Boshlang'ich sinflarda tabiatshunoslik fanining mazmuni__2 - Botanika - Referatlar

Boshlang'ich sinflarda tabiatshunoslik fanining mazmuni__2

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

75.5 KB

Ko'chirib olish

Boshlang'ich sinflarda tabiatshunoslik fanining mazmuni Reja: 1. Tabiat ta'lim sohasi 2. «Atrofimizdagi olam» fani boshlang'ich sinfning o'quv rejasidagi predmetlar 3. Tabiatshunoslik kursini o'qitishning asosiy maqsadi

Umumta'lim va hunar maktablalining islohoti o'rta va hunar ta'limi tizimini o'zgartirdi, O'zbekiston Respublikasi Davlat ta'lim standartlari qabul qilindi. Ushbu Davlat ta'lim standarti umumiy o'rta ta'limning tarkibiy qismi bo'lgan boshlang'ich ta'limning tarkibiy tuzilishi, mazmuni, o'quvchilarning tayyorgarlik darajasi, o'quv yuklamasi hajmiga qo'yiladigan me'yor va talablar majmui bo'lib, u davlatning me'yoriy hujjati sifatida e'tirof etiladi. Davlat ta'lim standartining boshlang'ich ta'lim bo'limi O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining IX sessiyasida qabul qilingan «Ta'lim to'g'risida»gi Qonunga va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ga hamda Vazirlar Mahkamasining «Uzluksiz ta'lim tizimida davlat ta'lim standartlarini ishlab chiqish va joriy etish to'g'risida»gi 1998- yil 5- yanvar qaroriga va «Davlat ta'lim standarti to'g'risidagi Nizom»ga asoslangan holda belgilangan.

Bu hujijatda quyidagilar qayd etilgan: boshlang'ich ta'limga davlat standarti o'quv fanlari bo'yicha emas, balki ta'lim sohalari bo'yicha belgilanadi. Ta'lim sohalari bo'yicha standart ko'rsatkichlar 7(6)-11 yoshdagi bolalarning rivojlanishi darajasi, ehtiyoj va imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda ijtimoiy talab taqozo qilgan ta'lim mazmunining minimal miqdoriga asoslanib belgilanadi. Boshlang'ich ta'limga davlat ta'lim standartining belgilanishi shu bosqichda ta'lim mazmuni ko'lamini chegaralash, ta'lim sohalarini integratsiyalash imkonini beradi. Davlat ta'lim standartini belgilash boshlang'ich ta'lim mazmunini konseptual asosga tayangan holda modernizatsiyalash (davr talablari nuqtayi nazaridan yangilashni) ko'zda tutadi. Ushbu davlat ta'lim standartining «Boshlang'ich ta'lim» yo'nalishi asosan 2 qismdan iborat: 1- qism. Kirish. Unda har bir soha bo'yicha qo'yiladigan tatablarning umumiy vazifalari

ko'rsatilgan. Jumladan, uning 1.3 qismi «tabiat ta'lim sohasi»ga bag'ish-langan va quyidagilar qayd etilgan: bolalarni tevarak-atrof bilan tanishtirish, ularda olam tuzilishi va tabiat hodisalari haqida boshlang'ich tasavvur hosil qilish, ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, tabiatga muhabbat uyg'otish va undan oqilona foydalanishni o'rgatish tabiat ta'lim sohasi orqali amalga oshiriladi. Tabiat ta'lim sohasi bo'yicha standart ko'rsatkichlar bolaning tabiat va undagi hodisalar haqidagi tasawurga ega bo'lishi, ularni farqlash, qisqacha ta'riflab berish hamda amalda qo'llay olishga o'rgatish nuqtayi nazaridan belgilanadi. 2- qism. Ta'lim mazmuni negizini belgilovchi ko'rsatkichlar. Buning 2.3 qismi «tabiat ta'lim sohasi» bo'lib, quyidagilarni o'z ichigaoladi: 1. Jonli vajonsiz tabiat. Tabiatni o'rganishusullari: kuzatish va tajriba. Jism va moddalar.

