Moyli urug`larni namligi bo`yicha konditsiyalash - Botanika - Referatlar

Moyli urug`larni namligi bo`yicha konditsiyalash

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

61 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1.Urug`larni quritish maqsadi. 2.Urug`larni quritish jarayonida ko`zatiladtgan o`zgarishlar 2.1.Urug`larning sorbtsion xususiyatlari. 2.2.Kritik namlik. 3.Moyli urug`larni quritish. 3.1.Quritish usullari. 3.2.Moyli urug`larni quritish vaqtida ro`y beradigan biokimyoviy jarayonlar. 4 Moyli urug`larni namligi bo`yicha konditsiyalash. 4.1.Moyli urug`larni namligi bo`yicha kondintsiyalashdan maqsad. 4.2.Kayta ishlashda moyli urug`larning optimal namligi. 4.3.Paxta chigitini VNIIJ qurilmasi yordamida namlash.

www.arxiv.uz 1. Urug`larni quritish maqsadi Moyli xom ashyolarni namligi bo`yicha normalashtirishning eng ko`p qullaniladigan usuli bu quritishdir. Quritish moyli urug`ning namligini tezda kamaytirib uni uzoq muddatda buzilmasdan saklanishini ta`minlaydi. Quritish moyli urug`ni saqlashga tayyorlashga va kayta ishlashga yuborishga muxim texnologik jarayon hisoblanadi, chunki urug`ning optimal namligi uni kayta ishlashni ta`minlaydi. Namligi 6-8 % atrofida bo`lgan quruq chigitlarni, kayta ishlaganda chigit mag`zi shuluxa ajratish mashinalarida maydalanib ketadi, bu narsa shuluxaning yog`lanishiga sabab bo`ladi, natijada ancha moy nobud bo`ladi. Bundan tashqari quruq chigit maydalaganda moyli chang hosil bo`lib, portlovchi havo aralashmasini hosil qiladi. Moyli urug`ning optimal namligi uning maydalanishi, qobig`idan ajralishi, mag`zni ezilishi, qovurish va moy ajratish jarayonlarini effektivligini belgilaydi. Namligi yuqori bo`lgan moyli urug`ni saklaganda uning tarkibidagi moyning kislota soni oshadi, biokimyoviy jarayonlar tezlashadi va bu urug`ning uz - uzidan kizishiga va buzilishiga sabab bo`ladi. Moyli urug`larni optimal namligigacha quritish ularni sifati va miqdorini saqlashni ta`minlaydi. 2.Urug`larni quritish jarayonida ko`zatiladtgan o`zgarishlar Ma`lumki, moyli urug`lar serkovak kapillyar kalloid moddalar joylashgan bo`lib urug`ning mayda xujayrali strukturasi kapilyarlar bilan tulgan.kalloid moddalar asosan gidrofil xususiyatli oqsillardan iborat. Moyli urug`lar tarkibidagi suv uch xil kimyoviy, fizik – kimyoviy va mexanik bog`langan xolatida bo`ladi. 2.1.Urug`larning sorbtsion xususiyatlari. Yog`li urug`lar turli moddalar (shu jumladan suv) ning bug`ini va gazlarini singdirish xususiyatiga ega. Ularning bu xususiyati sobtsion (singdirish) kobiliyati deb aytiladi.Bir vaqtda singdirilgan gaz yoki bug` miqdori sorbtsiya tezligini ifodalaydi.Urug`lar uziga xos sorbtsiya (singdirish)xajmiga egabo`lib,ba`an singdirilayotgan suv (gaz) bug`lanib ketishi,ya`ni teskari jarayon ro`y berishi mumkin.Bu xolat desorbtsiya deb ataladi.

