Чорвачилик чиқиндиларини қайта ишлаш ва биомасса энергияси олиш технологиялари - Ekologiya - Referatlar

Чорвачилик чиқиндиларини қайта ишлаш ва биомасса энергияси олиш технологиялари

Yuklangan vaqt:

01.05.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1138 KB

Ko'chirib olish

Чорвачилик чиқиндиларини қайта ишлаш ва биомасса энергияси олиш технологиялари Режа: 1. Биоэнергетик қурилмалар ва уларнинг турлари 2. Биомасса энергияси олишда муҳим аҳамият касб этувчи омиллар 3. Биомасса энергияси ва чорвачилик чиқиндиларидан унумли фойдаланиш

Биоэнергетик қурилмалар ва уларнинг турлари Тадқиқотлар натижасида, чорвачилик чиқиндилари биомасса энергияси манбаи эканлиги аниқланди. Шундай экан биринчи ўринда чорвачилик чиқиндиларидан биомасса энергияси олиш учун қурилмалар ишлаб чиқиш вазифаси муҳим аҳамият касб этади. Чорвачилик чиқиндиларидан биогаз олиш учун бир неча қурилмалар мавжуд бўлиб, улар билан бирма-бир танишиб чиқамиз. Асосан биомасса энергияси олишимиз учун қурилмалар герметик мустаҳкам бўлиши талаб қилинади. Биринчи қурилмамиз маълум хажмдаги чуқурлик устига ўрнатилган металл лист бочкадан иборат. Қурилма чуқурлигига биомаҳсулот тўлдирилиб, унинг ачиши ҳисобига биогаз олишимиз мумкин бўлади. расм. Биогаз олиш учун бочкасимон қурилма Бу қурилма асосан бочка ва қопқоқ қўнғироқдан иборатдир. Бунда қопқоқ диаметри 2-3 м ҳамда бочка баландлиги ҳам худди шу ўлчамда бўлиши керак. Қурилма мураккаб тарзда қурилган бўлиб, ундаги қопқоқ қўнғироқ босим ҳисобига ҳаракатланади, яъни босим ошганда қопқоқ қўнғироқ кўтарилади, босим пасайгач бу ҳолат аксинча бўлади. Биогаз чиқишининг тинимсизлигини таъминлаш мақсадида иккита бир хил иккилик қурилмадан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.

Иккита бир хил қурилманинг бири биомаҳсулотга тўлдирилиб, тозаланаётган пайтда иккинчи қурилмадан биогаз чиқиши бир хилликда сақланиб қолади. Биогаз чиқишининг тинимсизлигини таъминлаш учун ферментациядаги биомаҳсулотни вақти-вақти билан аралаштириб туриш талаб қилинади. Бу муаммони ҳал қилиш учун турли хил аралаштиргичлар ишлаб чиқарилган. Биомаҳсулотни тўлдириб туриш учун махсус бункердан фойдаланиш мумкин. расм. Тўлдиргич бункер Турли хил ҳолатларда қопқоқ қўнғироқ ўз мувозанатини ўзгартириб юбориши мумкин. Бу ҳолатларда қўнғироқ мувозанатини сақлаб қолиш учун қўнғироқ оғирлигидаги юкдан, тарози симон тарзда фойдаланишимиз мумкин. Бочка ичидаги биогаз босими камайиб ёки кўпайиб кетган ҳолларда ҳам қўнғироқ ўз мувозанатини бир хилда тутиб тура олади.

