Қуритгичлар. Классификацияси, ишлаш принципи - Biotexnologiya - Referatlar

Қуритгичлар. Классификацияси, ишлаш принципи

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

430.5 KB

Ko'chirib olish

Қуритгичлар. Классификацияси, ишлаш принципи Режа: 1. Кириш. Умумий тушунчалар. 2. Қуритиш жараёнининг моддий ва иссиқлик баланслари. 3. Қуритгич аппаратларнинг классификацияси ҳамда ишлаш принципи.

Микробиологик синтез маҳсулотларининг аксарияти қуруқ, қолдиқ намлик 5-12% дан юқори бўлмаган ҳолда чиқарилади. Шунинг учун, иссиқлик ёрдамида қуритиш микроблиологик синтезнинг тайёр шаклдаги маҳсулотларини олишнинг асосий саноат усули бўлиб ҳисобланади. Биотехнология маҳсулотлари баъзан тирик микроорганизмлар кўринишнинг қатор ҳолатларида нафақат сифатини, балки препаратларнинг ҳаётчанлигини ҳам сақлаб қолиш талаб этилади. Қуритиш жараёнига асосланиб, микробиологик синтезнинг барча маҳсулотларини иккита асосий гуруҳга ажратиш мумкин: 1. Қуритишдан кейин микроорганизмлар ҳаётчанлигини ёки препаратнинг юқори активлигини сақлаб қолишни талаб қилмайдиган ва юқори озиқали оқсил манбаи сифатида ишлатиладиган маҳсулотлар (ем ачитқилари, аминокислоталар, баъзи ферментлар ва бошқа). 2. Қуритишдан кейин ҳаётчанлигининг, ҳамда ишлатилишидан олдин препаратлар юқори активлигининг сақлаб қолинишини талаб қилувчи маҳсулотлар. Нам материалга иссиқликни ўтказиш усулига кўра контактли, конвектив ва радиацион қуритиш хиллари ажратилади. Контактли қуритишда иссиқлик қуритилаётган материалга исиган юзалардан иссиқлик узатилиши ҳисобига ўтади. Бунда буғланаётган намлик материални ўраб турган ҳавога ўтади. Конвектив қуритишда маҳсулотни қуритиш учун керак бўлган иссиқлик газсимон қуритгич агент орқали юборилиб, бу агент иссиқлик ташувчи ва материалдан ажралган намлик ўтадиган муҳит ролини бажаради. Бу усул микробиологик синтез маҳсулотларини пневматик, аэрофонтан, қурити вихрли, пурковчи ҳамда қайнаётган қатламга эга қуритгичларда қуритишда қўлланилади.

Инфрақизил нурлар орқали радиацион қуритишда иссиқлик энергия манбаи (нур тарқатгич) дан электромагнит тебранишлар билан узатилади. Нур тарқатгичлар ҳарорати 700 ÷ 2200 о С ни ташкил қилади. Иситишнинг бу усули тирик микроорганизмлар, баъзи турдаги ферментларни ва бошқа термолабил маҳсулотларни сублимацион қуритишда қўлланилади. 2. Қуритиш жараёнларининг ҳисоблашлари икки босқичда олиб борилади. Биринчи босқичда қуритилаётган материал ва қуритгич агентнинг статик ҳолати кўриб чиқилади, ажраладиган намлик ва иссиқлик ташувчининг сарфланиши мувозанат тенгламалари бўйича баҳоланади. Бу ҳисоблашлар Рамзин диаграммаси ёрдамида амалга оширилади. Иккинчи босқичда материал намлиги ва ҳароратининг вақт давомида ўзгаришни акс эттирувчи қуритиш кинетикаси кўриб чиқилади. Қуритишнинг моддий баланси. Қуритилаётган материал абсолют қуруқ модда ва намликдан иборат. Намлик деганда, қуритиш жараёнида қисман ёки бутунлай олиб ташланиши керак бўлган ҳар қандай суюқлик назарда тутилади. Бошланғич материал ёки қуритилган маҳсулот таркибида бўлган, суспензия ёки маҳсулот умумий массасидан улушларда ифодаланган намлик массаси материалнинг намлиги деб аталади: ) ( m m m m m u H к H HM H    , бунда m H – намлик массаси; m HM – нам материал массаси;

