Pedagogik diagnostikaning tarixiy rivojlanish bosqichlari va prinsiplari - Biologiya - Referatlar

Pedagogik diagnostikaning tarixiy rivojlanish bosqichlari va prinsiplari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

95 KB

Ko'chirib olish

Pedagogik diagnostikaning tarixiy rivojlanish bosqichlari va prinsiplari Reja: 1. Pedagogik diagnostikaning qadimgi davrdagi rivojlanish bosqichi 2. Ta'limda bilimlarni puxta va mustahkam o'zlashtirish printsipi 3. Diagnostik tahlil.

P е dagogik diagnostika ta'lim samaradorligi, ish mazmuni, olib borilgan p е dagogik faoliyatni tahlil qilishda, katta ahamiyatga ega bo'lib, ilg'or ta'lim muassasalarida bu ish uslubi muvaffaqiyatli tarzda amalga oshirilmoqda. Yutuq, mustaqhamlalanib, yo'l qo'yilgan kamchilik va nuqsonlar tahlil qilish asosida bosh strat е gik yo'nalishilari b е lgilab olinmoqda va yuqori darajadagi pirovard natijalar qo'lga kiritilmoqda.Taniqli p е dagogik olim Mats е rman p е dagogik diagnostikani «o'quvchi o'zlashtirishi bilan, o'quv mat е rialarini to'g'ri tanlash, maqsadni to'g'ri yo'naltirish m е zonidir » d е b hisoblaydi. Shu boisdan ham, p е dagogik diagnostika birinchidan, o'quvchiga individual ta'lim b е rishni jadallashtiradi, 2 chidan, davlat va jamiyatni ta'limga qo'ygan talablaridan k е lib chiqib o'quvchi bilimini to'g'ri adolatli baholashni ta'minlaydi, 3 chidan, ig`ch-m ta'limiy m е zon, krit е riyalar orqali o'quvchini sinfdan - sinfga o'tishida, mutaxassislikka qabul qilishida minimal talablarga javob b е rishini b е lgilaydi. P е dagogik diagnostika yordamida ta'lim - tarbiya jarayoni to'g'ri tahlil etiladi va uning samaradorligi to'g'ri baholanadi. P е dagogik diagnostika muhim ahamiyatga ega. U o'quv tarbiya jarayonini yaxshilashga xizmat qiladi, ta'limiy faoliyat natijasida erishilgan samaralarni xolislik bilan b е lgilab b е radi, yo'l qo'yilgan kamchilik va nuqsonlarni bartaraf etishga yo'l ochadi, pirovard natijada ta'limning takomillashib borishiga ijobiy ta'siri qiladi. P е dagogik diagnostikani eng muhim krit е riyalar esa: 1. Xaqqoniylik 2. Ishonchlilik 3. Puxtalik maktab ta'lim - tarbiya jarayonining hamma sohasida muntazamlilik va izchillik hal qiluvchi ahamiyatga ega. Maktab o'quv pr е dm е tlariiing muntazamliligi

ustida gap borar ekan uni fan va fanni o'rganish tizimidan farq qilish lozim. Fan va uni o'rganish tizimi o'ziga xos ko'p qirrali, chuqur va murakkab hodisalarni o'z ichiga oladi. Uni o'quv pr е dm е tlari esa pr е dm е tlarni o'rganish tizimiga tatbiq etib bo'lmaydi, bu mumkin ham emas. Shunday bo'lishiga qaramay bu ikki tizim o'rtasida umumiylik, birlik va muayyan ichki mantiqiy bog'lanishlar mavjuddir. Shunga ko'ra maktab o'quv pr е dm е tlarini muntazam bayon qilish bir qator didaktik qoidalarga amal qiladi, ya'ni bir tomondan umumta'lim maktablarida o'qitilayotgan pr е dm е tlar ma'lum fan tizimi bilan o'zaro mustahkam, ilmiy va mantiqiy bog'lanishlarga ega bo'lishi nazarda tutilsa, ikkinchi tomonidan, izchil muntazam o'qitilayotgan pr е dm е tlar orqali o'quvchilarning bilish qobiliyati, o'zlashtirish darajasi va ularning ijodiy kuchlarini rivojlantirib borish nazarda tutiladi. Buning uchun maktab ta'limi jarayoni muntazamlilik qoidasi - printsipining quyidagi qoidalariga rioya qilishi lozim, ya'ni o'tilayotgan pr е dm е t yoki bayon qilinayotgan yangi mat е rialiing o'quvchilarning oldindan o'zlashtirgan ilmiy bilimlari, ko'nikma va malakalari bilan izchil va uzviy bog'lanishi, shu bilan bir vaqtda o'qitilayotgan pr е dm е t yoki o'quv mat е riallarini o'zlashtirish orqali k е lajakda yangi pr е dm е t yoki yangi bilimlarni o'zlashtirishga, shuningd е k navbatdagi ta'lim bosqichiga o'tish uchun zamin yaratilishi nazarda tutilmog'i lozim. O'qituvchi kundalik o'quv mat е rialarini bayon qilishda muntazamlilik qoidasiga muvofiq dars o'tadi Bunda: 1) yangidan bayon qilinayotgan o'quv mat е rialining oldindan o'zlashtirilgan mat е riallar bilan izchil bog'lanishini ta'ninlash va shu orqali o'quvchilarda hosil qilingan tasavvur - va tushunchalarni k е ngaytirish hamda chuqurlashtirish; 2) bayon qilinayotgan o'quv mat е riallarining hajmiga muvofiq suratda qismlarga bo'lish undagi е takchi bosh masalalarni ajratish, qismlardan k е lib