www.arxiv.uz Sorbtsiyada quyidagi jarayonlar boradi: 1. Tashqi diffuziya. Bunda suv bug`lari urug`lar oraligidan utib xar bir dona satxini namlaydi; 2.Ichki diffuziya bunda bug` urug`lar satxidan utib ularning mag`ziga singadi. Tashqi va ichki diffuziya jarayoniga turli faktorlar ta`sir ko`rsatadi. Tashqi diffuziya tezligi haroratga va bug`larning qayishqoqligiga bog`lik bo`lib, harorat qancha yuqori bo`lsa ,diffuziya jarayoni shuncha tez boradi; ichki diffuziya urug`larining tuzilishi va kimyoviy tarkibiga bog`liq; urug` donachalarning qobig`i kancha yumshoq va mag`zi tarkibida suvda tez eruvchan oqsil moddalari kancha ko`p bo`lsa, ichki diffuziya shuncha tez boradi Urug`lar serkovak bo`lganligi uchun suv bug`lari g`ovaklardan utib urug` satxiga yig`ilishi davrida katta bosim hosil bo`ladi va natijada suv molekulalari zudlik bilan singga boshlaydi. Ma`lum muddatdan so`ng suv bug`larining singishi susayadi, mikrokanalchalar suvga tulganligi uchun tuyingan bug`ning kayishkokligi kamayadi va natijada bug` suvga aylanib sorbtsiya jarayoni tuxtaydi. Suv oqsil moddasi globo`lalari atrofida gidrat parda hosil qiladi. Agar suv molekulalari globo`lalar satxiga yaqin joylashgan bo`lsa, ular maxkam boglangan bo`ladi, ular tobora uzoqlashgan sari boglanish ham susayib boraveradi. Globo`lalar satxida yigilgan (singan) suv boglangan suv deyiladi. Molekulalari oqsil globulalari satxidan uzoqlashgan suv erkin suv deb aytiladi. Urug`lar har xil gigroskopik xususiyatiga ega bo`lganligi uchun ulardagi adsobtsiya va desorbtsiya protseslari ham har xil bo`ladi. Tashqaridan singayotgan bug` va urug`lardan ichki suv molekulalari bir muvozanatga yetganidan keyin urug`lar «doimiy namlik» xolatga keladi. Shu xolatdagi urug`lar uzoq saqlash uchun sifatli yog` olish uchun juda kulaydir. Urug`larning suvga munosabati, ya`ni mag`zdagi gidrofil moddalarning suvda yaxshi erish yoki erimasligi, ularning botaniq naviga karab har xil bo`ladi. Mag`z ichidagi tolali naychalar va teshikchalarning soni har xil. Shuning uchun urug`larning nisbiy namligi bir xil bo`lsa-da, ulardagi suv miqdori har xil bo`ladi.

www.arxiv.uz Havoning nisbiy namligi ortishi bilan urug`larning muvozanat namligi ham ortadi. Bu xol bo`larning xajmini oshiradi va natijada saklanayotgan urug`lar zichlashib qoladi. Muxitning namligi kamayganda urug`larning namlik muvozanati buziladi, namlik kamayadi. Muxit bilan urug`larning namligi teng bo`lgan davr gidroskopik nukta deyiladi. Gidroskopik nukta kutarilganda urug`lar nam, pasayganda urug` quruq xolatda bo`ladi. Yog`li urug`lar suv shimiganda temperaturasi ortadi havodagi bug`lar suvga aylanishi sababli uzida issiqlik chiqaradi. Agar bug`ning suvga aylanishi intensiv ravishda borsa, urug`larning namligi ham kamayib boradi. Bu xolat havoda quritilgan xolat deb ataladi. Bir turdagi yog`li urug`larning havoda quritilgan xolatini aniqlash uchun ular tarkibidagi gidrofil moddalarning soni va sifatini topish kerak, chunki gidrofil moddalar namni saklab turuvchi xususiyatga ega. 2.2.Kritik namlik. Tekshirishlardan ma`lum bo`lishicha, urug`lar tarkibidagi suv doim doim bir me`yorda, ya`ni 14,5 % gacha bo`lar ekan. Bu miqdor kritik namlik deb ataladi. Namlik ana shundan ortib ketganda urug`lar buzila boshlaydi. Gidrofil qismini hisobga olganda kungaboqar urug`ining kritik namligi 16% ni tashkil etadi. 3.Moyli urug`larni quritish Moyli urug`ni uzoq muddatda saqlash uchun namligini kamaytirish uchun amalga oshiradigan quritish jarayoni xom ashyoni quritish deb aytiladi. Moyli urug`ni qayta ishlashda uning namligi bo`yicha kondintsiyalash uchun quritish, ishlab chiqarishdagi quritish deb aytiladi. 3.1. Q uritish usullari . Quritish usullari asosan issiqlikni berilish usuliga ko`ra quyidagilarga bo`linadi: 1. Konvektiv 2. Konduktiv 3. Kontaktli 4. Radiatsiyali

