Вегетатив органларнинг ихтисослашуви ва уларнинг биологик аҳамияти

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

640.5 KB

Ko'chirib olish

Вегетатив органларнинг ихтисослашуви ва уларнинг биологик аҳамияти Режа: 1. Вегетатив органларнинг ихтисослашуви 2. Вегетатив органларнинг биологик хусусиятлари.

Новда ва барг метаморфози. Новда хилма-хил вазифа-ларни бажаришга мослашганлиги учун ҳам ташқи кўри-ниши ўзгарувчандир. Эволюция жараёнида барг, поя ва баъзан куртак бир вақгда метаморфозга учрайди. Новда-ларнинг асосий шакл ўзгаришларини кўриб чиқамиз. Илдизпоя. Илдизпоя деб, ер остида горизонтал ёки бир оз эгри бўлиб ўсадиган, баъзи моддаларни ғамлайдиган ва кўпинча вегетатив кўпайиш учун хизмат қиладиган шак-ли ўзгарган новдага айтилади (1-расм). Илдизпояда бўғин ва бўғин оралиғи, редукцияланган барг ва ён куртаклар, қўшимча илдизлар ёрдамида ерга мустахкам ўрнашиб ту-ради. Ҳар йили илдизпоядан ер устига чиқадиган бир йил-лик новдалар ҳосил бўлади. Йлдизпоянинг учида куртак бўлади ва унинг фаолияти туфайли ҳар йили бир томонга қараб ўсади. Илдизпоянинг эски "қариган" қисми эса аста-секин нобуд бўлади. Тик ўсадиган клдизпоялар валериа-на, черемицада, горизонтал илдизпоялар эса Ранг (2-расм), буғдойиқ, ғумай, ажриқ, ландиш, купена, касатик ва бошқа ўсимликларда учрайди. Илдизпояларнинг ҳаёти уч — тўрт йилдан бир неча йилларгача давом этиши мум-кин. Ер остки столонлар ва тугунаклар. Баъзи ўсимликлар поясининг энг остки қисмидаги куртаклардан ёз ойлари

1-расм. Илдизпоя хиллари: 1— ўрмалаб ўсувчи буғдойиқ; 2 — узунбаргли вероника; 3 — май ландиши ; 4 —қарғакўзи 5 —ранг

2-расм. Ранг (Сагех расЬу51Ш$). да янги новдалар ҳосил бўлади, улар ер ости бўйлаб гори-зонтал ўсади. Ана шу новдалар столонлар дейилади. Оқ рангдаги ингачка, ҳамда мўрт поячалар бўлиб, рангсиз тан-гачасимон майда-майда баргчаларга эга. Ёз охирида сто- лоннинг учи тепага қайирилади ва ўша ерда кичкинагина тугунакча ҳосил бўлади, остки томонида қўшимча илдиз-лар тутами шаклланади. Қишлаб бўлгандан кейин тугу-накча куртакларидан янги ер устки новдалар ўсиб чиқади. Столонлар эса ўлади ва емирилиб кетади. Бу ҳодисани

3-расм. Тугунакли поялар: 1 — кольрабининг ер устки тугунаги; 2 — эпифит арахиснинг ер усти тугунаги; 3 — картошканинг ер ости тугунаги. седмичник (Тпеп1аНз еигораеа, 3-расм, 1) ўсимлигида ку-затиш мумкин. Демак, столонларда запас модда йиғили-ши содир бўлмайди. Бу функцияни тугунаклар бажаради. Тугунакларнинг илдизпоялардан фарқи асосан уларнинг шаклидадир (овалсимон, шарсимон). Тугунак ўқи кучли йўғонлашган, барглар жуда ҳам редукцияланган бўлиб ва умуман қўшимча илдизлар ҳосил қилмайди (масалан кар-тошкада 3-расм, 3). Тугунакдаги куртакларни "кўзчалар" деб юритилади. Агар картошка тугунаги ер юзига чиқиб қолса, улар яшил рангга киради, бу белги ҳам унинг по-ядан келиб чиққанлигини исбот қилади. Баъзи ўсимлик-лар (цикламен)да тугунак столонда эмас, балки поянинг асоси йўғонлашишидан ҳам шаклланиши мумкин (4-расм, 5). Ер устки столонлар ва бачкилар. Баъзи ўсимликларда уларнинг ҳар бир янги новдаси баҳорда бачкилар кўрини-шида ҳосил бўлади. Улар ер усти бўйлаб ўсиб бораверади ва илдиз отади. Илдиз отган жойдан янги ўсимликлар ҳосил бўлади. Бачкиларнинг вазифаси кўпроқ майдонни эгал-лаш ва вегетатив кўпайишдир. Шунинг учун ҳам бачки-ларни ер устки столонлар дейишимиз мумкин. Ер устки