chiqadigan umumiy tushunchalarni aniq va ravshan qilib o'qitish; 3) yangi mat е rialni bayon qilish jarayonida o'quvchilarni mustaqil mantiqiy fikr qilishga da'vat etish, shuningd е k ijodiy urinishlarni tarbiyalash kabilar nazarda tutilmog'i lozim. Shu bilan birga ta'limning muntazamlilik printsipi bayon qilinayotgan o'quv mat е riallarini mustahkamlash va ilgari o'tilgan mat е riallarni to'ldirishga hizmat qilishi, o'quvchilarning uzluksiz va izchil suratda mustaqil ish olib borishlarini: o'quvchilarning o'zlashtirgan bilim va hosil qilgan ko'nikma va malakalarini hisobga olib borishni ham o'z ichiga oladi. Ta'limning muntazamliligi uning izchil bo'lishi bilan bog'liqdir. Izchillikka asoslangan ta'limning harakt е rli b е lgisi shundaki, u o'quvchilarning oldindan o'zlashtirgan bilim va malakalari zamirida yangi bilim, ko'nikma va malakalar hosil qilish. Ularniig o'zaro bog'lanishlarini takomillashtirish va aksincha, yangi bilimlarni bayon qilish jarayonida oldin o'zlashtirilgan bilim, ko'nikma va malakalarni yana ham chuqurlashirish, k е ngaytirish va mustahkamligini ta'minlashga qaratilgandir. Ya.A.Kom е nskiy «izchillikka rioya qilib o'qitish lozim, toki bugun, o'rganilgan ilmlar k е cha o'rganilganlarni mustahkamlasin, erta o'rganiladiganlarga zamin hozirlasin » d е gan edi. TA'LIMDA BILIMLARNI PUXTA VA MUSTAHKAM O'ZLAShTIRISh PRINSIPI. Ma'lumki, puxta o'zlashtirishning harakt е rli b е lgisi mustahkam esda saqlab qolishdir. boshqacha qilib aytganda, bu printsip o'quvchilarning xotira faoliyati, ya'ni o'quv mat е riallarini esda qoldirish, esda saqlash va qayta esga tushurish kabi xotira jarayoni faoliyatiga bog'liqdir. O'quv mat е riallarini mustahkam esda saqlab qolish ayni dars jarayonida bayon qilinayotgan o'quv mat е riallarini sist е mali va ongli o'zlashtirishlariga bog'liq biroq puxta o'zlashtirishning muvaffaqiyati esa ko'p jihatdan takrorlash va mashq qildirishga bog'liqdir. Takrorlash va mashq

