Бир паллалилар синфи, лоладошлар, пиёздош-лар, спаржадошлар, киёкдошлар ва халладош-лар оилалари

Бир паллалилар синфи, лоладошлар, пиёздош-лар, спаржадошлар, киёкдошлар ва халладош-лар оилалари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

108.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Режа: 1. Бир паллалилар синфига кискача тасниф. 2. Лоладошлар оиласига тасниф. 3. Грейг лоласи, дарахтсимон алой 4. Пиёздошлар оиласига тасниф. 5. Саримсок пиёзи 6. Спаржадошлар оиласига тасниф. 7. Май марваридгули 8. Доривор сарсабил 9. хиёкдошлар оиласига тасниф. 10. F алладошлар оиласига тасниф. 11. Маккаж ў хори ў симлиги 12. Сули ў симлиги

www.arxiv.uz Бир паллалилар синфи-Monocotyledoneae Гулли ў симликларнинг бу катта синфига, асосан м ў ъта-дил иклимли шимолий кенгликларда таркалган ў т ў симлик-лар, шунингдек субтропик ва айникса тропик областларга хос бир мунча кам таркалган дарахтсимон ў симликлар кира-ди. Бир паллали ў симликлар ў зига хос куйидаги белгилари билан икки паллалилардан фарк килади. 1. Бу синфга мансуб к ў пчилик ў симлик вакилларинг уру-хида факат битта урух палла б ў лади. 2. Бош илдизи барвакт куриб колиб к ў шимча илдизлари ривожланади. 3. Барглари асосан, паралел ёки ёйсимон баъзан т ў хриси-мон томирланган б ў лади. 4. Найчалар бохлами туташ (камбий катламисиз) б ў лади ва улар к ў пинча сочилиб жойлашади. 5. К ў пчилик холларда гуллари 3 б ў лакчали ва беш кинррали-дир. Бу синфга кирадиган к ў пчилик бир паллали ў симликларнинг поя ва илдизлари камбий катлами б ў лмаганлигидан улар, одатда й ў хон торитиб (иккиламчи) ў смайди. Иккиламчи ў сиш бир паллалиларнинг факат баъзи туригагина (ёхочсимон, драсена, юккаларга) хос бу поянинг периферик кисмида косил б ў ладиган иккиламчи меристема (косил килувчи т ў кима) нинг б ў лиши натижасида р ў й беради. Бир паллалилар турларининг сони иккипаллалилар турлари сонининг 1/3 к ў ра камрохини ташкил килади. Лекин бирпаллалилар индивидларнинг сони жикатидан ў тлоклар, ч ў ллар, катта - катта дарёларнинг сокилидаги серсув ерлари сингари баъзи жойларда икки паллалилардан туради ва к ў пинча асосий маназара фонини косил килади. Бизнинг флорамизда бир паллалилардан факат ў т ў сим-ликлар б ў либ, улар ў тлок, дашт, шунигдек, тох ва ч ў л яйловларда ў сади. Одатда, бир паллали ў симликлар орасида илдиз пояли к ў п йиллик, шунигдек,туганакли ва пиёзли ў симликлар учрайди. Пиёзсимонлар асосан йилнинг курхокчилик даври аник