расм. Мувозанатни сақлаш қурилмаси Тенгликни бир хилда сақловчи бу мосламадан, қурилмани тозалаш даврида кўтариш қурилмаси сифатида ҳам фойдаланиш мумкин бўлади. Қурилма материали рухланган металл листдан тайёрланган бўлиб, унинг қалинлиги 2-5 мм гача бўлиши керак. Қурилма коррозияга чидамли бўлиши учун бир неча марта қурилмани локли бўёқда бўяб чиқиш керак. Қурилма ичида ҳосил бўлган биогаз босимини биргина қўнғироқ қопқоқ ҳолатидан келиб чиққан ҳолда кифояланибгина қолмай, унинг аниқ босимини ҳам аниқлашимиз мумкин. Масалан: қўнғироқ диаметри 2 м ташкил қилса, унинг дозаси С=πР2=3˙14˙1=31400 см2 дан иборат бўлади. Бочка деворлари баландлиги 2 метр ва қалинлиги 5 мм бўлган тақдирда унинг умумий оғирлиги 600 кг дан иборат бўлади. Аниқ факторларга асосон оғирликни 470 кг деб оладиган бўлсак, у ҳолда 0,15 атм да қопқоқ қўнғироқ ҳаракатга келади. СИ системасига асосан М=470 кг оғирлик кучи бўлса, биогаз босими р=4700: 31400= 0,15 Н/см2 = 0,15 атм га тенг бўлади. Қурилма ўлчамлари эҳтиёжларидан келиб чиққан ҳолда танлашимиз мумкин. Биз тавсия қилаётган қурилма 40-50 см2 иситиш юзаси мавжуд хонадан, 4 конфорли газ плитаси учун тўла биогаз таъминлаб бера олиш қобилятига эга. Бу хонадонда иситиш қурилмаси сифатида автоматик иситиш қурилмаси АОГВ-11, 3-3-у маркасидан фойдаланишимиз мумкин. Қурилмалар турли хил с ҳаклларда ишлаб c иқилган бўлиб, қуйидаги расмда икки хил қурилма тасвирланган.

расм. Конуссимон ҳамда пирамидасимон шаклдаги қурилмалар Конуссимон қурилмамиз диаметри 4 метр ҳамда чуқурлиги 2 метрдан иборат бўлиб, уҳуқурлик устига ўрнатилган. Унинг хажми 25 м3 ни ташкил қилади. Қурилма атрофида 1 метр чуқурликда цементдан беркитиш мосламаси қуйиб cиқилган. Қўнғироқ сирғанувчан ҳолатда чуқурликни беркитади. Конуссимон қўнғироқ баландлиги 2,5 метр бўлиб, 2 мм ли рухланган металл листдан тайёрланган. Унинг юқори қисмида газ тўпланади ва қувур орқали истеъмолчига жўнатилади. Бу қувур ферментатор ичида жойлашган. Ферментатор 12 м3 чорва чиқиндиси ҳамда сигир суюқлигини аралашмасидан иборат биомаҳсулот билан тўлдирилган. Биомаҳсулотдан 7 кундан сўнг биогаз ажралиб чиқа бошлайди. Кейинги қурилмамиз пирамидасимон шаклга эга бўлган металл лист қўнғироқдан иборат. Бу қўнғироқ чуқурлиги 2,5 метр ҳамда 2х2 деворлари 10-12 см ли темир-бетон билан ўраб cиқилган. Чуқурлик қурилма атрофи ҳам 50 см чуқурликда цементли беркитиш мосламаси билан маҳкамланиб, сирпанувчан хусусияти билан пирамидасимон қўнғироқ чуқурлик устини беркитади. Қўнғироқ баландлиги 3 метр бўлиб, 0,5 метири бетонли беркитиш мосламаси ичига киритилади. Ферментаторни биринчи тўлдиришда 8 м3 чорва чиқиндиси ҳамда 400 литр сигир суюқлиги тўлдирилади. 7-8 кундан сўнг ферментатор истеъмолчини бемалол биогаз билан таъминлай олади. Ферментатор 6 м3 турли хил чорва чиқиндилари билан тўлдирилган, қурилма иш унумдорлиги яхши натижа беради. Шу ўринда бир мосламани тушунтириб ўтайлик. Кечки пайт биогаз истеъмоли камайган пайтда, 3 та бир хил трактор камеридан биогаз йиғувчи резурвуар сифатида фойдаланишимиз мумкин.