2. Koinot. Quyosh — eng yaqin yulduz. Yerning o'z o'qi va Quyosh atrofida aylanishi, Oy — Yerning yo'ldoshi. Globus. Xarita. Ufq va uning asosiy tomonlari. Yer yuzining asosiy qismlari: tog', tekislik va okeanlar. 3. Atrofimizdagi havo. Ob-havo. Yil fasllarida ob-havoning o'zgarishi. Yog'inlar. Tabiatda suv. 4. Tabiat hodisalari. Jismlarning harakati, issiqlik, tovush, elektr, yorug'lik hodisalari haqida boshlang'ich ma'lumotlar. 5. O'sirnliklar. O'simliklarning organlari. Madaniy va yovvoyi o'simliklar. O'simliklardagi mavsumiy o'zgarishlar. 6. Hayvonlar. Uy va yowoyi hayvonlar. Hasharotlar. Qushlar. Suvda yashovchi hayvonlar. Yirtqich hayvonlar. Hayvonlarning yashash sharoiti. 7. Odam va uning salomatligi. 8. Vatanimiz xaritasi yonida. Mamlakatimiz tabiati, tog' va tekisliklari, cho'l va o'rmonlari, ob- havosi, asosiy daryo, ko'l va suv omborlari. Yerosti

boyliklari. Mamlakatimiz poytaxti, viloyatlari va Qoraqalpog'iston Respublikasining tabiati. 9. Inson va tabiat orasidagi munosabat. Tabiatni muhofaza qilish. Ma'lumki, boshlang'ich sinflarda tabiatshunoslik fani 2 qismga bo'lib o'tiladi: «Atrofimizdagi olam», (1—2- sinflarda) va «Tabiatshunoslik» (3—4- sinflarda). Boshlang'ich sinflarning (1—2 -sinflar) o'quv rejasiga «Atrofi¬mizdagi olam» nomli yangi o'quv predmeti kiritilgan, uni o'rganishga haftasiga 1 soat ajratiladi. Atrof olam bilan tanishtirish bo'yicha kursning asosiy vazifalari atrofdagi hayot, tabiatning jism va hodisalari to'g'risida bolalar tasavvurlarini to'plash va muntazamlashtirish, ularning axloqiy- odobiy tajribalarini boyitish, to'g'ri xulq-atvor (oilada, maktabda, ko'chada, jamoat joylarida, tabiatda) ko'nikmalarini, oila a'zolariga muhabbat va ular to'g'risida g'amxo'rlikni shakllantirish, atrofdagi odamlarga (tengdoshlarga, o'qituvchilarga va boshqalarga), tabiatga muruwatli va e'tiborli

bo'lishni, inson mehnati bilan bunyod etilgan narsalarni qadrlash, jonajon yurtga -- Vatanga muhabbatni tarbiyalashdir. Odamlar mehnati va bolalarning amaliy faoliyati (ijtimoiy foydali mehnat, o'yin faoliyati)ni tashkil qilish bu ikki yo'nalishni bog'lovchi qism hisoblanadi. Har bir fanning asosiy mazmuni bilan tanishib o'tamiz.1. «Atrofimizdagi olam» fani 1—2- sinflarda o'qitiladi. Kursning vazifasi bolalarning predmetlar va tabiat hodisalari, ijtimoiy hayot haqidagi tasawurlarini kengaytirish, tizimga solish, ularning axloqiy ko'nikmalarini boyitish, odamlar hayoti va mehnatida qiziqish uyg'otish, oila, maktab, jamoat joylarida o'zini to'g'ri tutish ko'nikmalarini shakllantirishdir. Kursni o'rgatishda asosiy diqqat talabalarga e'tibor, oila a'zolariga nisbatan muhabbat va g'amxo'rlik, inson mehnati bilan yaratilgan narsalarni avaylab-asrash, mehnatni qadrlash, ona-

