Қурилишда ишчи кучи ва иш вақти статистикаси - Arxitektura - Referatlar

Қурилишда ишчи кучи ва иш вақти статистикаси

Yuklangan vaqt:

08.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

86.5 KB

Ko'chirib olish

Қурилишда ишчи кучи ва иш вақти статистикаси Режа: 1. Қурилишда меҳнат ресурсларининг сони ва тузилишини характерлаш 2. Қурилишда ходимлар сони ва қурилиш ишлаб чиқариши ишчилар билан таъминланишини статистик ўрганиш 3. Иш вақти ҳисоби ва ундан фойдаланиш кўрсаткичларини аниқлаш

1. Қурилишда меҳнат ресурсларининг сони ва тузилишини характерлаш Иш жойларига қараб ҳамма ходимлар қуйидагича тақсимланади: – асосий ишлаб чиқариш соҳасидагилар; – ёрдамчи хўжаликлардагилар; – уларга хизмат кўрсатувчи хўжаликлар. Кузатувчилар – ишлаб чиқаришда раҳбарлик қилувчи ва бошқа махсус техник-иқтисодий билимларни талаб қилувчи функциялар; ходимлар – иш юритувчи, ҳисоб-китоб, таъминот функцияларини бажарувчи шахслар; кичик хизматчилар – хоналарни иситиш, йиғиштириш ва бошқа ишларни бажарувчилар; қўриқловчи ходимлар – қоровуллик, ёнғиндан сақловчи ходимлардир. Биринчи гуруҳга асосий ишлаб чиқаришда бевосита ва қисман иштирок этувчилар киритилади. Бунга қурилиш-монтаж ишчилари, яъни бино ва иншоатларни тикловчи ишчилар, қурилиш корхоналарининг, КҚБ (капитал қурилиш бўлим)ларининг, КҚБ (капитал қурилиш бошқарма) ларининг раҳбар ходимлари, хизмат кўрсатувчи хўжалик ходимлари ва бошқалар киради. Иккинчи гуруҳга ёрдамчи хўжалик ходимлари киради. Бу хўжаликлар мустақил балансга эга бўлмаган корхона ҳисобида бўлиб, саноат-қурилиш хом ашёларини ишлаб чиқарувчилардир (карьерлар, бетон- қоришма нуқталари, ёғоч арраловчи, электр станциялар ва бошқалар). Учунчи гуруҳга кўп миқдордаги хизмат кўрсатувчи ишлаб чиқариш хўжаликлари (транспорт корхоналари, йиғувчи бошқармалар, лойиҳа-смета гуруҳлари ва бошқалар) ва ишлаб чиқариш характеридаги объектлар киради

(уй-жой коммунал хўжаликлари, поликлиникалар, клублар, болалар боғчалари ва бошқалар). Малакали ходимлар ишлаб чиқариш функцияларига қараб қуйидаги категорияларга бўлинади: ишчилар – маҳсулот ишлаб чиқарувчи шахслар; техник-муҳандис ходимлар – технологик жараённи тайёрловчи ва бошқа хизматчилар. Қурилиш статистикаси асосий эътиборни ходимларга қаратади. Ходимлар таркибини касби ва малакасига қараб ўрганиш ва уларни ўзгартириш, қурилиш ташкилотларининг иш тартибини режалаштириш ва текшириш ҳамда ишчи кадрларни таёрлашда катта аҳамият касб этади. Ишчи кадрларнинг касбий ва малака таркибини яратишда илмий-техника тараққиёти бевосита таъсир этади. Ушбу жараённи ўрганиш режалаштиришда зарур бўлиб, ишчилар таркибининг ўсиб етишишидаги муҳим омиллардан биридир. Ишчилар малакасини статистик ўрганиш уларнинг ўз маҳорат ва билимларини турли ишлаб чиқаришда қай даражада ишлата билиш бўйича зарурий маълумотлар беради. Малака даражасининг статистик ўрни кўрсатмада ходимлар сони ёки уларнинг нисбий миқдори шу даражадаги ёки разряддаги ходимлар умумий сонининг тариф турида намоён бўлади. 2. Қурилишда ходимлар сони ва қурилиш ишлаб чиқариши ишчилар билан таъминланишини статистик ўрганиш Ходимлар таркибини ўрганиш уларнинг сонини аниқлаш билан ўзвий боғлиқ. Ходимлар сони қуйидаги категориялар бўйича ажратилади: рўйхатдаги ишчилар сони, ишга келганлар сони, амалда ишлаган ишчилар сони. Охирги икки категория кўпинча ишчилар учун қўлланилади.