расм. Газ сақлаш учун мослама Бу камералар бир-бири билан Т симон шланг билан бирлаштирилади. Ортиқча биогаз резервуарда тўпланиб, вужудга келадиган турли хил хафвларнинг олдини олган бўламиз. Қурилмалар иш унумдорлигини бир хилда боришини таъминлаш учун ҳарорат муҳим аҳамият касб этади. Шундай экан, қурилмани иситиш учун парник эффекти усулидан фойдаланишимиз мумкин. Қуйидаги расмда келтирилган қурилма Руминия давлат кооператив хўжаликларида қўлланилади. Интернет маълумотларидан маълум бўлишича, биоэнергетик қурилмалар ва улардан фойдаланиш бошқа давлатларда кенг ривожланган бўлиб, аҳоли газга бўлган эҳтиёжини қондириш мақсадида кенг фойдаланилмоқда. Биоэнергетик қурилмаларнинг баъзи бирлари билан танишиб чиқамиз. Биоэнергетик қурилмалари ёрдамида органик чиқиндиларни қайта ишлаш натижасида биогаз ишлаб чиқарилади. расм. БГУ-25 Фермер хўжаликлари учун қурилма (25-бошли қора мол фермаси учун)

Бу қурилма барча махсус ҳужжатларга эга бўлиб, тажрибадан ўтказилган. Ҳозирда эса ижобий самара бермоқда. БГУ русумли қурилмаларнинг турлари ва уларнинг нарҳи қуйидаги жадвалда келтирилган. жадвал Қурилма модели Биореактор хажми ва миқдори Қайта ишланадиган чиқинди тури Қайта ишланадиган чиқиндининг меъёрдаги миқдори т/сутка Ишлаб чиқирилган биогаз миқдори м3/сутки БГУ-2,0 1х2,0 Йирик қора моллар 0,1 1,5 БГУ-25 1х25 Чўчқалар чиқиндиси 1,5 20 БГУ-50 2х50 Чўчқалар чиқиндиси 3,0 40 БГУ- 150 2х150 Йирик қора моллар чиқиндиси 25 300 БГУ- 500 4х125 Йирик қора моллар чиқиндиси 40 400 1х500 Чўчқалар чиқиндиси 100 450 Чиқинди намлиги 85-93% ни ташкил этиши керак. Бу биогазнинг бир кубометри 0,6м3 табиий газга, 0,7 литр мазутга, 3,5 кг ёғочга, 12 кг чорва чиқиндиси қотишмаларига эквивалентдир.

расм. БИОЭН-1 қурилмаси Бу қурилмага таркибида турли хил органик моддалар мавжуд бўлган маҳсулотлардан фойдаланиш мумкин. Ёғоч, турли хил чиқиндилар, қишлоқ хўжалик чиқиндилари, коммунал ва енгил саноат чиқиндиларидан ҳам фойдаланиш мумкин. Ажратиб олинган биогаз юқори каллорияли бўлиб, 8,5 м3 қурилмадан ажратиб олинган газ 1 кг мазутга эквивалентдир. расм. БИОГАЗ-301С биогаз ишлаб чиқариш қурилмаси Бу қурилма 300 бошли чўчқа фермасига мўлжалланган бўлиб, анаэроб ферментация жараёни натижасида биогаз ва экологик тоза ўғит ажратиб олинади. Бу қурилманинг ферментация жараёнида органик маҳсулот 3 гуруҳга ажралади. Газ ҳолатидаги фаза – биогаз таркибида 60-70% метан, карбонат ангидрид гази ва бошқа газлар аралашмасидан иборат. Унинг иссиқлик қуввати 5000-6000 ккал/м3 ни ташкил этади.