4-расм. Ер ости столонлар ва новдадан ривожланган тугунаклар: 1 — седмичник ; 2 — картошка; ўсимликнинг ер остки қисми; 3 — картошкадаги столон ва тугунак; 4 — но-ричникнинг тугунакли илдизпояси; 5— цикламеннинг тугунаги. столонларнинг умри қисқа, янги ўсимлик гуллагунга қадар яшайди. Ер устки столонларига эга бўлган ўсимликларга жи-вучка, костянка, земляника (5- расм), қулупнай киради. Қулупнай столонлари (ёки бачкилари) барг қўлтикла-ридан ўсиб чиқади. Уларнинг учки куртаги тепага қайри-либ, янги ўсимликни ҳамда илдизпояни ҳосил қилади.

5-расм. Ер устки столонларнинг ривожланиши: земляника (Ғга§апа уе$са)да кўриниши: 1 — ўсимликнинг умумий кўриниши; 2—ўсишни давом этаётган столон; 3 — симподиал столон; 4 — тупбарггулдан. Пиёзбошлар. Пиёзбош — қисқарган ер остки новдадир. Унинг қисқарган пояси (донцеги) бўлиб, ерда қўшимча илдизлар орқали бирикиб туради. Ьцисқарган пояга шакли ўзгарган барглар — этдор, сувли тангачалар бирикади. Уларда озиқ моддалар ғамланган ҳолатда тўпланади. Пи- ёзбошнинг учки ва ён куртакларидан ер устки новдалар шаклланади. Пиёзбошлар вегетатив йўл билан кўпайишга хизмат қиладиган орган бўлиб, хилма-хил тузилишларига эга (6-расм). Улар асосан бир паллалиларда учрайди.

6-расм. Пиёзбошлар: 1 — гиацинт; 2 —унинг узунасига кесмаси; 3 — пиёзгулнинг тангачали пиёзи; 4—унинг узунасига кесмаси; 5 — ёввойи пиёз тўпгулидаги пиёз бошчалари; 6 — унинг узунасига кесмаси; 7—заъфарнинг тугунаксимон пиёзбоши; 8 — унинг узунасига кесмаси. Тугунак-пиёзбошлар. Тугунак-пиёзбош тугунак билан пиёзбош ўртасидаги оралиқ шаклни эгаллайди. Устки то-мондан улар қуруқ тангачалар билан қопланганлиги учун пиёзбошга ўхшаб туради. Ички қисмида эса тангачалар эмас, балки поя қисми — донце яхши ривожланган бўла-ди. Ғамланган озиқ моддалар ҳам тангачаларда эмас, ана шу қисқарган поя қисмида тўпланади ва келгуси йил сарф-ланади. Тугунак-пиёзбошлар гладиолус ва шафран ўсим- ликларида учрайди (7-расм). Каудекс. Кўп йиллик ўтчил ўсимликларнинг ва ярим бутачаларнинг кўпчилигида яхши тараққий этган илдиздан ташқари каудекс (лот. Saimex — тўнка, тана) шаклланади. У келиб чиқиши жиҳатидан новда ҳисобланади. Унда кўплаб куртаклар бўлиб, озиқ моддаларни ғамлаган ҳолда тўплайди. Каудекс одатда, еростида, баъзи ҳоллардагина ер устида жойлашади Каудекснинг ўлиши ва емирилиши унинг ички марказидан, яъни ўзагидан