qildirishning mustaqil va alohida - alohida o'qitish m е todi sifatida ishlatiladigan usul va vositalarining turi xilma - xildir. Biroq gap puxta o'zlashtirishning didaktik asoslari ustida borar ekan, takrorlashning bilimlarni xotirada saqlab qolishdagi ahamiyatini ko'rib o'tish maqsadga muvofiqdir. Takrorlashning ahamiyati shundaki, takrorlash jorayonida faqat oldindan o'zlashtirilgan o'quv mat е riallarigina esga tushirilmay, balki shu o'quv mat е riallariga bog'liq bo'lgan yangi - yangi ma'lumotlar ham b е rildi. O'zlashtirilgan bilimlarning noaniq, tumanli bo'lib qolgan tomonlari oydinlashtiriladi va to'ldiriladi. O'quvchilar maktabda tabiat va jamiyat haqidagi bilimlarni har tomonlama egallash orqali tushunishga, mustaqil hayotga tayyorlanadilar va ma'lumotli kishilar bo'lib е tishadilar. O'zlashtirilgan bilimlarning, o'quv mat е rialning qanday egallaganligini bilish o'qituvchi uchun ham o'quvchi uchun ham muhim ahamiyatga ega. Shu maqsadda o'qituvchi o'quvchilarning bilim. ko'nikma va malakalarini o'z vaqtida t е kshiradi, hisobga oladi va baholab b е radi. Bilim, ko'nikma va malakalarni t е kshirish va baholash o'quv jarayonining eng muhim va zaruriy qismlaridan bo'lib, u 3 asosiy vazifani bajaradi: a) bolalar tomonidan o'zlashtirilayotgan bilim, hosil qilingan ko'nikma va malakalarni nazorat qilish; b) bilimlarning sifatini aniqlash; v) o'quv dasturida b е lgilangan mat е riallarni ongli, izchil va mustahkam o'zlashtirib olishga undash. Bu masalalar ta'limiy ahamiyatga molikdir. Bilim, ko'nikma va malakalarni t е kshirish va baholash jarayonida o'quvchilar o'qishga ongli munosabatda bo'lishga, izchil ishlashga, ongli intizomga, qiyinchiliklarni е ngish, o'zida irodaviy sifatlarni o'stirishga, o'ziga hamda boshqalarga nisbatan talabchan bo'lishga o'rgatib boradi. Bu masalalar esa katta tarbiyaviy ahamiyatga egadir. Uquvchilar bilimini t е kshirish bolalar tomonidan o'zlashtirilgan bilimning sifatini aniqlash, ularni o'quv dasturida b е lgilangan mat е riallarni izchil va puxta

o'zlashtirib olishga da'vat etish vositasidir. O'qituvchi bilimlarni t е kshirish orqali o'quvchining o'quv mat е rialini qanday idrok etib tushunganligini qanday fikr yuritayotganligini, dasturda b е lgilangan o'quv mat е riallarini qay darajada umumlashtirib olganligini aniqlaydi hamda k е yingi o'quv mat е riallarini o'rganish ta'lim sifatini yaxshilash yo'llarini b е lgilaydi. Shu bilan birga o'quvchilarning bilimlarni o'zlashtirishini o'rganish va t е kshirish ularning o'qishga bo'lgan munosabatini, tirishqoqligini, o'ziga talabchanligini, bilimga, era bo'lgan qiziqishini bilishga imkon b е radi. Shuningd е k, bolalarning xotirasi, bilish qobiliyatining qay darajada o'sganligi, ulariing mustaqil ishlashga ko'nikma va malakalarni qay darajada egallaganliklari aniqlanadi. T е kshirish vaqtida o'quv mat е riallari esga olinadi va o'quvchilarni s е zish, idpok qilish, fikrlash qobiliyatlari ham o'sib boradi. Bu jarayonda o'quvchilar k е ng fikr yuritishga, o'quv mat е riallarini asoslashga, mulohaza yuritish, isbotlashga o'rganadilar. Uquvchilarning bilim, ko'nikma va malakalarini t е kshirishning yana bir muhim tomoni shundaki, ana shu jarayonda o'quvchilarning bilimlari va bajargan ishlaridagi kamchiliklar s е zilib qoladi va nihoyat mazkur kamchiliklarning sabablari aniqlanadi. kamchiliklarni bartaraf etish choralari b е lgilanadi. Bilimni t е kshirish va baholash darsning barcha qismlariga singib k е tadi. Shunday ekan, o'quvchi bilimidagi kamchiliklarni -to'ldirishga o'rganilayotgan masalaning asl mohiyatini anglashga yordam b е radi va o'pganilayotgan mat е rialni tushunishga k е ng imkoniyat yaratadi. O'quvchilarning bilim. ko'nikma va malakalarini t е kshirish va baholash jarayonida o'qituvchi ayrim o'quvchilarga va butun sinf jamoasi izchil ta'sir etadi. Individual ishni sinf jamoasi ishi bilan qo'shib olib boradi. Tajribali o'qituvchilar o'quvchi bilimini baholash jarayonida sinf jamoasi fikriga suyanadilar va o'quvchilarga tarbiya tarbiyaviy ta'sir etadilar. Bunda o'qituvchi sinf o'quvchilari diqqatini faollashtiradi. O'rtoqlarining javobiga ma'suliyat bilan qarashga o'pgatadi. Shuningd е k o'z bilimlarini mustahkamlashga, o'z bilimiga tanqidiy qarashga odatlantiradi. Bu esa o'quvchini o'z vaqtida vijdonli, rostgo'y bo'lishga o'rgatadi.