Суюқ фаза – ферментация жараёнидан сўнг ажралиб қоладиган чиқинди сувларининг миқдори билан белгиланади. Унинг таркибида 2-2,5% қуруқ моддалар мавжуд бўлади. Чиқинди сувлар таркибида азот, фосфор оксиди ва калий каби қишлоқ хўжалиги учун зарур кимёвий моддалар мавжуд. Қаттиқ фаза – ҳидсиз, 65-70% намликдаги қолдиқ чиқинди миқдори билан белгиланади. жадвал Қурилма самарадорлиги Чиқиндини қайта ишлаш, м3 /сутка 30 Биогаз, м3 /сутка 350-400 Қолдиқ чиқиндилар,т/сутка 5-6 Чиқинди сувлар, м3 /сутка 25 Биогаз босими, мм вод. Ст. 200-400 Ферментация ҳароратси, 0С 52-55 Қурилма ҳақида маълумотлар, м3: Тўлиқ 310 Ишчи 300 Эгаллайдиган майдон(газголғдерисз), м2 400 Қурилманинг умумий оғирлиги, Т 103 Биомасса энергияси олишда муҳим аҳамият касб этувчи омиллар Биомасса энергияси ва уни олишда асосий омиллардан бири ҳароратдир. Ҳароратни 150-200С гача кўтариш натижасида биогаз ишлаб чиқариш иш унумдорлиги икки баробар ортади. Биогаз ишлаб чиқаришда биомаҳсулот ферментация жараёнини ўтайди. Ферментация жараёни бевосита биомаҳсулотнинг ачиш жараёнидир. Ферментация жараёни учун биологик агент (Б, А), субстрат(С), бўлиши талаб қилинади. Ферментация жараёнинг давомийлигида ферментер асосий

вазифасини бажаради. Ферментация жараёни 30-400С ларда ижобий самара беради. Ҳарорат ошиб бориши натижасида ферментация жараёнининг унумдорлиги хам ортиб боради. Ферментация жараёнини тезлаштирувчи махсус бактериялар мавжуд бўлиб, бу бактериялар биомаҳсулот таркибида мавжуддир. Бактериялар 3 гурухга бўлинади: 1. Психрофилли бактериялари - 5 0 …20 0 S ларда яхши самара беради. 2. Мезофиллибактериялари - 30 0 …42 0 S ларда ижобий натижа кўрсатади. 3. Термофилли бактериялар - 54 0 …56 0 S ларда қисқа вақт мобайнида самара беради. Тажриба шароитида мезо ва термофилли жараёнларининг орасидаги ўзгаришлар аниқланди. 560С да ижобий самара берувчи термофилли жараёнида биогаз ажралиб чиқиши анча тез ва унинг таркиби умуман ўзгармайди. Мезофилли жараёнида эса бу ҳолат анча секинлик билан амалга ошади. Метаногенез жараёни ўзида мураккаб микробиологик жараённи мужассамлаштиради. Бу жараёнда органик моддалар газ ҳолатига ўтгунча бир неча моддаларга парчаланади. Газ ҳолатига ўтгач, унинг таркибидаги карбонат ангидрид гази ва метан гази орасидаги тенглик қуйидагича бўлади: Биомассани бевосита ачитиш натижасида маҳсулот атсетат ва қолган қисми SO 2 ҳолидан N 2 газларига ажралиб кетади . Атсетогенли гидрогенизация жараёнидан ўтган икки маҳсулот декорботуиляция ҳамда метан ишлаб чиқаришнинг қайта тиклаш йўллари орқали метан гази ишлаб чиқарилади. Бу жараёнларнинг барчаси термо ёки мезофилли жараёнларда амалга ошади. Юқорида айтганимиздек, мезофилли 30-400 С, термофилли 50-600С

