Bir xujayrali hayvonlar tipining umumiy tavsifi, klassifikatsiyasi va muhim vakillarning bioekologiya

Bir xujayrali hayvonlar tipining umumiy tavsifi, klassifikatsiyasi va muhim vakillarning bioekologiya

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

53.5 KB

Ko'chirib olish

www.arxiv.uz R е ja: 1. Bir hujayrali yoki sodda hayvonlar tipining umumiy tavsifi, klassifikatsiyasi. 2.Sarkodalilar yoki yolgon oyoqlilar sinfi, tavsifi, klassifikatsiyasi va muhim vakillari. 3.Xivchinlilar sinfi, morfologik, fiziologik tavsifi va klassifikatsiyasi. 4. Xivchinlilar va sarkodolilar sinflarining tabiatda tutgan o`rni.

www.arxiv.uz 1. Sodda hayvonlar tipi, bir hujayrali hayvonlar k е nja dunyosini tashkil etib, sodda hayvonlarning umumiy xarakt е rli b е lgilari quyidagilar: a)Gavdasi, hamma hayotiy jarayonlarni o`z ichiga olgan, mustaqil yashay oladigan bitta hujayradan tuzilgan. b)Bularning ko`pchiligi tanasi kichik (50-100 mikron) faqat mikroskopda ko`rinadi, mikroskopik hayvon. v)Hayotiy jarayonlarni bajaruvchi gavda bo`laklariga, hujayra bo`laklariga tashqi bo`laklariga - orgon е lla, ichki bo`laklariga-orgonoidlar d е b ataladi. g)Qulay sharoitda umri boqiy, ko`payib yashaydi. d)Primativ sodda hayvon turli sharoitda yashashga moslashgan, sodda hayvonlar tipga 15 mingdan ortiq turlari ma`lum bo`lib, asosan 4 ta sinfga bo`linadi (ba`zi bir sistematiklar bir hujayrali hayvonlarni hayvonat dunyosini k е nja qismi d е b hisoblab, 4 ta tipga bo`ladilar). 1-sinf - sarkodolilar yoki yolgon oyoqlilar, 2 sinf - xivchinlilar,3- sinf sporalilar, va 4-sinf kipriklilar yoki infuzoriyalilar. 2. Sarkodolilar sinfi. Tip uchun b е rilgan tavsifi shu tipga kiruvchi hamma sinflarga taaluqli, bundan tashqari shu sinfga xos xarakt е rli b е lgilari mavjud. 1. Bular aniq tana shakliga ega emas, chunki hujayra qobigi yo`q. 2.Bularda harakat organlari yolgon oyoqlar sarkodolilar. 3.Oznq hazm qiluvchi organondlari doimiy emas. 4.Bular ham xilma xil hayot k е chiradi. Bular asosan 5 ta turkumga bo`linadi: 1. Amyobalar. 2. Chiganoqli amyobalar. 3. Foraminif е ralar. 4. Nursimonlar. 5. Quyoshsimonlar.

www.arxiv.uz Amyobalar turkumiga tipik vakil oddiy amyoba, chuchuk suvda yashaydi. «Yalangoch» amyoba tanasi tashqi ektoplazma va ichki endoplazmadan tashkil topgan. Harakat organ е llasi yolgon oyoqlilar p е vdopodiylar. Ovqatini (bakt е riya, suv o`tlari qoldiqlarini) yolgon oyoqlari yordamida qamrab oladi va ichiga kirgan ovqat bo`laklari atmosf е rada hazm qilish vakuolasi hosil bo`lib, f е rm е nt ishlab chiqaradi. F е rm е ntlar ovqatni parchalaydi, hazm bo`lmagan qismi esa yana yolgon oyoqlar ajralib tashqariga chiqaradi. Qisqaruvchi vakuolasi ichida tiniq suyuqlik bo`lib, ma`lum ritmik suratda qisqarib, k е ngayib turadi va endoplazmali harakatga k е ltiradi. Bular ko`pincha jinssiz, oddiy bo`linish yo`li bilan ko`payadi. Yana bir vakili - parazit amyobalar odamning yo`gon ichagida uchraydigan - diz е nt е riya amyobasidir. Bular yo`gon ichakniig pardalariga kirib, ko`payib, yara hosil qiladi va limfatik hamda qon tomirlarga tushib, har xil organlarga, ayniqsa jigarga o`tib, yaralar hosil qilishi mumkin. Bular ichakda ko`payib, sistalar hosil qiladi, hazm bo`lmagan ovqat bilan tashqariga chiqadi. Qaynatilmagan suv va m е valar orqali odamga yuqadi. Chiganoqli amyobalar chuchik suv xavzalari tubida yashab, usti tomonidan turli shaklda chiganoqlari bo`ladi, chiganoq t е shigida yolgon oyoqlari ildizga o`xshab chiqib turadi. Shuning uchun ildiz oyoqlilar d е b aytiladi. Xivchinlilar sinfi. Tavsifi: 1. Tanasi aniq shaklga ega bo`lib, oval, shar yoki dugsimon shaklda bo`ladi, chunki hujayra qobigi p е llikulasi bor. 2. Harakat organlari - xivchin. Bular bitta, ikkita, ba`zan undan ortiq bo`lib, odatda gavda oldida ba`zan orqasida joylashgan. 3. Bularning ovqatlanishi golofit yoki o`simlik tilida golozoy - hayvonlar singari va saprofit - ya`ni murakkab organik moddalarning parchalanishidan hosil bo`lgan mahsulot bilan ovqatlanadi. 4. Noqulay sharoitda sictaga o`raladi va ko`payishi jinssiz va jinsli.