Vatanni sevish, uyda va maktabda ijtimoiy foydali mehnatga qiziqish hislarini tarbiyalashga qaratilgan. O'qituvchilarning ilmiy-amaliy dunyoqarashini shakllantirish maqsadida jonli va jonsiz tabiatning sabab-oqibat aloqalari va munosabatni aniqlashda tabiatdagi ma'lum qonuniyatlarni o'rganilayotgan obyekt o'xshashliklari, farqi, predmetlarni guruhlashda saralash, xulosa chiqarishga o'rgatish muhim ahamiyat kasb etadi. Bolalarning atrof olam haqidagi tasawur va tushunchalarini shakllantirish bilan birga ularning so'z boyliklarini oshirish zarur. Atrofimizdagi olam bilan tanishtirish jarayonida asosiy diqqat-e'tibor ekologik muammolarga qaratiladi. Bunda insonning tabiatga ta'siri, o'simlikning o'simlik bilan, o'simliklarning hayvonlar bilan o'zaro aloqasi va bog'liqligi o'rganiladi. Dastur quyidagi bo'limlardan iborat: 1. Atrofimizdagi olam jismlari, jismlar xususiyatlari, jismlarning fazodagi joylashishi.

2. Ona tabiat (tabiat va insonlar mehnatida mavsumiy o'zgarishlar. O'simliklar va hayvonlar). 3. Yaqin atrof-muhit bilan tanishuv. (Bizning uy, bizning maktab, bizning shahar (qishloq). Jonajon mamlakat). 4. Sog'liqni saqlash. (Inson tanasi qismlari. Kun tartibi). 5. Sayohat. (Yurtimiz yer yuzasi. Yurtimiz suv havzalari. Tabiat xilma-xilligi. Dunyo mamlakatlari va tabiati). «Atrofimizdagi olam» fani boshlang'ich sinfning o'quv rejasidagi boshqa predmetlardan farqli bir qator vazifalarga ega: 1. Atrofimizdagi hayot hodisalari bilan tanishish jarayonida o'quvchilarning uzluksiz o'rganish qobiliyatini rivojlantirish uchun zaruriy bo'Igan ma'lum ma'naviy-axloqiy ko'nikmalar hosil bo'ladi. 2. O'quvchilar bevosita xalqning tajriba va madaniyatiga, axloqiy munosabatlar tizimiga qo'shiladilar.

3. Maktab sharoitida atrof-muhit bilan tanishtirish o'quvchilarni samarali ta'lim olishlariga imkon beradi, chunki bu yoshda bolalarning yetakchi faoliyati hisobga olingan holda ta'lim beriladi. 4. Fanni o'rganishda ta'lim jarayonini tashkil qilishning mazmuni, shakli, uslublari integratsiyasi ta'minlanadi. Masalan, «Ona tabiat» bo'limini o'rganish o'quvchilarni ekskursiyalar, o'quv sayrlari hamda amaliy ishlarni tashkil qilishda alohida obyekt va hodisalarni bevosita kuzatish jarayonida tabiat bilan tanishtirishni nazarda tutadi. O'qitish jarayonida o'quvchilar yigirmadan ortiq tur va tushunchalarni o'rganadilar, bular: mebel, idish-tovoq, transport, maishiy texnika, ish qurollari, o'simliklar, hayvonlar, sog'liqni saqlash, shaxsiy gigiyena va boshqalardir. Predmetni o'rganish jarayonida o'qituvchi dunyoni ekologik idrok etish vositasi bo'Igan maktab yer maydonchasi, tabiat burchagidagi hayvonlar va