да яхши самара беради. Ферментация жараёнида чўчқа чиқиндисидан 130 га яқин ҳар хил газ ажралиб чиқади. Ачитиш жараёнини тезлаштирувчи бактерияларнинг умумий миқдори 6,5•108 /мл дан иборат. Қора мол чиқиндиларининг мезофилли режимида ачитилганда умумий бактериялар миқдори 1,4 •109/мл, термофилли режимда 1,3 •1010/мл ни ташкил қилади. Бактериялар термофилли режимида ижобий натижа бериб, мезофилли режимига нисбатан ферментация жараёнини 3-4 кунга қисқарди. расм. Қуйидаги жадвалдан эса термофилли ва мезофилли жараёнларнинг орасидаги фарқларни билиб олишимиз мумкин. жадвал Substrakt xarakteri Termofilli jarayon Mezofilli jarayon Bog’lanishda oxirida Bog’lanishda oxirida RN 7,5 8,5 7,5 7,9 Quruq moddalar 2,2 1,8 1,7 1,6 Organik moddalar 73,7 62,5 65,4 63,4 SN orasidagi munosabat 9,4 12,6 12,3 12,3 Бу жадвалдан биз анаэроб ферментация жараёнидаги субстрактларнинг баъзи бир ўзгаришларини билиб оламиз. Демак, биомасса энергияси олишда термофилли режими энг самарали режимлардан ҳисобланиб, биогаз ишлаб чиқаришда муҳим аҳамият касб этади.

Бу режимлар асосида чиқиндилардан маълум миқдордаги энергия ва иссиқлик ажралиб чиқади. Бу иссиқлик билан ферментация жараёни самарадорлигини сақлаб қолувчи иссиқлик ўзаро узвий бир-бирига боғлиқдир. Чунки ажралиб чиққан энергиядан жараён давомийлигини таъминлашда фойдаланишимиз мумкин. Кўп энергия иссиқлик кўринишида чорва чиқиндилари ферментация ҳароратига етгунга қадар иситишга сарфланади, қуйидаги жадвалда сарфланадиган умумий иссиқлик миқдорлари келтирилган. Биогаз ишлаб чиқаришда сарфланадиган иссиқлик миқдорлари чиқиндига қўшиладиган технологик сувлар миқдорига узвий боғлиқдир. Технологик лойиҳалаш меъёрларига (СНТП-17-81) га асосан чорва чиқиндилари, чиқинди сувлари кўп компонентли емлаш натижасида 30% гача ошиб кетади. Жадвалда чиқинди сувлирнинг қанча миқдорда ошиши ҳамда бунга узвий боғлиқ ҳолда биогаз ажралиб чиқиши миқдорлари жадвалда келтирилган. жадвал Quruq massalar tarkibi, % Quruq massa tarkibini aniql о vchi fakt о rlar, ma`lumоtlar manbai Chiqindii suvlar miqdоri qo`shilgan texnоlоgik suvlar, kg Issiqlik energiyasi miqdоri Biоmassa energiyasi О lingan energiyaning talab qilingan energiyaga nisbati, %MDJ Me`yorda gi chiqin di suvlar ga nisbati 11,9 SNTP-17-91 me`yorga asоsan 1982 4500 - - - 5520 9,14 Ko`p k о mp о nentli yemlar his о biga ch о rva chiqindii 5850 1350 540/8 80 100 9,8/15,9

suvlarining 30% ga оshishi 6,7 Tenоlоgik suv o`rnida 7990 2140 740/1 200 136 13,4/21,7 6,4 Ch о rva chiqindisini o`zi о quvchan uslida chiqarib tashlash 8360 2510 770/1 260 143 13,9/22,8 4,0 Биоэнергетик қурилмалар ҳисоби 13380 7530 1230/ 2020 230 22,3/36,5 3,4 Гидравлик ювиш орқали чиқиндиларни чиқариб ташлаш 15740 9890 1450/ 2370 270 26,3/42,9 1,0 Маълумотларга асосан 53900 4765 0 4930/ 6070 920 89,3/146 1000 бошли чўчқа фермасидаги чиқинди ва сувларни 40-500С гача иситиш учун талаб қилинган энергиялар миқдори. Чиқинди сувлар аралаштирилгандан сўнг шунга мос миқдорда энергия талаби ҳам ортади. Бунинг учун 1% ишлаб чиқарилган биогаздан фойдаланишимиз мумкин. Чиқиндиларнинг бошланғич ҳарорати иқлим шароитлари ва чиқинди чиқариб ташлаш усулларига боғлиқдир. Қуйидаги жадвалда чорва чиқиндиларининг бошланғич ҳароратидан охирги ҳароратигача бўлган қийматлар келтирилган. Чиқинди чиқариб ташлашда чиқиндининг бошланғич ҳарорати 380С (чўчқа танасининг ҳарорати) дан 10,18 ва 20оС ларгача тушиб кетади. Чиқинди сувлар ва чиқинди ҳароратининг сақланиб