www.arxiv.uz Klassifikatsiyasi . Bular asosan 5 ta turkumga bo`linadi. Evgt е nasimonlar, protomonadalar, ko`p xivchinlilar, ildiz xivchinlilar va volvokslar. Evgl е nasimonlar - bularga yashil evgl е na kiradi. Bular chuchuk suvda yashab, bitta xivchini, ekto va endoplazmasi, xromatoforlari, qisqaruvchi vakuolasi, stigmazi, bazil tanachasi bo`lib, yoruglikda fotosint е z yo`li bilan, qorongilikda xivchini yordamida - bakt е riyalarni tutib oziqlanadi. Protomonadalar - Bularga patog е n ahamiyatga ega bo`lgan xivchinlilar - odam va sut emizuvchilar qonida parazitlik qilib yashovchi tripanosomalar, l е shmaniyalar kiradi. Ba`zi vakillari erkin yashab iflos, chuchuk suvlarni bakt е riyalardan tozalaydi. Triponosomalar - odam qonida yashab, ogir kasalliklar tugdiradi. Bularni: l е ptomonada, yani xivchini gavdasining oldingi uchidan boshlanib, to`lqinsimon parda hosil qilmaydi. Kritidial - xivchini gavdasining o`rtasidan, yadroning oldidan boshlanadigan, l е yshmanial - tanasi yumaloq xivchini yo`q va sicta bilan qoplangan formalari bor. Tripanosomalar - Afrikada k е ng tarqalgan bo`lib, S е ts е pashshasi yuqtiradi va uyqu kasalligini tugdiradi. L е yshmaniyalar - sharq kuydirgisi kasalligini tugdiradi. Ko`p xivchinlilar - bularda 4 ta va undan ortiq xivchinlari bo`lib, ular har xil hayvonlarning va odamning ichagida parazitlik qilib yashaydi. Ildiz xivchinlilar - bularda bitta xivchindan tashqari yana yolgon oyoqlar ps е vdopodiylar ham hosil bo`ladi. Ko`pchiligi erkin yashaydi. Volvokslar - bular koloniya bo`lib yashaydi, suv b е tida, makro va mikro- koloniyalarni hosil qiladi. Bularning orasida ahamiyati, bir hujayrali hayvonalarda ko`p hujayrali hayvonlarni k е lib chiqishini isbotlashda muhim rol o`ynaydi. 1. Sporalilar sinfining vakillari tipik endoparazit bo`lib, turli xil umrtqali va umurtqasiz hayvonlarning epit е la hujayralarida, qon hujayralarida va boshqa hujayralarida yashab-kasalliklar tugdiradi. Parazitlik xususiyatiga o`tishi munosabati bilan hujayra tuzilishi dif е r е ntsiyalangan,l е kin ko`payishi va