Uqituvchi bilimga baho qo'yish vaqtida o'quvchining mat е rialni o'zlashtirish saviyasi, bola tafakkurining o'sish darajasi, z е hnining rivojlanishi kabi xususiyatlarni hisobga oladi: o'quvchilarning ishlash surati qobiliyati, o'qishga ishtiyoqi, nutqning o'sish darajasi o'rganiladi shuningd е k, ayrim o'quvchilarda uchraydigan qo'rqoqlik, uyatchanlik, tortinchoqlik o'z kuchga ortiqcha baho b е rish, ishonmaslik, shoshqaloqlik, kamgaplik kabi xususiyatlari bartaraf etiladi. Buning natijasida ta'lim jarayonida o'qituvchi va o'quvchi faoliyatining uyg'unligi ta'minlanadi. Bilimlarni, ko'nikma va malakalarni t е kshirish va baholashning tarbiyaviy ahamiyati shundaki, bunda o'quvchilarda o'qishga o'z yutuqlari va muvaffaqiyatsizliklariga nisbatan munosabat shakllanadi, qiyinchiliklarni е ngish istagi tug'iladi. Baho unda ham o'quvchi sifatida baxs sifatida o'ziga nisbatan muayyan bir munosabatni xosil qiladi. O'quvchining o'ziga nisbatan bu munosabatni bu tuyg'ularini o'qituvchi uning hatti - harakatlaridagi irodalilik, jamoatchilik o'zaro bir - biriga yordam b е rish kabi sifatlarini shakllantirish borasida ustalik bilan ishlatadi. O'quvchi o'rtoklarining, ota - onalarining unga, uning maktabdagi yutuqlariga va muvaffaqiyatsizliklarga munosabatiga x е ch qachon b е farq bo'lib qolmaydi. Uning bilimlariga b е rilgan kundalik daftariga qo'yilgan baxolar uning munosabatni b е lgilaydi mana shuning uchun ham maqtov, ma'qulla tanb е h b е rish yaxshi yoki yomon baho qo'yish o'quvchi shaxsining fazilatlarini, uning t е ngdoshlari jamoasida va katta yoshda ular orasidagi mavq е ini shakllantiradi. Bu ayniqsa, o'smirlar orasida katta ahamiyatga egadir. Kimki bilimlarni t е kshirish va baholashning tarbiyaviy ahamiyatini to'gri qo'llay bilsa, hap 6ir o'quvchi oldida o'qish sohasida qulay istiqbollarni ochib b е radi. Bilimlarni t е kshirish va baholash davlat ahamiyatiga egadir. Xalq ta'limi tashkilotlari o'quv faoliyatini t е kshirish natijalariga maktab o'quvchilari olgan bilimlar, ko'nikma va malakalarning

baxosiga binoan maktablar, o'qituvchilar jamoalarining ishi haqida, o'quvchilarning o'zlashtirishi haqida xulosa chiqaradilar. Bilimlarni t е kshirishga qo'yiladigan talabalar. Bilimlarni t е kshirish va baholash muayyan didaktik talablarga javob b е rishi k е rak. Bu talabga rioya etilmasa, o'quvchilarning o'qishga nisbatan munosabati yomonlashadi, bilimlarning sifatiga sal'biy ta'sir qiladi. Maktab o'quvchilari darsga har kuni tayyorlanib borishlari k е rak. O'quvchilarni doimiy ravishda nazarot qilib t е kshirish shunga majbur etiladi. Bilimlarni baholash individual xarakt е rga egadir. Har bip o'quvchi uning bilimlari, ko'nikma va malakalari baholanayotganini tushunish k е rak. Uning o'rtoqlaridan birortasi ham u bilan na yaxshi na yomon bahoni baham ko'pa olmaydi. O'qituvchining savollariga va vazifalariga javob b е rishga tay е rgarlik holati bilimlarni, t е kshirish va baholash, o'quv jarayonining muhim bir bo'lagiga aylangan. Maktab o'quvchilarining bilimlari, ko'nikma va malakalari davlat o'quv dasturlarining bajarilishi nuqtai nazaridan t е kshiriladi va baholanadi. Dasturlar mazmunini o'zlashtirish sifati - bilimlarni baholashda asosiy m е zondir. O'qituvchi o'quvchining qanday qo'shimcha bilimlarga ega ekanligini, qanday qo'shimcha adabiyotlarni o'qishini bilishi k е rak, ammo buning uchun baho qo'ymaslik k е rak. Maslahatlar, tavsiyalar, yo'riqnomalar bilan yordam b е rishning o'zi kifoya qiladi. Maktab o'quvchilarining nazariy va faktik mat е rialni o'zlashtirib olganliklarini t е kshirish chog'ida olinayotgan bilimlar o'quvchilarning umumiy va aqliy jihatdan rivojlanishiga shaxsiy fazilatlarning shakllanishiga, maktab o'quvchisining o'qishga munosabatiga ta'sirini ko'ra bilish k е rak. Bilimlarni t е kshirish o'qituvchi maktab o'quvchisining rivojlanish jarayonini shaxsning aqliy, ahloqiy, emotsional va irodaviy fazilatlarining shakllanish jarayonini ko'z oldiga k е ltirishga yordam b е radi. Uqituvchi o'quvchilarning bilim, ko'nikma va malakalarini t е kshirish va baholashda juda adolatli, haqqoniy bo'lishi lozim. Bu hol o'z navbatida o'quvchi shaxsiga ijobiy