m қ – абсолют қуруқ модда массаси. Материал намлиги қуруқ моддага нисбатан улушларда ҳам ифодаланиши мумкин: m m u K H ' . u и u ’ –катталиклари қуйидагича ўзаро боғлиқ: ) 1( ' u u u   , ) 1( ' ' u u u   . Қуритиш жараёнида (агар йўқотишлар бўлмаса) абсолют қуруқ модда массаси ўзгармайди, шунининг учун абсолют қуруқ маҳсулот бўйича ишлаб чиқариш қуввати қуйидаги бўлади: ) 1( ) 1( 2 2 1 1 u q u q q m m mr     , бунда q q m m 2 1, - мос равишда бошланғич ва қуритилган материал бўйича ишлаб чиқариш қувватлари; u u 2 1, - мос равишда материалнинг қуритишдан олдинги ва кейинги намлиги. Буғланаётган намлик бўйича қуритгичнинг ишлаб чиқариш қуввати: . ' 1 ) ( 1 1 ' 2 1 2 1 2 2 2 1 1 2 1 u u q u u u q u u u q q q q mK m m m m mH           Қуритгич агентда (иситилган атмосфера ҳавоси, ёқилғи ёнишнинг газсимон маҳсулотларида) доимо маълум миқдорда сув буғлари мавжуд бўлгани учун иссиқлик ташувчи нам газ бўлиб, қуруқ газ ва сув буғи

аралашмасидан иборат бўлади. Қуритиш жараёнида буғланган бутун намлик иситилган иссиқлик ташувчи томонидан қабул қилинади. Агар қуруқ газнинг оқиб чиқиши содир бўлмаса, унинг масса бўйича сарфи ўзгармайди. Шунинг учун қуритувчи қурилмаларнинг ҳисоблашларини нам газ таркибидаги буғ массасининг қуруқ газ массасига бўлган нисбатига тенг х – намлик таркиби катталигини инобатга олган ҳолда, q m2 абсолют қуруқ газнинг сарфи бўйича олиб бориш қулайроқдир. Қуритгичга газ ва материал билан келиб тушадиган намликнинг умумий массаси маҳсулотда қоладиган намлик массаси ва ишлатиб бўлинган газ билан кетадиган намлик массасига тенг бўлиши керак. Шунда қуритгичнинг намлик бўйича моддий баланси қуйидагича бўлади: x q u q x q u q mг m mг m 2 2 2 1 1 1    , бундан абсолют қуруқ газнинг сарфини ҳосил қиламиз: ) ( 1 2 x x q q mH mг   , бунда х 1 ва х 2 – мос равишда қуритгичга кириш ва чиқишдаги қуритгич агент (ҳаво) нинг намлик таркиби. Ҳисоблашда, кўпинча, абсолют қуруқ газнинг нисбий сарфидан фойдаланилади: ) ( 1 1 2 x х q q q mн mг mнни    Газнинг намлик таркиби қуйидаги формула орқали ҳисоблаб топилади:

    Р Р М М х туй туй г с, М с , М г - суюқлик ва газнинг молекуляр массалари;  - газнинг нисбий намлиги; Р – аппаратдаги ишчи босим; Р тўй – ишчи ҳароратда суюқлик тўйинган буғларининг босими. Демак, юқорида берилган формулага кўра газнинг намлик таркибини соддалаштирилган формула орқали аниқлаш мумкин: ) ( 622, 0 Р Р х туй туй     , бунда  - ҳавонинг нисбий намлиги; Р туй – ҳавонинг берилган ҳароратидаги тўйинган сув буғининг босими; Р - буғ-газ аралашмасининг умумий босими (қуритгичдаги абсолют босим). Қуритгичнинг иссиқлик баланси Ҳаво иситгичи 1 ва қуритиш камерасидан 2 иборат қуритиш қурилмасини кўриб чиқамиз.

Қуритгичда модда ва иссиқлик оқимларининг тақсимланиш схемаси.q mг миқдордаги t 0 , у 0 ва х 0 параметрларга эга ҳаво иситгич (1) га киради ва ундан t 1 , у 1 ва х 1 параметрларга эга бўлиб чиқади. Исиш жараёнида абсолют қуруқ газнинг q mг масса бўйича сарфи ва унинг намлик таркиби х 0 = х 1 ўзгармасдан қолади. Материал қуритиш камерасига (2) ) ( 2 q q mH m  миқдорда бошлангич намлиги ва ҳарорати u 1 ва θ 1 билан киритилади. Қ уритгичдан чиқишда материал қуйидаги параметрларга эга бўлади: u q m 2 2, ва θ 2 . Қуритгичга киритилган ҳаво буғланган намлик билан тўйинади ва чиқишда t 2 , у 2 ва х 2 га эга бўлади. Берилган схемага мос равишда қуритиш камерасининг иссиқлик баланси тенгламаси қуйидагича кўринишга эга бўлади:

    йук M mp mг p mp M m x mH mг C q Y q q Y q C q C q Y q m        2 1 2 1 1 2 2 ) (, бунда Y – ҳаво энтальпияси, Ж/кг қуруқ газ; С х ва С м – мос ҳарорат θ да ҳаво ва қуруқ материалнинг нисбий иссиқлик сиғимлари; Q йўқ - иссиқликнинг қуритиш камераси деворларидан ташқи муҳитга бўлган йўқотилиши. 3. Пуркашли қуритишда эритма ёки суспензия қуритиш камерасида махсус тузилмалар ёрдамида майда дисперс ҳолатгача пуркаланади ва газсимон қуритгич агент билан аралаштирилади. Бунда пуркалишда олинган зарраларнинг катта юзаси ҳосил бўлади. Сувсизланиш жуда тез содир бўлади, ва қуритишнинг бошқа хилларида термолабил маҳсулотлар сифатига салбий таъсир қиладиган жараёнлар бу ерда камроқ намоён бўлади. Пуркаш орқали қуритиш бошқа усулларга нисбатан бир қатор афзалликларга эга. Жараён юқори тезлик билан кечади, қуритиш вақти 15-30 сек. дан кўп бўлмайди. Пуркашли қуритишнинг камчиликларига газларнинг нисбатан юқори бўлмаган бошланғич ҳарорати (100-150 о С) билан қуритилганда қуритиш камераларининг катта ўлчамларга эга эканлигини киритиш мумкин. Термолабил маҳсулотларнинг қуритиш ҳароратини пасайтириш зарурияти қуритиш камерасида иссиқлик ташувчининг рециркуляцияси билан боғлиқ бўлиб, бунинг натижасида майда заррачаларнинг бор бўлиш ва қуритгич агент билан контактда бўлиш вақти кескин ортади. Қуритиш техникасида суюқликни пуркашнинг учта усули қўлланилади: механик ва пневматик форсункалар, ҳамда катта тезлик билан айланаётган марказдан қочма дисклар орқали.

Пуркаш усулига, кўп жиҳатдан, жараённинг техник-иқтисодий кўрсаткичлари ва маҳсулот сифати боғлиқ. Механик марказдан қочма форсункалар эксплуатацияда энг оддий пурковчи қурилма бўлиб ҳисобланади. Схемаси 1-расмда берилган. Бу ерда форсунка бошчасига (5) спиралсимон каналларга (3) эга қўшимча (4) ўрнатилган 2-марказий канал. 1-расм. Марказдан қочма оқимли форсунка.q c сарфга эга суюқлик Р босим остида форсункага узатилади ва спиралсимон каналлардан чиқишда тангенциал тезлиги ω т / бўлган ҳаракатга эга бўлади, r c радиусли сопло (1) дан чиқишда суюқликнинг тангенциал тезлиги импульс моментининг сақланиш қонунига асосан r R c K r    /  катталикгача ортади, бунда R K - спиралсимон каналларнинг жойлашиш радиуси. Ушбу тезлик ва ω о ўқ тезлигида суюқлик соплодан кейин ω ҳақиқий тезлигига эга бўлиб, бу тезлик векторининг жойлашуви пуркаш кенглиги θ очилишининг бурчак ярмини белгилаб беради. Механик марказдан қочма форсункадан суюқлик оқиб келишининг ўзига хослиги шундан иборатки, сопло ўқида r в радиусли ҳаво вихри юзага келади, пуркаш кенглиги эса ичи бўш бўлиб қолади. Бунда қуритиш камерасининг кесими бўйлаб

суюқликнинг пуркалиши бир меъёрда бўлмайди. Қ уритиш камерасининг бирмеъёрийлиги юқорироқ бў лган суғорилиши марказдан қочма оқимли форсункаларни ишлатган ҳолда ҳосил қилинади. Бундай форсункаларда қўшимча 4 спиралсимон каналлардан ташқари, d 0 диаметрли марказдан қочма каналга ҳам эга бўлади. Микробиологик саноатда пневматик форсункалар кенгроқ миқёсда қўлланилади. Ушбу қурилмаларни ташқи ва ички аралашадиган форсункаларга бўлиш мумкин. Ички аралашишга эга форсункалар кенг қўлланилмайди, чунки ичи тез-тез тиқилиб қолади. Ташқи аралашишга эга пневматик қурилмаларда (2,3-расм) суюқликнинг диспергирланиши форсунка корпусидан ташқарида содир бўлади. Бу турли хил физик хоссаларга эга эритмалар ва суспензияларни пуркашда унинг ишончли ишлашни таъминлайди. 2-расм. Пневматик форсунка.