www.arxiv.uz ифодаланган областлар учун хосдир. Бир паллали ў симликлар инсон хаетида катта акамиятга эга. Бухдой, жавдар, маккаж ў хори, шакаркамич, палма каби озик овкат тайёр-ланади, шунигдек, кар хил ем-хашак, техника хом ашёси ва манзарали ў симликлар сифатида к ў лланилади. Лоладошлар тартиби-Liliales.Лоладошлар оиласи-Liliaceae. Бу оилага 10 авлод, 470 тур киради, улардан 230 га якини маданий колда ў стирилади. Бу оилага мансуб ў симликлар асосан ў рта иклимли минтакаларда, Шхарбий ва Шаркий Осиёда, Химолайда таркалган. Бу оилага асосан й ў хон илдиз пояли, пиёзли ёки тугунакли к ў п йиллик ў т ў симликлар киради. Баъзи дарахатлар (юкка, драцена, алеоэ кабиларлар) ва кисман лианалар киради. Барглари ланцетсимон чизикли, баъзан элипс шакли, параллел ёки ёйсимон томирли. гули 2 жинсли актиноморф, одатда шинггил, бошок р ў вак ва шу сингари т ў п гулларга йихилган. Йирик гуллари якка 6 ъзоли. Гул формуласи Р 3-3 А 3-3 G 3 К ў пчилигининг тугунчаси устки. Меваси чокидан чатнайдиган к ў сакча. Бу оилага кирадиган авлодлардан Саврижон ( Colchicum ), ширач ( Eremurus ) , пиёзгул ( Lilioideae ) , бойчечак ( usaqea ) ва лола ( tulipa ) , лилия ( Lilium ) кабиларни мисол килиш мумкин. Грейг лоласи - Т. gregii Грейг лоласи лолалар авлодига мансуб б ў либ, у апрелнинг охири - майнинг бошларида адир ва тохларнинг куйи кисмидаги ёнбахирларда очилади йирик гулли, к ў ркам ў симлик. Б ў йи 20 - 45 см. Пиёзи тухумсимон ёки юмалок. Барглари 3-4 дона устида т ў к бинафша рангли дохлари бор. Гули битта, йирик сархиш - кизил ости кора дохли чангчи иплари кора ва сарик, чангдонлари сарик бинафша ранг ёки кулранг. Унинг меваси 3 чанокка б ў линиб очиладиган к ў сакча, июлда пишади. Г. лоласи урухидан ва пиёзидан к ў паяди. Урухдан ў сган лола 9-10 йилда пиёзчасидан ў сгани эса 4-5 йилда гуллаб урух беради. Унинг гули жуда чиройли. Кейинги пайтларда одамларнинг шавкатсиз юлиши пиёзчаларини ковлаб олиши натижасида жуда камайиб кетди. Хозирги пайтда у мукофаза килинади ва Ў збекистоннинг кизил китобига киритилган.

www.arxiv.uz Дарахтсимон алой - Alo ё arborescens Mill . Ер юзида алоэнинг 250 дан ортик тури мавжуд. Улар орасида б ў йи 10 м га етадиганлари кам мавжуд. Алоэлар ёввойи колда Африкада, Хиндистонда, мадагаскар, ва Саудия Арабистонда таркалган. Бизда хоналарда ва иссикхоналарда ў стириладиган алоэ Африкадан чиккан. Дарахтсимон алоэ б ў йи 4 м га етадиган сершира доим яшил дарахтсимон ў симлик пояси тик ў сувчи б ў либ пастки кисми шохланган. Поясининг асос кисмидан чиккан жуда к ў п ён куртаклар ў симликнинг вегетатив к ў пайишида катта акамиятга эга. Барги юмшок, этдор, сершира яшил киличсимон юкори томони ботик, пастки томони д ў нг кирраси тиканли узунлиги 20-65 см калинлиги 12-15 мм га тенг б ў либ кини билан пояда кетма кет жойлашган. Гуллари т ў пбарг ў ртасидан чиккан узун цилиндрсимон гул ў кига жойлашиб шингил т ў пгулни косил килади. Гулк ў рхони оддий тожсимон найча шаклида кизхиш гултожбаргли 6 та б ў либ 3 тадан 2 катор жойлашган. Оталиги 6 та булар кам 2 катор ў рнашган. Меваси ў тмас 3 киррали, цилиндрсимон, к ў сакча. Алоэ хона шароитда камдан кам гуллайди. Шундай килиб лоладошлар оиласига бир ва к ў п йиллик ў симликлар киради. Уларни ичида алоэ сингари дориворлари кам, лола каби манзарали ў симликлар кам к ў п учрайди. Алоэ таркибида антрацен унумлари, смола, эфир мойлари саклайди. У тиббиётда турли хил касалликларда, хусусан, ични юмшатадиган, ў т кайдайдиган ва бактерацид таъсир к ў рсатадиган, яллихланишга карши таъсир к ў рсатадиган восита сифатида фойдаланилади. Амариллислар тартиби - Amarilidales . Пиёзгулдошлар оиласи - Alliaceae . Бу оилага 32 авлод 750 тур ў симликлар киради. Шулардан 310 таси пиёзлар авлодига мансубдир. Ў збекистон флорасида бу оиладан 165 тури учрайди. Пиёзгулдошлар ер кисмининг камма кисмида хусусан дашт ва ч ў л зоналарида кенг таркалган. Барча пиёзгулдошлар ў т ў симлиги б ў либ, ер остида пиёзбоши ёки илдизпояси б ў лади. Эфемероидлари кам учрайди. Барглари илдизолди, бандсиз, энсиз лентасимон, трубкасимон шаклларда учрайди.