o'simliklarni parvarish qilish ko'nikmalarini, tabiatga muhabbat va tabiat go'zalligini ko'ra bilish qobiliyatini shakllantirishi, tabiiy hodisalarni tushunish kabilarni ishlab chiqishi kerak. Kursning asosiy vazifalaridan biri sifatida jamiyat hayoti bilan o'z shahri yoki qishlog'i misolida tanishish belgilangan. O'quvchilar iqtisodiy ishlab chiqarish jarayonlari, odamlarning kasblari, madaniyat va ta'limga oid elementar tasawuriarga ega bo'ladilar. Tabiat va xo'jalik, iqtisodning turli tarmoqlari orasidagi muhim o'zaro aloqalar o'rganiladi, halol mehnatga hurmat tarbiyalanadi. O'quvchilarni boshqa bolalar va kattalar bilan muloqotda bo'lishga о rgatish, xushmuomalalik asoslari va odamlar orasida — oilada, mehmondorchilikda, maktabda, jamoat joylarida o'zini tutish qoidalarini o'rgatish ham kursning asosi hisoblanadi. Kursning yana bir sermazmun yo'nalishi — o'quvchilarni joylarda oriyentatsiya qilishning eng

oddiy usullariga o'rgatish; o'z mamlakati, lining poytaxti va boshqa shaharlari, dunyoning turli davlatlari va, umuman, sayyoramiz haqidagi ilk geografik tasawurlarni shakllantirish. Mantiqiy fikrni rivojfantirish maqsadida xayoliy sayohatlar uchun globus va geografik xarita (garchand ular bilan mukammal tanishish keyingi sinflarda ko'zda tutilgan bo'Isa ham) lardan foydalanish mumkin. Ushbu jarayon bolalarning dunyoqarashlari va tasawurlarining rivojlanishiga olib keladi. Predmetning ikkinchi sinfga mo'ljallangan maqsadi — atrof olam predmetlari haqidagi tushunchalarni kengaytirish va chuqurlashtirish, olamning umumiy ko'rinishi haqidagi tasawurni shakllantirish, insonparvar, ijodiy, ijtimoiy faol ekologik fikrlay oladigan, jamiyat va tabiatga mas'uliyat bilan qaraydigan shaxsni tarbiyalash. Kursning mazmunini tanlash va tarbiyalashdagi yangi mezon o'rganilayotgan materialga

o'Ikashunoslik nuqtayi nazaridan yondashishning birligi, kursning hayot bilan bog'liqligidir. O'qitishning ikkinchi yili dasturiga quyidagi mavzular kiritilgan: 1. Predmetlar xususiyatlari; 2. Makonda oriyentatsiya qilish; 3. Ona tabiat (tabiat va mehnatdagi mavsumiy o'zgarishlar); 4. Yaqin atrof bilan tanishish (ko'chamiz, uyimiz, shahrimiz, qishlog'imiz); 5. O'zbekiston — jonajon Vatan; 6. Vatanimiz yer yuzasi; 7. O'lkamiz suv havzalari; 8. Odamlar salomatligi; 9. Muomala madaniyati; 10. Mamlakatimiz bo'ylab sayohat; 11. Dunyo mamlakatlari, tabiati va xalqlari. «Atrofimizdagi olam» kursini o'rganishda qo'llaniladigan shakl, uslub va vositalar turlichadir.

«Atrofimizdagi olam» fanining o'qitilishiga 1- sinflarda 32 soat, 2- sinflarda 34 soat (haftaga 1 soat) ajratilgan. «Tabiatshunoslik» fani 3—4- sinflarda o'rganiladi. Tabiat-shunoslik tabiiy-ilmiy o'quv fanlari sirasiga kiradi. Mazkur fan tabiat, tabiiy boyliklardan foydalanish va ularni asrash, odam-larning mehnati haqidagi sodda bilimlar, shuningdek, o'quv-chilarning amaliy, o'quv faoliyati asosida ularda tabiatni chuqur anglash, o'z yurtiga muhabbat uyg'otishni shakllantirish jarayonini davom ettirishga qaratilgan. Tabiatshunoslik 1—2- sinflarda o'qitiladigan «Atrofimizdagi olam» kursining davomi hisoblanadi. Tabiatshunoslikda o'quvchi-larga tabiat va jamiyat o'rtasidagi bog'liqlik va ziddiyatlar o'rgatiladi. Tabiatshunoslikni o'qitish bolalarda butun Yer yuzi tabiatini asrab-avaylash hissini shakllantiradi. O'quvchilar tabiatni asrash bo'yicha olib