Рўйхатдаги ишчилар сонига шу кунгача ва бир неча кунга ишга қабул қилинган доимий, вақтинчалик, мавсумий ишлардаги ҳамма ишчилар киради. Ишчиларнинг рўйхати уларнинг ишга чиққан ва ишлаган-ишламаганидан қатъи назар тузилади. Ташкилотда асосий иш жойидан ташқари ишлайдиганлар рўйхатга киритилмайди, сабаби, ишчилар икки марта ҳисобга олинади. Ишга келганлар сони ишга чиққан ходимлар сонини кўрсатади. Амалдаги ишлаган ишчилар сони уларнинг ишга чиқиб, ишларини бажарганликларини билдиради. Охирги икки категория орасидаги фарқ қурилишлардаги кунлик тўхтаб туришлардан дарак беради. Ишчилар сони категориялари бўйича ҳисобга ҳар куни табель асосида олиб борилади. Байрам ва дам олиш кунларида эса рўйхатдаги ишчилар сони бир кун олдинги кун ҳисобига тенг қилиб олинади. Ишчи кучларини ўрганишда ҳар хил малакадаги ишчилар даражасини иш жойи кабилар бўйича солиштириш қизиқарлидир. Ишчиларни бажарадиган вазифаси ва малакаси даражасига қараб ажратишда комбинацион жадвал ёки матрица чуқурроқ тасаввур беради. Бундай ажратиш 284 ишчи мисолида келтирилган (5-жадвал). 5-жадвал Корхона ишчиларининг малака ва иш разрядлари бўйича тақсимланиши Ишчилар разряди Ишлар разряди Жами 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 18 3 17 10 11 64 8 1 12 58 13 1 9 24 18 31 87 75 38

6 13 22 35 жами 21 27 84 83 47 22 284 Жадвалдаги маълумотларга кўра: 67,3 284 35 6 38 5 75 4 87 3 31 2 181              ишчиларR 61,3 284 22 6 47 5 83 4 84 3 27 2 21 1              ишчиларR Яъни, ўртача ишчилар малака даражаси улар бажарадиган ишларнинг ўртача даражасидан юқоридир. Улар бажарган иш разрядларининг малакаларига нисбатан юқори салмоғи: . 61, 11 284 100 33 100 284 )9 12 11(       Бажарган иш разрядларининг ишчиларга нисбатан қуйи салмоғи: %9, 16 100 284 13 13 1 8 10 3        Бажарган ишлар малакаларига тўғри келмаслигининг ишчиларга нисбатан умумий салмоғи: %5, 28 100 284 48 33    Ишчиларнинг малакаси ва бажарган ишлар малакасининг умумий нисбатини корреляция ёки корреляция коэффициенти, деб аташ мумкин. Бу кўрсаткичлар натурал сонлар сифатида келтирилган, яъни улар бир қаторлашган. Мисолимизда корреляция коэффициенти Спирмен формуласи орқали аниқланган: 916,0 )1 n( 6 1 2 2      n d Р

Бу ерда: d - ишчилар малакаси даражаси ва бажарган иши орасидаги фарқ; n - ўхшаш жуфтлар сони. Корреляция коэффициенти ишчилар малакаси ва улар бажарган ишлар даражасининг қанчалик юқори эканлигини кўрсатади. Ходимлар малакасининг умумий кўринишини ўртача тариф разрядига қараб, уларнинг касби ва иш жойлари асосида топиш мумкин, яъни:    n R R n Бу ерда: R -тариф разряди; n -ушбу разрядли ходимлари сони. Ходимларнинг маълум даврдаги сонини аниқлаш учун ўртача рўйхатдаги ходимлар сонидан фойдаланамиз (ой, чорак, йил ). Ойлик ўртача ходимлар сони қуйидагича аниқланади:    Тк С С i Бу ерда: С i -ҳар кунги рўйхатдаги ишчилар сони; Тк-календарь кунлар сони. Руйхатдаги ходимлар сони ишга чиққанлар (Сч) ва чиқмаганлар сони (Сх)нинг йиғиндисига тенг бўлгани учун ўртача рўйхатдаги ходимлар сони қуйидагича бўлади:     к н я Т С С С Узоқроқ давр учун (чорак, йил ) ўртача рўйхатдаги ходимлар сони қуйидагича аниқланади:    i i i i Т Т С С

Бу ерда: Т i - даврнинг календарь сони. Иш кунининг узунлигини ҳисоблаш учун корхонада ишланган барча киши-соат сони ишланган киши кунлар сонига бўлинади. 5.3. Иш вақти ҳисоби ва ундан фойдаланиш кўрсаткичларини аниқлаш Иш вақти ва ундан фойдаланишни статистик ўрганишда меҳнат сарфи ҳисоби зарурдир. Бажарилган меҳнат миқдори тўғридан-тўғри сарф қилинган иш вақти билан ўлчанади. Иш вақти асосан ходимлар категорияси учун қўлланилади ва у иш-куни ва иш-соат ларида ифодаланади. Иш-куни энг аввал ходимларнинг ишга чиққан ёки чиқмаганликларини билдиради. Ишга чиқмаган ишчиларнинг ишга чиқмаслик сабаблари (навбатдаги дам олиш, касаллик ва бошқалар) ҳисобга олиб борилади. Ишланган иш куни деб, ходимнинг ишга келиб, вазифасини бажариши ёки хизмат сафарида бўлишига айтилади. Ходимнинг ишга келиб, лекин унга боғлиқ бўлмаган сабабларга кўра, вазифасини бажара олмаслиги бекор турган иш кунлари дейилади. Иш ойи узунлигини ҳисоблаш учун корхонада ишлаган барча иш кунлари сони ўртача рўйхатдаги ишчилар сонига бўлинади. Иш кунининг узунлигини ҳисоблаш учун корхонада ишлаган барча киши-соатлар сони ишланган киши-кунлар сонига бўлинади. Иш вақтини ишчи-куни асосида ҳисоблаш сабаби берилишига қараб ҳар хил иш вақти фондларига бўлинади. Уларнинг бир-бири билан алоқаси ва мазмунини 1-схемадан кўриш мумкин. Ҳар хил сабабларга кўра, ишга чиққанлиги ва чиқмаганлигининг йиғиндиси ишчиларнинг календарь иш вақти фондини ташкил этади.