www.arxiv.uz 5. Yuqori chastotali tok yordamida 6. Sublimatsiyali 7. Aralash Quritish jarayonining jadal borishini, quritilayotgan urug`ning sifatini va undagi moyning sifatini belgilovchi asosiy ko`rsatkichlar: quritish agentning harorati, jarayonining davom etish vaqti, urug`ning qizdirishdagi maksimal harorat hisoblanadi .Bu ko`rsatkichlar orqali quritish rejimi tanlanadi. Moyli xom ashyolarni quritishda turli konstruktsiyadagi shaxtali, barabanli, pnevmatik, gazli, mavxum qaynash qatlami, infraqizil nurli quritish qurilmalari ishlatiladi. 3.2.Moyli urug`larni quritish vaqtida ro`y beradigan biokimyoviy jarayonlar. Moyli urug`larni quritish vaqtida uning tarkibidagi biokimyoviy jarayonlar ro`y beradi. Bo`lardan birinchisi urug` tarkibidagi suvda eriydigan oqsillarning miqdori kamayadi. Uning kamayishi quritilayotgan urug`ning boshlangich namligi quritishni davom etish vaqtiga va haroratga bog`liq. Oqsillarning kamayishiga sabab ularning denaturatsiyaga uchrashidir. Quritish vaqtida urug` tarkibidagi moyning kislota soni ham uzgaradi, u ba`zida kamayishi va ba`zida ortishi kuzatilgan. Urug` tarkibidagi moyning haroratga qarab o`zgarishi uch davrga bo`linadi: Urug`ni harorati 60-65 0 C bo`lganda moyning kislota soni oshadi. Urug`ni harorati 65 dan 75 0 C bo`lganda moyning kislota soni kamayadi. Urug`ni harorati 75 0 C dan kutarilganda moyning kislota soni oshadi. Birinchi davrda urug` tarkibidagi moyning kislota soni oshishi, fermentlarning aktivligi oshishi bilan bog`liq bo`lib, lipaza fermenti ta`sirida yog`lar gidrolizlanadi. Haroratning bundan oshishi fermentlar faoliyati so`saytiradi. Ikkinchi davrda moyning kislota soni pasayishi, hosil bo`lgan erkin yog` kislotalari oqsillar bilan reaktsiyaga kirishib oqsil-lipid komplekslarini hosil qiladi. Uchinchi davrda moyning kislota sonini oshishi glitseridlarning termik parchalanishi va oksidlanish jarayonlarining r o` y berishidandir.

www.arxiv.uz 4. Moyli urug`larni namligi bo`yicha konditsiyalash 4.1.Moyli urug`larni namligi bo`yicha kondintsiyalashdan maqsad Moyli urug`lar namligini optimal xolatda keltirish konditsiyalash deyiladi. Moyli urug` va uning tashkil etgan komponentlarning ba`zi bir fizik xususiyatlari texnologik jarayonlarning borishiga muxim ta`sir etadi. Mana shunday ko`rsatkich moyli urug`larning namligi hisoblanadi. Qayta ishlash vaqtidagi urug`ning optimal namligi bu urug`ni boshlangich kompleks operatsiyalarni bajarishdagi optimal namligi hisoblanadi. Bu optimal namlik turli urug`lar uchun turlicha bo`lib, uning texnologik jarayonni amalga oshirishdagi ahamiyati ham turlichadir. Urug`larni tozalagandan keyin bajaradigan jarayon bu, qobig`idan ajratiladigan urug`lar uchun urug`ni chaqish va qobig`idan mag`zini ajratishdir. Bunda urug`ni ishlab chiqarishda yuborishdan oldin optimal namlik hosil qilinadi. Qobig`isiz (soya) moyli urug`larni, maydalashdan oldin tozalangandan keyin bajariladigan birinchi operatsiya ham urug`ni optimal namlikgacha namlash va maydalanish jarayonini yaxshi utkazishdir. Urug`larni namligi bo`yicha konditsiyalash faqat boshlangich texnologik jarayonlar uchun ahamiyatli bo`lmasdan balki boshqa texnologik jarayonlarni borishi uchun ham ahamiyatlidir. Misol uchun paxta chigitini optimal namligi 10- 11 % ga yetkazish faqatgina boshlangich texnologik jarayon, urug`ni chaqish va undan qobiq, mag`zni ajratishni yaxshilaydi, sheluxada yuqoladigan moy miqdori kamayishi bilan birga mag`zni qovurish jarayoni ham yaxshilanadi.Texnologik normaga asosan qovurishdan oldin yanchilgan paxta chigitining mag`zini namligi 12 % bo`lishi kerak. Lekin amalda ko`p xollarda quruq urug`larda mag`zning namligi 6 % ni tashkil etadi. Bu esa yanchilgan mag`zni qovurishdan oldin optimal namlikgacha namlash uchun bir vaqtda ko`p miqdordagi suv bilan namlashni talab etadi, bunda miqdordagi suvni butun mag`zda bir xilda taksimlab singdirish murakkab. Shu sababdan ham paxta chigitini maydalamasdan oldin namligini optimal namlikgacha konditsiyalash orqali mag`zga ham kerakli namlik hosil qilish imkonini beradi. Chigitni namlash orqali birinchidan namlik uni tashkil

