Зилзилабардош биноконструкциялари - Arxitektura - Referatlar

Зилзилабардош биноконструкциялари

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

138.5 KB

Ko'chirib olish

Зилзилабардош биноконструкциялари Режа: 1. Зилзилабардош биноларни лойиҳалашнинг умумий қоидалари. 2. Биноларни сейсмик кучлар таъсирига ҳисоблашнинг асосий қоидалари. 3. Конструкция элементларини динамик юклар таъсирига ҳисоблаш.

Зилзилага бардошли бинолар лойиҳасини тузаётганда уларнинг пландаги кўриниши симметрик бўлишига ҳамда масса ва бикирликларнинг бир текисда тақсимланишига эришишга интилмоқ зарур. Деворлар ва рамаларни бинонинг бўйлама ва кўндаланг ўқларига нисбатан симметрик равишда жойлаштириш лозим. Шу йўл билан буралма тебранишларнинг олди олинади ёки уларнинг ривожланишига чек қўйилади. Бинонинг плани иложи борича содда бўлгани маъқул. Планда айлана, мунтазам кўпбурчак, квадрат ёки тўҚри тўртбурчак шаклидаги бинолар зилзила кучларига қаршилик кўрсатишда мураккаб шаклли бинолардан устун туради. Агар меъморчилик ёки эксплуатация талабларига кўра планда мураккаб шаклдаги бино барпо этиш лозим бўлса, у ҳолда бинони антисейсмик чоклар воситасида оддий шаклли қисмларга ажратиш керак. Оддий шаклли биноларнинг деворлари ва конструктив элементлари турли йўналишларда ўзаро тенг ёки бир-бирига яқин мустаҳкамлик ҳамда бикирликка эга бўлади; шу сабабли горизонтал сейсмик кучнинг исталган йўналишида бундай бинолар тенг қаршилик кўрсатади. Шу хилдаги бинолар буралма тебранишларга ҳам нисбатан яхши бардош беради. Масалан, Тошкентдаги санъат саройининг томоша зали планда айлана шаклида бўлганлиги сабабли, эпицентрга яқин жойлашган бўлишига қарамай, 1966 йил зилзиласига жуда яхши бардош берганлиги фикримизнинг ёрқин далилидир Бино ёки унинг алоҳида қисмларининг узунлиги меъёрга кўра чекланган бўлади, чунки меъёрдан ортиқча узунликдаги бинонинг айрим бўлаклари тебранишнинг турли фазаларига тушиб қолса, сейсмик таъсир кучайиб кетади. Шу сабабли узун бинолар антисейсмик чоклар ёрдамида кичик қисмларга ажратилади. Лойиҳалашда антисейсмик чоклар температура ва чўкма чоклар билан қўшиб юборилади. Бинонинг конструктив ечимига қараб, антисейсмик чоклар қўш девор ёки қўш устун кўринишида олинади. Антисейсмик чокларнинг кенглиги (эни) бинонинг баландлиги ва

бикирлигига боқлиқ. Баландлиги 5 м гача бўлган биноларда чокнинг эни 3 см дан кам бўлмаслиги керак. Баланд бинода чокнинг эни ҳар 5 м да 2 см дан кенгайтириб борилади. Антисейсмик чоклар ажратилган қисмларнинг бемалол силжишига (тебранишига) имкон бермоҚи лозим. Акс ҳолда қўшни қисмлар ўзаро урилиб, қаттиқ шикастланиши мумкин. Умуман сейсмик кучлар миқдорини камайтириш учун бино конструкцияларининг вазнини камайтириш лозим. Бунинг учун конструкция элементларининг кўндаланг ке323 симини кичикроқ (мустаҳкамликка путур етказмаган ҳолда) олиш ёки енгил қурилиш материалларидан фойдаланиш лозим. Бинонинг заминида ҳосил бўладиган максимал ички кучлар (кўндаланг куч, эгувчи момент) миқдорини кичрайтириш мақсадида сейсмик кучлар тенг таъсир этувчисининг мумкин қадар пастроқдан ўтишига эришиш зарур. Бунга бинонинг юқори қисмларини енгил материаллардан ишлаш, огир жиҳозларни пастки қаватларга кўчириш йўли билан эришиш мумкин. Кейинги йилларда бинокорликда йигма темирбетон конструкциялар кенг кўламда қўлланилмоқда. Зилзила кучларига Қаршилик кўрсатишда йигма элементларнинг туташган чоклари нозик жой ҳисобланади. Шу боисдан тугун ва чоклар пухта ишланиши лозим. Чоклар сонини камайтириш мақсадида, йигма элементлар ўлчамларини каттароқ олиш тавсия этилади. Йирик панелли бинолар сейсмик ва носейсмик районларда кенг кўламда қўлланилади. Бино вазнининг енгиллиги (Қишт деворли биноларга нисбатан 1,2-2 баравар енгил), девор материалининг мустаҳкамлиги, юк кўтарувчи конструкцияларнинг соддалиги ва уларни планда бир меъёрда тарқалганлиги йирик панелли уйларнинг афзалликларидан ҳисобланади. Бинонинг остки деворлари пойдевор ёки ертўла деворларидан чиқиб турган арматураларга маҳкамланади. Агар пойдевор йигма бўлса, девор остига монолит темирбетондан ёстиқ ишланади. Агар ертўла бўлмаса, йигма бетон блоклари устига 100 мм қалинликда ётқизилган темирбетон камар ёрдамида бир-бирига боҚланади. Камар устига ташқи ва ички деворлар