www.arxiv.uz Гуллари очилгунча пардасимон ў рама билан копланган б ў либ оддий соябон косил килади ва у гул стрелкасининг уч кисмига жойлашган. Гулк ў рхони оддий, 6 аъзоли эркин ёки пастки кисми бирлашган, к ў пинча икки доира б ў либ ў рнашади. Гулк ў рхони рангли, тожбаргли ёки рангсиз юпка пардасимон б ў лса, косачабаргли. Чангчиси 6 та гулк ў рхони билан бирлашган. Урухчиси 3 та мева баргдан тузилган, к ў шилиб ў сган 3 уяли, тугунча устки. Баъзан устунчаси остки Р 3-3 А 3-3 G (3) меваси чокидан чатновчи к ў сакча, баъзан х ў л мева. Пиёзгулдошларнинг характерли белгиси унинг «тирик тухувчанлигидир» чунки пиёзбоши ёнида майда пиёзчалар косил б ў лади. Масалан саримсок пиёзи (А. Sativum ) доим шу й ў л билан к ў паяди. Бу оилага оддий пиёз - Allium sepa L ., саримсок - A . Sativum L . ёввойи ч ў л пиёзи - A . Siffithianun ч ў л пиёзи - А caspium лар киради. Улар ичида ч ў лпиёз закарли ў симлик кисобланади. К ў пгина пиёзгулдошларга мансуб ў симликларда олтингугурт сакловчи моддалар б ў лади. Улар к ў пчилиги тиббиётда к ў лланилади. Шулардан бири саримсок пиёзи. ( A . sativum . L ) Саримсок пиёзи - Allium sativum . L . Б ў йи 100 см гача борадиган к ў п йиллик ў тсимон ў симлик. Пиёзи тухумсимон шаклда б ў либ, 7 донадан 30 донагача борадиган майда - майда пиёзчалар ташкил топган. Бу паллалари окиш рангда б ў ладиган, пардадек умумий п ў ст билан ў ралган. Паллалари кам, ў з навбатида пушти ёки бинафша ранг п ў ст билан копланган узунлиги 4 см гача боради. Поялари тахминан ярмига кадар барг кинлари билан ў ралган, устки кисми гуллагунича калкага ў хшаб кайрилиб туради. Гуллари узун бандли б ў либ, соябонсимон т ў пгул косил килади. Одатда мева ва урух тугмайди. Саримсок пиёзи жаконнинг к ў п мамлакатларида, жумладан Ў рта Осиёнинг камма районларида. Саримсок пиёзи таркибида 0,3% гача аланин 0,4% гача эфир мойи, 0,06% атрофида ёхли мой фитостерин, азотли моддалар, фитонцидлар анчагина микдорда аскарбинат кислота бор.