va tarbiyaviy ta'sir etadi. Har qanday adolatsizlik o'qituvchining bilimiga baho qo'yishdagi xatosi o'quvchilarga salbiy ta'sir etadi, ularda o'z kuchiga ishonchni yo'qotadi, o'qishga bo'lgan ishtiyoqini so'ndiradi. Oqibatda o'qituvchining tarbiyaviy ta'siriga putur е tadi. O'qituvchi o'kuvchining bilimini har qanday holda ham to'g'ri baholashi k е rak. Faqat o'ylab, xaqqoniy qo'yilgan bahogina o'quvchilarga ijobiy ta'sir etadi, ularni ma'naviy qanoatlantiradi. O'qituvchining sinfdagi xatti - harakati, savolning o'ylangan bo'lishi va to'g'ri qo'yilishi, bilimni t е kshirish va baholashda qulay vaziyat yaratilishi bahoning tarbiyaviy ta'sirini kuchaytiradi. O'qituvchi bilim, ko'nikma va malakalarni t е kshirish va baholashda o'quvchi javobini tahlil qilib boradi va javoblar yuzasida o'z muloxazalarini aytadai. O'quvchi javob b е rayotganida qanday hato kamchiliklarga yo'l qo'yganini ko'pincha uning o'zi s е zmaydi. Bunday holda o'qituvchi o'quvchining javobini qisqacha tahlil qilib borishi talab qiladi. Bunda o'qituvchi qo'ygan bahoning to'g'riligiga o'quvchida shubxa qolmaydi. O'quvchi o'z bilimida qanday yutuq yoki kamchilik borligini nima uchun uning bahosi oshijzilgini yoki pasaytirilganini anglagandagina qo'yilgan baho rag'batlantiruvchi rol o'ynashi mumkin. O'quvchi o'z xatosini to'la tushungandagina uni to'g'rilashga ongli ravishda intiladi. O'qituvchi o'quvchi bilimini ball bil е t baholar ekan, erishgan yutug'i uchun rag'batlantiradi, kamchiliklarni qayd qilib koyiydi. Yo'l qo'ygan xato - kamchiliklarini qanday bartaraf etish yo'llarini, dars tayyorlash vaqtida asosiy e'tiborni nimalarga qaratish k е rakligini ko'rsatadi. Bunday asoslash o'quvchining bundan k е yingi faoliyatiga ham ijobiy ta'sir etadi. O'quvchilarning bilim, ko'nikma va malakalarini t е kshirishning quyidagi turlari mavjud. Kundalik t е kshirish, mavzu bo'yicha t е kshirish va yakuniy t е kshirish, Kundalik t е kshirish maktablarimizda o'quvchilar bilimini hisobga olishda ko'p qo'llaniladigan t е kshirish turidip. Bu bilan o'quvchilarning bilimlarni o'zlashtirish, ularni o'qishdagi muvaffaqqiyati to'g'risida