бошланади. Каудекс ўртасида бўшлиқ пайдо бўлади, у кенгайиб бораверади ва илдиз билан биргалиқца алоҳида бўлакларга ажралади. Ана шу алоҳида қисмлар партикулалар (лот. Рагк, рагНз — қисм; парча, бўлакча) деб айтилади. Партикулалар ёрдамида бир ўсимликнинг бўлиниб кетиш жараёни эса партикуляция деб юритилади. Суккулент ўсимликларнинг новдалари. Сув ғамлашга фақат ер остки новдалар — пиёзбошлиларгина эмас, бал-ки ер устки новдалар ҳам мослашган бўлиши мумкин. Дунёда сувни поя, барг ва ҳатто куртак ҳам ғамлаши мумкин. Баргли суккулентларга семизўтлар, лолагулдошлар, чучмомадошлар оилаларига кирувчи ўсимликлар

8-расм. Кўпйиллик ўсимликларнинг каудекси: 1, 2 — бўтакўз , 1 — гуллаган ўсимлик каудекси, 2 — қариган ўсимликда партикуляциянинг бошланиши); 3 — Себарга; 4— ферула ; 5 —люпин; гп — гуллаган новда асоси; к — янгитдан ҳосил бўлган куртаклар. мисол бўлади. Уларнинг барглари ўз функцияси (фотосинтез)ни сақлаган ҳолда, сувни тўплайдиган кучли паренхимага эгадирлар. Куртакнинг суккулент органга айланишини маданий карам ўсимлигида кўриш мумкин. Унинг учки куртаги кучли равишда катталашиб бош ўрайди. Барглари хлороп-ластларга деярли эга этдор, сув ва озиқ моддаларни кўплаб тўплайди. Қишлаб чиққандан сўнг (сунъий шароитда) карамнинг ўша учки куртаги ўсади ва гул берувчи новдани ҳосил қилади, барглари нобуд бўлади. Пояли суккулентларга кактуслар ва сутламадошлар оиласининг вакил- ларини мисол келтириш мумкин. Бундай ўсимликларда поя шакли ўзгариб суккулент органга айланади. Шунинг учун кўпинча барглар йўқо-либ кетади ёки метаморфозга учрай-ди. Сувли поя икки хил вазифани ба-жаришга мослашади, яъни ҳам сув-ни ғамлайди, ҳам ассимиляция жараёнини амалга оширади. Маса-лан, қизил шўра (9-расм).

Ер устки новдаларнинг бошқа шакл ўзгаришлари. Ўсимликларда учрайди-ган тиканлар келиб чиқишига кўра икки хил бўлиши мумкин. Кактус-ларнинг ва зирк дарахтининг тикан-лари баргнинг шакл ўзгаришларига киради (10- расм). Кўп ўсимликлар-нинг, масалан ёввойи олма ва нок-ларнинг, дўлана ва гледичиянинг тиканлари поянинг шакл ўзгаришидан ҳосил бўлган. Ҳар қандай тиканларнинг ҳосил бўлишига асосий сабаб намликнинг бутунлай ёки қисман етишмаслигидадир. Бун-дан ташқари улар ҳимоя вазифасини ҳам бажаради. Баъзи ўсимликларнинг пояси ёки бутун новдаси мета-морфозга учраб баргсимон тузилишга эга бўлган филлок-ладий ёки кладодийга (юн. филлон — барг; кладос — шох-ча) айланади. Буларга мисол қилиб иглица (Кшсш) тур-кумини олиш мумкин (11-расм). Уларнинг новдасидаги тикан — шакли ўзгарган баргдир. Унинг ранги яшил бўлиб фотосинтез шу ерда содир бўлади. Унинг устида гуллар шаклланади. Одатдаги баргларда бу ҳол ҳеч қачон учра-майди. Ўзининг ҳақиқий барглари эса энг учки қисмида тикан ёки тангачага айланган бўлади. Илашиб ўсувчи ўсимлиютрда уларнинг барги ёки по-яси гажакларга айланиши мумкин. Бундай ўсимликлар- 9-расм. Қизил шўра.

