Mikroorganizmlarning fiziologiyasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

111 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Assimilyatsiya va dissimilyatsiya. 2. Avtotrof va geterotrof mikroorganizmlar. 3. Fototrof va xemotroflar. 4. Mikroorganizmlarning azot va uglerod bilan oziqlanishi. 5. Mikroorganizmlarda fotosintez va xemosintez. 6. Nafas olishning ahamiyati. 7. Aerob nafas olish: obligat va fakultativ aeroblar. 8. Anaerob nafas olish: obligat va fakultativ anaeroblar. 9. Mikroorganizmlarning nafas olishida A.N.Bax, A.V.Palladinning ishlari.

www.arxiv.uz Bakteriyalarning biomassasini tsentrifuga yordamnda ajratib olib, chukma analiz qilinganda uning 70-85 % suv, 15-30% ni quruq biomassa 15-30% ni tashkil etadi. Agar bakteriya hujayrasi ko`p zahira moddalar (lipidlar, polisa Haridlar, polifosfatlar yoki oltingugurt) tutsa, uning quruq moddasi ko`proq bo`ladi. Bakteriyaning quruq moddasi — bu asosan polimerlar 50% oqsil, hujayra devori moddalari (10-12%), RNK (10-20%), DNK (3-4%), hamda lipidlar (10%) dan tuzilgan. Eng muhim kimyoviy elementlardan: uglerod — 50%, kislorod — 20%, azot — 1,4%, vodorod — 8%, fosfor - 3%, oltingugurt - 1%, kaliy - 1%, magniy - 0.5% va temir - 0.2%. Mikroorganizmlarning o`sishi uchun suv juda zarur, chunki ozuqa moddalari suvda erigan holda bo`lib, ularni bakteriyalar olib, uz hujayralarini tiklaydi va energiya oladi. Oziqa muhitlarida, mikroorganizm hujayrasini kurishi uchun kerak bo`lgan hamma elementlar mikroorganizm o`zlashtiradigan holatda bo`lishi kerak Kimyoviy elementlarga bo`lgan ehtiyoj. Hujayrani ko`rish uchun zarur elementlar makro va mikroelementlarga bo`linadi. Makroelementlarga hamma organizmlarda uchraydigan 10 ta element— uglerod, kislorod, vodorod, azot, oltingugurt, fosfor, kaliy, kaltsiy, magniy, temir kiradi. Mikroelementlarga: marganets, tsink, molibden, mis, kobalt, nikel, vannadiy, bor, xlor, natriy, selen, kremniy, volfram va boshqa elementlar kirib, kaysiki ularga hamma organizmlar extiyoj sezadi. Uglerod manbai. Fotosintez yoki anorganik moddalarning oksidlanishidan energiya oladigan organizmlar, asosiy uglerod manbai sifatida ko`pincha CO 2 ishlatish qobiliyatiga ega. С — avtotrof organizmlar СO 2 ni qaytaradi. Qolgan organizmlar esa hujayra uglerodini organik moddalardan oladi. Organik moddalar ham energiya, ham uglerod manbai bo`lib xizmat qiladi. Tabiatda polisa Haridlardan tsellyuloza va kraxmal ko`p. Bu moddalarning struktura elementi bo`lgan glyukozani ko`p mikroorganizmlar ishlatadi. Umuman mikroorganizmlar boshqa organik birikmalarni ham o`zlashtirish qobiliyatiga egadir.

