Аналитик функция тушунчаси - Algebra - Referatlar

Аналитик функция тушунчаси

Yuklangan vaqt:

12.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1229.5 KB

Ko'chirib olish

Аналитик функция тушунчаси Режа: 1. Кириш 2. Аналитик функция тушунчаси.

Аналитик функция тушунчаси. Биз аввалги параграфларда функцияни аналитик давом эттириш тушунчаси билан танишдик, йўл бўйича давом эттиришнинг хоссаларини ўргандик. Улар комплекс анализда муҳим ўрин тутади. Аналитик давом эттириш голоморф функцияларни умумлаштиришга - кўп қийматли аналитик функция тушунчасига олиб келади. Маркази /C a  нуқтада бўлган ) , ( f U F  каноник элемент берилган бўлсин. Бунда f яқинлашувчи даражали қатор йиђиндиси (голоморф функция), U эса шу қаторнинг яқинлашиш доираси. a нуқтадан чиққан шундай  йўлларни қараймизки, бу йўллар бўйича F элементни аналитик давом эттириш мумкин бўлсин. Бундай йўллар тўпламини Г дейлик. Агар F элементни Г тўпламдаги ҳар бир  йўл бўйича аналитик давом эттирилса, натижада каноник элементлар тўплами  Г F    ; ҳосил бўлади. (18-чизма). 1- таъриф: Ушбу  Г F    ; тўплам аналитик функция дейилади. Демак, аналитик функциянинг аниқланиши учун аввало бошланђич элемент F нинг берилиши, сўнг бу бошланђич элементни аналитик давом эттириш мумкин бўладиган йўлларнинг берилиши керак бўлар экан.

Айни пайтда аналитик функциянинг аниқланиши бошланђич элементнинг танлаб олинишига бођлиқ бўлмайди. Шуни исботлаймиз ◄ Аналитик функция  Г F    ; да ихтиёрий ) , ( g V G  элементни олайлик. Унда аналитик функция таърифига кўра G элемент F элементнинг  йўл бўйича аналитик давоми бўлади. F элементнинг ўзи G элементни   йўл бўйича аналитик давоми деб қаралиши мумкин: Агар ) , ( h K H  шу  Г F    ; аналитик функциянинг ихтиёрий элементи бўлиб, у F элементни  йўл бўйича давом эттириш натижасида юзага келган бўлса, у ) , ( g V G  элементни    йўл бўйича давом эттириш натижасида ҳам ҳосил бўлади. (19-чизма). Бу эса юқоридаги тасдиқни исботлайди. ► Каноник элементлар ёрдамида аниқланган иккита аналитик функция берилган бўлсин. 2-таъриф : Агар бу аналитик функциялар камида битта умумий элементга эга бўлса, бу аналитик функциялар бир-бирига тенг дейилади. Равшанки, бу ҳолда йўл бўйича давом эттиришда ягоналик теоремасига кўра аналитик функцияларнинг бошқа элементлари ҳам мос равишда тенг бўлади.

Фараз қилайлик, бирор аналитик функция берилган бўлиб, уни ташкил этган элементлари A f U     ), , ( бўлсин, бунда  A индексларнинг ихтиёрий тўплами. 1 -теорема: Аналитик функция элементларининг яқинлашиш доиралари  U ларнинг йиђиндиси   UA соҳа бўлади. ◄ Исбот: Айтайлик, D аналитик функция элементларининг яқинлашиш доиралари бирлашмаси бўлсин:   U D A Қар бир  U доира очиқ тўплам бўлганлиги сабабли, D очиқ тўпламлар бирлашмаси сифатида очиқ тўплам бўлади. Айни пайтда D бођламли тўплам ҳам бўлади. D тўпламга тегишли ихтиёрий икки a ва b нуқталарни оламиз: . , D b D a   Унда аналитик функцияда марказлари a ва b нуқталарда бўлган каноник элементлар топилади. Бу элементлар a ва b нуқталарни бирлаштирувчи  йўл бўйича бир-бирининг аналитик давоми бўлади. Бинобарин,  йўл D тўпламга тегишли бўлади. Шундай қилиб, D нинг очиқ ҳамда бођламли тўплам эканлиги кўрсатилди. Демак, D - соҳа. Теорема исбот бўлди. ► D соҳа бир бођламли бўлган ҳолда ушбу теорема ўринли бўлади. 2-теорема: Агар D бир бођламли соҳа бўлиб, ундаги бирор ) , ( f U F  элемент D соҳага тегишли ихтиёрий йўл бўйича аналитик давом эттириладиган бўлса, у ҳолда бундай йўллар билан давом эттирилишдан ҳосил бўлган аналитик функция D соҳада бир қийматли бўлади. ◄ Исбот. Айтайлик, D a нуқта D соҳадаги ) , ( f U элементнинг маркази бўлиб, z эса D нинг ихтиёрий нуқтаси бўлсин. Энди a ва z нуқталарни бирлаштирувчи ва D соҳага тегишли бўлган барча йўлларни қараймиз. ) , ( f U элементни бундай йўллар бўйича аналитик давом эттирилишидан ҳосил бўлган аналитик функцияни  дейлик.

