Matematika o`qitish jarayonining tuzilishi va mohiyati - Algebra - Referatlar

Matematika o`qitish jarayonining tuzilishi va mohiyati

Yuklangan vaqt:

17.08.2021

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

99 KB

Ko'chirib olish

Matematika o`qitish jarayonining tuzilishi va mohiyati Reja: 1. Matematika o`qitish jarayonining tuzilishi va mohiyati 2. Pedagog- pedagogik texnologiya loyihasi muallifi sifatida

Matematika o`qitish jarayoni o`qituvchi va o`quvchilarning o`zaro bog`liq bo`lgan tizimli faoliyatlari majmuasi bo`lib bunda, o`quvchilarni bilimli ongli matematik tushunchalarni puxta egallagan va amaliyotga tadbiq etish ko`nikmalariga ega qilib tarbiyalash nazarda tutilgan. Bu jarayon ta`lim maqsadi va uning asosiy komponentlari bo`lgan-ta`lim mazmuni,ukitish, ta`lim berish, ta`lim vositalari bilan uzaro boglik ravishda amalga oshiriladi, ya`ni: Ta`lim jarayoni Ta`lim mazmuni O`q itish Ta`lim berish Ta`lim vositalari Boshlang`ich sinflarda matematika o ` q tishning mu h im omillaridan biri- uning mazmuni, o ` q itish mazmuni esa ta`lim mazmunidan kelib chi q adi va pedagogik jarayonda amalga oshiriladi. Ta`lim mazmuni q uyidagi davlat h ujjatlarida o `z aksini topgan, ya`ni davlat ta`lim standartlarida,matematika fanining o ` q uv dasturlarida va b.k. Matematika darsliklarida va o ` q uv dasturlarida aks ettirilgan o ` q uv predmeti mazmuni ta`lim berish va o `zlashtirish prinsiplariga q aratilgan. Pedagogik jarayonning ijobiy tarzda amalga oshirilishi fa q atgina o ` q uv predmetining mazmuniga emas balki ta`lim jarayoyoni amalga oshirilayotgan mu h itdagi shart sharoitga ( o ` q uvchilar soni va o `zlashtirilganlik darajasi, sinf xonasiining yoritilganligi, tashkiliy jarayon va h olat, sinfdagi ru h iy h olat va mu h it va b. q .) h am bog`li q dir. O ` q itish jarayoni o ` q uvchining xususiy o `rganuvchanlik faoliyati va o `ituvchining o `rgatuvchanlik faoliyatidan iborat Bilimlarni o `zlashtirishning avtoritarizmligi qu yidagilarda namoyon b o `ladi: ‾ faoliyatning chegaralanganligi, o` rgatuvchining majburiyligi; ‾ nazoratning markazlashganligi; - mazmunning o` rtacha o`q uvchiga m o` ljallanganligi;

