Таъмирланаётган меъморий ёдгорликни қайд қилиш ва ўлчовлар ўтказиш - Arxitektura - Referatlar

Таъмирланаётган меъморий ёдгорликни қайд қилиш ва ўлчовлар ўтказиш

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66.5 KB

Ko'chirib olish

Таъмирланаётган меъморий ёдгорликни қайд қилиш ва ўлчовлар ўтказиш Режа: 1. Меъморий ёдгорликларни қайд қилиш. 2. Фотографиянинг қўлланиш мақсадлари. 3. Тош биноларни таъмирлаш 4. Ёдгорлик ва муҳитнинг композицион уйгунлигини тадқиқ қилиш

Бино композицияси улчовлар мувофиқлигига асосланади. Меъморлар уларнинг хусусиятларига диққат билан риоя қилишлари лозим. Меъморий ёдгорликларни ўрганиш ва тушуниш учун иморатнинг «археологик» ўлчовини синчковлик билан амалга ошириш зарур. Меъморий ёдгорликларни қайд қилиш уларни яхлит ёки қисм-қисмга бўлиб расмлар ва акварелда тасвирлаш ёхуд батафсил фотосуратини олиш йўли билан ҳам, айрим элементлардан ёзувлар ва пажлардан экстам кўчириш йўли билан ҳам амалга оширилади. Расм тасвирланаётган бино ҳақида тахминий тасаввур беради ҳамда уни қандайдир сабабга кўра бундан-да мукаммалроқ қайд қилиш усулидан фойдаланиш мумкин бўлмаганда қўллашга тўғри келади. Фотография бинонинг хужжатли тасвирини нафақат қисқа муддат ичида, балки ниҳоятда аниқликда ва кўп ҳолларда етарли даражада тўлиқ олиш имконини беради. Фотосуратга олинаётганда объект ёнига рейка ёки суратга олинаётган предмет ҳажмига боғлиқ равишда дициметр ёхуд сантиметрларга бўлинган тасма қўйилгани мақул бўлади. Фотография, жумладан, ранглиси монументал тасвирни қайд қилишда кенг қўлланилади. Тасвир туширилган ёки мураккаб орнаментал меъморий ишловга эга бўлган деворнинг каттароқ қисмларини фотосуратга олиш пайтида улар муайян ҳажмдаги квадратлар ёки тўғритўртбурчакларга бўлиб чиқилади. Шунингдек бинонинг қадимий қисмлари ҳамда унинг кейинчалик қурилган иморатлари ичидаги чордоқларида сақланиб қолган безакли ишловларнинг қолдиқларини ҳам қайд қилиш лозим. Нақшлар, расмлар, мозаикалар ва ҳакозоларни қайд қилишнинг эски, аммо ҳанузгача ўз аҳамиятини йўқотмаган усули улардан калька-«ёзувлар», яъни контур тасвирлар кўчириш, кейинчалик эса акварелда нақшнинг рангига мос келадиган ранг бериш ҳисобланади. Ёзувларда қандайдир шартли белгилар билан жойлашуви умумий ўлчовларда қайд қилинган белгилар қўйиб чиқилади. Бу нуқталар ёзувлар

билан биргаликда бинонинг умумий чизмаларидаги нақшларни кўрсатиш имконини беради. Меъморий ёдгорликларни ўлчаш ҳамда улар аосида чизмалар бажариш воситасида қайд қилиш бинонинг барча хусусиятлари ва ҳолати ҳақида фикр юритиш учун жуда аниқ, айни пайтда кўпроқ маълумотлар олишга имкон туғдиради. Ёдгорлик ва муҳитнинг композицион уй/унлигини тадқиқ қилиш Ёдгорликнинг тарихан қарор топган муҳит билан ўзаро боғлиқлиги муаммосининг жиҳатларидан бири меъморий ёдгорликларни кўчириш борасидаги таклифларнинг ҳаққонийлиги масаласидир. Биринчидан, шаҳарнинг тузилиши ва қиёфаси шаклланган босқичларни ажратиш ва ҳар бир босқични алоҳида кўриб чиқиш зарур. Иккинчидан, ҳар бир тарихий босқич учун умуман тарихий шаҳар кўламидаги бир хил масалаларни, объектнинг яқин атрофи кўламида эса бошқа масалаларни кўриб чиқиш даркор. Бу иш уч йўналишда: шаҳар қурилиши ёки умуман кўриб чиқилаётган объект йирик композицион тизимини таҳлил қилган ҳолда амалга оширилади. Таҳлил материалларини мавжуд аҳвол билан таққослаш қийматли композицион уйғунлик тизимини ажратиб олиш имконини берадики, пировардида бу уйғунлик таъмирлаш ва қайта тиклаш ишларида ҳисобга олинади. Кўзга кўриниб турган уйғунлик билан бир қаторда объектларнинг кўламли алоқадорлигини, уларнинг пластик, рангли ва силуэт тавсифларини ҳам тахлил қилиш керак. Бунинг учун ёдгорлик яшаб келаётган турли хил даврлардаги панорама ва кўчаларнинг шохобчалари кўриб чиқилиши лозим. Бу материал иншоотларнинг баландликлари ва ҳажмлари нисбатидаги қонуниятларни аниқлаб олишга имконият беради. Учинчи йўналиш таъмирланаётган иншоотнинг меъморий сифатларини тахлил қилишдир. бинОнинг силуэт сифатида қабул қилишга мўлжалланган қисмларива ансанблини, иншоотнинг пластик ва бошқа тавсифларини ажрата