www.arxiv.uz Саримсок пиёзи таркибида моддалар меъда ичак й ў лини ишини кучайтиради, ў т сийдик кайдайдиган, охрик колдирадиган, балхам к ў чирадиган ва бактерацид хусусиятларга эга. Спаржалар оиласи - Asparagaceae Бу оилага 23 авлод, 230 тур ў симлик мансуб б ў либ, оила вакиллари яхши ривожланган илдизпояли, к ў п йиллик ў т ў симлик. Поялари тик ў сувчи, баъзан шакли ў згарган каладодийлариб ў либ, барг вазифаси ни бажаради. Т ў пгуллар сочок, гулк ў рхони бирикиб ў сган. Меваси резавор. Спаржа авлоди ( Asparagus ) нинг 120 тури бор. Шундан Ў рта Осиёда 24, республикамизда 7 тури учрайди. Бу авлоднинг вакиллари чала бута ў симликлардир. Барглари майда, пардасимон тангачага айланган. Гуллари айрим жинсли. Бир ёки икки уйли ў симлик. Гулк ў рхони к ў нхироксимон 6 та баргчаси бирикиб ў сган. Меваси шарсимон х ў л мева. Май марваридгули - С onvallaria majalis L . Марваридгул ў симлиги Кавказ ва Узок Шарк ў рмонларида таркалган. Илдизпояли ў т ў симлик. Пояси шохланмайди, барглари ёйсимон томирланган, оддий. Гуллари унчалик катта эмас, хушб ў й ок гуллар, тожбаргли бир томонлама шингилга т ў рланган. Гул формуласи Р (6) А (3+3) G (3) Меваси кизил рангда, резавор мева. Урухи эндоспермли. Марваридгул баргларидан юрак гликозидлари олинади, шунингдек сапонинлар кам т ў планади. Тиббиётда юрак касалликларини даволашда кенг ишлатилади. Гулларидан олинган эфир мойлари парфюмерияда к ў лланилади. Доривор сарсабил - Asparagus acutifolius L . Сарсабил - б ў йи 150 см гача борадиган к ў п йиллик ў тсимон ў симлик. Илдизпояси й ў хон бир талай илдизлар чикаради. Поялари т ў хри ў сиб, к ў п шохланади, туксиз. Барглари редукцияланиб пардасимон кичик - кичик тангачаларга айланган. Гуллари майда , яшил - сарик рангда, узун - узун

www.arxiv.uz бандли. Меваси диаметри 5 мм гача борадиган олти урухли думалок резовор мева. Урухлари икки томондан кисилиб келган, думалок шаклда. Май июлда гуллайди, июнь охирлари - июлда мевалари етила бошлайди. Тожикистон Кавказ ва F арбий Сибирда дашт - кирлар, бутазорлар орасида ў сади. Ў рта Осиёда к ў п жойларда экилади кам Унинг илдизпояси билан илдизлари ва ёш новдалари дориворлик хусусиятига эга бу органлар ў з таркибида аспарагин ва сапонин моддаларини саклайди. Етилган меваларида 36% гача канд моддалари, капсантин билан физамин урухларида 16% ёхли мой топилган. Тиббиётда сарсабил сийдик кайдовчи, юрак ишини яхшиловчи, ў ткайдовчи восита сифатида ишлатилади. Хиёкгуллилар тартиби - Cyperales . Хиёкгуллилар оиласи - Cyperaceae Бу оилага 120 тага якин авлод ва 5600 тага якин тур киради. Ў збекистон флорасида 16 авлод 90 тури учрайди. Ер юзининг камма худудларида, асосан боткокликларда ў симлик копламини косил килади. Бу оилага кирадиган ў симликларнинг к ў пчилиги к ў п йиллик, илдизпояли, поясининг узунлиги 4 м гача етиш мумкин. Уларнинг поялари 3 киррали, цилиндрсимон. Барглари к ў пчилиги 3 катор б ў либ жойлашган, уларнинг к ў пи поянинг пастидан чикади. Барглари пояни маккам ў раб олган ва к ў пинча четлари к ў шилиб ў садиган кин ва ингичка пластинкага б ў линади. Барг кини барг пластинкасига айланган жойида пояни ў раб турадиган тилча б ў лади. Гуллари майда, к ў римсиз, икки жинсли ёки бир жинсли ёки бир жинсли б ў либ, шамол ёрдамида чангланади. Улар бошоксимон цимоз т ў пгуллар косил килади. Т ў пгуллар ў з навбатида бошчасимон, соябонсимон, супиргисимон мураккаб т ў пгуллар б ў либ бир бирига к ў шилади. Гулларнинг гулк ў рхони 6 та пардача ёки тангача к ў ринишида ёки 1-6 та ёки бир талай килчалар к ў ринишида б ў лади. Ё б ў лмаса бутунлай редукцияланиб кетади, бу колларда гуллари яланхоч б ў либ колади. Чангдонлар асоси билан оталиклар ипига бирлашган.

