Асимметрия коэффициенти. Статистик моментлар - Algebra - Referatlar

Асимметрия коэффициенти. Статистик моментлар

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

225 KB

Ko'chirib olish

Асимметрия коэффициенти. Статистик мо ме нтлар Режа: 1. Асимметрия коеффециенти. 2. Статистик моментлар 3. Танланманинг ўртача қиймати, дисперсияси ва асиммитрия коэффициентини ҳисоблашнинг содда усуллари.

1. Асимметрия коэффециенти. Арифметик ўртача қиймат ва ўртача квадратик фарқ (хатолик) варианталарнинг арифметик ўртача қийматга нисбатан гуруҳларга қандай тақсимланиши ҳақида ҳеч қандай маълумот бермайди. Аммо вариацион қаторнинг тузулиши ҳақидаги маълумот ҳодисанинг биометрик муҳим элементини ташкил этади. Биологик белгиларнинг кўпчилиги нормал қонун бўйича (бу қонунни кийинги мавзуларда кўрамиз) тақсимланиши маълум. Бунда варицион қаторларда варианталар гуруҳларга арифметик ўрта қийматнинг иккала томонида етарли даражада теккис тақсимланади: симметрик тақсимотларнинг (масалан нармал қонуннинг) мода, медиана ва арифметик ўрта қийматлари бир- биригатенг, яъни бундай ҳолларда М о =М е = Х тенглик ўринли бўлади. Аммо статистик амалиётда асимметрик (яъни симметрик бўлмаган) тақсимотлар ҳам учраб туради. Масaлан, 20-жадвалда пахтанинг маълум бир нави учун тола узунлигининг тақсимоти, 5- чизмада эса шу тақсимотнинг такрорланишлар полигони келтирилган, такрорланишлар (частоталар) полигонининг асимметриклиги кўзга ташланиб турибди. [1] 20-жадвал Х i MM 9 12 15 18 21 24 27 30 33 36 39 n i 8 12 21 33 56 98 183 256 214 97 22

Тақсимот асимметриясини сон жиҳатдан характерловчи параметр топиш керак. Миқдорнинг асимметриясини λ= Г Мо Х   орқали аниқланади. Бу миқдор тақсимотнинг асимметриклиги (қийшайганлиги) деб аталади. λ ўлчамсиз нисбий миқдордир. Масалан, 20-жадвалдаги тақсимот учун ҳисоблашлар қуйидагиларни беради:  Х =28,68; Г=5,69 ва М о =30 Демак, λ . 23,0 69,5 30 68, 28     Агар  Х >М о бўлса λ>О бўлиб, у вақтда асимметрия мусбат ҳисобланади. Акс ҳолда асимметрия манфий деб ҳисобланади. Такрорланишлар мусбат асимметрияда тақсимотнинг кўпроқ чап қисмида тўпланади: бундай қаторнинг учи чапга сурилган бўлади. Манфий асимметрияда, аксинча, варианталар қаторнинг ўнг қисмида кўпроқ тўпланади; бундай қаторнинг учи ўнга сурилган бўлади. Модани аниқ баҳолаш қийин бўлгани учун асимметрияни баҳолаш анча кўпол бўлиб чиқади. Шунинг учун тақсимотнинг асимметриясини бошқа параметр билан баҳолаш афзалроқ. Бунинг учун ўртача кубик фарқни ҳисоблаймиз:  3 = 3 ) ( 1   i i i i X X n n