10-расм. Ҳар хил органлардан ҳосил бўлган тиканаклар: 1 — зиркнинг баргидан ривожланган тиканлари; 2— баргни тиканга айланиши; 3— ёввойи нокда новдадан ҳосил бўлган тикан; 4— (а—в) дўлана новдасидан ҳосил бўлган тикан; қн — қўлтиқцан ривожланган новдалар. нинг пояси ингичка, нозик тузилганлиги учун мустақил равишда ўзини тик тутолмайди, шунинг учун гажаклар бирор нарсага чирмашиб олади ва пояни ушлаб туради. Дуккақдошлар оиласининг қўп турларида баргнинг шакл ўзгаришидан ҳосил бўлган гажакларни кўриш мумкин. Масалан, нўхат, бурчоқ , қовоқ ўсимликларида баргнинг энг учки қисми, ёки баргнинг ўзи, баъзан ён баргчалар гажакка айланади (12-расм). Поянинг шакл ўзга- ришидан ҳосил бўлган гажакларни ёввойи ва маданий ток-ларда, шунингдек бошқа ўсимликларда учратиш мумкин. Ўрта Осиё адир ва тоғларининг шағалли ҳамда қумли ерларида ўсишга мослашган талайгина ксерофит ўсимлик-ларда баргларнинг маълум бир қисми тиканларга айлана-ди. Масалан, оқкаврак ёки говтикан , қўй ти-кан , эчкисоқол, бўритикан, пахтатикан, қундуз ва бошқалар. Бу, тиканлар одатда, баргнинг учидан ёки четидан чиқиб турган қатгиқ тиканлардан иборат.

11-расм. Кшсиз; 2, 3 — РЬу11апШ$ $рес1о$и$нинг филлокладияли новдалари мураккаб баргларга ўхшайди. Зиркнинг узун новдаларидаги барглар 3—7 бўлакли тиканга айланган. Уларнинг барг эканлиги қўлтиқларида-ги қисқарган новдаларга айланган куртаклари билан аниқ-ланади (10-расм, 1 га қаранг). Шўрхок чўлларда ўсувчи қизил шўра (ЗоНсогша ЬегЬасеа), қумли чўлларда ўсувчи қора сак^овул ва бошқа-ларда барглар редукцияланган, улар бироз кўринадиган бўртмалар шаклида, шунинг учун бу хилдага ўсимликлар афилл (юнон, "а" инкор, йўқликни билдиради, фил-л о н — ўсимлик) ўсимликлар деб айтилади. Бундай ўсим-ликларда фотосинтез вазифасини хлорофиллга бой бўлган бир йиллик новдалар бажаради.

12-расм. Келиб чиқиши ҳар хил бўлган гажаклар: 1, 2, 3—баргдан; 4— 5— новдадан; 1 — вика (У1(ла); 2— бурчоқ (Ьа1Ьуга8); 3 — қовоқ (СисшЪИа реро) (а — бошланғич барг, б-г баргнинг ме-таморфозга учраб гажакка айланиши); 4 — ток (УШ5 утИега) (а-в тўпгулнинг метаморфозга учраб гажакка айланиши); 5 —токнинг симподиал новдасидан гажакларнинг ҳосил бўлиши. Ҳашаротхўр ўсимликлар. Баъзи автотроф ўсимликлар бо-тқоқ ва торфзорларда ўсиб, одатдаги озиқланишдан ташқа-ри азотга бўлган эҳтиёжини ҳашаротлар билан озиқланиш ҳисобидан қондиради. Бу хиддаги ажойиб биологик гуруҳ-лар ҳашаротхўр ўсимликлар деб аталади. Бундай ўсимлик-ларнинг 500 дан ортиқтури мавжуд бўлиб, барча қитъалар-