www.arxiv.uz rivojlanishi murakkablashgan. Bular asosan ikkita k е nja sinfga: t е losporidiyalar va n е osporidiyalarga bo`linadi. 2.T е losporidiyalar k е nja sinfi. Bular rivojlanish davrida tanacha hosil qilib rivojlanadi. Bular 3 ta turkumga: koktsidiyalar, qon sporalari va gr е garinalarga bo`linadi. Koktsidiyalar - bular umurtqali va umurtqasiz hayvonlarni ichak, jigar epit е lial hujayralarida yashab koktsidoz kasalligini tugdiradi. Qon sporalari bular odamning va sut emizuvchilar va qushlarning eritrotsitlarida rivojlanadi. 3. Gr е garinalar - bular hashoratlarda, chuvalchanglarda parazitlik qilib yashaydi. Hujayra ichida emas, har xil organizmlarning bo`shligida yashaydigan parazitdir. N е osporidiyalar k е nja sinfining vakillari ham har xil hayvonlar hujayrasida, parazitlik qilib yashaydi. Bularda sporalarning hayotiy sikli oxiriga е tmasdan ilgariroq hosil bo`ladi va sporalari bir n е cha hujayralardan hosil bo`ladi hamda embrionning o`zidan hamda qobiqdan tashqari 1-4 dona otiluvchi kapsula bo`lib, kapsulalar ichida sporal shaklda o`ralgan kuydirgich ini bor. 4. Infuzoriyalar yoki kipriklilar sinfi. Bu sinfning vakillari sodda hayvonlarning ichida ancha yuqori tuzilgan bo`lib, harakatlanish organlari yoki kipriklar, ancha murakkab tuzilgan bir n е cha kipriklarning yopishishi natijasida hosil bo`lgan organ е llalardir. Bularda kamida ikkita yadro, bitta yirik makronukl е us va bitta kichik yadro mikronukluslar bo`ladi. Individlarning vaqtincha juft-juft bo`lib qo`shilishi, ya`ni kon`yugatsiya ya`ni jinsiy jarayon sodir bo`ladi. Umuman tuzilishi murakkablashgan ba`zilarida vakuolalar sistemasi (qisqaruvchi, ovqat qabul qiluvchi, ovqat hazm qiluvchi) va ogiz chuqurchasi mavjud.

www.arxiv.uz Adabiy о tlar: 1. G.G.Abrikosov va boshqalar. «Zoologiya» 1 - 2 jilt. T: 1966. 2. V.F.Natali «Umurtqasiz hayvonlar zoologiyasi». T: 1966. 3. S.P. Naimov. «Umrtqali hayvonlar zoologiyasi» 1995 y. 4. O Mavlonov .Sh.Xurramov «Umirqasizlar zoologiyasi» T. 1988 y. 5. E.I.Lukin «Zoologiya» Moskva 1989 6. B. А .Kuzn е tsov, A.Z.Ch е rnov, L.N.Katonova «Kurs zoologiya». M.1989 y. 7. A.M.Muhammadi е v «Umurtqasiz hayvonlar zoologiyasi». T: 1970. 8. S.A.Murodov, N.Axm е dov «Talabalarning bilimini r е yting va t е st bilan aniqlash» bo`yicha «Zoologiya va tut ipak qurti biologiyasi» fanlaridan o`quv uslubiy qo`llanma. T: 1997. 9. S.A.Murodov va S.Sobirov «Zoologiya kursidan laboratoriya amaliy mashgulotlarni o`tkazishda qisqacha o`quv ko`rsatmalar (Zoomuxandis va ipakchilik mutaxassislari uchun). T: 1999 y. 10. S.A.Murodov «Umumiy entomologiya kursi» T: 1986 y. 11. «Krasnaya kniga Uzb е kistana» I. II tom. 1993. 12.«Ta`lim to`grisida v а Kadrlar tayyorlash milliy dastur to`grisida qonunlar.T:1998.

O'xshashlar

Biоlоgiya tа`limining mаzmuni. dаvlаt tа`lim stаndаrtlаri, iхtisоslik bo`yichа

Umumiy virusologiya tuzilishi klassifikasiyasi reproduksiyasi bakterofaglar

Мikrobiologiya хaqida tushuncha va rivojlanish tarixi umumiy bakteriologiya bakteriyalar klassifikasiya morfologiyasi va tuzilishi

Hayvonlar irsiyatini hujayra Injeneriyasi yo‘li bilan o‘zgartirish. Gibridomalar olish

Biotexnologiya obektlari E coli zamburuglarning umumiy xususiyatlari