borilayotgan amaliy ishlar yuzasidan alohida ko'nikmaga ega bo'iadiiar. Tabiatshunoslik kursini o'qitishning asosiy maqsadi quyidagilar hisoblanadi: 1. O'quvchilarga o'lkamizning tabiat hodisalari va undagi jismlar haqida boshlang'ich bilimlar berish; 2. Sodda misollar bilan tabiat, shuningdek, inson va tabiat o'rtasidagi o'zaro aloqalarni ko'rsatish; 3. Tabiatdan foydalanish va uni asrash bo'yicha inson faoliyati bilan tanishtirish; 4. Tabiatni asrash uchun zarur bo'lgan amaliy ko'nikmalarni hosil qilish va shu asosda tabiatga nisbatan maqbul dunyoqarashni shakllantirish; 5. O'quvchilarni Vatan va mehnatga muhabbat, ekologik, etik, estetik ruhda tarbiyalash. Bolalarni o'quv dasturi bo'Iimlariga muvofiq yangi bilimlar bilan qurollantirishgina emas, balki 1- va 2- sinflarda olgan tabiat haqidagi bilimlarini

chuqurlashtirish tabiatshunoslik kursining vazifasi hisoblanadi. Tabiat va jamiyat hayotini ko'p yoqlama bilish qator aloqalarni tushunish va atrof- muhitga shaxsiy munosabatni shakllantirishga imkon beradi. Ekologik ta'lim maqsadlaridan kelib chiqib, tabiatshunoslik insonni tabiatga ta'sir bilan tanishtirishni o'z oldiga muhim vazifa qilib qo'yadi. O'quvchilarning ilmiy-amaliy dunyoqarashini shakllantirish maqsadida ular faqat dasturda ko'rsatilgan obyekt va voqelik bilangina emas, balki o'qituvchi bilan birgalikda jonli va jonsiz tabiatning sabab-oqibat aloqalari va munosabatlarini belgilaydi, tabiatdagi ma'lum qonuniyatlarni ochishga harakat qiladi. Tabiatshunoslik fanini o'rgatish jarayonida o'qituvchi quyidagi vazifalarga e'tibor berishi lozim: 1) jonli va jonsiz tabiat va maktab atrofidagi, viloyatdagi, o'z yurtidagi kishilarning mehnati haqidagi tasawur va tushunchalarni shakllantirish va rivojlantirish;

2) tabiatdagi va kishilar mehnatidagi mavsumiy o'zgarishlarni kuzatish; 3) oddiy ilmiy dunyoqarashni shakllantirish maqsadida jonli va jonsiz tabiatdagi voqelikni bolalar bilan doimiy kuzatib borish; 4) aniq misollar asosida ashyolar va tabiat hodisalari o'rtasidagi o'zaro aloqalarni ochib berish, tabiatning odamlar mehnatiga ta'sirini ko'rsatish; 5) tabiatni asrash amaliyoti haqidagi bilimni rivojlantirish yuzasidan o'tkaziiayotgan tadbirlar bilan tanishtirish; 6) sanitariya-gigiyena haqidagi bilimlami shakllantirishda davom etish, shaxsiy va jamoa gigiyenasi ko'nikmalarini taraqqiy ettirish. Tabiatshunoslik fani o'z oldiga ekologik ta'lim va tarbiya maqsadlaridan kelib chiqib, o'quvchilarni insonning tabiatga ta'sirini va tabiat boyliklarini bolalarga tushuntirish vazifasini qo'yadi. Tabiatni asrash masalasi tabiatshunoslik faninmg bosh vazifalaridan biri bo'lib, u bolalarda tabiiy