D соҳа бир бођламли бўлгани учун a ва z нуқталардан ўтувчи ва шу соҳага тегишли ихтиёрий 1 ва йўллар гомотоп бўлади. Унда 3-§ даги 3-теоремага кўра  аналитик функциянинг маркази z нуқтада бўлган барча элементлари устма-уст тушади. Уларнинг z нуқтадаги қийматларини шу z нуқтага мос қўямиз. Олинган z нуқта D соҳанинг ихтиёрий нуқтаси эди. Демак, аналитик функция D соҳадаги ҳар бир нуқтада биттадан қийматга эга. Теорема исбот бўлди. (Одатда бу теорема монодромия ҳақидаги теорема деб юритилади). ► Агар юқорида келтирилган теореманинг шартлари бажарилмаса, яъни D бир бођламли соҳа бўлмаса ёки D соҳада олинган ҳар қандай каноник элемент D соҳадаги барча йўллар бўйича давом эттириладиган бўлмаса, у ҳолда z нуқтадаги аналитик функциянинг бир қанча қийматлари мос келиши мумкин. Бундай ҳолда аналитик функция D соҳада кўп қийматли аналитик функция дейилади. Айтайлик, D соҳада  кўп қийматли аналитик функция бўлиб, G соҳа D нинг қисми бўлсин: D G  . Баъзан F элементни G соҳадаги йўллар бўйича давом эттиришдан ҳосил бўлган аналитик функция бир қийматли бўлиб қолиши мумкин. Унда бу функция G соҳада голоморф функцияни ифодалайди. Бундай функциялар аналитик функциянинг тармоқлари дейилади. Хусусан, аналитик функциянинг ҳар бир ) , ( f U элементи унинг тармођи бўлади (бунда тармоқ f функция бўлади). Энди D соҳанинг тайин бир нуқтасида аналитик функция қанча қиймат қабул қилиши мумкинлигини ифодаловчи теоремани исботсиз келтирамиз.