10-расм. Непентес да тарқалган. Масалан, Шарқий Осиё тропик ва субтропик минтақаларида учрайдиган непентес, Шимолий Америка-нинг Атлантик океан қирғокларидаги ботқоқларда учрай-диган венерина, Жанубий Европа, Жанубий Осиё, Австра-лия, Кавказ, Украина, Белоруссия, Волга сувларида ўсади-ган альдрованда, торфли ботқокдарда учрайдиган росянка ҳашаротхўр ўсимликлар жумласига қиради. Непентеслар (13-расм) баргларйнинг шаклини ўзгар-тиб ўзига хос кўриниш ва хусусиятларга эга: юқори қисми кўзачасимон (қопқоқбарг) ва ранг- барангдир, қуйи қисми япроқсимон шаклда бўлиб, ассим^ляция вазифасини ба-жаради. Кўзачанинг четига шира чиқиб ҳашаротларни ўзига жалб қилади. Кўзачага қўнган ҳашарот "ирпаниб, унинг ичига тушади ва чўкиб ҳазм бўлиб кетади. Кўзача оғзида-ги қопқоқча фақат ичидаги суюқ ширани ёмғирдан сақ-лаш учун хизмат қилади, аммо ^ашаротни тутишда мут-лақо алоқаси бўлмайди. Венерина баргларининг қано1гсимон банди бўлиб, икки бўлакли япроқларнинг четларИда узун-узун тишчалари,

$япроқ бўлакларининг ўртасида эса учтадан сезгир тукчалари бўла-ди. Ҳашарот баргга қўнганда тукчачар ҳара-катланиб бир неча (10— 20) дақиқача баргнинг ҳар иккала бўлаги беки-лади ва ўз ичига ҳаша-ротни қамраб олади. Ҳашарот ҳазм бўлган-дан сўнг барг бўлаклари очилади (14- расм). Росянка барглари безсимон (15-расм, 2,5) бир қанча тукчалар билан қопланган бўлиб, учки қисмидан ёпишқоқ шира чиқаради. Баргга қўнган ҳашарот туклар-ни ҳаракатга келтиради. Натижада ҳашарот бир неча кун давомида эриб ҳазм бўлади, сўнгра тукчалар кўта-рилади ва ҳашарот қолдиқларини шамол учириб юбора-ди. Шундай қилиб, ҳашаротлар билан озиқланиш усули ўсимлик учун қўши\|1ча азот топиш йўлидир. Илдизларнинг метаморфозлари. Илдизлар кўп ҳоллар-да ўзларининг асосий функцияларидан ташқари бошқа махсус вазифаларни ҳам бажариши мумкин. Қўшимча ва-зифаларни бажариш туфайли илдизнинг ташқи кўрини-ши ва ички тузилиши кескин ўзгарса, бундай илдизлар шакли ўзгарган ёки м»етаморфозга учраган илдиз деб айти-лади. Бундай шакл ўзгаришлар ирсий жиҳатдан мустаҳ-камланган бўлиб наслдан-наслга ўтади. Қуйида илдиз шакл ўзгаришларининг асосий хиллари-ни кўриб чиқамиз. Ғамловчи илдизлар одатда қалинлашган ва кучли па-ренхималашган бўлади. Улар ўзида озиқ модцаларнинг жойлашишига қараб швдизмевалилар ва илдиз тугунакли-ларга бўлинади.$