boyliklarni asrash va ko'paytirishga intilishni tarbiyalashga yordam beradi. O'quvchilar tabiatning biron-bir bo'lagining halokati boshqalarining halokatga olib kelishi haqida tasawurga ega bo'ladi; ular o'simliklarni o'stirish, mahalladagi daraxtlarni parvarishlash, qushlarni boqish uchun o'simliklar mevasim terish, maktab bog'ida o'stirish uchun gullar urug'ini ekish, jonli tabiat burchagida ishlash kabi tabiatni asrash yumushlarida qatnashadi. Fan darslari, tajribalar, sayohatlar, amaliyot ko'rinishidagi darsdan tashqari ishlar (dalada o'tkaziladigan amaliyotlar) o'quv mashg'ulotlarning asosiy shakli hisoblanadi. Tabiatshunoslikni o'qitishda shu fanga xos bo'lgan tabiatning o'zidagi, sinfdagi, jonli tabiat burchagidagi ashyolar va voqelikni kuzatish, tabiiy obyektlar va ularning tasvirlarini darsda namoyish qilish, o'quv eksperimenti o'tkazish yetakchi o'rin tutadi.

Tabiatshunoslik darslari o'quvchilarda kishilar mehnatini hurmat qilishni tarbiyalab, mehnat malakalari va ko'nikmalarini shakllantiradi. Tabiatshunoslik fanini o'qitishda mantiqiy fikrlash, me'yordagi nutq, mehnat malaka va ko'nikmalarini shakllantirish, intizom, o'zaro yordam, mehnatga muhabbat uyg'otish, boshlangan ishni oxiriga yetkazish kabi xislatlarga alohida e'tibor beriladi. 3- sinf uchun tabiatshunoslik dasturi quyidagi bo'limlardan iborat: 1) tabiat va inson; 2) havo, suv, foydali qazilmalar; 3) tuproqni asraymiz; 4) o'simlik va hayvonot dunyosini asraymiz; 5) sog'liqni saqlash; 6) ekologiya asoslari. Dastlabki mavzuda ona yurt tabiati yoritib beriladi.

Tabiat jismlariga oid bo'limni o'rganish jarayonida quyidagilarga alohida e'tibor qaratish zarur: 1) tabiat va inson hayotida suv, havo, tuproqning o'rni; 2) foydali qazilmalar -- boyligimiz; 3) suv, havo, tuproqni asrash yo'llari, O'simlik va hayvonot dunyosini asraymiz bo'limi o'quv-chilarning mavsumiy o'zgarishlar haqida bilimiarini chuqur-lashtirishni va bir paytning o'zida o'simlik hamda hayvonot dunyosi bilan kengroq tanishtirishni ko'zda tutadi. Sog'liqni saqlash mavzusi inson jonli tabiatning bir bo'lagi ekanligi haqidagi fikrni shakllantirish, tana a'zolarining joylashuvi, ular bajaradigan vazifalar, ularga nisbatan ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo'lish kabi ma'lumotlarga to'xtalinadi. Har bir bola o'z organizmi, uning rivoji va sog'lig'ini saqlash uchun ularni bilishi lozimligi haqida umumiy bilimga ega bo'lishi kerak. Shaxsiy va ijtimoiy gigiyena masalalariga, ayniqsa, bolalar o'z sog'liklarini saqlashi va

mustahkamlashi uchun zarur bo'lgan tadbirlarga alohida e'tibor bermoq lozim. Ekologiya asoslari mavzusida ekologiya haqida umumiy taassurot beriladi. Jonli va jonsiz tabiat aloqasi, ekologik piramida, tabiatdagi organizmlarning o'zaro aloqasi, ularning o'z-o'zini himoya qilishi, ekologik halokat kabilarga alohida e'tibor berilishi zarur. 4- sinf tabiatshunoslik fani dasturida mavzular quyidagi bo'limlar orqali o'rganiladi: 1. Atrofimizdagi tabiat; 2. Joyni aniqlash; 3. Bizning yurtimiz globus va xaritada; 4. O'lkamiz quruqlik yuzasi; 5. Tabiatning rang-barangligi; 6. Foydali qazilrnalar; 7. O'lkamiz suv havzalari; 8. O'zbekiston tabiatini asrash; 9. Ekologiyaasoslari.