3-теорема: (Пуанкаре-Вольтерр теоремаси) аналитик функциянинг маркази тайинланган нуқтада бўлган турли элементлари тўплами саноқли тўпламдан ошиб кетмайди. Монодромия ҳақидаги теоремадан фойдаланиб, кўп қийматли аналитик функцияларнинг бир қийматли тармоқларини ажратишнинг содда ва қулай алгоритмини қуриш мумкин. Айтайлик, ) (z F функция кўп бођламли соҳада аналитик бўлган функция бўлсин. Бу соҳани бир бођламли D~ соҳага айлантирувчи кесимлар ўтказамиз. D z ~ 0 нуқта ва D z0  атроф олиб, тайинланган )) ( , ( 0 0 z f z  элемент оламиз. Монодромия ҳақидаги теоремага кўра бу элемент D~ соҳада ) (0 z F голоморф функцияни аниқлайди. ) (0 z F функция кўп қийматли аналитик ) (z F функциянинг бир қийматли тармођи бўлади. 0z нуқтанинг атрофида аниқланган турли элементлар кўп қийматли ) (z F функциянинг турли бир қийматли тармоқларини аниқлайди. Шундай қилиб, ) (z F функция D~ соҳада бир қийматли тармоқларга ажралади. Кўп бођламли D соҳани бир бођламли соҳага айлантирувчи кесимларни ҳар хил ўтказиш мумкинлигини эътиборга олсак, кўп қийматли аналитик функциянинг бир қийматли тармоқларини ҳам турли усуллар билан ажратиш мумкин эканлиги келиб чиқади. Кўп қийматли аналитик функциялар ва уларнинг бир қийматли тармоқларини ажратишга доир мисолларга кейинги параграфда батафсил тўхталамиз. Кўп қийматли аналитик функциялар бир қийматли голоморф функцияларда мавжуд бўлмаган махсус нуқталарга ҳам эга бўлиши мумкин. 3-таъриф: Агар ) (z F функция а нуқтанинг ўйилган атрофида аналитик бўлиб, шу атрофда бир қийматли бўлмаса, унда a нуқта ) (z F функция учун яккаланган тармоқланиш нуқтаси дейилади. Тармоқланиш нуқтасини текширишнинг мезони сифатида қуйидагини олиш мумкин. Айтайлик, ) (z F функция  r a z   0 ҳалқада аналитик бўлсин. Шу ҳалқада 0z нуқта олиб, бу нуқтадаги ) (0 z f элементни боши ва охири 0z нуқтада бўлган ушбу

айлана бўйлаб аналитик давом эттирамиз. Аналитик давом эттириш натижасида ҳосил бўлган ) (1 z f элемент ) (0 z f элемент билан устма-уст тушмаса, унда a нуқта ) (z F функциянинг яккаланган тармоқланиш нуқтаси бўлади. 4-таъриф: ) (z F функция  r a z K     0 ҳалқада аналитик бўлиб, шу ҳалқанинг ҳар бир нуқтасида ) (z F функция роппа-роса  2n n та турли элементга эга бўлсин. Унда a нуқта ) (z F функциянинг n - тартибли яккаланган тармоқларининг нуқтаси дейилади. Агар n чекли бўлса, a нуқта, шунингдек, алгебраик тармоқланиш нуқтаси ҳам дейилади. Агар n бўлса, a нуқта логарифмик тармоқланиш нуқтаси дейилади. Аналитик функциялар устидаги амаллар уларнинг бошланђич элементлари устида бажариладиган амаллар ёрдамида киритилади. Айтайлик, ) (z f ва ) (z g лар битта 0z нуқтада берилган иккита элемент бўлиб, ) (z F ва ) (z G лар шу элементлар ёрдамида аниқланган аналитик функциялар бўлсин. Унда ушбу  0 ) ( )( )( ),( )( ),( )( 0    z g z g z f z g z f z g z f функциялар ҳам 0z нуқтадаги элементлар бўлади. Бу элементлар аналитик функцияларни аниқлайди. Уларни мос равишда таърифга кўра )( )( ),( )( ),( )( z G z F z G z F z G z F   деб қабул қиламиз. Фақат бу таъриф коррект бўлиши керак, яъни у бошланђич элементнинг танланишига бођлиқ бўлмаслиги керак. Бу шарт эса ҳар доим ҳам бажарилавермайди. Масалан, шу бобнинг бошида кўрилган z функциясидан монодромия ҳақидаги теоремага кўра, 0z нуқтани ўз ичида сақлайдиган ихтиёрий бир бођламли

