishning majburiy mezonidir. DEE ning maqsadlariga – xo’jalik yoki boshqa faoliyatda mo’ljallangan amalga oshirilayotgan ekologik xavflilik darajasini aniqlash, ularning tabiatni muhofaza qilish Qonunlari talablariga mos kelishini baholash, loyihalarda tabiatni muhofaza qilishga qaratilgan choralarning asoslanganligi va yetarliligini aniqlash kiradi. Qurilishga yoki boshqa maqsadda ishlatishga mo’ljallangan sanoat korxonasining, biror qurilma yoki asbobning tabiiy muhitga ta‘sirini aniqlash uchun ular ekolyugak ekspertizadan o’tkaziladi. Ekspertizaning asosiy vazifasi tabiiy muhitni insonning zararli faoliyatidan muhofazalashdir. Sanoat korxonalari, suv inshootlarini qurish yoki ta‘mirlash loyihalarini ekspertizadan o’tkazish, yo’l qo’yilgan xato va kamchiliklarni tuzatish imkoniyatlarini beradi. Ekspertizada qurilish va ta‘mirlashdan tashqari, davlat standartlari, kimyoviy moddalarning qo’llanish texnik sharoitlari, transport vositalari va ularni ishlatish vaqtida muhitga tarqatilgan zararli moddalari, shovqin, elektromagnit to’lqin kabilar bilan ta‘sirni kamaytirish maqsadida maxsus qurilmalar quriladi . Ekologik ekspertizani olib boruvchi tashkilotlar Ekspertizalarning davlat va tashkilot turlari bor. Davlat ekologik ekspertizani tabiatni muhofazalash Davlat q u mitasi o’ tkazadi. K o’ p qirrali muhim qurilishlarni har tomonlama mukammal o’ rganish maqsadida har xil mutaxassislardan iborat ekspert komissiya tuziladi. Tashkilotlarning ekologik ekspertizasini vazirlik va tashkilotlarning tabiatni muhofazalash b o’ limi va sanitar-epidemiologiya b o’ limi xodimlari o’ tkazadilar. Ekspertiza davlatning ekologiyaga oid qonun va qoidalariga asoslanib olib boriladi, chiqariladigan chiqindi va salbiy ta‘sirlar me‘yornomada k o’ rsatiladi. («PDK» dan oshib ketmasligiga alohida ahamiyat beradi). Sanoat yoki asbob- uskunani ekologik jihatdan sozligini va xavfsizligini ularning ma‘lum miqdordagi mahsulotga chiqariladigan chiqindi va uning toksik xususiyatlari belgilaydi. Agar yangi texnologik jarayon oldingisiga nisbatan kamroq chiqindi chiqarsa, u ekologik xavfsizroq hisoblanadi. Atrof-mu h itni mu h ofaza q ilishda inson salomatligini sa q lash uchun zaxarli kimyoviy moddalarni qo’ llashga taallu q li maxsus sanitariya va agrotexnika q oidalariga s o’ zsiz amal q ilish lozim. Tupro q ning turli zaxarli kimyoviy moddalar bilan ifloslanishini mu h ofaza q ilish Davlat standarti (17.4.1.02.-83) asosida olib boriladi. Mazkur standartga muvofi q tupro q ni zaxarli kimyoviy moddalar bilan ifloslanishi ustidan nazorat q ilish moddalarning zararli darajasiga q arab tasnifot q ilinadi. Davlat standartiga asosan kimyoviy moddalarning xavfi (zararli) darajasi 3 guru h ga b o’ linadi, chunonchi : 1) O’ ta xavfli moddalar. 2) O’ rtacha miyona xavfli moddalar. 