Зиёлилик журналист касб-одобининг негизи сифатида - Adabiyot - Referatlar

Зиёлилик журналист касб-одобининг негизи сифатида

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

47 KB

Ko'chirib olish

Зиёлилик журналист касб-одобининг негизи сифатида “Қобуснома”да шундай сўзларни ўқиймиз: ―барча ҳунардин сўз ҳунари яхшироқдир, нединким, ҳамма маҳлуқотдин одам яхшироқ яралди ва ўзга жониворлардин одам ўн даража яхшироқдир ва бу ўн даража одамнинг баданида ҳамиша бордир... Тилингни яхши ҳунар била ўргатгил ва мулойим сўздин бошқа нарсани одат қилмағил. Нединким, тилга ҳар нечук сўзни ўргатсанг, шуни айтур, сўзни ўз жойида ишлатғил, аммо ноўрин ишлатилса, гарчанд у ҳар нечук яхши сўз бўлса ҳам ёмон, нобоп эшитилур. Шунинг учун беҳуда сўзламағилки, фойдасиздур...‖ (Кайковус. Қобуснома.Т.: Ўқитувчи, 2011. 38 бет.) Х1 асрда яратилган “Қобуснома”нинг саҳифаларида келтирилган ушбу сўзлар Х1Х асримизда ҳам ўз аҳамиятини йўқотмаган. Бевосита журналистика соҳасига ҳам тааллуқли бўлган бу фикрлар касбий аҳлоқ меъёрлари қанчалик инсон тарьияси, маданияти ва илмига боғлиқлигини кўрсатади. Инсон касбидан қатъий назар маданиятли ва маърифатли бўлишга интилиб келган. Боиси, маърифатли ва маданиятли инсон фаровон ва бахтли ҳаёт кечириши амалда исботланган ҳодисадир. Жамиятда одамлар таниган, ҳурмат қилган ва севган шахслар борки, улар ўз билимлари ва инсоний фазилатлари билан эл-юрт ҳурматига сазовор бўлиб келганлар. Журналист касб одоби ҳақида гап кетар экан, журналист жамиятнинг қуйи ва юқори бўғинларида мунтазам фаолият юритишини ёдда тутиб, қуйидаги тартибда унинг касб одоби учун муҳим бўлган омиллар ҳақида сўзлашамиз. 1. Журналист аслида ким ва қандай вазифани бажаради? – У аҳолига жамиятдаги муҳим ахборотларни ўз вақтида етказувчи, маълумотларни холис таҳлил этувчи ва мутахассисларнинг фикрини ўрганган ҳолда халқнинг тўғри ахборот олишида адашмаслигини таъминлаб борувчи шахс.

2. Журналист ўз фаолияти давомида кимлар билан учрашади ва қандай ҳолатларга дуч келади? – У жамиятдаги барча олий ва қуйи табақа вакиллари билан учрашади, улардан ахборот олади, уларнинг манфатларини ҳимоя қилади. Бу вазиятда у мақсадга эришиш учун турли тўсиқлар, қаршиликлар ва алдовларга дуч келиши табиий. 3. Журналист учун халқ дарди ҳар қандай шахсий манфаатдан устун. 4. “Сўз эркинлиги” тушунчаси журналист учун қандай маънога эга? – Журналистнинг “сўз эркинлиги” ҳақиқатни айтиши ва ҳақиқатни аниқлашига қаратилган. 5. Виждон тушунчаси журналист учун қандай аҳамиятга эга? - Кишининг касбидан қатъий назар қандай инсон эканлигини намойиш этувчи хусусият унинг виждонли шахс эканлиги билан боғлиқдир, шу жумладан журналистнинг ҳам. • Маълумотнинг аниқ манбасини билмай ва муҳим аҳамиятга эга эканлигини сезмай туриб тарқатишга шошилманг. • Зарур ахборотларни ёритишда албатта камида иккита холис фикрни ҳам илова қилиб ўтинг. Токи, сиз етказаётган тўғри маълумот бошқалар томонидан бузилмасин ва аниқ ҳолда манзилга етсин. • Учрашмоқчи бўлган шахс ҳақида керакли маълумотларнинг ижобийларини танлаб эслаб қолинг, салбий маълумотларни унутинг. Борган жойингизда сизни қандай қарши олишларидан қатъий назар ўша шахс ва унга тегишли ғайритабиий ахборотларни энг яқинларингиздан ҳам яширинг, фақат сиз гувоҳи бўлган ҳодисадан бошқалар огоҳ бўлмасликларига ҳаракат қилинг. • Учрашув вақтида қачонки сиз томондан бирор бир хатога йўл қўйилса (кеч қолиш, учрашувни бекор қилиш, микрафон ёки камера бузилиб қолса ва ҳ.к.) бунга фақат сиз айбдор эканлигингизни тан олинг ва бунинг учун суҳбатдошингиздан узр сўранг.