Boshlang`ich sinfda matematika o`qitishning mazmuniga arifmetika, algebra, geometrik materiallar, tekstli masalalar, miqdorlar va ularni o`lchashlar kiritilgan. O`qitish jaraayonini tashkil etuvchi elemntlar o`qitish maqsadi, o`qituvchi faoliyati (o`qitish), o`quvchi faoliyati(o`rganish) va natija xisoblanadi.Shuningdek o`qitish jarayoni faoliyatsifatida ham qaraladi. T a` lim did a ktik a d a qo ` ll a nil a dig a n eng serm a zmun tushunch a dir . Umumiy did a ktik a d a r a j a sid a t a` lim m a` lum o t m a zmunini o ` zl a shtirish uchun o ` qituvchi v a o ` quvchi f ao liyatining birligi , ul a rning o ` z a r o t a` siri m a` n o sid a ishl a til a di . T a` lim - ins o niyat t a jrib a sining m a` lum t o m o nl a rini , ya ` ni o ` quvchil a r ijtim o iy t a r a qqiyoining h o zirgi t a l a bl a rig a muv o fiq d a r a j a d a bilim v a t a rbiyag a eg a bo ` lishl a rini t a` minl a ydig a n f ao liyatdir . O ` qituvchi t a` lim j a r a yonid a f a q a t bilim berish bil a n cheg a r a l a nm a ydi , b a lki bu j a r a yond a o ` quvchi , t a l a b a g a t a` sir ko ` rs a t a di , bu es a ul a rning bilim o lishl a rini yan a d a f ao ll a shtir a di , n a tij a d a o ` quvchi t a` lim j a r a yonining f ao l ishtir o kchil a rig a a yl a n a di . T a` limd a gi yutuql a r a vv a l o o ` qituvchig a b o g ` liq . T a ` limning a s o siy v a zif a l a ri sh ax sni ilmiy biliml a r , ko ` nikm a v a m a l a k a l a r bil a n qur o ll a ntirishd a n ib o r a t . T a` lim ins o n bilish f ao liyatining bir turi sif a tid a bir nech a m a` n o ni bildir a di , ya ` ni t a` lim o luvchil a rd a bilim , ko ` nikm a v a m a l a k a l a r h o sil qilish , ul a rd a dunyoq a r a sh , fikr v a e ` tiq o dl a rni sh a kll a ntirish h a md a ul a rning q o biliyatl a rini o ` stirishdir . T a` lim « m a` lum o t m a zmuni », « t a` lim m a zmuni », « t a` lim j a r a yoni » k a teg o riyal a ri bil a n b o g ` liqdir . M a` lum o t m a zmunid a h o zirgi z a m o n f a ni , te x nik a si , m a d a niyati , ishl a b chiq a rishi v a fikrl a shining umumiy a s o sl a ri a ks et a di . Und a f a n , te x nik a, m a d a niyat ishl a b chiq a rish , t a f a kkurg a o id et a kchi q a r a shl a r , g `o yal a r , n a z a riyal a r , f a ktl a r beril a di . M a` lum o t m a zmuni to ` rtt a elementd a n ib o r a t : B iliml a r tizimi . Bilim - t a bi a td a, j a miyatd a, ins o n o ngid a a m a l qil a dig a n q o nuniyatl a rning turli belgil a r ( m a s a l a n , yozuv ) v o sit a sid a m o ddiyl a shtirilg a n

ko ` rinishidir . Biliml a r q a r a sh , g `o ya , t a` rif , q o id a, a niqlik , a ksi o m a, te o rem a, f a kt v a sh . k . sh a klid a beril a di ; № Mavzu B o` lim Ning Nomi Tayanch Ibora- Lar Ukuv m Ma q sadalari toifalaribilish Tushu nish kullash baxolash 1 Raqam Lash Arifme Tik Amallar 1.1.Sonlarning hosil Bo`lishi. 1.2.Sonlarni kushish. + + + 2 Sonli Ifoda- Larda Amallar- Ning Bajari- Lish Tartibi 2.1.Q`o`shish va ayirishni uz ichiga olgan ifoda. 2.2.Ko`paytirish va bo`lish- ni o`z ichiga olgan ifoda 9 Geomet- Rik SHakl 9.1.T o`g` ri chizi q + + 9.2.Egri ch i zi q + + 9.3.Sini q chizi q + + 9.5.T o` g ` ri burchak + + 9.6. O` tmas burchak + + 9.8.K o` p burchaklar + + 9.9.Uch burchaklar + +