ўрнатилади, чиқариб қолдирилган арматуралар пайвандланади, сўнг В15 синфли бетон билан яхлитланади. Сейсмик ҳудудларда қўлланиладиган ташқи девор панелларнинг конструкцияси бир ва уч қатламли бўлиши мумкин. Бир қатламли панеллар, одатда, керамзит, аглопорит бетонлардан ёки енгил бетонларнинг бошқа турларидан тайёрланади. 1-расм. Йирик панелли бино конструкциялари: а – пойдевор ва деворнинг уланиши; б – девор ва ёпмаларнинг уланиши; 1 – ташқи девор панелари; 2 – монолит темирбетон камар; 3 – пойдевор блоклари; 4 – ёпма панелли; 5 – ички девор панеллари; 6 – яхлитловчи камар каркаси. майдиган енгил материаллардан тайёрланади. Уч қаватли панелларнинг ичкарига қараган темирбетон қатлами юк кўтарувчи қатлам ҳисобланади. Унинг қалинлиги ҳисоблаб белгиланади, бу қалинлик 7—8 балли ҳудудларда 8 см ва 9 балли ҳудудларда 10 см дан кам бўлмаслиги лозим. Ички ва ташқи қатламлар темирбетон қовурҚа ёрдамида богланади. Ички деворлар бир қатламли қилиб ишланиб, панель қалинлиги 12см дан кам

бўлмаслиги керак. Сейсмик ҳудудларда ўлланиладиган девор панеллари фазовий каркас кўринишида ишланган қўш арматура билан кучайтирилади. 7 балли ҳудудларга қуриладиган, баландлиги 5 қаватгача бўлган биноларда арматурани бир қават қўйса ҳам бўлади. 1-расм. Йирик панелли бино конструкциялари: а – пойдевор ва деворнинг уланиши; б – девор ва ёпмаларнинг уланиши; 1 – ташқи девор панелари; 2 – монолит темирбетон камар; 3 – пойдевор блоклари; 4 – ёпма панелли; 5 – ички девор панеллари; 6 – яхлитловчи камар каркаси. Арматураларнинг маълум бир қисми девор панелларидан ташқарига чиқиб туриши керак; бу қўшни панеллар ва ёпма панеллари билан богланиш учун зарурдир. Арматуралар ўзаро пайвандлангач, чоклар бетон билан тўлдирилади (1-расм, б). Сейсмомустаҳкам биноларнинг ёпма панеллари хона ўлчамида ясалиб, тўртала қирраси билан деворга тиралиши лозим. Ўпма панеллари яхлит ёки бўшлиқли плиталардан тайёрланади. Ўндош ёпмалар ва деворлар билан боҚланиши осон бўлганидан яхлит плиталар энг яхши конструкция ҳисобланади. Агарда ёпма алоҳида элементлардан ташкил топган бўлса, элементлар мустаҳкам бирикиб, сейсмик кучларни тақсим қила оладиган бикир горизонтал диск ҳосил қилиши керак. Бунинг учун панель чеккаларидан ўйиқлар ва очиқ арматуралар қолдирилади. Арматуралар қўшни элемент арматуралари билан пайвандланади, сўнг ўйиқларга бетон қуйилади. Натижада ҳосил бўлган шпонка туташ панелларнинг ўзаро силжишига ва узилишига қаршилик кўрсатади. Сейсмик ҳудудларга мўлжалланган синчли биноларни ҳисоблаш ва лойиҳалаш қоидалари носейсмик ҳудудлардаги кабидир. Фақат фарқи шундаки, сейсмик ҳудудларда қад кўтарадиган бинолар, одатдаги ҳисобдан ташқари, сейсмик кучлар таъсирига ҳам ҳисобланади ҳамда шунга яраша конструктив чора- тадбирлар белгиланади.

