Bolalar kasalligi fani haqida tushuncha

Bolalar kasalligi fani haqida tushuncha

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz Reja: 1. Bolalar kasalligi fanining rivojlanish davirlari. 2. Nerv sistemasining anatomik fiziologik xususiyatlari. 3. Teri osti klechatkasining va suyak to`qimasining anatomik - fiziologik xusiyatlari. 4. Nafas olish va yurak qon tomir sistemasining anatomik - fiziologik xususiyatlari. 5. Ovqat hazm qilish va siydik tanosil sistemalarining anatomik - fiziologik xususiyatlari. 6. Chaqaloqlarni parvarish qilish.

www.arxiv.uz Pediatriya - Bolalar kasalliklari to`g`risidagi fan bo`lib uning rivojlanish tarixining 3 davrga bo`lib o`rganish mumkin. Pediatriya rivojlanishininig 1-davrida professor - akusher N.M Maksimovich Ambodik katta rol o`ynaydi. U o`zining ”Doyachilik san`ati yoki oyachilik ilmi “ go`daklarga xos kasalliklarni tasvirlab bergan. S.G. Zibelin bolani ko`krak suti berib emizish to`risida o`z asoslarida ko`rsatib bergan. Rus pediatriyasining rivojlanishida professor akusher S.F. Xatovstkiy katta ro`l o`ynadi. U birinchi bo`lib pediatriya, tibbiyotning aloxida xossasi deb ajratdi. U ”Bola faqat uning o`ziga xos qoidalariga muvofiq o`sib, rivoj- lanib boradigan zotdir. Bola katta yoshli odamning shunchaki jajji nusxasi emas” degan ajoyib so`zlarni aytib o`tgan. Xatovskiy birinchi pediatriyada- bolalar kasalliklariga doir qo`llanmani yozgan. Pediatriyaning rivojlanishidagi ikkinchi davri XIX asirning boshidan to 1917 yilgacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Bu davrda Pediatriya maxsus fan sifatida rivojlanib boradi. Bu davrda 1834 yili Peterburgda 50 o`rinli bolalar kasalxonasi ochildi. Pediatriya rivojlanishida 2 ta eng yirik rus vrachlari - Maskvada N.F. Filatov va Peterburgda N.P. Gundobinlarning samarali xissa qo`shgan. N.F. Filatov “Bolalar kasaliklar semiotikasi va diasnostikasi”, “Bolalarda uchraydigan me`da -ichak kasalliklari “ va boshqa asarlar yozgan. N.P. Gundobin bolalarning anatomik, fiziologik va gistalogik xususiyatlari to`risida o`zining asarlarida yozib o`tgan. Pediatriyaning rivojlanishidagi 3-davri 1917- yildan keyin boshlanadi V.I. Lelin tomonidan onalik va bolalikning muxofaza qilishning vazifalari belgilab berilgan. 1944-yil “xomilador ayollarga ko`p bolalik va yolg`iz onalarga davlat yordamini ko`paytirish to`g`risida“, “qaxramon ona” faxriy unvonini belgilash tasis qilish to`g`risidagi farmon elon qilindi. Bu davrda pediatriyaning rivojlanishda A.A.Kisel, G.N.Speranskiy, V.I.Molchanov Y.F.Dom rous, A.F. Tur, A.A.Poltipin katta hissa qo`shgan.

www.arxiv.uz Nerv sistemasining anatomik - fiziologik Xususiyatlari . Bola tug`ladigan vaqtda kelib uning nerv sistemasi boshqa organlari va sistemalariga qaraganda hammadan kam rivojlanadi. Chaqaloqlarda miyaning og`irligi qiyosan katta bo`ladi va tana vazmining 1/8 qismini tashkil etadi. Bolaning miya to`qimasi suvga boy, unda lestitin va boshqa spestikik oqsilar kam bo`ladi. Chaqaloq katta yarim sharlardagi nerv hujayralarining soni katta yoshli odamdagi bilan bir xil bo`ladi –yu, lekin ular hali yetilmagan bo`ladi. Oy kuni yetilib tug`ulgan bolalarda bir qancha tug`ma yoki shartli reflekislar bo`ladi: so`rish, yutish ko`zni ochib yumish, yo`talish aksirish siydik chiqarish shular jumlasidandir. Bu reflekislar organizimni atrofidagi muhitga moslashtirib boradi. Mana -shu shartsiz reflekslar asosida bolada odamning hayotida muhim ahamiyatga ega bo`ladigan shartli reflekislar paydo bo`lib boradi. Bola xayoti birinchi oyining oxirlarida barcha analizatorlarga aloqador bo`lgan bir qancha shartli reflekislar paydo bo`ladi. Bu miya va uning oiliy bilimlari - katta yarim sharlar po`stlog`i o`zining asosiy funksiyasi bajarishga kirishganini organizm bilan atrofdagi muhit o`rtasida aloqa o`rnatila boshlaganini ko`rsatadi. Bolada tam bilish ancha yaxshi rivojlangan bo`ladi. Achiq va shirin dorilar farq qiladi, hid bilish esa kamroq rivojlangan bo`ladi. Bola tug`ilganidan boshlab narsalarni ko`radi va ovozlarini eshitadi. Ko`z yosh bezlari rivojlangan bo`ladi, lekin markaziy nerv sistemasidan keladigan impluslar yetishmasli tufayli ko`zdan hali yosh chiqmaydi. Yangi tug`ilgan va emadigan bolaning terisida asosan quyidagi anatomik xususiyatlar bo`ladi. Shoh qatlami yupqa, epidermisi umuman shirador, yumshoq, bazal membranasi yetilmagan, nozik yumshoq bo`ladi. Qon tomirlari odatda rivojlangan va mo`l ko`l bo`ladi. Emadigan sog`lom bolaning terisi nim pushti rangda baxmalday muloyim, silliq nozik bo`ladi. Teri bezlari yaxshi rivojlanmagan, bu bezlar 3-4 oyligida borib ishlay boshlaydi.