3-расм. Пневматик форсунканинг акс эттирувчи билан кириш қисми. 2-расмда суюқликнинг марказдан узатилиши бўлган ташқи аралашишга эга форсунка берилган. Сиқилган ҳаво ёки буғ камера 1 га тангенциал равишда узатилади. Доираси ортиб бораётган айланаётган конуссимон ҳаво вихри О нуқтада чўққисига эга бўлади. Бу нуқта атрофида разрядланиш юзага келиб, унинг ҳисобига қўшимча қувур (2) орқали етиб келадиган суюқликнинг сўрилиши содир бўлади. О нуқта бир вақтнинг ўзида пуркаш кенглигининг ҳам чўққиси бўлади. Форсунканинг ишлаб чиқариш қувватини ошириш мақсадида суюқлик ортиқча босим остида узатилиши мумкин. Пуркашли қуритгичларни қуритиш камерасида газ ва суюқлик ёки суспензия зарраларининг ўзаро ҳаракатланиш йўналишига кўра классификациялашади. Бунда уч хили ажратилади: қуритгич агент ва пуркаланувчи зарраларнинг тўғри оқимида, қарама-қарши оқимида ҳамда аралаш ҳаракатланишида ишлайдиган қуритгичлар. Микробиологик саноатда микроб биомассасм, ем аминокислоталар ва антибиотикларни қуритиш учун тўғри оқим принципи бўйича ишлайдиган қуритгичлар энг кенг тарқалган. Бу ҳолда ҳам суспензия, ҳам қуритгич агент камеранинг тепа қисмига узатилади. Куритиш камераларининг конструктив хусусиятлари, асосан, суюқликни пуркаш шартлари ҳамда тайёр маҳсулот ва қуритгич агентнинг чиқарилиш усули билан аниқланади. Форсункали пуркашда суюқлик кенглиги вертикал мўлжалланганда, Р/Д = 3 ÷ 4 нисбатга эга бўлган цилиндрик-конуссимон шаклли камералар энг кенг тарқалишга учраган (4-

расм). Суспензия бўйича керакли ишлаб чиқариш қувватини таъминлаш учун камерада ҳар бир блокка 3-5 тадан йиғилган жами 32 тагача марказдан қочма механик форсункалар ўрнатилиши мумкин. Қуритгич агентнинг камера (2) га киритилиши пуркаш панжараси (1) орқали амалга оширилади. Қуритгич агентнинг тайёр маҳсулотнинг майда зарралари билан чиқарилиши газоход (3) орқали амалга оширилади. Камеранинг конуссимон қисмида ўтириб қоладиган йирик зарралар пастки штуцер (4) орқали пневмотранспорт ёрдамида чиқарилади. 4-расм. Форсункали пуркашга эга қуритиш камераси. 5-расм. Дискли пуркашга эга қуритиш камераси. Паст ишлаб чиқариш қувватига эга қуритгичларда, одатда, газоход (3) бўлмайди, ва қуритгич агент тайёр маҳсулот билан бирга штуцер (4) орқали чиқарилади. Дискли пуркашга эга қуритгич (5-расм) камераси Н/Д ≈ 2 нисбатли цилиндрик –конуссимон шаклга эга бўлади. Суспензия камерага пурковчи дискли тузилма (3) орқали киритилади. Қуритгич агент эгилган жалюзилари газга айланма ҳаракатни узатувчи тақсимловчи бошча (4) орқали киради. Қуритгич агент маҳсулот майда зарралари билан бирга газоход (6) орқали

чиқарилади. Йирик зарралар камеранинг конуссимон қисмида ўтириб қолади ва пневмотранспорт системанинг қабул қилувчиси (приёмниги) 7 орқали ташқарига чиқарилади. Камеранинг қопқоғида эҳтиёткорлик клапанлари (1) ва ёнғинни ўчириш учун тузилма (2) ўрнатилган бўлади.

O'xshashlar

Ферментаторлар. Классификацияси, ишлаш принципи

Центрифугалар. Суюқлик сепараторлари

Флотацион машиналар

Биотехнологик ишлаб чиқариш махсулотларни ажратиш ва тозалаш жараёнлари

Газ-суюқлик системаларининг сепараторлари