www.arxiv.uz Qushimcha moddalar (kiritmalar). Mikroorganizmlarning o`sishi uchun usish moddalari ham zarur. Bunday usish omillari 3 guruh birikmalar — aminokislotalar, purinlar, pirimidinlar va vitaminlardir. O`sish omillariga muhtoj organizmlarni auksotrof organizmlar deyiladi. O`sish omillariga muhtoj bo`lmaganlari esa organizmlar deynladi. Uglerod manbaiga qarab prokariotlar ikki guruhga bo`linadi: avtotroflar hujayraning barcha komponentlarini karbonat angidriddan sintez qiluvchi lar va geterotroflar — konstruktiv metabolizm uchun uglerod manbai sifatida organik birikmalarni ishlatadi, «Avtotrofiya» grekcha autos o`zim, tropos — ovqat degan ma`noni anglatab, mustaqil ovqatlanish degan ma`noni bildiradi, «geterotrofiya» so`zi grekcha xeteros boshqa va trop — ovqat, ovqatlanish degan ma`noni anglatadi. Mikroorganizmlar ichida obligat hujayrada parazitlik qilib yashovchi geterotroflari ham bor, ularga rikketsiylarni misol qilib keltirish mumkin. Yana bir xil geterotrof ovqatlanuvchilari bo`lib, ularii fakultativ parazitlar deyiladi. Ular sun`iy oziqa muhitida o`sadilar. Ammo oziqa muhitga gusht gidrolizati, kon yoki uning zardobi, vitaminlar nabori, nuklein kislota fragmentlari va hokazolarni solish zarur. Geterotroflardan yana bir guruhi saprofit mikroorganizmlar bo`lib, ular boshqa organizmlarga muhtoj bo`lmasa ham, tayyor organik moddalarni talab etadi. «Saprofit» so`zi grekcha sapros—chirigan, fiton — o`simlik degan ma`noni anglatadi. Suv havzalarida organik moddalarning tuban kontsentratsiyasi sharoitida yashaydigan oligotrof bakteriyalar ham mavjud. Oziqlanish tiplari. Hozirgi vaqtda mikroorganizmlarni oziqlanish tipiga qarab klassifikatsiyalaganda, e`tiborni ularning energiya va uglerod manbalarini o`zlashtirishiga karatiladi. 1. Fotolitotrofiya — bu tipda ovqatlanuvchi mikroorganizmlar yorug`lik energiyasini ishlatib, СO 2 va anorganik moddalardan H 2 O, H 2 S, S hujayra moddalarini sintezlaydi. Bu guruhga tsianobakteriyalar va qirmizi oltingugurt bakteriyalar misol bula oladi.

$www.arxiv.uz 2. Fotoorganogeterotrofiya — bu tipda ovqatlanuvchi bakteriyalar fotosintezdan tashqari, oddiy organik moddalarni ishlatishi mumkin. Bu guruhga qirmizi nooltingugurt bakteriyalar kiradi. 3. Xemolitoavtotrofiya — bu tipda ovqatlanuvchi mikroorganizmlar energiyani anorganik birikmalarni (Н 2 , NH 4 , NO 2 , Fe 2 +, H 2 S, S°, SO 3 2- , S 2 O 3 2-, CO), oksidlanishidan oladi. Bu jarayon xemosintez deyiladi. Xemolitoavtotroflar hujayrani bor komponentlarini sintez qilishi uchun uglerodni SO 2 dan oladi. Temir va nitrifiqator bakteriyalar xemosintezni, 1887-90 yillarda S.N.Viiogradskiy kashf etgan. NH 3 + 1 1\2 O 2 → HNO 2 + Н 2 O + 2.8 105 HNO 2 + 1 1\2 O2 → HNO3 + 0.7 105 2FeCO 3 + 1\2 O 2 + 3H 2 O → 2Fe(OH) 3 + 2CO 2 + 1.7 105 4. Xemoortanogegerotrofiya — bu tipda ovqatlanuvchi mikroorganizmlar kerakli energiya va uglerodni organik moddalardan oladi. Misol qilib, Tuproq va boshqa substratlardagi aerob va anaerob mikroorganizmlarni ko`rsatish mumkin. Bularga saprofit, porazit mikroorganizmlar kiradi. Mikroorganizmlarda miksotrof ovqatlanish tipi ham uchraydi. Bu tipda ovqatlanadigan mikroorganizmlar bir vaqtning uzida ham organik modda ham mineral birikmalarini oksidlaydi yoki ular uchun uglerod manbai bo`lib, karbonat angidrid va organik moddalar xizmat qiladi. Tabiatda keng tarqalgan mikroorganizmlardan yana bir guruhi metiltroflar bo`lib, ular usish uchun kerak energiya va uglerodni bir uglerodli moddalardan (metan, metanol, formiat, metilamin) oladi. Ular boshqacha C 1 - o`zlashtiruvchi formalar (shakllar) yoki metiltroflar deyiladi. Mikroorganizmlar tomonidan karbonat angidridning o`zlashtirilishi. Avtotrof mikroorganizmlar o`stirilganda ularni СO 2 bilan oziqa muhiti ta`minlash uchun natriy bikarbonat kushiladi va yopiqidishdagi havoda СO 2 mavjudligi ta`minladi. Ba`zan karbonat angidridni puflab kirgizsa ham bo`ladi. Geterotrof o`sishiga organik manbai talab qiluvchi mikroorganizmlarga ham CO 2 zarur. Konda, tukima yoki ichaklarda parazitlik qilib yashaydigan$