• Интервью беришга рози бўлган шахс бирдан ўз фикридан қайтиб қолса уни тушунишга ҳаркат қилинг ва бунинг сабабини аниқлаштиришга уринманг. Чунки сиз бу одам яна учрашишингиз аниқ, кейинги сафар у албатта интервью беради. • “Сўз эркинлиги” фақат журналистлар учунгина эмаслигини ёдда тутинг. У “имконият”ни суъистеъмол қилишдан сақланинг. Чунки, ортиқча сўзамоллик кишига ташвиш келтириши маълум. • Сизга ишониб топширилган буюмлар (китоб, сурат, кассета ва ҳ.к.)ни ўз вақтида эгасига қайтариш зиёлиликнинг асосидир. Ғарб журналистикаси учун муҳим бўлган омил - бу қандай қилиб бўлса ҳам шов-шувли маълумотни биринчи бўлиб оммага етказиш. Кўпроқ аҳолининг манффатларини ўйлайдигандек туюлувчи бундай журналистларнинг аксарияти моддий бойлик тўплаш умидида бўладилар. Бироқ, ҳозирги даврдан фарқли тарзда ўтган асрнинг 50-60 йилларидаги ғарб журналистикаси асосан сиёсий масалаларни ёритишга ҳаракат қилар эди. Америка, Япония, Франция, Германия, Испания каби мамлакатларда журналистлар халқ манфааари учун ҳаётдан кўз юмган ҳолатлар жуда кўп бўлган. Шунингдек, Ўзбекистонда ҳам сиёсий масалаларни батафсил ёритишга интилиш ўтган асрнинг 80 йиллари охири ва 90 йиллари бошида жуда кучайиб кетган эди. Аммо, сўз эркинлиги ва ошкоралик тушунчаларини кўпчилик ҳар хил тушуниб, турлича фаолият юриган журналистлар кўпайди. Халқ манфаатларини биринчи ўринга қўйган журналистлар, кинопублицистларнинг асарлари ҳанузгача ўз аҳамиятини йўқотган эмас. Аммо, касбий одоби ва аҳлоқини бузган, нотўғри ахборот тарқатган журналистларнинг иш фаолиятлари унутилди... ( • Бошқаларнинг эътиборини ўзингизга қаратиб уларнинг шахсий ҳаётлари, машаққатли ижодлари, иш фаолиятлари ҳақида сўроққа тутар

экансиз, уларни ўзингига нисбатан ишончларини уйғотиш босқичларини босиб ўтишингиз шарт. Бу босқичлар нималардан иборат? • Ҳар бир касб эгаси маълум бир ўзидан аввалги мутахассислар қолдириб кетган касбий қонун қоидаларни билмай туриб, иш фаолиятин бошламайди. Шунингдек журналистикада ҳам маҳорат муаммоларидан бири фикрни эркин ифодалай олиш ва нотиқлик санъатини буткул эгаллашдир. • Билингки, “мен журналистикада нотиқ бўлмоқчи эмасман, мен матбуотда ишлай олсам бўлгани”, деган журналист, бир кун келиб машҳур телебошловчи бўлиб кетиши мумкин. Аммо, мен ёзишни эмас, гапиришни хуш кўраман деган бўлғувси ҳаваскор журналист моҳир телебошловчи бўлиши қийин. Чунки, қоғозда ўз фикрини ифодалай олмаган инсон, фикрини оғзаки билдиришда ҳам қийналади. • Ҳар куни камида бир бетдан ёзма нутқини шакллантириб борган инсон олти ойдан кейин оғзаки нутқда ҳам эркин фикрини ифодалай олади. • Оғзаки нутқимиз нўноқ шаклланмаслиги учун доимо тил хазинамизни бойитиб бориш журналистнинг маҳорат сирларидан биридир. Яъни, жаҳон ва миллий мумтоз асарларни мутолаа қилиш, улар ҳақида фикрлаш ва фикрларни қисқа сатрларда бадиий тарзда кундаликка ёзиб бориш журналист учун энг муҳим омиллардандир. • Нафақат бадиий адабиёт, илмий адабиётлар, мақолаларни ўқиш, мушоҳада қилиш ва билим доирасини кенгайтириб бориш журналист учун, умуман ҳар бир одам учун доимий одатга айланиши зрур. • Инсоннинг фазилатлар билан қусурлари ҳам бўлиши табиий. Шунинг учун фазилатларни кўпайтиришга одатланган, қусурлардан эса холи бўлишга интилган инсоннинг омади ҳамиша юришади. • Ўзингиздан негатив эмас, позитив нур таратишга урининг.

O'xshashlar

Ихтисослашув журналист касбий маҳоратининг етакчи омили сифатида

Ахборот глобаллашуви жараёнида миллий қадриятлар, урф-одатларга таҳдид ва журналист касб одоби масалалари

Журналист касбий одоб – ахлоқи кодексининг пайдо бўлиши, шаклланишининг ўзига хос хусусиятлари

Адабиётшунослик фан сифатида

Интервью олишда касб одоби меъёрлари