www.arxiv.uz etuvchilar qobig` va mag`zga bir xilda tekis taksimlanadi, ikkinchidan yanchilgan mag`zni qovurishdan oldin kam suv sarflab, bu suvni yanchilmagan bir tekis taksimlanishi uchun sharoit yaratiladi. Bo`lardan tashqari paxta chigitini namligi bo`yicha konditsiyalash kunjaraning moyligini kamayishiga, mag`z tarkibidagi gossipol moddasi qovurish vaqtida bog`liq xolatiga utishiga, bu esa yengil rafinatsiyalanadigan moy olish kunjara va shrot tarkibidagi erkin gossipolning miqdorini minimal bo`lishini ta`minlaydi. Soya urug`ini maydalamasdan oldin namlash, uni yanchish vaqtida yaproksimon strukturasini yaxshilashga ta`sir etadi. 4.2. Q ayta ishlashda moyli urug`larning optimal namligi. Ishlab chiqarishda ko`p miqdordagi bir xil partiyadagi urug`lar asosan namligi bo`yicha hosil qilinadi. Bu hosil qilingan partiyalardagi urug`larni namligi turlicha bo`ladi, ularni namligini optimal namlikga olib kelish uchun ular konditsiyalanadi. Umumiy xolatda urug`larni namligi bo`yicha konditsiyalash ikki bosqichda: 1) urug`dan namlikni chiqarish (quritish) va urug`a kerakli suv yuborish (namlash); 2) quritgandan va namlangandan keyin suvni bir tekis taksimlanishi uchun ma`lum mudatda saqlash orqali amalga oshiriladi. O`rta Osiyo sharoitida yilning issiq vaqtlarida paxta chigitining namligi 5-7 % ga, yog`ingarchilik vaqtlarida namlik 13-15 % ga yetadi. Paxta chigitining namligi keskin pasayishi sheluxaning moyligini ortishiga, portlovchi moy changlarini hosil bo`lishiga olib keladi. Bundan tashqari quruq chigit chaqilganda, mag`zi ezilib ketib, bu mayda mag`z zarrachalari separatorlarda kiyin ajraladi. Shu sababdan ham paxta chigitini konditsiyalash orqali namligini 10-11 % ga yetkazish uni chaqish jarayonini yaxshilaydi, sheluxaning moyliligi kamayadi, mag`zning qovurilishi yaxshilanadi. Namligi optimal paxta chigiti chaqilganda kam miqdorda mag`z maydalanadi, moy changlari kam hosil bo`ladi, bunda mag`z va sheluxa oson va tez ajraladi. Namligi yuqori bo`lgan paxta chigitini kayta ishlashda uni chaqish va tarkibiy qismlarga ajratish bo`limining ishi yomonlashadi, nam chigit yaxshi