қолиши қиш ойларида 22-35% энергияни тежаб қолиши мумкин. Чиқинди сувларни ферментация жараёнигача иситиш учун сарфланган иссиқлик миқдорлари ( Cc иқиндининг бошланғич ҳарорати ва қуруқ массанинг таркибига боғлиқ ҳолда). жадвал Quruq massa tarkibi % Chiqindi va suvlarning boshlang’ich harorati 10 18 20 40-54 o S gacha isitish ketgan energiya MDJ % MDJ % MDJ % 9,14 730/1080 135/122 540/880 100/100 490/780 90/88 6,7 1000/1470 740/1200 670/107 0 Айнан ҳозирги даврда энергия манбаларидан фойдаланишда йўқолишлар 56% ни ташкил этади. Шундай экан, биогазни биз энергия манбаларидан бири сифатида билиб, биоэнергетик қурилмаларни қулай жойларга қуришимиз мақсадга мувофиқ бўлади.

Биомасса энергияси ва чорвачилик чиқиндиларидан унумли фойдаланиш Кейинги вақтларга келиб, аҳоли сонининг ошиб бориши натижасида уларнинг турли хил энергияларга бўлган эҳтиёжлари ҳам ортиб бормоқда. Инсонлар турли хил энергия манбаларини ишлаб чиқириш ва ундан фойдаланиш билан бу муаммога маълум миқдорда ечим топмоқдалар. Чиқиндилар асосида биомасса энергиясини олиш ҳам ноанъанавий энергия манбаларидан бири ҳисобланиб, инсонларнинг газ ва экологик тоза бўлган ўғитга нисбатан эҳтиёжларини қондиради. Биогазнинг энергетик таркиби 22600 кж/м3 ёки 5500 ккалл/м3 дан иборат. Табиий газ эса 7000 ккалл/м3 ни ташкил қилади. Бундан кўриниб турибдики, биогаз табиий газдан энергия жиҳатидан ҳеч қанча фарқ қилмас экан, (1кж=4185 ккалл) 1 кг биогаз 1,18 кг мазутнинг иссиқлик энергиясини бера олади. Умумий қилиб айтганда, 1м3 биогаз 0,6-0,8 кг ёқилғи энергияси қуввати билан эквивалентдир. Биогаз газлар аралашмаси ҳисобланиб, унинг асосий компонентлари қуйидагилардан иборат: метан (СН4) 55-70% ва карбонад ангидрид гази (СО2) – 28-43 ҳамда жуда оз миқдорда бошқа хилдаги газлар ажралиб чиқади. Ўртача 1 кг органик маҳсулотни биологик парчалаш натижасида 0,18 кг метан, 0,32 кг сув ва 0,3 кг парчаланмайдиган қолдиқ қисмларга бўлинади. Органик маҳсулотдан биогаз ажралиб чиқиш, шу маҳсулот таркибидаги бактериялар ҳисобига амалга ошади. Бу бактериялар 3 гуруҳга бўлиниб, қуйидагилардан иборат: 1. Психрофилл бактериялар 5 0 …20 0 диапазондан эффектли ишлайди. 2. Мезофилли бактериялар бевосита ҳарорат кўтарилишида, яъни 30 0 …42 0 S дипазонларда самарали ишлайди.