билиш зарур. Уларни қабул қилиш муаммоси атроф-муҳит хусусияти билан биргаликда ҳал этилиши лозим. Ёдгорликни уни аввалги бутун ўрганиш асосида ўтказиладиган композицион ва шаклий тахлил қилишнинг мураккаб шакли таъмирланаётган бино бўйича тадқиқотларнинг умумий ҳажмини тугаллайди ва якунига етказади, таъмирлаш жараёнининг кейинги босқичи-таъмирлаш лойиҳасини тузишга илмий жиҳатдан асосланган ҳолда ўтиш имконини беради. Тош биноларни таъмирлаш Тош биноларни таъмирлаш жуда мураккаб жараёндир. Унинг асоси қадимий шакллар ва конструкцияларнинг натурадаги қолдиқларини синчиклаб ва мафассал тадқиқ қилишдан иборат. Аввало бирон бир конструкция, ёдгорлик қисми, унинг безак элементлари авария ҳолатида турган-турмаганлигини аниқлаб олиш керак бўлади. Агар авария ҳолатида бўлса, ишни вақтинчалик махкамлагичлар қўйиш йўли билан бартараф этишдан бошлаш лозим. Ишларнинг кейинги босқичи ёдгорлик конструкцияларини мустаҳкамлаш бўйича асосий мухандислик ишлари бажарилган бўлиши зарур. Бундай ишлар узоқ муддатга мўлжалланади, ҳамда махсус ишлаб чиқилган лойиха асосида амалга оширилади. Ёдгорликнинг конструктив пишиқлиги таъминлангандан кейингина уни таъминлашга кириш мумкин бўлади. Биринчи шарти тош навини танлаш, ҳамда блокларни таъминлаш учун яроқлиларини ажратиб олишдан иборатдир. Тошнинг яроқлилигини ажратишда унинг техник тавсифлари билан бир қаторда безак бўладиган сифатлари ва қайта ишлов бериш имкониятлари ҳам муҳим аҳамият касб этади. Меъморнинг иккинчи вазифаси тикланадиган қисмлар деворнинг расларини аниқлашдир. Бу ишни тасодифий ижрочига топшириб бўлмайди, ҳамда объектда лойиха муаллифи-меъморнинг ёки унинг малакали ёрдамчисининг доимий равишда бўлиши тақозо этади.

Учинчи, худди шундай муҳим яна бир вазифа фактурани тиклаш ва тошга ишлов бериш хусусиятини аниқлашдир. Меъморий тош терувчи усталарни мазкур аниқ иншоотгагина хос бўлган деворнинг ўзига хос услубини такрорлашга ўргатиши лозим. Шунингдек, чоклар хусусиятига-уларнинг қалинлиги, тўлдириш даражаси, ишқалашнинг силлиқлиги, рангига ҳам этибор бериши лозим бўлади. Антик давр ёдгорликларини таъмирлаш пайтида янги қўшилмаларни яссилигини қадимги деворнинг яссилиггига нисбатан 2-3 см чуқурлаштиришдан иборат шартли усул кўп қўлланилади. Таъмирлаш қўшилмаларини таъкидлаш усули сифатида яссиликничуқурлаштириш катта, унчалик парчаланиб кетмаган яссиликлар мавжуд бўлганида муваффақиятли қўлланилади. Қоида тариқасида таъмирлаш мақсадлари учун махсус буюртма бўйича тайёрланадиган ғиштдан фойдаланилади. Эски ғишт ҳажмига мос келмайдиган замонавий ғиштлардан девори сувалган биноларда фойдаланишга йўл қўйилади. Қадимда фигурали ва профилли ғиштлар қолиплаш йўли билан ҳам, бутун ғиштни тарошлаш йўли билан тайёрланган. Ажратиш пайтида олинган эски ғиштдан таъмирлаш мақсадларида фойдаланиш тавсия этилмайди. Сабаби шуки, иккинчи марта ишлатилган ғишт тезда уваланиб кетади. Қадимий ғиштли биноларнинг йўқолиб кетган элементларини тиклашнинг ўзига хос хусусиятлари бор. Бу хусусиятлар бутун иншоот чегарасида ғишт ҳажмининг бирдайлиги билан белгиланади. Масалан, ғиштларнинг сирти ёппасига шикастланганда бино олд кўринишининг дастлабки ҳолатини аниқлаш осон бўлади. Силлиқ қилиб тарошланган блоклардан тикланган девордан эса буни кўп ҳолларда аниқлаш мушкулдир. Худди шундай тарзда синиғи кўриниб турган ғишт деталларида-пилястр, карниз, устунлар ва ҳакозоларда фақат уларни ташқи қисмларини белгилаб олиш мумкин бўлади.