14-расм. Венерина (пашшахўр): а — унинг очилган барги; б— ёпилган барги ва умумий кўриниши. Илдизмевалиларда қалинлашиш асосий илдиз-да содир бўлиб, у этдор ва сувли бўлади. Илдизмева-лиларда паренхима кучли ривожланиб, склеренхима тўқималари йўқолиб кета-ди. Кўп ўсимликларда ил-дизмевани асосан икки йиллик (лавлаги, сабзи, петрушка, турп, шолғом, ва бошқа, ўсимликларда кў-риш мумкин (16-расм). Озиқ моддаларнинг тўпла-ниши баъзи ўсимликлар (турп, редиска, шолғом)да иккиламчи ксилемада, ай-рим ўсимликлар (сабзи, петрушка, сельдерей)да эса иккиламчи флоэмада содир бўлади. Бундай ўсимликлар илдизмевадаги ғамланган моддалар ҳисобига ҳаёти-нинг иккинчи йили генератив новда ҳосил қилади. Илдиз тугунаклар ёки илдиз ғуддалари ён илдизларда ёки қўшимча илдизларда ҳосил бўлади. Бунда ҳам иддиз йўғон-лашади ва шаклан ўзгариб кетади. Илдиз тугунакли ўсим-ликларга георгана, картошка, ширач ва бошқалар киради. Ҳавойи илдизлар тропик ўсимликларда, айниқса эпи-фит (юнон. эпи — устидан, юқоридан, фитон — ўсим-лик)ларда учрайди. Бундай илдизлар поядан ҳосил бўлади ва қўшимча илдизлар ҳисобланади. Соябонгуддошлар, ку-чалагулдошлар, ананасгулдошлар оилаларига мансуб ўсим-ликлар дарахтларга чирмашиб ўсади, аммо паразитлик қилиб яшамайди, балки

улардан суянчиқ субстрат сифа-тида фойдаланади. Уларнинг ҳавойи илдизлари ҳавода му-аллақ осилиб туради ва ёмғир ёки шудринг намидан фой-даланишга имкон беради (17-расм). Хоналарда ўстириладиган манзарали монстера ўсим-лигининг ҳавойи илдизлари пастга осилиб ўсади ва ерга 15-расм. Росянка: 1 — ўсимлик-нинг умумий кўриниши: 2, 4 — безсимон туклар; 5—безсимон тукнинг узунасига кетган кесмаси. Ш-расм. Ғамловчи илдизлар: 1, 2—сабзи; 3— 4шолғом; 5, 6, 7—лав- лаги. Поя билан илдиз чегараси пунктир чизиқ билан, ксилема қора рангда кўрсатилган. тегиб, сўнгра унга кириб ўсимликка таянч бўлади. Бу ил-дизлар ҳисобига ўсимликнинг пастки қисмида юзага ке-лувчи қўшимча илдизлари ҳам ҳавойи илдизларга мисол бўла олади. Нафас олувчи илдизлар. Бундай илдизлар тропик ша-роитда, денгиз ва океанларнинг ботқоқли қирғоқларида ўсадиган дарахтларда учрайди. Масалан, авиценния ўсим-лигида жуда мураккаб илдиз системаси шаклланади, унинг таркибида юқорига вертикал ўсиб чиқадиган нафас олув- чи илдизлари бўлади. Бу илдизларнинг учидаги тирқиш-лардан ҳаво кириб, аэренхима орқали сув остидаги орган-ларга етиб боради (18-расм). Нафас олувчи илдизларга ботқоқ кипариси ҳам мисол бўла олади. Ходул илдизлар. Бундай илдизлар ҳам ўша авиценния ўсадиган жойлардаги дарахтларда учрайди (масалан ризо-фора). Жуда шохлаган бундай иддизлар

дарахтларга юм-шоқ лойли қирғокларда ҳам ўзини мустаҳкам тутиб туриш имконини беради. Устунсимон илдизлар. Бундай илдюларни Ҳиндистон-да ўсадиган баньян ўсимлигида кўриш мумкин. Устунси- мон илдизлар дарахтнинг горизонтал пояларида қў-шимча илдиз сифатида ҳосил бўлади ва пастга қараб ўсади. Ерга етгандан кейин улар тармоқланади ва устунга ўхшаб дарахт та-насини кўтариб туради (19-расм). Илдиз тугунаклари (Бак-терия тугунаклари). Тугу-наклар дуккакдошлар оила-сига кирадиган ўсимликлар илдизида бўлади. Улар асо-сан шакли ўзгарган ён ил-дизлар бўлиб, КасНс1Со1а туркумига кирадиган бак-териялар билан симбиоз ҳаёт кечиришга мослашган. Бу бактериялар илдиз тук-чалари орқали кириб, ил-диз тугунакларини ҳосил қилади, бунда бирламчи пўстлоқтўқималари кўпроқ ривожланади. Илдиз тугу- 17-расм. Эпифит орхидейларда ҳаво илдизлари: орхидей ОпскНшп дарахт новдасида; 2 — ВепёгоЪшт нинг ҳаво илдизларининг кўндаланг кесими.