www.arxiv.uz chaqilmaydi, buning natijasida mag`zning yanchilishi yomonlashadi valtsoviy stanoklarning ishi yomonlashib ularning ish unumdorligi pasayadi. Namligi yuqori bo`lgan paxta chigiti quritilmaydi. Chigitni namlashning eng oddiy usuli ombordagi (yoki buntdagi) chigitga branspoyt bilan suv purkab, ikki yoki uch kun saklagandan keyin kayta ishlashdan iborat. Bu usulning kamchiligi shundaki, birinchidan, chigit qatlami bir tekis namlanmaydi, ikkinchidan esa uzluksiz texnologiya jarayonini tashkil qilib bo`lmaydi. Bundan tashqari bu maqsad uchun aloxida xona yoki katta xajmli sig`imlar talab qilinadi. Keyinchalik xom ashyo tashiydigan shnekli konveyer ichiga bug` va suv yuborib chigit namlangach, suv bir tekis singishi uchun u 10-15 soat biror joyga tukib quyilar edi. Bu usulda namlash branspoytdan suv yuborib namlashga karaganda progressivrok bo`lgan. Chunki bug` va issiq suv butun chigit qatlami buylab bir tekis tarkalib, chigit bir tekis namlangan. Bundan tashqari, chigit namlangach uni 2-3 kun saqlashga xojat kolmaydi. Lekin suvni singdirish 2-3 kun emas, 10-15 soat davom etsa ham, ammo sanoatda qulaylik tug`dirmaydi. Chunki bunda texnologik jarayonni uzluksiz olib borishni iloji yuq. 4.3.Paxta chigitini VNIIJ qurilmasi yordamida namlash. Xozirgi vaqtda paxta chigitini namlashda namlovchi VNIIJ qurilmasi keng ishlatilmokda. Namlovchi 13 shnekda, paxta chigitida 12 suv purkovchilar orqali suv sepiladi va qabul qiluvchi bunker 2 ga tushadi. Qabul qiluvchi bunkerning ostki qismida ikkita kavarik tishli valiklar 3 va 2 qator rostlovchi 4 tusqichlar o`rnatilgan. Kavarik tishli valiklar chigitni namlik-issiqlik bilan ishlov berish kamerasi 6 ga bir tekis ta`minlash uchun miqdori tuskichlar yordamida boshkarib turiladi. Namlik-issiqlik bilan ishlov berish kamerasining yuqori qismiga 1 va 5 bug` yuborish trubalari o`rnatilgan. Namlash-issitish kamerasida chigit namlanib 70-80 S gacha isitiladi. Yuqoridan pastga tushayotgan chigit 8 valik yordamida aralashtirilib pastga tushiriladi. Bunda pastdan kutarilayotgan issiq bug` chigitni yana ham yaxshi namlaydi. Bu kamerada chigitni bo`lish vaqt ichida chigitning mag`zi va qobig`i o`rtasida suv bir tekis taksimlanadi va ustki nami ko`payadi.

www.arxiv.uz Xullab bug`lovchi kamera ostidagi 8 valiklarda va 9 tusiq orqali tartiblovchi yopgich 10dan utgan chigit sirpanuvchi tarnov 11ga tushadi. Bu yerda chigitning ustida qolgan nam shamollatuvchi shnekda ventilyator yordamida havo yuborilib quritiladi. Qurilmaning ish unumdorligi 350 t / sut ..

www.arxiv.uz Adabiyotlar : 1. В.М.Копейковсий и др. Технология производства растительных масел. – М.: Легкая и пищевая промышленность, 1982 г. 2. В.Г.Шербаков. Технология получения растительных масел. М.: Колос. 1992 г. 3. В.Г.Шербаков. Биохимия и товароведение масличного сырья. – М.:Агропромиздат, 1991 г. 4. Белобородов В.В. Основные процессы производства растительных масел. – М.: Пищевая промышленность, 1966. – 478 с. 5. Гавриленко И.В. Оборудование для производства растительных масел. – М.: Пищевая промышленность, 1972. – 312 с. 6. Голдовский А.М. Теоретические основы производства растительных масел. – М.; Л., 1958. – 446 с. 7. Руководство по технологии получения и переработки растительных масел и жиров/Под ред. А.Г.Сергеева и др. – Л.: ВНИИЖ. – т. I, кн. 1,1975. – 725 с., т. I, кн. 2, 1974. - 591 с.; т. II, 1973. - 350 с. 8. Халимова У.Х. O` симлик мойлар н и ишлаб чи қ ариш технологияси. Т. O`қ итувчи, 1982, 246 б. 9. ВНИИЖ, Руководство по технологии получения и переработки растительных масел и жиров, том I кн 1, Л. 1975; том II, Л. 1973; том III, кн 1, 1985.

O'xshashlar

Moyli urug`larni chaqish

Moyli urug`larni saqlash usullari va omborlari

Moyli urug`larni va mag`zni yanchish

Moyli urug`larni moy ajratishga tayyorlash texnologik sxemasi

Yog`li urug`larni tozalash