logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Algebra
  4. Aniq integralning ba`zi tadbiqlari

Aniq integralning ba`zi tadbiqlari

Yuklangan vaqt:

16.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

155 KB
Ko'chirib olish
Aniq integralning ba`zi tadbiqlari Reja: 1. To`g`ri burchakli koordinatalar sistemasida yuzalarni hisoblash 2. Teglamalari parametrik ko`rinishda berilgan egri chiziqli tropersiya yuzini hisoblash 3. Qutub koordinatalar sistemasida sektor yuzini hisoblash Tayanch ibora va tushunchalar Egri chiziqli tropetsiya yuzi, parametrik ko`rinishdagi tenglama, qutb koordenatalar sistemasi, sektorining yuzi Aniq integralning tadbiq doirasi keng bo`lib, egri chiziqlar bilan chegaralangan yuzlarni, egri chiziq yoylari uzunliklarini, hajmlarni, ishlarni, tezliklarni, inersiya momentlarini yo`llarini va hokazalarini topish masalalari aniq integral yordamida hisoblanadi. 1. To`g`ri burchakli koordinatalar sistemasida yuzalarni hisoblash 1. Agar f(x) funksiya [a,b] segmentda uzluksiz va musbat bo`lsa, va u holda asosi [a,b] bo`lgan va yuqoridan bu funksiyaning grafigi bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiyaning yuzi dxxfSb a  )( (1) formula bilan topiladi (15-chizma). 2. Agar 0 ) (  x f funksiya [a,b] segmentda uzluksiz, asosi [a,b] bo`lgan va pastdan y=f(x) funksiya grafigi bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiya (16- chizma) ning yuzi dxxfS b a  )( (2) formula bilan topiladi. 3. Uzluksiz ) (1x f y va ) (2 x f y  ) ( ) ( 2 1 x f x f  egri chiziqli hamda ) ( , b a b x a x    to`g`ri chiziqlar bilan chegaralangan figuraning yuzi ) ) ( ) ( ( 1 2 dxx f x f S b a   (3) formula bilan hisoblanadi (17-chizma). 4. Uzluksiz  ) ( ) ( ), ( ) ( 2 1 2 1 y y y vaxy x        egri chiziqlar hamda y=c, y=d ) ( d c to`g`ri chiziqlar bilan chegaralangan figuraning yuzi  dy y y S d c   ) ( ) ( 1 2   (4) formula bilan hisoblanadi (18-19-chizma) lar 5. Agar f(x) funksiya [a,b] kesmada ishorasini chekli son marta o`zgartirsa, u holda integralni butun [a,b] kesmada qismiy kesmachalar bo`yicha integrallar yig`indisiga ajratamiz. Qayerda 0 ) (  x f bo`lsa, o`sha kesmachada integral musbat, qaerda 0 ) (  x f bo`lsa, o`sha kesmachada integral manfiy bo`ladi. Butun kesma bo`yicha olingan integral Ox o`qining yuqorisida va pastda yotgan yuzlarning ayirmasini beradi (20-chizma). Yuzlar yig`indisini odatdagi ma`noda hosil qilish uchun yuqorida ko`rsatilgan kesmalar bo`yicha olingan integrallar absolyut qiymatlari yig`indisini topish yoki  b a dx x f S ) ( (5) integrallarni hisoblash kerak. 6. Tenglamalari parametrik ko`rinishda berilgan )6)(( )( )(        t ty tx va   b a       , ) ( egri chiziqlar bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiya yuzi (21-chizma) ni hisoblaymiz. (5) tenglamalar [a,b] kesmada biror y=f(x) funksiyani aniqlaydi deb faraz qilamiz, u holda egri chiziqli trapetsiyaning yuzini  b a dxx f S ) ( formula bilan hisoblanadi. Bu integralda o`zgaruvchini almashtiramiz; dttdxtx )(),( 1    (5) tenglamalarga asosan )( ))( ( ) ( t t f x f y      Demak,      )7( )( )( 1 dtt t S , Bu parametrik ko`rinishda berilgan egri chiziq bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiyaning yuzini hisoblash formulasidir. 7. Qutb koordinatalar sistemasida berilgan      kesimda uzluksiz )8)( (  f  egri chiziq tenglamasi berilgan bo`lsa. ) (  f  egri chiziq,    va    radius vektorlar bilan chegaralangan OAB sektorning yuzi (22-chizma):               )9( ) ( 2 1 2 1 2 2 d f d S formula bilan topiladi. 