3. Термофилли бактериялар юқори ҳароратда 540…560С дипазонларда ижобий натижа беради. Бу бактериялар иштирокида биогаз ажралиб чиқиши анча тезлашади. Ҳароратнинг ҳар 100С га ошиши натижасида биогаз ажралиб чиқиши 2 баробарга ортади. Органик маҳсулотлардан биогаз ишлаб чиқаришда биокимёвий тенгликни эътиборга олиш керак. Органик маҳсулотлар таркибидаги кислоталар миқдорининг ошиб кетиши натижасида биогаз ажралиб чиқиш камайиб кетади. Бу ҳолатда органик маҳсулотнинг миқдорини кўпайтириш ёки қўшимча аралашмалар қўшиш кифоя. Биогаз ажралиб чиқишининг секинлашишини бартараф этиш учун углерод ва азот орасидаги органик маҳсулот таркибига, азот моддаси мавжуд аралашмалар қўшиш зарур. Масалан: Чорва суюқлиги ёки унчалик кўп бўлмаган миқдордаги аммоний тузидан 1м3 органик маҳсулотга 50-100 гр қўшиш керак. Юқори намлик ва серводород газнинг ортиқчалиги қурилмадаги металл қисмларининг емирилишига олиб келади. Органик маҳсулот намлиги қиш ойларида 88- 90%, ёз ойларида 92-94% бўлиши талаб қилинади. Биомаҳсулотдан биогаз ажралиб чиқишининг биринчи кунларида 60% карбонат ангидрид гази ажралиб чиқади. Бунинг натижасида биогаз яхши ёнмайди. Кейинги 3 кунларда ажралиб чиққан биогаз яхши ёнади. Биогаздан биз табиий газдан фойдаланганимиздек фойдаланишимиз мумкин. Биогаздан кўпроқ табиий газ етиб бориши қийин бўлган узоқ жойларда фойдаланишимиз мақсадга мувофиқдир. Ана шу ҳолларда биогазнинг иш унумдорлиги ва самарадорлиги мақсадга мувофиқ ҳолда бўлади. Биомаҳсулотдан биомасса энергияси олиш технологияси тежамкор самарали технологиядир. Мавжуд технология бир қатор социал – тежамкор муаммоларни: озиқовқат муаммоларини энергетик муаммоларни ва экологик муаммоларни ҳал қилади.

Бу технология натижасида вужудга келадиган маҳсулотлар бир томондан экологик тоза ўғит сифатида қишлоқ хўжалигида ҳосилдорликни ошириб боришига хизмат қилса, иккинчи томондан биогаз фойдали энергия манбаси ҳамда турли соҳаларнинг иссиқлик жараёнида иштирок этувчи асосий маҳсулот сифатида фойда келтиради. Биомасса энергияси олингандан сўнг қолган қолдиқ чиқинди экологик тоза ўғит сифатида фойдаланилади. Ферментация жараёнидан сўнг қўшилмасиз чиқиндининг агрокимёвий таркиби қуйидаги компонентлардан қуйидаги миқдорда ташкил топади. жадвал Namlik % NH 4 tabiiy nam subst ratdagi% Umumi y azot % Yonilg’i Kul % K 2 O/K P 2 O 5 /P CaO/Ca MgO/Mg 99,3 0,28 40,0 23,80/19,75 0,87/0,38 1,65/1,18 2,95/1,78 4,3 99,2 0,28 35,0 24,27/20,14 0,89/0,39 1,68/1,29 1,68/1,01 9,2 Қўшилмасиз ва қўшилмали чорва чиқиндилари таркибидаги турли хил кимёвий моддалар қишлоқ хўжалиги ва ўсимликлар учун жуда фойдалидир. Ферментация жараёнидан ўтган чорва чиқиндиларининг тупроққа таъсири бениҳоя катта ҳисобланади. Тупроқни турли хил каллоид брикмаларга бой бўлиши унинг ҳосилдорлик даражасининг юқори бўлишига олиб келади. Тупроқни қўшилмасиз чорва чиқинди таркибидаги органик моддалар билан тўйинтириш орқали бу муаммога ечим топган бўламиз. Қуйидаги 36-жадвалда 10м3 қўшилмасиз чорва чиқиндиси таркибидаги органик ва қайта ишланган органик моддалар миқдори келтирилган. жадвал