www.arxiv.uz Chaqaloqlarning teri osti yog` qatlami mo`l ko`l rivojlangan bo`ladi. Chaqaloq dumboq, chov, tirsak boshga to`qimlardagi burmalarning chuqur- chuqur bo`lishi ham shunga bog`liq. Terining asosiy funksiyasi himoya, bolalarda bu funksiya mukammal rivojlanmagan bo`ladi. Shuning uchun xar qanday yorilgan funksiyasi issiqlikni idora etish, bolalarda bu funksiya ham yaxshi rivojlanmagan bo`ladi. Shu sababdan havo temperaturasi pasayganda bola badani tez sovqotib qoladi va temperatura ko`tarilganda issiqlab ketadi. O`sish va rivojlanish protssesida bola skleti murakkab o`zgarishlarga uchrab boradi. Skletning bu tariqa o`zgarishlariga bir qancha ichki va tashqi omillar tasir ko`rstadi. Emadigan bolaning suyak to`qimasi toladi, tuzilishga ega bo`lib, miniral tuzlarga kambag`al suv va qon tomilarga boydir. Shu sababdan bolaning suyaklari yumshoq elastik, egiluvchan, uncha pishiqmas siqib turadigan kiyim yoki poyafzal tasirida qo`lda karavotchasida doim noto`ri holda tug`ilganda oson egilib qoladigan va noto`g`ri shaklga kiradigan bo`ladi. 2 yoshga kelib bolaning suyaklari o`zining tuzilishi jihatdan katta odamnikiga o`xshaydi, 12 yoshga borib esa katta kishining suyagidan farq qilmaydi. Emadigan bolaning bosh suyagida likildoqlar bo`ladi. Bu 1 yoshga borib bekilib ketadi, chaqaloqlarning umurtqa pog`nasi to`g`ri bo`ladi, fiziologik bukilmalar yo`q. Bola o`sib yangi - yangi funksiyalar paydo bo`lishi bilan umrtqa pog`onasida fiziologik to`kilmalar yuzaga keladi. Bo`yin lardozi bolaning 2 oyligida paydo bo`ladi va bola boshini tutadi. Bola 6 oyiga yetganda ko`krak lardozi paydo bo`lib bola yura boshlaydi. Hayotining dastlabki oylarida bolaning noto`g`ri yurgaklash umurtqa pog`onasi va ko`krak qafasining qiyshayib qolishiga sharoit tug`diradi. Emadigan bolaning burni kattalarnikiga qaraganda kichikroq ,kaltaroq, boshqa shaklda bo`ladi. Pastgi burun yo`li bo`lmaydi, burunning shilliq pardasi nozik qon tomirlarga boy, shuning uchun tumovda burun yo`llarining tikilib qolishiga, emishning qiyinlashuviga olib keladi. Gaymar bo`shlig`I emadigan bolalarda sust rivojlangan bo`ladi. O`ng bronx deyarli tik holatni egallaydi, shuning uchun unga yot jisimlar tez tushadi. Shilimshiq bezlari kam miqdorda