9.11.Perimetr + + A.Sonlar va hisoblashlarga oid qo`shish, ayirish, ko`paytirish va bo`lish -amaliy mashqlar. ,,Ta`lim to`g`risidagi, qonun va ,,Kadrlar tayorlash milliy dasturida,, ta`lim- tarbiya tizimini isloh qilish, unga ilg`or pedagogik texnologiyalarini joriy yetish zarurligi qayta-qayta takidlanadi. Chunki mamlakatimiz tez sur`atlar bilan taraqqiy etib,jahon jamiyatida iqtisodiy-siyosiy mavqeyi kundan-kun ortib bormoqda. Lekin ijtimoiy sohada, ayniqsa, ta`tim-tarbiyada umumiy taraqqiyotdan orqada qolish hollari sezilmoqda.Ta`lim-tarbiya jarayonini texnologiyalashtirish bilan bunday holga barham berish mumkin. Quyidagi holatlar ilg`or texnologiyalarni ta`lim-tarbiya jarayoniga tadbiq etishning dolzarbligini kursatib beradi. ,,Kadrlar tayorlash milliy dasturi,, maqsadi va vazifalarini ruyobga chiqarish uchun, ma`lum sabablarga ko`ra jahon hamjamiyati taraqqiyetidan ortda qolib ketgan jamiyatimiz taraqqiy etgan mamlakatlar qatoridan o`rin olish uchun, aholi ta`limini jadallashtirish va samaradorligini oshirish maqsadida ilg`or pedagogik tadbirlardan foydalanish zarurligi, « Texnologiya « tushunchasi texnikaviy tarakkiyet bilan bogliq holda fanga 1872-yilda kirib keldi va yunoncha hunar fani degan ma`noni anglatadi.

Pedagogik jarayonda o`ziga xos o`qitish vositlaridan foydalailadi bular ko`rgazmali vositalar, o`qitishning texnik vositalari bo`lib matemautika o`qitishning ijobiyligini ta`minlaydi. Pedagogik jarayon bir biri bilan bogliq uchta asosiy funksiyani bajaradi: -ta`limiy -tarbiyaviy -rivojlantiruvchi O`qitish jarayonining ramziy ifodalanishi uning mustaqil, yaxlit tizim ekanligidan, u o`ziga xos va mos qonuniyatlar asosida qurilishidan dalolat beradi. Pedagogik sistemani loyihalashtirish.Matematika o`qitishda pedagogik texnologiya. Didaktik loyiha mohiyatiga ko`ra o`ta murakkab populyativ tizim bo`lib, o`zini shakllantirishga yo`nalgan faoliyatni loyihalash sohasiga oid bilim hamda vositalarni loyihalash predmeti- o`quv materialini tahlil qilishni taqozo qiladi. Didaktik loyiha ta`lim sub`ektlari faoliyatida amalga oshiriladi. Binobarin, didaktik loyixa ukitish faoliyatiga xam, ukish faoliyatiga xam, shuningdek o`qitish va o`qish faoliyatlarining o`zaro kirishuvidan shakllanadigan hosila faoliyat - ta`limga ham taalluqlidir. Didaktik loyihalarni tayyorlash jarayonlarida mualliflar turli didaktik nazariya, qarashlardan kelib chiqib loyihalash predmeti - ma`lumt mazmuniga pedagogik ishlov berishadi. Ma`lumot mazmuniga pedagogk ishlov berish yuli bilan ta`limning keng qamrovli, katta, universal loyihalari konsepsiya, dastur, darslik shaklida tayyorlanadi. Katta, universal didaktik loyihalarni amalga oshirishda ikkilamchi loyihalar- dars ishlanmalari, rejalari, konspektlari sifatida ishlab chiqiladi. Didaktik loyihalarni tayyorlashda didaktika fani yutuqlaridan foydalaniladi. O`z navbatida didaktik loyihani sinab qurish didaktik nazariyani rivojlantirish uchun yetakchi omil vazifasini o`taydi. Didaktik loyihalash darajalari deganda loyihani o`zidan katta yoki o`ziga adekvat tizimlar bilan muqoyasa qilib o`rganishni tushunamiz. Ijtimoiy hodisalar o`z mohiyatiga ko`ra ochiq tizim bo`lib,