Қўшилмасиз чиқинди таркибидаги қуруқ моддалар % Қуруқ органик моддалар миқдори % Органик моддалар кг Қайта ишланган органик моддалар кг 8 6,0 600 360 6 4,5 450 270 4 3,0 300 180 2 1,5 150 90 Бу чорва чиқиндисини тупроқ таркибига кўрсатадиган таъсири кўпроқ тупроқнинг таркибига ҳам боғлиқдир. Тупроқ таркиби эса атроф – муҳит, ҳаво ва сувга боғлиқдир. Тупроқ таркибининг турли хил кимёвий моддаларга бой бўлиши ҳосилдорлик юқори бўлишининг гаровидир. Хулоса қилиб айтганда, биомасса энергияси олиш технологияси энг самарали технология бўлиб, бу технология натижасида вужудга келадиган маҳсулотларнинг барчаси инсон эҳтиёжи учун зарур ҳисобланади.

Адабиётлар: 1. “Халқ сўзи газетаси” 2013 йил, 5 апрел, 65-сони, 2-бет. 2. Каримов И. А. “Муқобил энергия манбаларини янада ривожлантириш чоратадбирлари тўғрисида” ги Фармони “Халқ сўзи” газетасининг 2013 йил 1март. Тошкент 2013й. 3. Сафаров Н.М., Алиназаров А.Х., Обидов А.А., Жамалов А. “Чигитли пахтани қуритишда ноананавий энергиядан фойдаланиш афзалликлари. Қар.ДУ. Республика миқёсидаги илмий-амалий конференция. 26-28май. 2012йил. 4. Alinazarov A. Kh., Ikramov N.M. Solar Thermokchemical Treatment of AshCement Compositions. Namangan: NIPI, 2005. -51p. 5. Алиназаров А.Х., и др. “Солнечные сушильные установки с аккумулятором тепла //РЖ АН СССР «Гелиотехника». Ташкент, 1989, №2. –с.74-76. 6. Alinazarov A. KH., Mukhiddinov D.N. Solar Thermokchemical Treatment of Ash-Cement Compositions. Applied Solar Energy. Vol. 35, No.4 Allerton Press, Ins. /Nev York. 1999., p.p. 13-19. 7. Alinazarov A. Kh., Effekt of Solar Thermal Chemikal Treatment on Deformable Indices of Ash-Cement Compositions. Applied Solar Energy. Vol. 36, No.3 Allerton Press, Ins. /Nev York. 2000., p.p. 70-73. 8. Alinazarov A. Kh., Atamov A.A., Mukhiddinov D.N. Hudrophyisical Properties of Ash-Cement Compositions end their Effekt on Solar Thermal Chemikal Treatment. Applied Solar Energy. Vol. 37, No.2 Allerton Press, Ins. /Nev York. 2001., p.p. 44-48.

O'xshashlar

Чорвачилик чиқиндилари-биомасса энергияси олишда чорвачилик чиқиндиларининг аҳамияти

Чорвачилик чиқиндиларидан фойдаланиб биомасса энергияси олишнинг экологик асослари ва меҳнат муҳофазаси

Табиий энергия манбалари ва улардан фойдаланиш. Қуёш энергияси, биомассалар, шамол, дарё ва денгиз тўлқинлари

Қишлоқ хўжалигида органик чиқиндилар биоконверсияси

Чикиндисиз ва кам чикиндили технологиялар