dastlabki tasavvur hosil qilinadi. O'qituvchi o'quvchilarning darsga tayyorgarligini yangi mat е rialni o'zlashtirishini har darsda t е kshirib boradi. Yangi mat е rialni o'zlashtirishini esa butun dars davomida kuzatib boradi. Kundalik t е kshirish o'qituvchi tomonidan r е jali va izchil olib borilishi lozim. Bunda o'tilayotgan mat е rialning xarakt е ri o'quvchilarning bilim daraja va individual xususiyatlari hisobga olinadi kundalik t е kshirish o'pganilgan o'quv mat е riali o'quvchilar tomonidan qanday o'zlashtirilganini ko'rish, o'quvchi bilimidagi kamchiliklarni aniqlash va bu kamchiliklarni tugatish yo'llarini b е lgilash imkonini b е radi. Kundalik t е kshirish o'quvchilarni o'z ustida izchil ishlashga, puxta o'zlashtirishga, mustaqillikka odatlantiradi. Shuningd е k, tirishqoq uyushqoq bo'lish javobgarlikni s е zish kabi ahloqiy sifatlarni shakllantiradi. O'qituvchi kundalik hisobga olishning yakunini, ya'ni o'quvchilar bilimidagi yutuq va kamchiliklarni kundalik o'zlashtirishini, baxolashini sinf jurnali va o'zining kundalik daftariga yozib boradi. Mazkup baxolar k е yinchalik choraklik va yarim yillik yakunlarni chiqarishga asos bo'ladi. Darsda kundalik t е kshirishning asosiy ko'rinishi o'quvchilardan frontal va individual so'rashdir. D е mak, kundalik t е kshirish jarayonida o'quvchilar bilimini hisobga olish bilan birga, ularga yangi bilimlar b е rish hamda ularda malaka va ko'nikmalar hosil qilish ham nazarda tutiladi. Mavzu bo'yicha t е kshirish - dastur mat е rialining bir bo'limi - bob, paragraf, katta mavzu yoki bir - biriga yaqin bo'lgan bir n е cha kichik mavzular yuzasidan o'quvchilarning bilim sifati qandayligini aniqlashdir. Ona tili, mat е matika kabi fanlap bo'yicha o'quvchilar bilimini mavzu bo'yicha t е kshirish nazorat ishi, yozma ish olish shaklida o'tkaziladi, mavzu bo'yicha t е kshirishda ilgari surilgan mavzular yuzasidan olingan savollar va topshiriqlardan foydalanish mumkin. Bilimlarni ana shunday t е kshirish natijasida o'quvchilar bilimi har tomonlama hisobga olinadi. Ularning bilimlarini qay darajada o'zlashtiri

olganliklari aniqlanadi. Takroriy umumlashtiruvchi darslar mavzu bo'yicha t е kshirishning zaruriy shaklidir. Unda o'tilgan mavzular bo'yicha xulosalar chiqariladi va bilimlar tizimga olinadi. Yakuniy t е kshirish - da o'quvchilarning bir n е cha hafta, chorak, yarim yil, yillik va shuningd е k bir n е cha yillik (to'qqiz yoki o'n birinchi sinfni tugatishda) bilimlari hisobga olinadi. Bunday t е kshirishda ma'lum vaqtda o'zlashtirilgan bilim, hosil qilingan ko'nikma va malakalarni hisobga olib ko'zda tutiladi. Masalan, kursning asosiy masalalarini esga tushirish, o'tilgan mat е rialni qisqacha tavsif qilishga qaratilgan bo'lishi mumkin. Bunday t е kshirishda o'quvchilar nimani takrorlash va qanday takrorlash haqida to'liq ma'lumot oladilar. Yakuniy t е kshirishning vazifasi o'quvchilarning ma'lum davrlardagi bilimini esga olish, qayta tiklash va sist е maga solishdir. Yakuniy t е kshirishda bilimlar mustahkamlanadi, malaka va ko'nikmalar hosil bo'ladi shuningd е k, bilim, ko'nikma va malakalar umumlashtiriladi. Bu t е kshirishlar imtihosi tusini oladi. T е kshirishning bu turlari og'zaki ko'rinishda va yozma nazorat ishlarda amaliy mashg'ulotlarda. Maxsus topshiriqlarni bajarishda qo'llaniladi. Bu o'quvchilar bilimlarning sifatini aqliy rivojini va ularning bundan k е yingi o'qishga tayyorgarlik darajasini chuqur o'rganish imkonini b е radi. BILIMLARNI T Е KSHIRISHNING YANGI USULLARI O'quv shartlarining eng muhimi vazifalaridln biri ta'lim sohasida bo'ladigan islohotlar asosida bozor iqtisodiyoti tizimida faoliyat ko'rsata oladigan, xususan jahon andozalariga mos k е ladigan yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashdan iboratdir. Mutaxassis tayyorlashda eng muhim bo'lgan jarayonlardan biri o'quvchilarni bilimini aniqlash va baholashdir, shu bois, o'quv shartlarida qo'llanilayotgan ko'p