www.arxiv.uz Оналиги 1 та, унда бир уяли устки тугунча ва 2 та ёки 1 та устунчалари камда тумшукчалари бор, тугунчаси 3 та гако 2 та мева баргчадан юзага келади. Урухкуртаги 1 та анатроп меваси - ёнхокча камда урухидаги эмбриони унсимон эндосперм билан ў ралган. хиёкларнинг амалий акамиятлари жуда кам. Улар хашак б ў ладиган ў тлар сифатида к ў пчилиги дахал бемаза хашак беради, таркибида фосфор ва кальций кам б ў лади. хиёкгуллиларнинг энг к ў п таркалган авлодлари куйидагилардир: Ранг авлоди ( Carex ) - бу авлодга 2000 га якин тур киради. Ў збекистонда 43 тури учрайди. Бу авлод вакиллари илдизпояли к ў п йиллик б ў либ, нам ва боткок ерда, сой ва арик б ў йларида, ч ў л камда баланд тохларда ў сиб, калин ў тзорлар косил килади. хум ранги ( C . arenaria ) - к ў чма кумлар каракатини т ў хтатиш ва ем - хашак учун экилади. Саломалайкум авлоди ( Cyperus ) Бу авлоднинг 14 тури Ў рта Осиёда, 8 тури Ў збекистонда учрайди. Улар сернам ва боткок ерларда ў сади. Тугунакли саломалайкум ( C . rotundus ) кавфли бегона ў т кисобланади, далада жуда тез к ў паяди, к ў п йиллик ў т ў симлик, илдизпояси 2 хил 1) 1) пастга караб ў сган илдизпояси, унинг учига к ў нхир рангдаги тугунакчаси ва 2) горизонтал ў сган илдизпоялари бор. хиёк авлоди ( Scirpus ) Ў рта Осийда бу авлоднинг 19, Ў збекистонда 11 тури учрайди. Зах ва боткок жойларда, к ў л ва сой кирхокларида к ў л киёхи ( S . fcustris ), кирхок киёхи ( S . littarales ) турлари ў сади. F алладошлар тартиби Graminales Бошокдошлар оиласи - Graminerae Бу оилага бир йиллик икки йиллик ва к ў п йиллик ў симликлар ва баъзан б ў йи бир неча метрга етадиган дарахт ў симликлар киради. Поялари похол б ў либ, б ў хим ва б ў хим ораликлари бор, поянинг б ў хим оралари ичи б ў ш (ковак) баъзи холлардагина масалан, маккаж ў хори, сава ч ў ллардир. Барглари чизикли оддий барг кини ва барг пластинкасидан иборат б ў либ к ў пинча барг к ў риниб турадиган тилча бор: Барглари пояга навбат билан жойлашади.

www.arxiv.uz Тилчага ёпишиб, туриб барг кини билан похол поя оралихидаги б ў шликдаги б ў шликка сув киришига й ў л бермайди. Тилча систематик белгилари б ў либ, унинг шакли ва катта кичиклиги кар хил б ў лади. хин б ў хинлар оралихидаги ў сиш зоналарини химоя килади. Ва айни вактда пояни чидамлилигини ортиради. Бошокдошларнинг оиласи тупрок юзасидаги ёки ундан юкори турган кисмида т ў планиш б ў химидан шохлайди. F алладошларнинг гули бир ёки икки жинсли б ў либ, улар дастлабки т ў пгул-бошокчаларга йихилган. Бошокчалар кам ў з навбатида мураккаб т ў пгуллар: мураккаббошок, мураккаб ровак, попук ва с ў тана косил килади. Бошокчанинг тузилиши кар хил б ў либ, у систематик белги кисобланади. Типик бошокнинг бутун бошокчани махкам ў раб оладиган бир жуфт п ў сти б ў лади. П ў сти ичида 1 та ёки к ў п гул туради. Хар бир гул п ў стининг остки кисмини кам ў раб. Устки гул п ў стининг 2 та кирраси бор: бу унинг гулк ў рхонини туташиб ў сган 2 та баргчасидан иборат экан ишчини к ў рсатади. Бундан кейин 2 та, баъзан 3 та ва ундан кам к ў п 2 га ажралган гулк ў рхон пардаси ( Lodikulae ) жойлашган. Бу парда халладошларнинг гуллаш биологиясида катта акамиятга эгадир. Гуллаш олдидан пардалар нихоятда шишиб кетади ва шунинг учун гул п ў сти очиладиган, бу эса чангчи ва урухчиларнинг гул ичида чикишига имкон беради. Чангчи к ў пинча 3 та, баъзан 1, 2, 6 та ёки ундан к ў п б ў лади. Чангчиларнинг к ў п микдор курук ва енгил чанг чикарадиган йирик чангдони б ў лади. Чангчи иплари ў симлик гуллагунча киска б ў лади, лекин гуллаш вактида тез узаяди ва чангдонларини гулдан ташкарига чикаради. Чангчи тушиб ў сган 2-3 та мева баргчадан тузилган. Чангчи охизчаси 2 б ў лакчали, баъзан 1-3 б ў лакчали патсимон, факат маккаж ў хо-рининг урухчи охизчаси ипсимон. Тугунчаси устки, бир уяли т ў хри ёки бир оз эгилган 1 та урухкуртакда б ў лади. Бошоклар шамол ёрдамида, факат баъзилари ў з- ў зидан чангланади. Меваси дон б ў либ, у гулк ў рхон билан зич туташиб ў сади. Эндосперма жуда ривожланган.