18-расм. Денгиз қирғоқиарида ўсадиган дарахтнинг илдиз системаси: 1 — авиценния дарахтининг ҳаво илдизлари; 2 — ризофор дарахтининг тиргак илдизлари; л — лойқа; қ ва п океан сувининг кучайиши ва пасайиши. 19-расм. Баньян дарахтининг устунсимон идцизлари. наклари орқали дуккакдошлар бевосита ҳаводаги азотни ўзлаштириши мумкин. Шунинг учун ҳам улар тупроқни азотга бойитади (нўхат, ловия, беда ва бошқалар). Бундай ўсимликлар оқсилга бой бўлади. Микориза. Ўтчил ўсимликларнинг ва дарахтларнинг баъзиларида уларнинг илдизлари замбуруғлар билан сим-биоз ҳаёт кечиради. Ана шу симбиоз микориза (ёки бўлмаса замбуруғли илдиз) деб юритилади. Ички ёки ташқи мико-ризаларни фарқлашимиз мумкин. Ташқи микориза (экто-микориза)да замбуруғ гифлари илдиз ичига кирмасдан, уни ташқи томондан ўраб туради. Агар замбуруғ гифлари ил-диз ичида бўлса, у ҳолда ички микориза (эндомикориза) дейилади. Бундай симбиоздан юксак ўсимлик ҳам, замбу-руғ ҳам ўзаро фойда олади. Замбуруғлар илдизнинг сув ва минерал моддаларини олишга ёрдам беради ва ҳаттоки баъзи бир органик моддаларни ҳам бериши мумкин. Ўз навбатида, замбуруғлар юксак ўсимликдан карбонсув ва бошқа озиқ моддаларни олади. Замбуруғларнинг маълум бир тури дарахтларнинг ҳам муайян бир тури билангина ривожланиши мумкин. Замбуруғлар ёрдамида озиқланиш микотроф озиқланиш деб айтилади.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. Агрохимия (Под ред. Б. А. Ягодина). Москва, 1982. 2.Вопросы агротехники возделывания лекарственных культур. Часть 1, Москва, 1978. 3. Справочник по лекарственным культурам. Воронеж, 1963. 4. Холматов Х. Х., А. И. Қосимов русча-латинча-ўзбекча доривор ўсимликлар луғати, Тошкент, 1992. 5. Холматов Х. Х., Аҳмедов Ў. А. „Фармакогнозия“, Тошкент, 2007 й. 6. Мусаев Б. С. „Ўғит қўллаш тизими“, Тошкент, 1998. 7. Атабоева Ҳ. Н. ва бошқалар. Тошкент, 1995. Ўсимликшунослик. 8. Мурдахаев Ю. М. Лекарсвенные культуры в Узбекистане, Ташкент, 2001. 9. Мурдахаев Ю. М. Ўзбекистонда ватан топган доривор ўсимликлар. Тошкент, 1990. 10. Турова А. Д. Сапожникова Э. Н. Лекарственные растения СССР и их применение. Москва, 1982. 11. Мусаев Б. С. Агрокимё. Тошкент, 2001. 12. Эрматов А. Суғориладиган деҳқончилик. Тошкент, 1983. 13. Холматов Х. Х., Ҳабибов. Ўзбекистон доривор ўсимликлари. Тошкент, 1971. 14. Атлас ареалов и ресурсов лекарственных растений СССР. Москва, 1976.

O'xshashlar

Ўсимликларнинг вегетатив органлари

Ўсимликларнинг вегетатив органлари 2

Ўсимликларнинг вегетатив органлари 3

Оксилларнинг умумий тавсифи ва биологик ахамияти

Хаётнинг биологик эволюцияси