Atrofimizdagi tabiat mavzusida, birinchidan uchinchi sinfgacha olingan bilimlar umumlashtiriladi. Joyni aniqlash mavzusi o'tilar ekan, o'quvchilar ekskursiya va amaliy mashg'ulotlar paytida gorizont chizig'i bilan tani-shadilar. Agar maktab atrofida tekis, yaydoq joy bo'Imasa, o'qi- tuvchi darsda jadvallardan yoki ko'rgazmali qurollardan foy-dalanishi mumkin. Joylarning rejasi, ularning shartli belgilari haqida tasawurga ega bo'lgan o'quvchilar, xarita haqida oddiy bilimlarga ega bo'ladilar, uning shartli belgilarmi o'qiydilar, undan, shuningdek, globusdan yurtimizning o'rnini topadilar, uning yuzasini, tabiatining rang-barangligini, janubdan shimolga tomon tabiat o'zgarib borishini tushunadilar. Foydali qazilrnalar mavzusi 3- sinfda o'rganilishi hisobga olinib, dasturda ular belgilari bo'yicha quyidagicha guruhlarga bo'lingan: 1) qurilish materiali sifatida foydalaniladigan foydali qazilmalar;

2) yoqilg'i sifatida ishlatiladigan foydali qazilmalar; 3) madaniy o'g'itlar olish uchun foydalaniladigan qazilmalar; 4) O'zbekiston metall qazilmalari. Tabiatni asrash bo'limi tabiatshunoslik fanini yakunlaydi, o'quvchilar olgan bilimlarini umumlashtiradi. Birinchi navbatda tabiatga ehtiyotlik bilan munosabatda bo'Hshda insonning roll ko'rsatiladi. Inson yerni, tuproqni, o'simliklarni, hayvonlarni, suv va havoni asrashi lozim ekanligi eslatiladi. O'quvchilar O'zbekiston Respublikasining tabiatini asrash bo'yicha qonunchilik hujjatlari bilan tanishadilar. Tabiatni asrash masalasini o'rganish faqat shu mavzu bilan cheklanib qolmaydi. Bu masala tabiatshunoslik fanining asosiy mavzusi bo'lib qolaveradi. O'quvchilar tabiatni asrash zarurligi haqidagi xulosa va umumlashmalarga keladi, bu o'qituvchiga

O'zbekistonning tabiatini asrash to'g'risidagi qonunni kichik yoshdagi o'quvchilarning ongiga yetkazish imkonini beradi. Ekologiya bo'limini o'rganish jarayonida 3- sinfda o'tilgan ekologiya haqidagi tushuncha va bilimlar 4- sinfga kelib turli Ico'rgazmali qurollar orqali nazariy usuldan amaliy usulga o'tkaziladi. Tabiatshunoslik fanini o'rganishda kuzatish, ekskursiya, tajriba, amaliy ishlar yetakchi o'rin tutadi. Bolalarni kuzatish usullariga o'rgatish, ularning natijalarini kundalik daftarga belgilash, ular asosida xulosa va umumlashmalar chiqarish davom ettiriladi. Ekskursiyalar o'tkazishga, tabiat ashyolari va voqeligini tabiiy holatda o'rganishga katta e'tiborberiladi. Ekskursiya darsi davomida yig'ilgan ko'rgazmali materiallardan sinflarda o'tkaziladigan darslarda ham foydalanish mumkin. Shuning uchun ham tabiatshunoslik darslarini o'tkazishga alohida e'tibor berish zarur.