didaktik loyihani o`zidan katta, o`ziga adekvat (teng), o`zidan kichik tizimlar bilan yonma-yon o`rganish didaktik loyihalash muammosini yanada chuqurroq anglashimizga olib keladi. Didaktik loyihani o`zidan katta tizim bilan yonma-yon o`rganish, masalan, «jamiyat va didaktik loyiha». Bu tizimda didaktik loyiha jamiyatning bir funksiyasini - yoshlarni hayotga, ishlab chiqarishga yaroqli komil inson qilib yetishtirishda yetakchi vosita bo`la olish ishini anglatadi. Didaktik loyihani o`ziga adekvat tizim bilan yonma-yon o`rganish, masalan, «ta`lim jarayoni va didaktik loyiha». Bu tizimda didaktik loyiha ta`lim jarayonining timsoli, namunasi funksiyasini bajaradi. Didaktik loyihani o`zidan kichik tizim bilan yonma- yon o`rganish, masalan, «ta`lim akti va didaktik loyiha».Ta`limning turli nuqtai nazarlariga oid kichik dasturlar tuzib, o`qituvchi yoki talabalarni ta`limni loyihalashga ham o`rgatish mumkin. Fan va o`quv predmeti bir narsami yoki ularning farqlari bormi? Ma`lumot mazmuni va ta`lim mazmuni tushunchalarining o`xshash va farqli tomonlari nimada? Didaktik loyihalashni ijtimoiy talab darajasida tasavvur etishda mutaxassislar oldida turgan aosisiy muammo fan va o`quv predmeti farklarini aniq chegaralashdir. Har bir o`quv predmetida o`ziga oid fanning umumiy asoslari o`rganiladi. Fan va ma`lumot o`zaro uzviy bog`liq, ammo alohida- alohida xodisalar sifatida sharxlanishi lozim. Fan hajm va mazmun jihatidan keng, boy hodisa. Oquv predmeti esa bolalarning yosh, psixo-fiziologik xususiyatlari , tayyorgarlik darajasi real bilish imkoniyatlarini o`rganish asosida yaratiladi. Demak, o`quv predmeti fanga nisbatan hajm va mazmun jihatdan tor hodisa. Fanni butun insoniyat yaratadi. O`quv predmeti mazmunini mutaxassis olim, o`qituvchilar tanlaydi va uni bolalarbop qilib ishlov beradi. Didaktik loyihalash jarayonlarini o`quv predmeti darajasida tasavvur etish, o`quv predmeti fanning o`qitish va o`rganish uchun tanlangan umumiy asoslaridir. O`quv predmetini tasavvur qilish yo`li bilan dastur, darsliklar yaratiladi. Ammo o`quv predmeti bilan darslik bir xil hodisa emas. Bitta o`quv predmeti bo`yicha

qator darsliklar yaratiladi. M-n, 1-9 sinflar uchun o`zbek tili predmetidan 9 ta darslik tayyorlanadi. Darsliklarga nisbatan o`quv predmeti model funksiyasini bajaradi. Oquv predmetlari, ularning maqsadi. tarkibi aniqlangach, o`quv dasturlari tuziladi. Dasturlar asosida darsliklar yoziladi. Didaktik loyihani - o`quv materiali darajasida tasavvur etish yo`li bilan mavzular bo`yicha o`rganiladigan bilim, ko`nikma-malaka ijodiy faoliyat tajribasi, tarbiyalanadigan munosabat ko`lami ishlab chiqiladi. Oquv materiali qator xususiyatlarga ega: u bilimlarning o`qituvchidan o`quvchilarga siljishini aks ettiradi; unda ma`lumt va ta`lim mazmuni moddiylashadi; oquv materiali darslikning bir qismi; ta`lim o`quv materialini o`rganishdan boshlanadi; o`quv materiali ma`lumot mazmuni va ta`lim mazmuni o`rtasidagi oraliq zveno hisoblanadi; ta`lim mazmuniga pedagogik ishlov berish o`quv materialidan boshlanadi. Yuqoridagilardan ko`rinadiki, didaktik loyihalashning barcha ko`rinishlari ma`lumot mazmuni, ta`lim mazmuni tushunchalari bilan bog`langan. Pedagog- pedagogik texnologiya loyihasi muallifi sifatida. Pedagogik texnologiyaning loyihachisi ham, uni amaliyotga joriy etuvchi ham pedagog (6) hisoblanib, malakali mutaxassis tayyorlashdek muhim ijtimoiy (davlat) buyurtmasini bajaradi. Pedagogning pedagogik tizimda tutgan o`rni qanday? 1. O`qituvchi davlat buyurtmasiga mos keladigan ta`lim-tarbiya maqsadini(2) tashhislanuvchan holda aniq va ravshan belgilashi kerakki, natijada ajratilgan vaqt chida unga erishishni ta`minlaydigan didaktik jarayonni tuzish va joriy to` ђ risida xulosa qilish mumkin bo`lsin. 2. O`qituvchi belgilangan ta`lim maqsadiga mos keladigan o`quv-tarbiyaviy jarayon mazmunini (3) saralashda fanning abstarksiya po ђ onalarini va o`zlashtirish darajalariga mosligini inobatga olish zarur. 3. O`qituvchi pedagogik tizimning tarkibiy elementi sifatida didaktik jarayon (4)ni tuzish talablari bilan tanish bo`lishi va uning eng maqbul variantini har bir