Ўртача кубик фарқ (четланиш, хатолик) умумий ҳолда нолдан фарқли бўлади. Тақсимот симметрик бўлганда Σn i (X i -0 )3  Х бўлади. Тақсимот асимметрик бўлганда эса бу кўрсаткич ё мусбат ёки манфий миқдорни беради ва бу миқдор асимметриянинг ўлчови бўлиб хизмат қилади. λ миқдор киритилган ҳолдаги каби 3  миқдорни бирор стандартга нисбати олинади; кўрилаётган ҳолда параметр ўлчамсиз, нисбий бўлиши учун шундай стандарт сифатида Г ни эмас, балки Г 3 ни олиш мақулдир: А s = 3 3 Г   (14) A s параметр тақсимотнинг асимметрия коэффициенти деб аталади. Симметрик тақсимотларда асимметрия коеффиценти нолга тенг. Агар A s ≤ 0,25 бўлса, асимметрия кам деб ҳисобланади. A s ≥0,5 да тақсимотнинг асимметриклиги (носимметриклиги) кўп бўлади. A s коеффицентнинг қиймати тақсимот графигининг асимметрияга қараганда муҳимроқ кўрсат кичидир, чунки тақсимот графигининг формаси маълум даражада вариантларни гуруҳларга ажратиш усулига боғлиқ бўлади. Биологик белгиларнинг кўпчилиги озми-кўпми симметрик тақсимланган бўлади. Ҳўш, асимметрик тақсимотларга нималар сабаб бўлади? Бу сабабалар икки турда бўлиши мумкин: техникавий ва биологик сабабалар, яъни асимметрияга ҳодисанинг табиатигина сабаб бўлмаслиги балки мумкин. Маълумки, “сохта” асимметрия билан бирга танланма материални гуруҳлашга боғлиқ бўлмаган тақсимотлар ҳам учрайди.

Кузатишлар бундай объектив сабабларнинг кўплигини кўрсатади. Масалан, тақсимот эгри чизиғининг икки учлилиги тўплам таркибининг бир жинсли эмаслигини, ўша биргина танланмага, турли навларга, зотларга ёки турларга ва ҳоказоларга тигишли бўлган биологик гуруҳларнинг вакиллари кирганлигини кўрсатади. Асимметрия берилган тўпламдаги индивидларнинг ноқулай шароитлардан ва хоказолардан келиб чиқиши мумкин. Шундай қилиб, асимметрия турли табиатга эга бўлиши мумкин ва уни биометрик кўрсаткичларга асосан тушунтириш ҳар доим ҳам мумкин бўлавермайди. 2. Статистик моментлар. Юқорида ўртача қиймат, дисперсия ва асимметрия коэффициентини ҳисоблашда а2) ( 1 , 1 2          x x n n x n n Х i i i (15)      3 3 ) ( 1 X X n n i i  (16) миқдорлардан фойдаланишга тўғри келди. Бу формулаларнинг ҳаммасига битта умумий М h =   h i i X Х n n ) ( 1 (17)

формуланинг хусусий ҳоллари сифатида қараш мумкин. Ҳақиқатан ҳам h =1 ва Х=0 да  х ҳосил бўлади; h = 2 ва Х=  Х да 2 ҳосил бўлади; h = 3 ва Х=  Х да 3 ҳосил бўлади. (17) миқдор (х i , n i ) тақсимотнинг Х га нисбатан h - тартибли моменти деб аталади. Агар Х = О деб олинган бўлса, у вақтда момент бошланғич момент деб аталади ва α h белгиланади. Агар Х сифатида тақсимот маркази  Х олинган бўлса, у вақтда момент марказий момент деб аталади ва уни m h билан белгиланади. Демак,  Х -биринчи таркибли боланғич моментдир:  Х = M 1 ; дисперсия ёки ўртача квадратик фарқ иккинчи тартибли марказий моментдир: Г 2 =М 2 ;ўртача кубик фарқ учунчи тартибли марказий молинтар: 3 3 М  . Асимметрия коэффициенти эса қуйидагича ёзилади: 32 3 33 M M G M Аs   (18) Берилган тақсимотнинг марказий ва бошланғич моментлари орасидаги боғланишга қисқача тўхтаб ўтайлик Г 2 =  Х 2 -(  Х ) 2 (19) Эканлигидан М 2 = α 2 - α 21 (19 1 ) Кўринишга келади. Худди шунга ўхшаш куйидаги формулаларни ҳосил қилиш мумкин:

М 3 =α 3 -3α 1 α 2 +2α 1 3 (20) М 4 =, á3 6 4 41 2 21 3 1 4         (21) Бу ерда       , 1 , 1 , 1 3 3 2 2 1 ii i ii ii i xn n xn n xn n      i iix n n . 1 4 4 оддий алмаштиришлар ёрдами билан М 3 ва М 4 ни текшириш учун М 3 = α 3 -3 m 2 α 1 - α 31 , M 4 = α 4 -4 m 3 α 1 -6 m 2 α 41 21  , Формулаларни ҳосил қилиш мумкин. 3. Танланманинг ўртача қиймати, дисперсияси ва асимметрия коэффеициентини ҳисоблашнинг содда усуллари. Танланма ҳаракеристикаларини ҳисоблашнинг соддалаштирилган усуллари Х i варианталарни унча катта бўлмаган И i бутун сонлар-шартли варианталарга алмаштиришга асосланган. Х i бошланғич вариантадан И i шартли варианталарга ўтиш ушбу И i = h C Хi тенглик орқали амалга оширилади; бу ерда “С-сохта ноль” (янги ҳисоб боши), h-қадам, яъни иккита қўшни варианта орасидаги айирма (яънги масштаб бирлиги).

Агар вариацион қатор h қадам билан тенг узоқликда бўлган варианталардан ташкил топган бўлса, у вақтда шартли варианталар бутун сонлардан иборат бўлишини кўрсатиш мумкин. Сохта ноль сифатида, одатда, такрорланиши энг кўп бўлган Х м варианта олинади. К-тартибли шартли статистик момент деб, шартли варианталар учун ҳисобланган α      i k i i ki к n h C X n n И n ) ( 1 1 * k -тартибли бошланғич моментни айтамиз. Бир хил тартибли бошланғич ва шартли моментлар орасидаги боғланишни топамиз: , ) ( 1 k *k k i k i k h h n C X h         (22) Бундан α k h k  * k  бўлади. Шундай қилиб, К-тартибли бошланғич статистик молинти топиш учун К-тартибли шартли моментни h k га кўпайтириш кифоя. Жумладан,            C X n n C N X n n h C X n h i i i i i 1 1 ) ( 1 *h Бундан, C h X    *1 (23)

Шундай қилиб, танланма ўртача қийматни топиш учун биринчи тартибли шартли моментни топиб, уни h га кўпайтириш ва натижага сохта нолни қўшиш кифоя. Марказий моментларни бевосита ҳисоблаш узундан –узоқ бўлгани учун марказий моментларни бошланғич моментлар орқали ифодаловчи (19 1 ), (20) ва (21) формулалардан фийдаланишни олдин кўриб ўтган эдик. Шу тенгликлар ва (22) муносабатдан фойдаланиб, марказий моментларни ҳисоблаш учун қулай бўлган ушбу М 2 =( α2 2 *1 *2 ) á( h  (24) M 3 = 3 2*1 *1 *2 *3 )) á(2 á á3 á( h   (25) Формулаларни ҳосил қиламиз. Жумладан, танланма дисперсияни биринчи ва иккинчи тартибли шартли моментлар бўйича ҳисоблаш учун  2 2*1 *2 2 ) á( á h G   (26) формулани ҳосил қиламиз. Асимметрия коеффицентини ҳисоблаш учун эса   3 3 3*1 *1 *2 *3 ) á(2 á á3 á G h Аs      (27) формулани ҳосил қиламиз.

Кўпайтма усул деб аталадиган бу усул тенг узоқликда жойлашган варианталардан иборат вариацион қаторнинг турли тартибли шартли моментларини ҳисоблаш учун қулайдир. Шартли моментларни билган ҳолда бизни қизиқтирувчи бошланғич ва марказий статистик моментларни ҳисоблаш қийин эмас. Жумладан, кўпайтма усули билан танланманинг арифметик ўртача қиймати, дисперсияси ва асимметрия коэффициентини ҳисоблаш қулай. Қуйидаги тартибда тузулган ҳисоблаш жадвалидан фойдаланиш мақсадига мувофиқдир: 1) варианталарни ўсиш тартибида жадвалнинг биринчи устунига ёзилади: 2) варианталарнинг такрорлашларини иккинчи устунга ёзилади; ҳамма такрорланишлар жамланади ва уларнинг жамини (танланманинг ҳажми П ни) устуннинг остки катагига ёзилади; 3)) (1 C X n И i i   шартли варианталарни учинчи устунга ёзилади, бунда С сохта ноль сифатида энг кўп такрорланган варианта олинади ва ихтиёрий иккита қўшни варианта орасидаги айирма h деб олинади; учунчи устун амалда бундай тўлдирилади: энгтакрорланган варианта бўлган сатрнинг катагида 0 ёзилади, нолнинг устидаги катакларга бирин-кетин -1,-2,-3, ва хоказо, нольнинг остидаги катакларга эса 1,2,3 ва хоказо ёзилади. 4) Шартли варианталарни такрорлаш сонларига кўпайтирилади ва уларнинг n i и i кўпайтмалари тўртинчи устунга ёзилади;