ғишт деворнинг бу хусусияти-деворнинг ташқи сирти конфигурациясини тиклаш имконини берадиган изларнинг тошдан ажралган қисмининг сақланиб қолиши-«разверстовка» деб аталадиган усул учун кенг қўлланилади. Разверстовканинг тайёрланган босқичи кўз билан синчиклаб кўриш асосида деворни таҳлил қилишга келиб тақалади. Разверстовка усулининг қўлланилиши баъзида ҳажми ва шаклига кўра турлича бўлган ғиштлардан тикланган ёдгорликда ҳам мумкин бўлади. Разверстовка усулини қўллаш имкониятлари нисбатан чекланган. Меъморчилик деталларини тиклаш пайтида у фақат умумий габаритларни аниқлаш имконини беради ҳамда ғиштлар профилировкага эга бўлганми, агар бўлса, қандай деган савол жавобсиз қолади. Тош деталлардан фарқли ўлароқ профилли ғиштлар одатда меъморчилик элементининг ишончли таъмирлаш учун етарли хусусиятга эга бўлмаган кичикроқ қисмини намоён этади. Йўқолиб кетган гумбазни тиклаш, унинг деворларига туташган излари сақланиб қолган тақдирдагина мумкин бўлади. Аммо бу иш, шунингдек, гумбаз конструкцияси тизимига ҳам боғлиқдир. Қутисимон гумбазнинг кўриниши осонроқ тикланади. Рус меъморчилиги ёдгорликлари билан иш олиб борадиган таъмирчилар амалиётида олд кўринишлар манзарали безакларининг кошинлар, ганчкорлик, полихром бўяш сингари турлари бир мунча кўпроқ учрайди. Кошинли безаклар турли-тумандир, бироқ уларни қўпол равишда икки тоифага бўлиш мумкин. Биринчи тоифага-жойлашувига кўра муайян композицион ғояга бўйсундирилган, бироқ турлар ва сюжетларнинг танланиши бирон-бир тизимдан маҳрум бўлган кошинлар киради. Иккинчи тоифага гулдор сопол безакларни киритиш мумкин. У, масалан, мураккаб карниз, белбоғ, часпаклар сингари қатъий муайян уйғунликни такрорловчи гулдор сополлардан иборат қандайдир меъморий композицияни ташкил этади.

Ганчли безакни таъмирлаш унинг барча элементлари намуналари сақланиб қолган тақдирдагина мумкин бўлади. Ганчкорликни таъмирлаш техникаси унчалик мураккаб эмас, бироқ жуда катта синчковлик билан ижро қилишни талаб қилади. Шакл олиш учун одатда эски парчалар ажратилади, чунки устахонадаги иш сифатли бўлади. Қолипланган нусхалар бўйича модел тайёрланади., ундан кейин иш худди янги ганчлар тайёрлаш сингари бораверади. Мураккаб деталлар (масалан, кофин тоқиравоғи сингари) ниҳоятда юксак малакали усталаргагина топширилиши лозим.

Адабиётлар: 1. Ополовников А.В. «Реставрация памятников народного зодчества», М., Стройиздат. 1974 2. «Методика реставрации памятников архитектурў» Е.Ф. Михайловский муаллифлиги асосида, М., Стройиздат, 1977. 3. Ш. Кантакьзино., С. Брандт. «Бинолар реставрацияси». М., Стройиздат. 1984.

O'xshashlar

Объектни композиция ва шакл жиҳатидан ўхшашларини топиш ва тадқиқ қилиш

Лойиҳалаш олдидан натура ҳолида тадқиқ қилиш

Меъморий элементлар ва иншоотлар композицияси

Меъморий ёдгорликлар ансамблини таъмирлаш

Биноларнинг реставрацияси