dars mavzusiga bo ђ liq holda loyihalashi kerak. B talablar jadallashtirish va tabiatan monandlik tamoillaridir. 4. O`qituvchi didaktik jarayonni amalga oshirishda o`qitishning samarali shakllaridan (5) foydalana olishi zarur. 5. O`qituvchi pedagogik tizimning ishtirokchisi bo`lgan o`quvchi-talaba (1)ning ta`lim mazmunini va tarbiya ta`sirini qay darajada egallayotganligini eng maqbul usullar bilan nazorat qilib borishi lozim. Olingan axborotlar pedagogik tizimni maqsadga mvofiq tarzda boshqarish imkoniyatini beradi yoki pedagogik tizimdagi qaysi elementning mazmunini tuzatish kerak ekanligini belgilab beradi. Boshlangich matematika ta`limini loyihalashning bosqichlaridan biri bu DTS talablari asosida 1-4 sinflar matematika darsligi bo`yicha namoyon qilingan tayanch tushuncha va iboralarni B.Blum taksonomiyasiga muvofiq o`quv maqsadlariga o`tkazishdir. Mazkur jaraayon h am jadval tarzida rasmiylashtirladi. № Tayanch iboralar Bilimlarni o` zlashtiri sh darajasi O`q uv ma q sadlari 1.1 Sonlarning h osil b o` lishi Tushuntiri sh Sonlarning h osil b o` lishini tushuntirish 1.2 Sonlarni yozilishi bilish Sonlarning yozilishini k o` rsatish 1.3 Qo` shish Tushuntiri sh Qo shish amalini tushuntirish 1.4 Qo` shish belgisi Bilish Qo` shish belgisini yozib k o` rsatish 2.1 Qo`shish va ayirishni o`z ichiga olgan ifoda Qo` llash Qo`shish vaayirishni o`z ichiga olgan ifoda amallarni tartibbilan chapdan ungga bajarishni namoyish `ilish 2.2 Ko`paytirish va bo`lishni o`z ichiga olgan ifoda Qo` llash Ko`patyirish va bo`lishni o`z ichiga olgan ifoda amallarni berilgan tartib bo`yicha chapdan ungga bajarishni namoyish qilish. 9.1 T o` g ` ri chizi q Bilish T o` g ` ri chizi q tushunchasini aytibberish 9.2 Egri chizi q Bilish Egri chiziq tushunchasini aytib berish 9.3 Sini q chizi q Bilish Sini q chizi q tushunchasini

aytibberish 9.5 T o` gri burchak Bilish Tog`ri burchak tushunchasini aytib berish 9.6 O` tmas burchak Bilish O`tmas burchak tushunchasini aytib berish 9.8 K o` p burchak Bilish, K o` pburchaklar turlarini tavsiflash 9.9 uchburchak Bilish Uchburchak tushunchasini aytibberish 9.1 1 Pe r imetr Qo` llash Ko`pburchaklar perimetrlarini aniq misollarda xisoblashni namoyish qilish

O'xshashlar

Matematika o`qitish metodikasi predmeti

Matеmatika o`qitish vositalarining mohiyati. O`qitish vositalarining klassifikatsiyasi

Matematika o`qitish texnologiyasi haqida umumiy tushuncha

Umumtа’lim mаktаblаridа mаtеmаtikа o`qitish mаsаlаlаri

Boshlang`ich sinflarda matеmatika o`qitish mеtodlari