3) Kam xavfli moddalar . Zaxarli kimyoviy moddalarning xavfliligi q aysi guruxga taallu q li b o’ lmasin, ular kamida 3 ta k o’ rsatkich bilan ani q lanadi . Tabiiy muhitga keltiriladigan zararlarning guruhlarga b o’ linishi Ekologik ekspertizada tabiiy muhitga shikast yetkazish orqali xalq x o’ jaligiga yetkaziladigan zararlar ham hisoblanadi. Zararlar quyidagi uch xilga ajratiladi: b o’ lishi mumkin, b o’ ladigan va oldi olingan. B o ’lishi mumkin zararlar tegishli choralar k o ’rilmagandagi miqdorni k o ’rsatadi. Choralar k o ’rilgandan s o ’ng ham, xalq x o ’jaligaga yetkazilgan zararlar b o ’ladigan zarar hisoblanadi. B o ’lishi mumkin b o ’lgan zarardan yana b o ’ladiganini ayirsak oldi olingan zarar miqdori kelib chiqadi. Zararlarni hisoblashda quyidagilarga asoslaniladi: muhitning ifloslanish darajasi, muhitning ifloslanishini inson salomatligiga ta‘siri darajasi, kasalliklarning k o ’payishidan xalq x o ’jaligiga keladigan zarar, qishloq x o ’jaligi, chorvachilik va sanoatga keladigan zarar, havo tarkibining o ’zgarib, kislotali yomg’irlar ta‘sirida inshootlarni? tarixiy obida va haykallarning buzilishini tezlashishidan keladigan zarar kabi k o ’p masalalar inobatta olinadi. Zararlarni birlamchi va ikkilamchi xillari bor. Birlamchisi ishlab chiqarish jarayonlari bilan bog’liq, ikkilamchisi chiqarilgan mahsulotni ishlatish, ishdan chiqqanlarini yo’qotish bilan bog’liq. Tabiiy muhitga keltiriladigan zarar iqtisodiy va ekologik bo’lishi mumkin. Iqtisodiy zarar muhitning ifloslanishi natijasida biror xo’jalikning dehqonchiligi va chorvachiligiga keltirilgan zarar bo’lib, uning o’rnini pul bilan qoplasa bo’ladi. Ekologik zarar biror shaxs yoki aniq tashkilotga tegishli bo’lmay, u tabiiy muhitni zararlash orqali inson salomatligiga va faoliyatiga salbiy ta‘sir ko’rsatadi. Ekologik zararni o’z vaktida ikkiga bo’lish mumkin. Birinchi guruhda keltirilgan zararlarni yo’qotish maqsadida qayta tiklash, ta‘mirlash ishlari o’tkaziladi. Ikkinchi xil guruh zararlarni tiklab bo’lmaydi. Bunga asosan qazilma boyliklarni ishlatishda isrofgarchilikga yo’l qo’yish va ularni butunlay yo’qotib yuborish kiradi. Bunday ishlardan keladigan zararni hisoblab bo’lmaydi. Xulosa sifatida umumlashtirib tabiiy muhitga keltiradigan zararlarning quyidagi guruxlarini ko’rsatish mumkin: 1. Havoni tabiiy muhitga va inson salomatligiga zarar keltiruvchi moddalar bilan ifloslantirish . 2. Xo’jasizlik bilan suvni isrof etish va suv havzalarini ifloslantirish. Yerlarni sanoat, qurilish, maishiy chiqindilar bilan ifloslantirib, ularni qayta tiklash (rekultivatsiya) choralarini ko’rmaslik. O’rmon, to’qay va cho’l o’simliklarini yo’qotadigan ishlar. Ovchilik qoidalarini buzish va jonivorlar yashaydigan muhitni ifloslantirish. Dehqonchilikda zaharli kimyoviy moddalardan foydalanish tartiblarini buzish. Qayta tiklanmaydigan qazilma konlardan xo’jasizlarcha bir tomonlama foydalanib, kon va kon sanoati korxonalari atrofini zararli chiqindilar bilan shikastlab, qayta tiklash choralarini ko’rmaslik. O’z ish faoliyati yoki layoqati tufayli tabiatga zarar keltirgan shaxslar tashkiliy, iqtisodiy va hatto jinoiy javobgarlikka tortiladi . Davlat ekologik ekspertiza ob‘ektlari va tarkibi Davlat sanitar - ekologik ekspertizasi. Jamoatchilik ekologik ekspertizasi. Davlat ekologik ekspertiza ob‘ektlarga quyidagilar kiradi: davlat programmasi loyihasi; kontseptsiyasi, xalq xo’jaligi tarmoqlaridagi ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish sxemasi, yo’nalishlari; hamma turdagi qurilish maydonlari materiallarini tanlash, reja