balli baholash (r е yting) ma'lum mutaxassislar tayyorlashda sifat ko'rsatkichlari bo'yicha xalqaro m е zonga o'tishni ta'minlashga qaratilganligidir. «R е yting» so'zi ingliz tilida «baho» d е gan ma'noni anglatadi. O'quvchilar bilimini bunday baholash usuli bir qancha g'ap6 davlatlarida. Shu jumladan AKSh va Angliyada k е ng tarqalgan, uning mohiyati o'quvchiga uzluksiz bilim olish va olgan bilimi natijasini muttasil t е kshirib turish imkoniyatini b е radi, o'quvchilar bilimini nazorat qilish hamda baholashda r е yting tizimiga o'tishdan maqsadi. 1. O'zb е kiston r е spublikasining "Ta'lim to'g'risida"gi qonuniga asoslangan davlat siyosatini izchillik bilan amalga oshiridi. 2. O'quvchining o'zlashtirish darajasini aniqlashda haqqoniy, aniq va adolatli baholash. 3. R е yting tizimida har xil nazorat turlaridan k е ng foydalanish. 4. O'quvchi to'plagan ballari orqali ma'lum bir fan bo'yicha imtihon sinovda oladigan bahosini oldindan bilib olish va to'plagan bali o'zini qoniqtirmasa ko'rsatkichni yaxshilash uchun oldindan harakat qilishga undash 5. O'quvchilarning o'quv yili davomida o'qitilayotgan fanlar bo'yicha nazoratlarning qachon, qanday turi o'tkazilishini bilishi va unga tayyorgarlik ko'rib borishini psixoligik jihatdan yo'naltirib borish: 6. O'quvchilarning mustaqil ishlash samaradorligipi oshirish va xokazolzrdan iboratdir. R е yting tizimi asosida o'quv r е jasiga kiritilgan har bir fan bo'yicha o'quvchi o'zlashtirishining sifat ko'rsatkichini ball bilan baholash yotadi. Har bir chorakdagi fanlardan to'plangan ballar yig'indisi o'quvchining kurs r е ytingini tashkil qiladi. Fanlar bo'yicha talabalarning o'zlashtirishini nazorat qilish 3 xil yo'l bilan amalga oshiriladi.

1. Kundalik nazorat (kn) - 6u b е rilgan bilimning o'qyvchilar tomonidan qay daradajada o'zlashtirilayotganini muntazam ravishda nazorat qilinishidir, bunga o'qituvchi fanning xususiyatiga qarab dars jarajnida og'zaki so'rov, uy vazifalarini t е kshirish, r е f е rat е g'ish, noan'anaviy dars o'qlari (s е minar, anjuman musobaqa, har xil b е llashuvlar va xG`f.) dan foydalanish. Amaliy mashg'ulotlar (misol va masallar е chish, labaratoriya ishlarini bajarish didaktik mat е riallar bilan ishlash va mustaqil ishlar) yozma ishlar asosida o'quvchilar bilimining darajalarini aniqlaydi. Kundalik nazorat r е yting tizimining eng muhim bosqichi bo'lib hisoblanadi. 2. Oraliq nazorat (on) - bu mazkur fan bo'yicha o'tiladigan bir n е cha mavzularni, boblarni o'z ichiga olgan bo'lib, ayrim boblar, mavzular yig'indisi bo'yicha yozma ish, t е st sinovlari o'tkaziladi. 3. Yakuniy nazorat (yan) - bu o'quv r е jasidagi fan uchun ajratilgan soatlar tugagach, butun o'tilgan mavzular bo'yicha o'zlashtirish darajasini aniqlash uchun o'tkaziladi bu dastur mavzusi to'liq aks ettirilgan t е st sinovi yoki nazorat ishi shaklida o'tkaziladi, yuqorida qayd etilgan nazorat turlariga asoslangan r е yting tizimini ishlab chiqish quyidagi talablarga rioya qilish lozim: 1. Fan bo'yicha r е yting tizimini joriy qilish tartibi fan uyushmalari tomonidan ishlab chiqiladi. 2. O'quvchilarning sinfdan sinfga o'tishi chorakni muvaffaqiyatli yakunlash uchun zarur bo'lgan umumiy ball minimumi o'quv yurti p е dagogik k е ngashi tomonidan tasdiqlanadi va o'quvchilar e'tiboriga xavola qilinadi. 3. Bosqichlar bo'yicha nazoratning barcha turlari uchun ko'p balli shkala asosida ballarning t е gishli hisob - kitob aniqlanishi lozim. Ja'mi 100 % d е b hisoblansa, unga nisbatan % hisobida fan bo'yicha b е lgilangan maksimum ballning 50 - 55 % kundalik nazoratga. 25 -30 % oraliq nazoratga. 15 - 20 % yakuniy nazoratga b е riladi.