www.arxiv.uz bo`lganligi uchun bronxlarning shilliq pardasi quruq, lekin qon tomirlariga boy bo`ladi. Bu yallig`lanish protsessirlari va stenotik hodisalar paydo bo`lishini osonlashtirib qo`yadi. Go`daklik davrida o`pka biriktiruvchi to`qimaga boy bo`lib qon tomirlar bilan mo`l ko`l taminlanadi, alveolalarning atrofidagi elastik to`qima sust rivojlangan bo`ladi. Shuning uchun bolalar o`pkasida qon dimlanishi atelektas infizima singari xodisalar osonroq yuzaga keladi. Yallig`lanish pratsessirlari boshlanib ketishiga qulay sharoit paydo bo`ladi. Nafas olish bolalarda bir muncha yuzagi va tez - tez paydo bo`ladi. Chaqaloqlar 1 minutda 50 - 60 ta nafas oladi. Bolalarda aralash tip nafas olish yani ko`krak va diafragmahisobiga bo`ladi. Bolalarning yurak qon tomir sistemasi katta yoshli odamlarnikidan farq qiladi. Chaqaloq bolaning yuragi qiyosan katta bo`ladi. U 20 - 25 gramm. Emadigan va go`dak bolalarda yurak oval, konussimon, sharsimon shaklda bo`ladi. 6 yoshdan keyin esa cho`zinchoq ovoz shaklida bo`ladi. Bolalarda arteriyalar venalarga qaragada qiyosan keng va yaxshiroq bo`ladi, bolalarda puls katta yoshli odamdagiga qaraganda ancha tez bo`ladi, puls soni ham ko`p bo`ladi. Bolalarda arterial bosim nisbatan pasroq bo`ladi. Chaqalaqlarda maksimal qon bosim 70-74 mm smop ustinidir. Chaqaloqlarda qon katta odamlarnikiga qaraganda deyarli 2 baravar tezroq aylanib turadi. Qon chaqaloqlarda 12 sekuntda, 3yoshar bolada 15 sekuntda, kattayoshli odamda 22 sekuntda to`la bir martta aylanib chiqadi. Chaqaloq bolalar bilan go`dak bolalarining og`iz bo`shlig`i nisbatan kichik bo`ladi. Chaynash muskullari yaxshi rivojlangan tili katta, kalta va serbar bo`ladi. Chaqaloqlarda so`lak yetarli rivojlanmagan so`lak kam chiqadi, og`iz bo`shlig`i shilliq pardasi quruq bo`lib turishi shunga bog`liq. Shuning uchun salga jaroxatlanib turadi. 3 - 4 oylik bolalarda so`lak yetarlicha ajraladi, lekin bolada yutish qobilyati bo`lmaganligi sababli so`lak oqib turadi. Chaqaloq sut bilan birga bir oz havoni ham yutadi, emish vaqtida bola yutgan havo bolani tik saqlaganda yuqoriga ko`tariladi, kekirishga sabab bo`ladi va medadan sutning bir qismini o`zi bilan olib chiqadi, bu qusuq bo`lib chiqadi. Medaning sig`imi 30 - 34 ml 3 oylik bolada 100 ml, 1 yoshar bolada 250 ml ni tashkil etadi.

www.arxiv.uz Emadigan bolaning ichagining o`ziga xos va muhim xususiyati devorlari o`tkazuvchanligining yuqori bo`lishidir. Shu sababdan ko`pgina kasalliklar xususan miyada ichak kasalliklarida toksinlar va ovqatning chala xazm bo`lishidan yuzaga keladigan maxsulotlar ichak devori orqali oson o`tib qonga tushadi va taksikoz boshlanishiga olib keladi. Shuning uchun xayotining 1-yilda bolalarda ichak infektsialari tez rivojlanadi. Go`dak bolalarning buyrak jomlari va siydik yo`llari nisbatan keng, muskul va elastik tolalari yetarlicha rivojlanmaganligi uchun devorlaring tonusi pastroq bo`ladi. Mana shularning hammasi siydikning turib qolishini osonlashtiradigan shart - sharoitlarni yaratadiki, bu buyrak jomlarida patalogik protsessorlar paydo bo`lishiga olib kelishi mumkin . Chaqaloqlarni parvarish qilish. С haqaloqlarning anatomik va fiziologik xususiyatlarini xisobga olgan xolda ularni parvarish qilishda asosan ozodalikka amal qilish shart. Chaqaloqni emizishdan oldin onasi avval ko`krak bezlarini qaynatilgan suv yoki furatsilin eritmasi bilan yuvish shart. Bolani 1/8000 nisbatda suyultirilgan kaliy permanganat eritmasi bilan cho`miltirib turish xavoning issiq kunlarida esa tabiiy burmalarni tez- tez artib turish zarur. Bolaning yuzi va ko`zlari qaynagan suv yoki kaliy permanganat eritmasi bilan xo`llangan steril paxta bilan yuviladi. Bolani badanida bichilgan joylar bo`lsa yoki dumba sohalari qizarib qolgan bo`lsa bola tez -tez cho`miltirilib turilish va bichilgan joylarga pudra qoyiladi .Kindik qoldig`i tushib ketgandan keyin kindik halqasiga 2%li briliyand kuki qo`yiladi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. V.P.Bisyarina “Bolalar kasalliklari bolalar parvarishi va go`daklarning anatomik - fiziologik xususiyatlari “ Toshkent 1990 yil. 2. V.A.Belousov, A.D. Pevzner “Bolalar kasalliklari “ Toshkent 1992 yil . 3. J.Eshqobulov, A.Maxmudov “Bolalar kasalliklari “ Toshkent 1993 yil. 4. www.ziyonet.uz 6. “Onalik va bolalikni muxofaza qilish” bo`limidan ma`ruzalar matni

O'xshashlar

Genetik injeneriya haqida tushuncha

Zot haqida tushuncha, zotni yaratish omillari

Moddalar va energiya almashinuvi haqida umumiy tushuncha

O‘zbekistonda genetik injeneriya va biotexnologiya fani yutuqlari. Biotexnologiyaning kelajagi haqida

Patogen mikroorganizmlarlar.infeksiya haqida tushuncha. Mikroorganizmlarning o'simliklarni,hayvonlarni va odamlarni kasalantirish