Бино синчи устун (колонна), тўсин (ригель) ва ёпмадан ташкил топган бўлиб, улар ўзаро мустаҳкам бириктирилгач, ягона, бир бутун фазовий тизим ҳосил қилади. Барча элементлар ҳам вертикал, ҳам горизонтал (сейсмик) кучларни қабул қилади. Синчлар орасига девор урилади. Девор конструкциясининг хилига ва уни синч билан бириктирилиш услубига қараб, синчли биноларни ҳисоблаш схемалари турлича бўлади (бу ҳақда 10-бобда алоҳида тўхтаб ўтилган). Бикирлик диафрагмаси бўлган рамаларда Қишт деворлар синч элементларига пухта бириктирилиши лозим. Устун ва ригеллардан чиқиб турган арматуралар девор Қишт ларининг орасига олинади. 13.2. Биноларни сейсмик кучлар таъсирига ҳисоблашнинг асосий қоидалари Биноларни сейсмик кучлар таъсирига ҳисоблаганда ҳисобий юклар қуйидаги уйҚунлаштириш (сочетание) коэффициентларига кўпайтирилади: Доимий юклар учун 0,9 Узоқ муддатли юклар учун 0,8 Қисқа муддатли юклар ва қор учун 0,5 Конструкцияларни сейсмик кучлар таъсирига ҳисоблаганда шамол ва турли динамик кучлар, эгилувчан осмаларга осилган массаларда уйҚонадиган инерция кучлари кабилар эътиборга олинмайди. Сейсмик кучлар қаватлараро ёпмалар сатҳида горизонтал йўналишда қўйилган, деб фараз этилади. Ўар бир қаватнинг вазни ҳам шу сатҳда тўпланган деб қаралади. Меъёрларда ҳисобий сейсмик кучлар бино ва иншоотларга статик равишда таъсир этади, деб олинади. Бироқ бу куч статик таъсир этишига қарамай, иншоот қисмларида инерция кучлари вужудга келтириши мумкин бўлган ички зўриқишларни ҳосил қилади. Демак, ҳисобий сейсмик кучлар зилзила жараёнида бино ва иншоотларда ҳосил бўладиган инерция кучларига эквивалент бўлган кучлар-дир [13].

2-расм. Қаватлар бўйича вертикал юкларни тўплашга доир тарҳ: а — hқk коэффициентини аниқлашга доир схема. Бино ва иншоотлар хусусий тебранишларининг қ -шакли бўйича k нуқтасида ҳосил бўладиган ҳисобий сейсмик куч (юк) қуйидаги формула орқали аниқланади: бу ерда К1 – бино ва иншоотларда йўл қўйилиши мумкин бўлган шикастланиш даражасини ҳисобга олувчи коэффициент бўлиб, қиймати саноат ва фуқаро бинолари учун К1= 0,25; К2 – бино ва иншоотларнинг конструктив ечимига боглиқ бўлган коэффициент: масалан, қаватлар сони n>5 бўлган синчли бинолар учун K2=1+0,1Ч (n - 5)Ј1,5 олинади. Формуладаги учинчи миқдор Soқk, конструкция. 3-расм. b коэффициентининг графиги.

эластик зонада деформацияланади деб фараз этилганда, эркин тебранишларнинг қ -шакли бўйича ҳосил бўладиган сейсмик кучнинг қиймати бўлиб, қуйидаги ифодадан аниқланади:

Адабиётлар руйхати : 1. Асқаров Б.А., Низомов Ш.Р., Ерматов И.Т. Проектирование и расчет инженерных сооружений. Электронное учебное пособие, Т., 2003. 2. Вахненко П.Ф., Вахненко В.П. Железобетонные конструкций сельскохозяйственных зданий. Киев, Будивельник, 1982. 3. Бергер Р.И. и др. Инженерные конструкции. М., 1989. 4. Зурнаджи В.А., Николаев В.В. Механика грунтов, основания и фундаменты. М.,1987.

O'xshashlar

Пардозбоп темир

Жамоат бинолари ва иншоотлари

Шаҳарсозлик шаҳар ҳудудлари ва қишлоқ аҳоли пунктларини қуриш ва режалаштиришни ривожлантириши

Шаҳарсозлик фаолияти объектлари ва субъектлари

Қурилишда лойиҳалаш ҳужжатларини ишлаб чиқиш тартиби