 D соҳада иккита бир қийматли ℂ 1f ва 2f тармоқларни ажратиш мумкин. ( 0z нуқта z функция учун 2- айлана бўйлаб аналитик давом эттирамиз. Аналитик давом эттириш натижасида ҳосил бўлган ) (1 z f элемент ) (0 z f элемент билан устма-уст тушмаса, унда a нуқта ) (z F функциянинг яккаланган тармоқланиш нуқтаси бўлади. 4-таъриф: ) (z F функция  r a z K     0 ҳалқада аналитик бўлиб, шу ҳалқанинг ҳар бир нуқтасида ) (z F функция роппа-роса  2n n та турли элементга эга бўлсин. Унда a нуқта ) (z F функциянинг n - тартибли яккаланган тармоқларининг нуқтаси дейилади. Агар n чекли бўлса, a нуқта, шунингдек, алгебраик тармоқланиш нуқтаси ҳам дейилади. Агар n бўлса, a нуқта логарифмик тармоқланиш нуқтаси дейилади. Аналитик функциялар устидаги амаллар уларнинг бошланђич элементлари устида бажариладиган амаллар ёрдамида киритилади. Айтайлик, ) (z f ва ) (z g лар битта 0z нуқтада берилган иккита элемент бўлиб, ) (z F ва ) (z G лар шу элементлар ёрдамида аниқланган аналитик функциялар бўлсин. Унда ушбу  0 ) ( )( )( ),( )( ),( )( 0    z g z g z f z g z f z g z f функциялар ҳам 0z нуқтадаги элементлар бўлади. Бу элементлар аналитик функцияларни аниқлайди. Уларни мос равишда таърифга кўра )( )( ),( )( ),( )( z G z F z G z F z G z F   деб қабул қиламиз. Фақат бу таъриф коррект бўлиши керак, яъни у бошланђич элементнинг танланишига бођлиқ бўлмаслиги керак. Бу шарт эса ҳар доим ҳам бажарилавермайди.

Масалан, шу бобнинг бошида кўрилган z функциясидан монодромия ҳақидаги теоремага кўра, 0z нуқтани ўз ичида сақлайдиган ихтиёрий бир бођламли  D соҳада иккита бир қийматли ℂ 1f ва 2f тармоқларни ажратиш мумкин. ( 0z нуқта z функция учун 2- тартибли тармоқланиш нуқтаси бўлади). Бу тармоқлар бир-биридан ишораси билан фарқ қилади. Турли тармоқларни танлаш ҳисобига z z йиђиндининг элементлари сифатида ) 2, ( ), 2, ( 2 1 f D f D ва )0, (D элементларни ҳосил қиламиз. Биринчи иккита элементни давом эттириш натижасида битта аналитик функцияни ҳосил қиламиз ва уни z 2 деб белгилаш мумкин. Учинчи элементни давом эттириш натижасида эса бошқа функция-айнан ноль ҳосил бўлади. Демак, z z амали коррект аниқланган эмас. 0z нуқтадаги ) (0 z f элемент ёрдамида аниқланган аналитик функцияни ) (0 z F  деб белгилаймиз. 4-теорема: Агар ) (z F ва ) (z G функциялар D соҳада аналитик бўлса, унда   ) ( ), ( , ,0 ) ( ) ( ) ( ), ( ) ( ), ( ) ( z G z F D z z G z G z F z G z F z G z F       функциялар ҳам D соҳада аналитик бўлади. ◄ ) (z F + ) (z G функциянинг аналитиклигини исботлаймиз; қолган функцияларнинг аналитиклигини ҳам шу каби кўрсатилади. Фараз қилайлик, ) (z f ва ) (z g лар берилган функцияларнинг D z 0 нуқтадаги бошланђич элементлари бўлсин.  эгри чизиқ 0z нуқтадан чиққан ва D соҳада ётувчи ихтиёрий чизиқ бўлсин. ) (z f ва ) (z g элементларни  чизиқ бўйлаб аналитик давом эттириш натижасида, ҳар бир   нуқтада ) (z f ва ) (z g элементларни ҳосил қиламиз. Уларнинг йиђиндиси )( )( )( z g z f z h       нуқтада голоморф. Бу эса 0z нуқтадаги ) ( ) ( ) ( z g z f z h   элементнинг

ихтиёрий  эгри чизиқ бўйлаб аналитик давом этишини англатади. Демак, ) ( ) ( z G z F  функция D соҳада аналитик .►

O'xshashlar

Функция тушунчаси, унинг берилиш усуллари, хоссалари. Тескари функция

Вектор функция тушунчаси. Вектор функция учун дифференциал ва интеграл амаллар

Даражали функция ва радикал. Аналитик функциаларнинг бир варакли сохаси

Узлуксиз тасодифий микдорлар таксимот функция тушунчаси. Зичлик функция. Урта киймат ва дисперсия

Аникмас интеграллар бошланғич функция ва аниқмас интеграл тушунчаси, ҳоссалари