oldi, loyiha oldi va loyiha hujjatlari ishlari; tabiiy resurslardan foydalashnish ekologik holatini baholashda tadqiqot ishlari dasturlari; ho’jalik faoliyati va tabiiy resurslardan foydalanish bo’yicha uslubiy – qo’llanma va me‘yoriy – texnik loyihalash hujjatlari; yangi texnik yaratish moddalar va materiallar texnologiyasi, shuningdek, chet ellardan keltiriladigan texnika va hujjatlar holida mahsulotga beriladigan standartlar; O’zbekiston Respublikasiga kiritiladigan va Respulikadan tashqariga chiqariladigan mahsulotlar; Ximiyaviy moddalar; Alohida regionlar, joy va ob‘ektlarning ekologik holatlari; Atrof – muhit holatiga ta‘sir etadigan harakatdagi va boshqa turdagi korxonalar; Davlat ekologik ekspertizasining loyihalarini realizatsiya qilish b ў yicha ijobiy xulosasiz mumkin emas. Davlat sanitar – ekologik ekspertizasi atrof – muhitni ifloslanib borish darajasini inson sog’lig’iga qanday ta‘sir etishini aniqlaydi. Davlat sanitar – ekologik ekspertizasi sog’liqni saqlash organlari va goskompriroda initsiativi bilan O’ zbekiston Respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. Sanitar – ekologik ekspertizani olib borish tartibi Respublika tabiatni mu h ofaza q ilish Davlat q umitasi (Goskompriroda) roziligi bilan va sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan uslub b o’ yicha olib boriladi. Jamoatchilikning ekologik ekspertizasi bir guruh jamoa birlashmalarining mablag’lari, initsiativi va mutaxassislari bilan olib boriladi. Jamoatchilikning ekologik ekspertizasining xulosasi tavsiyaviy h arakterga ega b o’ ladi . Ekologik ekspertizaning o’ tkazish tartibi O’ zbekiston Respublikasi tabiatni muhofaza qilish Davlat qumitasining 4.05.93 yildagi №8 – TK qarori bilan ekologik ekspertizaning o’tkazish tartibi tasdiqlangan. - Qo’llanilish sohasini mazkur hujjat bilan belgilaydi: - Xalq xo’jaligi ob‘ektlari va komplekslarini qurish loyihalari va texnika – iqtisodiy (hisoblar) asoslarini Davlat ekologik ekspertizasidan (DEE) o’tkazishning bir xil tartibini; - DEE dan o’ tkazishda tomonlarning vazifalarini va javobgarliklarini belgilayd Hujjat quyidagilar uchun majburiydir: - O ’z faoliyatida salbiy ekologik oqibatlarni yўqotish (engillatish) ga jamiyat oldida kafillik beruvchi loyiha– hujjatga buyurtma beruvchi tashkilotlar uchun; - Loyiha hujjatni ishlab chiqaruvchi va buyurtma beruvchiga ekologik xavfsizlikni ta‘minlashga kafillik beruvchi tashkilot uchun; - Tabiatdan foydalanish va atrof – muhitni muhofaza qilishni nazorat qiluvchi davlat tashkilotlari uchun. - Me‘yoriy hujjatlar uchun quyidagi manbalardan foydalanildi: - O’ zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish Davlat q u mitasining 1992 yilda tasdiqlangan va xalq x o’ jaligi ob‘ektlari, komplekslarini qurish uchun maydon tanlashda, texnik – iqtisodiy asoslar va loyihalarni ishlab chiqishda (rekonstruktsiyalashda), kengaytirish va texnik qayta jihozlashda atrof – muhitga ta‘sirni baholash tartibi t o’ g’risida (instruktsiya) y o’ riqnoma; - Korxonalarni, binolar va inshootlarni qurish uchun loyiha – smeta hujjatlarining tarkibi, ishlab chiqish, muvofiqlashtirish tartibi t o’ g’risidagi 1.02.01-85 dagi SniP y o’ riqnima; - O’ zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining 1992 yildagi 9 dekabr Qarori bilan qabul qilingan «Tabiatni muhofaza qilish t o’ g’risida» gi O’ zbekiston Respublikasining Qonuni . Davlat ekologik ekspertizasining xulosasi Davlat ekologik ekspertizasini (DEE) o’ tkazayotgan ekspert organi loyi h ani va x o’ jalik faoliyati loyi h asi b o’ yicha ekspert komissiyasining jamlama xulosasini k o’ rib chi q adi va «DEE xulosasi»ni tayyorlaydi. Uning tarkibiga q uyidagilar kiradi: - ekologik o q ibatlar va loyi h ani amalga oshirish shart-sharoitlari t o’ g ’ risida xulosalar. - qi zi q uvchi tomonlarning fikr va takliflarini k o’ rib chi q ish davomida paydo b o’ lgan mulo h azalar. - k o’ rilayotgan x o’ jalik faoliyati loyi h asini amalga oshirish shart-sharoitlari b o’ yicha buyurtmachi va q izi q uvchi tashkilot va muassasalar uchun tavsiyalardan iborat b o’ ladi. «DEE ning xulosasi» O’ zbekiston Respublikasi Davlat tabiat q umitasi ekspert kengashi majlisida mu h okamaga chi q arilishi mumkin. «DEE ning xulosasi» loyi h a buyurtmachisiga va bosh q a q izi q uvchi tashkilotlarga yuboriladi. X o’ jalik faoliyati loyi h asini amalga oshirish uchun mablag ’ fa q at «DEE ning xulosasi» ijobiy b o’ lsagina ajratiladi. Ekspertiza tugagach, xujjatlarning t o’ li q komplekti buyurtmachilarga q aytariladi. Xujjatlarning nusxasi ekspertiza o’ tkazgan organ arxivida olib q olinadi, rasmiylashtiriladi va belgilangan ish yuritish tartibiga asosan sa q lanadi. DEE ni o’ tkazishda tomonlarning vazifalari va javobgarligi x o’ jalik faoliyati loyi h asining va bosh q a xujjatning buyurtmachisi va ishlab chi q uvchi q uyidagilarni ta‘minlashi shart: - mazkur xujjatning b o’ limlariga mos ravishda DEE ga beriladigan xujjatlarning t o’ la komplektini. - DEE ni o’ tkazish ishlariga Respublikada belgilangan tartibda xa q t o’ lashni. - ekspertiza o’ tkazilayotgan organ talabiga binoan, ekspert komissiyasi (guruxi, ekspert) ning ishlashi uchun zarur qo’ shimcha axborot berishni ta‘minlaydi. Ekspert komissiyasi (gurux, ekspert) javob beradi: - ekspertizaga berilgan xujjatlarni o’z vaqtida va sifatli ko’rib chiqilishiga, jamlama xulosani tayyorlash, xulosa va takliflarning asosligiga. - ekologik ekspertizani o’ tkazish me‘yor va q oidalariga rioya q ilinishiga mas‘ul h isoblanadi. DEE ni o’tkazuvchi ekspert organi javob beradi: - ekspert komissiyasini (guruxini) tuzish, ekspertlarni tanlash, ularning mehnatini to’g’ri tashkil qilishga. - ko’rib chiqilayotgan xo’jalik faoliyati loyihasi amalga oshirilishi mo’ljallanayotgan (yoki amalga oshirilayotgan) hududning atrof-muhiti holati to’g’risidagi ma‘lumotlar bilan ekspertlarni ta‘minlashda yordam berishga. - ekspertiza o’tkazishning oshkoraligini ta‘minlashga, ko’rilayotgan faoliyat loyihasini ekspertlar tomonidan ob‘ektiv ravishda baholash uchun shart-sharoit yaratishga. - DEE ni o’ tkazishda m‘yorlar va q oidalarga rioya q ilinishiga. - ekspertlar ishiga o’ z va q tida xa q t o’ lashga mas‘uldir .

O'xshashlar

Ekologik ekspertiza va ekologik monitoring
Geoekologik ekspertiza
Geoekologik bashorat va ekspertiza
Muhit. Ekologik omillar. Ekologik sistemalar
Ekologik tizimlar