Tabiatini asrab-avaylash mavzusini o'rganishda o'quvchilar respublikamiz ekologik muammolari va tabiatni asrash ishlari bilan tanishadilar. «Atrofimizdagi olam» hamda «Tabiatshunoslik» fanlari bosh-lang'ich sinflarda o'tiladigan boshqa fanlar bilan chambarchas bog'langan. Tabiat va jamiyat hayotini, odamlar mehnatini kuzatish-lar ona tili, matematika, mehnat ta'Iimi kabi fanlar bo'yicha o'quv materiallarini yaxshiroq tushunib olishga yordam beradi. O'quvchi-larning boshqa darslarda atrof olam to'g'risida olgan tasawurlari shu fan bo'yicha mashg'ulotlarda kengaytirilib, boyitiladi. «Atrofimizdagi olam» hamda «Tabiatshunoslik» fanlarining o'qitilish jarayonida bolalarning sinfdagi, maktabdagi, jamoat joylaridagi xulq-atvor qoidalarini o'zlashtirib olishlariga alohida e'tibor berish zarur. O'qituvchi bolalarga o'quvchining o'z o'rtoqlari bilan qanday munosabatda bo'lishini ko'rsatishi kerak.

Shunga ko'ra pedagoglar boialarga faqat u yoki bu qoidaning mazmuni haqida hikoya qilinibgina qolmasdan, balki uni qanday bajarish kerakligini ham ko'rsatishadi. Odamlarning har xil harakatlari (ish yuritishlari), ularning o'zaro munosabatlari ko'rsatilgan she'r va hikoyalarni sahnalashtirish xulq-atvor qoidalarini namoyish qilishning samarali uslubidir. Ko'pgina o'yin va mashg'ulotlar tabiatni idrok qilib olishga, unga ijobiy munosabatni shakllantirishga yordam beradi. Ular bolalarni tabiat hodisalari to'g'risidagi bilimlar bilan boyitishi, ularning insonparvarlik va estetik xislatlarini rivojlantirishi kerak. Bu jarayonda o'yin-viktorinalar, turli viloyatlarga ekskursiyalar, shuningdek, tabiatshunoslik bayramlari muhim rol o'ynaydi. «Tabiatshunoslik» fanining o'qitilishida O'lkashunoslik tamo-yiliaridan foydalanish muhim o'rin tutadi. O'lkashunoslik tamo-yili

tabiatshunoslikni o'qitishda ko'pgina didaktik tamoyillardan (o'qitishning ilmiyligi va ko'rgazmaliligi, aniqdan noaniqqa, yaqindan uzoqqa borish kabilardan) foydalanish imkonini beradi. O'lkashunoslik tamoyilidan muntazam ravishda foydalanish, olingan nazariy bilim va o'quvlarni turmush bilan bog'lashda qo'l keladi. Shunday qilib, tabiatshunoslikni o'qitish «og'zaki sxemada» emas, balki haqiqatni kuzatish asosida kechadi. Boshlang'ich sinflarda tabiatshunoslik fanlari barcha didaktik tamoyillar hamda O'lkashunoslik tamoyillari asosida tuzilgan bo'lib, bu materiallarni o'quvchilarga yetkazish uchunbarcha uslublardan foydalanish lozim.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура.Т.1., Т, «Ўзбекистон», 1996 й. 2. И.А.Каримов. Кучли давлатдан кучли жамият сари. 1998 й. 3. Barkamol avlod - O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. «SHarq» nashriyot-matbaa kontsernining bosh taxririyati. Toshkent -1998 y. 4. В.М.Пакулова, М.И.Кузне ц ова. Методика преподавания. Москва «Просвешение» 1990 г. 5. M.I.Nuriddinova. Tabiatshunoslikni o’qitish metodikasi. 6. CHo’lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi. Toshkent-2005 y. 7. А.Г. Григорянтс Табиатшуносликни ўқитиш. Тошкент «Ўқитувчи»

1992 y. 8. www.ziyonet.uz

O'xshashlar

Boshlang'ich maktab tabiatshunoslik fanining ta‘limiy va tarbiyaviy vazifalari

Boshlang’ich maktablarda tabiatshunoslik fanining mazmuni, o`quv dastirini rejalashtirish tamoyillari

Tabiatshunoslik faniga kirish

Tabiatshunoslik darslarining tiplari

Boshlang'ich sinf o'quvchilarining tabiatshunoslik__2