www.arxiv.uz К ў п йиллик бошоклар т ў планиш усулига караб 3 та типга б ў линади. 1. Илдизпояли бошоклар бошокдошларнинг т ў планиш б ў химларидан бирмунча узун новдалар чикади, улар ер тагига горизонтал холатда ў сувчи илдиз поялардир. Бухдойик, сув бухдойик, камиш илдизпояли бошокдошларга мисол б ў ла олади. 2. Сийрак т ў планувчи бошокдошлар Буларнинг б ў хими кам ер юзасида б ў лади, лекин б ў химдан чиккан новдалар ер устидаги асосий пояга нисбатан ў ткир бурчак билан к ў тарилади. Тимофивка ок сухта сийрак т ў планувчи ў симликларга мисол б ў ла олади. 3. Зич т ў планувчи бошокдошлар Буларнинг илдизпояли камда сийрак т ў планувчи бошокдошлардан фарки шуки, т ў планиш б ў хими ер юзасидан юкорида б ў лади. Хар кайси б ў химидан ораликларижуда киска б ў лган новдалари чикади. Хар бир новда ў зининг т ў планиш б ў химини косил килади. Ундан худди юкорида айтилганидек ички ён новдалар пайдо б ў лади. Натижада, зич т ў п вужудга келади зич т ў планувчи бошокдошларга чалов бетагалар мисол б ў ла олади. Бошокдошларнинг т ў планиш типи тупрок косил б ў лишда катта акамиятга эга. Бошокдошлар оиласи 3 та кенжа оилага б ў линади. 1. Бамбуксимонлар 2. Тариксимонлар 3. х ў нхирбошсимон Булардан МДХ да 2 таси яъни тариксимонлар ва к ў нхирбошсимонлар кенжа оилаларига мансуб ў симликлар учрайди. Бамбуклар кенжа оиласи - Bambuseae Бу оиланинг деярли камма вакиллари илдиз пояли к ў п йиллик ў симликлар б ў либ, жуда шохлаб кетадиган к ў п йиллик дарахтсимон поялар чикаради. Пояларининг б ў йи баъзилари-да 40 м га й ў хонлиги 30 см га боради. Т ў пгуллари супиргисимон, к ў пчилигининг гулларида 3 та лодикула, 6 та оталик, 3 -2 та устунча бор. Меваси дон, баъзиларида ёнхокча ёки резавор мева колида 200 дан ошик тури тропик ва субтропик минтакаларда ў сади. Ёввойи