19 - misol y=6x-x2 va y=o chiziqlar bilan chegaralangan shaklning yuzini hisoblang. Yechish . Dastlab berilgan chiziqlar bilan chegaralangan shakilni chizamiz (23-chizma). Izlanayotgan yuza           6 0 6 03 22 36 3 3 ) 6( x x dx x x S (1) formulaga ko`ra: 20-misol y=x2-9 va y=-x2+4x-3 chiziqlar bilan chegaralangan shaklning yuzini hisoblang (24-chizma). Yechish 9 ) ( 2 1   x x f va 34)( 2 2  xxxf funksiyalar grafiklarining kesishish nuqtalari absissalarini topamiz. .3,1,349 122  xxxxx [-1,3] da 0 )3 )(1 (2 ) ( ) ( 1 2      x x x f x f bo`lganidan (3) formuladan foydalanib, ushbuni topamiz.               3 1 3 1 222 3 1 21 )3 2 ( 2 ))9 ( )3 4 (( dx x x dx x x x S 21-misol y=x3, y=0, x=-1 chiziqlar bilan chegaralangan shakillarnung yuzini hisoblanag. Yechish . y=x2 ])0;1 [(  x funksiya Ox o`qidan pastda joylashgan (25- chizma) Shuning uchun yuzini hisoblashda (2) formulani qo`llaymiz;      0 1 0 14 3 4 1 4 x dxx S 22- misol y=cosx funksiya grafigi Ox o`qning     6 7;2   kesmasi va x= 6 7 to`g`ri chiziq bilan chegaralangan shaklning yuzini hisoblang. Yechish. cosx=0 tenglamani yechib, y=cosx funksiya grafigi     6 7;2   kesmada Ox o`qini 2 1  x , 2 2  x kesishini aniqlaymiz (26-chizma). Demak, (5) formuladan foydalansak.       67 227 2 2 2 5.3coscos2cos       xdxxdxdxxS 23-misol. Absissalar o`qi va sikloidaning bitta ark bilan chegaralangan shakl yuzini hisoblang: x=a(t-sint), y=a(1-cost). Yechish. Sikloida shakli (27-chizma) yuzini (7) formuladan foydalanib topamiz. 2 2 0 2 2 0 2 2 0 2 2 0 3 4 2 sin 2 sin2 ) cos cos2 1( ) cos 1( ) cos1 ( a t t t t a dtt t a dtt at a ydx S a                         24-misol. Bernulli lemniskatasi (x2+y2)2=a2(x2-y2) bilan chegaralangan shakl (28-chizma) ning yuzini hisoblang. Yechish. Berilgan egri chiziq tenglamasini qutb koordinatalar sistemasida ifodalaymiz. Buning uchun     sin , cos   y x almashtirish bajarsak,   2cos22 a yoki   2 cos a ga ega bo`lamiz. Shaklning simmetrik xossasini va (9) formulani e`tiborga olsak, izlanayotgan yuz:       4 0 2 4 022 2 sin2 1 2 2 cos 2 1 4     a a a S Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar 1. y=x2 funksiya grafigi va x1=-1, x2=-2 nuqtalarda y=x2 funksiya garafigiga o`tkazilgan urinmalar bilan chegaralangan shakl yuzini hisoblang. Javob: 2.25 2. x=y2 parabola yoyi va x=a to`g`ri chiziq bilan chegralangan shaklning yuzini hisoblang. Javob: 3 4 23a 3. 1 2 2 2 2 b y a x ellips bilan chegaralangan shakl yuzini aniqlang. Javob: ab . 4. y=x2-4 parabola va absissalar o`qi bilan chegaralangan shakl yuzini toping. Javob 3 32 5. y=-x2 va y=  x egri chiziqlar, ordinatalar o`qi va x=1 to`g`ri chiziq bilan chegarlangan yuzini hisoblang. Javob 32  6. xy=10, y=0, x=2, x=5 chiziqlar bilan chegaralangan yuzini hisoblang. Javob 163.9 2 5 10  n . 7. y=x2-2x egri chiziq x=-1, x=1 to`g`ri chiziqlar va Ox o`qi bilan chegaralangan shaklning yuzini hisoblang. Javob: 2 8. y=-x va y=3x-x2 chiziqlar bilan chegaralangan yuzini hisoblang. Javob 3 32 9. y=x2+1paralel,y=0,x=-1,x=4 to`gri chiziqlar bilan chegaralangan shaklning yuzini hisoblang. Javob 3 80 10. x y 1  teng yonli giperbola, x=1va x=3 to`gri chiziqlar bilan chegaralangan egri chiziqli trapetsiyaning yuzini hisoblang. Javob. 3n

O'xshashlar

Aniq integralning tadbiqlari
Aniq integralning geometriyaga tatbiqlari
Aniq integralning mexanika masalalariga tatbiqlari
Aniq integralning jismlar hajmini hisoblashga tadbiqi
Aniq integralning jismlar hajmini hisoblashga tadbiqi