Мисол, корхона бўйича чоракда 64246 ишчи-куни, дам олиш ва байрам кунлари – 20104 ишчи-куни, навбатдаги дам олишлар – 4683 ишчи- кунини, бошқа ишга чиқилмаган кунлар – 1168 ишчи-кунини, кун бўйича туриб қолишлар – 34 ишчи-кунини ташкил этган. Корхонанинг чораклик жами иш вақти фоизда: 64246Қ20104Қ4683Қ1168Қ34қ90235 ишчи-куни,

1-схема Ишланган ишчи-куни Тўхтаб туришлар Ишга келишлар МИФҳисобидан ишга келмаслик Максимал имкониятли иш вақти фонди (МИФ) Навбатдаги дам олиш Табель иш вақти фонди Байрам ва дам олиш кунлари Календарь иш вақти фонди Календарь иш вақти фондидан фойдаланиш коэффициенти:712,0 90235 64246  Чоракдаги максимал имкониятли иш вақти фонди: 90235-20104-4683қ65448 ишчи куни максимал имкониятли иш вақти фондидан фойдаланиш коэффициенти: 98,0 65448 64246  Юқоридаги мисолдан келиб чиққан ҳолда фоизлардан фойдаланиш коэффициентини кўриб чиқамиз: Иш вақтидан тўлиқ фойдаланишни ифодалаш учун эса шу икки кўрсаткич бир-бирига кўпайтирилади. Қурилиш статистикасида иш вақтидан фойдаланишни ўрганишда иш вақти фонди структураси таҳлил қилинади. Шу мақсадда умумий календарь вақт фонди ичида қуйидаги элементлар ажратилади: байрам ва дам олиш кунлари; навбатдаги дам олиш; амалда ишланган иш кунлари; декрет таътиллари;

касаллиги туфайли ишга келмаслик; қонунга биноан ишга келмаслик; маъмурият рухсати билан ишга келмаслик; ишга сабабсиз келмаслик. Фондлардан фойдаланиш коэффициентлари: 1.Календарь иш вақти фондидан фойдаланиш коэффициенти: амалдаги ишлаган иш вақти фонди; календарь иш вақти фонди. 2.Табель иш вақти фондидан фойдаланиш коэффициенти: амалдаги ишлаган иш вақти фонд и; табель иш вақти фонди. 3.Максимал имкониятли иш вақти фондидан фойдаланиш коэффициенти: амалда ишлаган иш вақти; максимал имкониятли иш вақти фонди. Қисқача хулосалар Қурилиш статистикаси асосий эътиборни энг кўп сонли қурилишда катта роль ўйнайдиган ходимларга қаратади. Ишчилар малакасини статистик ўрганиш уларни маҳорат ва билимларини турли ишлаб чиқариш жараёнларида қай даражада ишлата билишлари ўртасида зарурий маълумотлар беради. Ходимлар малакаси таркибини яратишда янги технологиянинг таъсири, иш вақти фондидан самарали фойдаланиш муҳим аҳамият касб этади. Назорат ва муҳокама учун саволлар 1. Қурилиш статистикасида ходимлар қай тарзда тақсимланади?

2. Ходимлар нима учун касб ва малакасига қараб бўлинади? 3. Ходимларни ўртача тариф разрядлари қандай аниқланади? 4. Маълум даврдаги ходимлар сони қандай аниқланади? 5. Узоқ давр учун рўйхатдаги ходимлар сонини аниқлаш тамойиллари нималардан иборат? 6. Иш вақти фонди таркиби қандай тузилади?

Асосий адабиётлар 1. Набиев Х.Н. Макроиқтисодий статистика. Т., 2000. 2. Набиев Х.Н., Абдураҳмонов М.А. Ишлаб чиқариш тармоқлари статистикаси. Маъруза матнлари. ТДИУ, Т., 2000. 3. Шодиев Х., Ҳамроев М. Молия статистикаси. Т., 2002. 4. Устинов А. Статистика капитального строительство. М., 1998 .

O'xshashlar

Қурилишда инвестиция бозори статистикаси

Қурилишда маҳсулот таннархи статистикаси

Қурилишда меҳнат унумдорлиги статистикаси

Қурилишда меҳнат предмети статистикаси

Қурилишда қувватлар ва асосий фондлар статистикаси