www.arxiv.uz колда ў садиган бамбукларни ерли аколи деярли камма х ў жалик ишларида ишлатади. Тариксимонлар кенжа оиласи-Panicoideae. Оилача вакиллари асосан ў т ў симликлар баъзан поялари ёхочлашади. Оддий бошокчалари 1 гулли, биттаси бир жинсли эркак гул б ў либ, иккинчиси икки жинсли гул. Бошкача кобиклари иккитадан к ў п. Бу оилачага бир канча муким экинлар киради. Энг мукимлари маккаж ў хори авлоди ( Zea ) , ж ў хори авлоди ( Sorghum ) (бу авлод оддий ж ў хори, ок ж ў хори, канд ж ў хори, судан ў ти, хумай каби ў симликлар киради), шакаркамиш авлоди ( Saccharum ) , тарик авлоди ( Panicum ) Сули авлоди ( Avena ) , Чалов авлоди ( Stipa ) , Шоли авлоди ( Oryza ) , Силен авлоди ( Aristida ) кабилар кисобланади. Маккаж ў хорилар туркуми - Zea mays 1 йиллик дон ў симлик. Поясининг б ў йи 1-3 м гача борадиган ва бундан баландрок б ў лади,учидан чангчи бошокчали р ў вак, пастки кисмларидан эса мураккаб т ў пгуллар чикаради. Барглари навбат билан жойлашган, ч ў зик шаклда. Гуллари - бир жинсли, майда, гул к ў рхони й ў к. Мевасининг ранг туси кар хил, анча йирик б ў ладиган яланхоч дон. Хамма жойларда экилади асл ватани жанубий Америка Маккаж ў хори попугида синтостерол, стигмастерол, эфир мойи, С ва К витаминлар, алкалоидлар органик кислоталар ва бошка моддалар бор. Тиббиётда маккаж ў хори попуги сийдик ў т кайдайдиган восита сифатида тавсия этилади. х ў нхирбошсимонлар кенжа оиласи - Poaeoideae . Бошокчалари бир ёки к ў п гулли. Бу оилага ў з ичига муким дон ва ем - хашак ў симликларини камраб олади. Бу оилачага к ў нхирбош авлоди Роа жавдар авлоди ( Secale ) , Арпа авлоди ( Hordeum ) кабилар киради. Сулилар туркуми- Avena Б ў йи 120 см гача борадиган, пояси ялонхоч б ў ладиган бир йиллик ў тсимон ў симлик. Пояси ичи ковак б ў либ, кавариб чикиб турадиган каттик

www.arxiv.uz б ў химлари бор. Барглари узун наштарсимон учи ў ткирлашиб келган. Гуллари - икки жинсли, меваси бошокларда б ў ладиган ч ў зинчокрок шаклли дон. Май июлда гуллайди, дони июнь - августда етилади. Сули донларида анчагина (16% гача) оксил, углеводлар ёх моддалари клечатка, ва к ў пгина макро ва микроэлементлар бор. Унда авенин деган алкалоид ва эфир мойи кам бор. Шуни такидлаб ў тиш керакки экиладиган сули эгаллайдиган майдон жикатидан жакон х ў жалигида халла экинлари орасида 4 - ў ринда туради. (бухдой, маккаж ў хори, шолилардан кейин) Замонавий табобатда сулидан тайёрланган кайнатмалар сийдик ў т, ел кайдовдиган ва одамни терлатадиган хоссаларга эга эканлиги аникланган. Сули яллихланишга карши таъсирга кам эга б ў либ марказий нерв системаси ва юрак ишини кам яхшилайди.

www.arxiv.uz Адабиётлар : 1. Хржановский В.Г."Курс общей ботаники" II том «Высшая школа» 1982. 2. Курсанов Л.И,Комарницкий Н.А,Мейер К.И,Раздорский В.Ф,Уранов. А "Ботаника"II том, Ў симликлар системати- каси",Тошкент 1972 3. Жебрак А.Р."Курс ботаники",М.Советская наука,1949. 4. Жуковский П.М "Ботаника"М,Советская наука 1949. 5. Комилова Ф,Жонуразов Ф."Ботаникадан амалий машгу- лотлар","Мехнат" 1986. 6. Г.П.Яковлев.,В.А.Челомбытко.Ботаника.М.Из-во "Высшая школа"1990 год. 7. Холида Мирфаёз кизи Махкамова. Ботаника. Т." Ў китувчи» 1995 йил. 8. www . ziyonet . uz

O'xshashlar

Дуккакдошлар, соябонгулдошлар, валериана-дошлар, итузумдошлар, лабгулдошлар ваастрагулдошлар оилалари

Юксак ўсимликлар уларнинг тавсифномаси ва систематикаси

Ўсимликлар систематикаси. Усимлик дунеси хилма-хиллиги, синфи ва классификацияси

Бир ҳужайрали, колонияли ва кўп ҳужайрали ўсимликлар

Гулли ўсимликларнинг кўпайиши