ҳосил бўлган ҳамма сонларни кўшиб, уларнинг Σ n i 2iи йиғиндиси устуннинг энг пастки катагига ёзилади; 5) такрорланиш сонларини шартли варианталарнинг квадаратларига кўпайтирилади ва n i и i 2 кўпайтмалар бешинчи устунга ёзилади; ҳосил бўлган ҳамма сонларни қўшиб, уларнинг Σ n i 2iи йиғиндиси устуннинг энг пастки катагига ёзилади; 6) олтинчи устунни тўлдириш учун 3 ва 5 устунларнинг ҳар бир сатридаги сонларни кўпайтириб чиқиш қулайдир; ҳосил бўлган ҳамма сонларни қўшиб, уларнинг Σ n i и i 3 йиғиндиси устуннинг энг пастки катагига ёзилади; 7) 7-устун ҳисоблашларни          i i i ii i i i i i i i n иn И n Иn И n 3 , 3 )1 ( 2 3 3 айният орқали текшириш учун хизмат қилади. Арифметик ўртача қиймат, дисперсия ва асимметрия келтирилган тақсимот мисолида кўриб ўтайлик. Бу мисолда сохта ноль сифатида С = 30 варантани оламиз; h қадам 3 га тенг. Натижада 21-ҳисоблаш жадвалини ҳосил қиламиз. Назорат қилиш:                  . 14 )1 ( 14 1000 ) 438 ( 3 3756 3 10968 3 3 3 2 3 i i ii ii ii И n n и n иn иn Демак, ҳисоблашлар тўғри бажарилган.

Шартли бошланғич моментларни топиш учун ҳосил бўлган умумий натажаларни тўплам ҳажмига бўлиш керак. Мисолимизда . 968, 10 1000 10968 á; 756,3 1000 3756 á; 438,0 1000 438 á *3 *2 *1         Энди (24) ва (25) формулалар бўйича марказий моментларни топамиз.   ,9 564,3 3 438,0 756,3 2 2 2      M   , 27 20,6 3 438,0 2 438,0 756,3 3 968, 10 3 2 3           M 21-жадвал X i N i И i И i · N i N i · И i 2 N i · И i 3 N i ( И i +1) 3 (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) 9 8 -7 -56 392 -2744 -1728 12 12 -6 -72 432 -2592 -1500 15 21 -5 -105 525 -2625 -1344 18 33 -4 -132 528 -2112 -891 21 56 -3 -168 504 -1512 -448 24 98 -2 -196 392 -784 -98 27 183 -1 -183 183 -183 0 30 256 0 0 0 0 256 33 214 1 214 214 214 1712 36 97 2 194 388 776 2619 39 22 3 66 198 595 1408 - -912 +474 -12552 +1585 -6009 +5995

жами 1000 -438 3756 -10968 -14 Ниҳоят қуйидаги натижаларга эга бўламиз:MM C h X 68, 28 30 314,1 30 3 438,0 *1            2 2 2 04, 32 9 564,3 MM M G     MM G 67,5 3 89,1 3 56,3      92,0 27 89,1 564,3 27 20,6       sA Ҳисоблашнинг соддалаштирилган усулини кўрсатиш мақсадида Белоцеркавская 198 навли буғдой бошоғи ўзаги узунлигининг ўзгарувчанлиги натижасида бошоқ ўзагининг узунлигини см ҳисобида кўрсатувчи қуйидаги сонли қатор ҳосил бўлган: 5,9 7,5 8,7 8,5 9,6 8,4 7,7 8,6 6,3 5,7 8,4 8,8 8,2 8,9 8,4 8,7 7,3 6,5 6,0 9,0 9,1 8,6 9,0 9,0 6,5 7,9 6,8 6,7 9,5 9,7 8,8 9,9 8,6 7,0 8,2 6,9 7,0 9,6 10,0 10,0 7,2 8,5 7,5 8,5 7,1 7,2 9,8 7,8 7,9 7,6 8,2 7,9 8,9 6,9 7,5 8,5 8,8 8,2 7,5 8,5 7,8 8,0 7,3 9,1

