Matematik fizikaning asosiy tenglamalarga keladigan fizika va mexanika ayrim masalalari - Algebra - Referatlar

Matematik fizikaning asosiy tenglamalarga keladigan fizika va mexanika ayrim masalalari

Yuklangan vaqt:

17.08.2021

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

147.5 KB

Ko'chirib olish

Matematik fizikaning asosiy tenglamalarga keladigan fizika va mexanika ayrim masalalari Reja: 1. Tor haqida tushuncha. 2. Tor tebranish tenglamasini keltirib chiqarish. 3. Tebranish, issiqlik tarqalishi, statsinar tenglamalar.

1. Tor haqida tushuncha. Tor deganda erkin egiladigan ingichka ip tushuniladi, boshqacha aytganda, tor shunday qattiq jisimki, uning uzunligi boshqa o‘lchamlaridan ancha ortiq bo‘ladi. Torning chekkli nuqtalari mahkamlangan, o‘zi esa qattiq tortilgan bo‘lsin. Agar tor muvozanat holatidan chetlashtirilsa tor tebrana boshlaydi. Biz tor tebranishini bir tekislikda ro‘y beradi deb faraz qilamiz. Bu tekislikda to‘g’ri burchakli dekart koordinatalar sistemasini olamiz x o u . ox o‘qini torning boshlang‘ich tinch holati bo‘yicha yo‘naltiramiz. U holda u torning muvozanat holatidan siljishini beradi. Tor tebranish jarayonida u - chetlanish x va t ga bog‘liq bo‘ladi ya’ni ), ( t x u u  . Har bir fiksirlangan t vaqitda ), ( t x u funksiya grafigi tor tebranishi grafigini beradi, ), ( t x u x u x    esa bu grafikning x nuqtasiga o‘tkazilgan urinma burchak koeffisiyentini beradi. ), ( t x ut harakat tezligi ), ( t x utt harakat tezlanishi. Bizning maqsadimiz tor harakatini beruvchi ), ( t x u funksiya qanoatlantradigan tenglama tuzish. Buning uchun ba’zi bir cheklanishlar qilamiz 1. Tor absayut egiluvchan. Torga ta’sir qilinib turgan taranglik kuchi etarli katta deb faraz qilamiz. Shu sababli torning egilganda qarshiligini taranglikka nisbatan hisobga olamsa ham bo‘ladi. Agar torning biror nuqtadan bir tomonga yotuvchi qismi olib tashlansa, u holda olib tashlangan qismining ta‘sirini almashtiruvchi taranglik kuchi. Shu nuqtada torning urunmasi bo‘yicha yo‘nalgan bo‘ladi. Torni cho‘ziluvchan emas deb faraz qilamiz va u Guk qonuniga bo‘ysinadi, ya‘ni taranglik kuchini o‘zgarish miqdori torning uzunligini o‘zgarishiga proporsionaldir. Torni bir jinsli deb faraz qilamiz va uning chiziqli zichligini  orqali belgilaymiz (birlik uzunlikka to‘g‘ri keluvchi massa). Torga o u o‘qiga parallel kuchlar ta‘sir etadi deb faraz qilamiz ular tor bo‘ylab harakat qiladi va x , t ga bog‘liq, ularning zichligini ), ( t x g deb belgillaymiz. Muhitning qarshilik kuchi e‘tiborga olinmaydi. Biz faqat torning kichik tebranishlarini o‘rganamiz.

2. Tor tebranish tenglamasini keltirib chiqarish. Agar ) , ( t x  orqali torning x nuqtasida t vaqtda o‘tkazilgan urinmasini ox o‘qining musbat yo‘nalishi bilan tashkil etgan burchagini belgilasak u holda torning kichik tebranishi 0 ), (2  tx  (1) ekanligini ko‘zda tutadi.  sin ning Makloren qatoriga yoyilmasiga asosan    !3 sin 3   demak (1) shartga asosan    sin (2) Bu erdan 2 4 2 2 sin2 cos 1 2 2 2         demak 1 cos   . 0 ) cos 1( sin         tg tg bu erdan   sin tg Lekin         sin tg x u 2 2        x u Bu erda 1 2 2 2 1 2 1 2 1 1 x x dx dx x u M M x x x x              ya’ni kichik tebranishlar tor qisimlari cho‘zilmaydi va qisqarmaydi. Endi taranglik kuchi T ni o‘zgarmas ekanligini ko‘rsatamiz, ya’ni