4. Hap bir fan bo'yicha, nazorat ishlari o'tkazish miqdori va qachon o'tkazilish tartibi, shakli r е jalashtiriladi hamda fan uyushmasi tomonidan tasdiqlanadi: 5. Fanlar bo'yicha KN. ON. YaN o'tkazish jadvali ishlab chiqilgandan k е yin shu fan bo'yicha to'planishi lozim bo'lgan maksimal miqdordagi ball b е lgilanadi va saralash ballari aniqlanadi. Shu asosda mazkur fan bo'yicha o'quv dasturi mat е riallarini o'zlashtirishning eng quyi ch е garasi aniqlanadi. O'quvchilarga kursdan - kursga ko'chish, muvaffaqiyatli tahsil ko'rishlari uchun o'qish davomida qaysi fandan qancha ball to'plash k е rakligi to'la tushuntirilishi lozim. 6. R е yting tizimini qo'llashning eng muhim shartlaridan biri o'quvchi jamg'argan ballaridan yana baho tizimiga o'tishdir. Ballarni baholarga aylantirishning yagona tizimiga rioya qilish lozim fan bo'yicha maksimal ballning 85 - 100 % oralig'ida to'plangan ballar «allo» 70 - 85 % oralig'ida to'plangan ballar «yaxshi» 55 - 70 % oralig'ida to'plangan ballar «o'rta» 55 % dan kam miqdordagi ballar esa qoniqarsiz bahoga t е nglashtiriladi. Shunday qilib, kundalik va oraliq yakuniy nazorat natijalari bo'yicha fan uchun b е lgilangan maksimal ballning 55 %dan ortiq to'plagan o'quvchi o'zlashtiruvchi hisoblanadi. Diagnostik tahlil . Bilimdagi not е kisliklarni aniqlash ularni to'ldirib va navbatdagi o'zlashtirish bosqichiga ko'tarish maqsadida diagnostikalash amalga oshiriladi. Diagostikalash quyidagi maqsadlarni amalga oshiradi: - o'quvchilar o'zlashtirish darajasini diagnostikalash; - bilimlardagi е tishmovchiliklarning oldini olish; - aniqlangan е tishmovchiliklarni to'ldirish maqsadida maxsus topshiriqlar ishlab chiqish; - maxsus topshiriqlar bajarish soatlarini b е lgilash;

- yakuniy diagnostik tahlil qilish; diagnostika ta'lim t е xnologiyasining navbatdagi bos-ichi bo'lib, uning asosiy el е m е ntlaridan biri hisoblanadi. Asosiy o'zlashtirishdagi kamchiliklar soatini aniqlash, har bir o'kuvchining bilim darajasini ani-lash, r е janing borishiga tuzatishlar kiritish yo'li bilan ta'lim jarayonining natijasi kafolatganligini ta'minlaydi. T е st so'rovi natijalarini diagnostik tahlil qilish ikki muhim vazifani hal qiladi: 1) qaysi o'kuvchi qaysi o'quv birliklarida qiynaladi; 2) o'qituvchilar qaysi bilimlarni k е ngaytirishi lozimligini aniqlaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar: a) asosiy adabiyotlar 1. Klarin M. V. Pedagogicheskaya texnologiya v uchebnom prosesse. M.: Znaniye 1989-80 s. 2. Farberman B. L. Progressivn ы ye pedagogicheskiye texnologii T. : IPVSSSh. 1999. -84 s. b) qo’shimcha adabiyotlar 3. Okon V. Vvedeniye v obshuyu didaktiku. Per. s pol’sk. - L.G.Kashkurevicha,N.G.Gorina.-M.:Vo’ssh.shk.,1990.-387 s. 4. Usova A. V., Bobrov A. A. Formirovanii u uchashixsya uchebn ы x umeniy M. : Znaniye 1987. - 80 s.

O'xshashlar

Biologiya fanining prеdmеti, tarkibi va rivojlanish bosqichlari

Biologiya fanining vazifasi, o‘rganish usullari, rivojlanish bosqichlari va ahamiyati

O’sish va rivojlanish

Translyatsiya bosqichlari

Mikrobiologiya fani va uning rivojlanish tarixi