7,7 9,2 8,5 7,5 8,5 8,0 8,1 10,6 9,1 8,0 9,5 8,5 7,4 8,3 8,0 8,2 Ҳ аммаси б ў либ 80 та варианта энди бу тўпламни гуруҳларга ажратамиз. Бизнинг мисолда Х мах =10,6 ва Х мin =5,7. Гуруҳлар сонини К=10 деб оламизб у ҳолда гуруҳлар оралиғи кенглиги CM5,0 49,0 10 9,4 10 7,5 6, 10       Тўпламни гуруҳларга ажратиш натижасида 22-жадвал ҳосил бўлади. 22-жадвал Гуруҳларнинг чегаралари Варианталарни гурҳларга тарқатиш Такрорланиш сони 5 ,65-6,15 111 3 6,15-6,65 111 3 6,65-7,15 1111 111 7 7,15-7,65 1111 1111 111 11 7,65-8,15 1111 1111 1111 12 8,15-8,65 1111 1111 1111 1111 1111 20 8,65-9,15 1111 1111 1111 1 13 9,15-9,65 1111 1 5 9,65-10,15 1111 1 5 10,15-10,65 1 1 Жами 80 Ҳар бир гуруҳ учун унинг ўртача қиймати олиниб, 22- жадавалдан 23-жадвал ҳосил қилинади. 23-жадвалда берилган тақсимот учун арифметик ўртача қиймат, дисперсия ва асимметрия коэффициентини кўпатма усулида ҳисоблаймиз. Сохта ноль

сифтаида 8,4 сонини оламиз, h қадам 0,5 га тенг; натижада 24- ҳисоблаш жадвални ҳосил қиламиз. 23-жадвал Х i 5 ,9 6,4 6,9 7,4 7,9 8,4 8,9 9,4 9,9 10,4 Жами N i 3 3 7 11 12 20 13 5 5 1 80 24-жадвал Х i N i И i N i · И i N i · И i 2 N i · И i 3 N i · ( И 2 +1) 3 1 2 3 4 5 6 7 5 ,9 3 -5 -15 75 -375 -192 6,4 3 -4 -12 48 -192 -81 6,9 7 -3 -21 63 -189 -56 7,4 11 -2 -22 44 -88 -11 7,9 12 -1 -12 12 -12 0 8,4 20 0 0 0 0 20 8,9 13 1 13 13 13 104 9,4 5 2 10 20 40 135 9,9 5 3 15 45 135 320 10,4 1 4 4 16 64 125 - 82 856 340 + 42 252 704 Жами 80 -40 336 -604 364 Назар ат қ илиш :                 . 364 )1 ( , 364 80 ) 40 ( 3 336 3 604 3 3 3 2 3 i i i i i i i i И n n Иn Иn И n Демак, ҳисоблашлар тўғри бажарилган. Шартли бошланғич моментларни топиш учун ҳосил бўлган умумий натижаларни тўплам ҳажмига бўлиш керак:

. 55,7 80 604 ,2,4 80 336 ,5,0 80 40 *3 *2 *1           Энда ()24 ва (25) формулалар бўйича марказий моментларни топамиз:   , 2875,0 25,0 95,3 )5,0( 5,0 2,4 22 2       M   .)5,0( 5,1 )5,0( )5,0 (2 )5,0 ( 2,4 3 55,7 3 3 3 3           M Нихоят, куйидаги натижаларга эга бўламиз: cм C h X 15,8 4,8 25,0 4,8 5,0 5,0 *1            2875,0 25,0 95,3 2 2    M G см G 995,0 5,0 99,1 25,0 95,3      32,0 6605,4 5,1 99,1 95,3 5,1 )5,0( 95,3 95,3 )5,0(5,1 25,0 95,3 25,0 95,3 )5,0( 5,1 3 3 3               sA

O'xshashlar

Статистик муносабатлар тўғрисида умумий тушунча. Корреляция коэффициенти

Статистик таксимотлар

Статистик тахминларни текшириш

Танланма корреляция коэффициенти ва унинг хоссалари

Тақсимот параметрларини статистик баҳолаш