T ni x va t ga bog‘liq emasligini isbotlaymiz. Buning uchun torning 2 1M M bo‘lagini olamiz t momentda tashlab yuborilgan bo‘laklar ta‘sirini 1T va 2T taranglik kuchlari bilan almashtiramiz shartga ko‘ra tor nuqtalari bir tekislikda harakat qilmoqda demak tashqi kuchlar ham o u o‘qiga parallel yo‘nalishda ta’sir ko‘rsatadi. Bu kuchlarning ox o‘qdagi proeksiyasi nolga teng 1 cos,1 cos 0 cos cos 2 1 2 2 1 1          T T demak 2 1 T T  1 M va 2 M nuqtalar uchun 1 M va 2 M nuqtalar ixtiyoriy bo ‘ lgani uchun ixtiyoriy x uchun t momentga )( ), ( t T t x T  . Lekin Guk qonuniga ko‘ra demak const T tx T const x x K t T      0 1 2 ), ( ) ( )( Endi tor tebranishi tenglamasini keltirib chiqaramiz. Buning uchun torning cheksiz kichik 2 1M M bo‘lagini olamiz va uning ox o‘qdagi proeksiyasi   dx x x  , bo‘lsin. Unda taranglik kuchlari 1T va 2T ta‘sir etadi. Bu kuchlarning o u o‘qidagi proeksiyasi ) sin (sin sin sin 1 2 0 2 2 1 1         T T T Lekin ), (' sin ), (' sin 2 2 1 1 t dx x u tg tx u tg x x          Demak dx x u T tx u t dx x u T T x x 2 2 0 0 1 2 0 )], (' ), (' [ ) sin (sin         

t momentda torning 2 1M M qismiga ta‘sir etuvchi barcha tashqi kuchlarning teng t’sir etuvchisini F orqali belgilaymiz. Demak dxt x g M Mt x g F ), ( ), ( 2 1   ), ( t x g - birlik uzunlikka ta ’ sir etuvchi kuchlar zichligi . Endi 2 1M M qisim uchun Nyu’tonning ikkinchi qonunini qo‘llaymiz. Bu qonunga ko‘ra 2 1M M uchastka massasini tezlanish ko‘paytmasi. burcha ta’sir etuvshi kuchlar yig‘indisiga teng. Agar  -tor zichligi bo‘lsa, u holda dxtx g dx x u T t u dx ), ( 2 2 0 2 2        yoki dx ga qisqartirib ), ( 1 2 2 2 2 2 tx g x u a t u        (4) bu erda  0 2 T a  (4) tenglamaga tor tebranish tenglamasi deyiladi yoki bir o‘lchovli to‘lqin tenglamasi deyiladi. 3. Tebranish, issiqlik tarqalishi, statsionar tenglamalar. a) Mexanikaning (tor, sterjen, membrana, uch o‘lchovli hajimlarning tebranishlari), fizikaning (elektr tebranishlar) ko‘p masalalari ), ( ) ( 2 2 tx F qu gradu p div t u       (5) ko‘rinishdagi tebranish tenglamalariga olib kelinadi. Bundagi ), ( t x u noma’lum funksiya n ta fazoviy koordinatalarga hamda t vaqitga bog‘liqdir. q p, , - muxitning xossalari bilan aniqlanadi. ) , ( t x F esa tashqi ta’sirning intensivligini aniqlaydi (5) tenglamada k n i i e x u gradu     1 va agar ) , , , ( 2 1 np p p p p   -bo‘lsa     n i i i x p p div 1

demak           i n i i x u p x pgradu div 1 ) ( b) Issiqlik tarqalish yoki muhitda zarrachalarning diffuziya jarayonlari ushbu umumiy differensial tenglama bilan ifodalanadi ), ( ) ( tx F qu pgradu div t u       (6) e) Statsinar tenglamalar. Statsionan ya‘ni vaqitga bog‘liq bo‘lmagan jarayonlar uchun ) ( ), ( x F t x F  , ) ( ), ( x u t x u  (5) tebranish hamda (6) diffurziya tenglamalar ushbu ), ( ) ( tx F qu pgradu div    ko‘rinishda bo‘ladi.

O'xshashlar

Nofredgol’m integral tenglamalarga misollar

Matеmatik statistika prеdmеti, asosiy masalalari va tushunchalari

Tutash muhit meхanikasining umumiy хarakteristikasi. Asоsiy gipоtezalar

Teletrafika asoslari rivojlanishining tarixi, matematik modellari va asosiy vazifalari

Gidrostatika. Asosiy tеnglamalar. Suyuqlik va gazlar muvozanatiga doir ayrim masalalar