Комил Хоразмий ҳаёти ва ижоди 2 реферат - Adabiyot - Referatlar

Комил Хоразмий ҳаёти ва ижоди 2 реферат

Yuklangan vaqt:

10.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

83.5 KB

Ko'chirib olish

Комил Хоразмий ҳаёти ва ижоди (1825 – 1899 йил) Режа: 1. Комил Хоразмий ижодини ўрганилиш тарихи. 2. Комилнинг таржимаи ҳоли ҳақида. 3. Комил Хоразмий – давлат ва жамоат арбоби. 4. Шоирнинг ижодий мероси. Комил Хоразмийнинг тарихий асарлари. 5. Комил Хоразмий – бастакор, мусиқашунос ва таржимон.

Оташзабон шоир Комил ҳаётлик чоғидаёқ халқнинг эътиборига тушган ва ижодига бўлган қизиқиш пайдо бўла бошлаган ҳамда замондаги шоирлари томонидан тан олинган эди. Шунинг учун ҳам шу даврда тузилган кўплаб қўлёзма ва тошбосма баёз-мажмуаларда шоир ижодидан намуналар киритилди. Шунингдек, XIX аср ўзбек адабиёти ва тарихида йирик манба саналмиш Огаҳийнинг “Гулшани давлат”(1855-1856), Муҳаммад Юсуф Баёнийнинг “Шажараи хоразмшоҳий”(1911-1913), Аҳмад Табибийнинг “Мажмуат-уш-шуаро” (1908), Ҳ.Лаффасийнинг «Хива шоир ва адабиётчиларининг таржимаи ҳоллари» (1920) каби асарларда Комил Хоразмий ўз ижодий фаолияти билан фазлу камолотга эришган шоир, тийран ақл ҳамда фикрда собит давлат ва жамоат арбоби сифатида юқори баҳоланган. Шайх Сулаймон Бухорий “Луғати чиғатойи ва турки усмоний” (1880- 1881) асарида айрим сўзлар изоҳи учун “машоҳир шуаро”ларнинг шеърларидан мисоллар олган. Мунис, Огаҳийлар қаторида Комил Хоразмий шеърларидан мисоллар келтириши шоирнинг ҳаётлик чоғидаёқ машҳур бўлганлигидан далолатдир. Инглиз ва рус тарихчилари томонидан Комил шахсига алоҳида эътибор қаратилган. Хусусан, Санкт-Петербургда чоп этилган “1873 йилги Хива юриши” номли русча расмий манбада, Ф.М.Лобосевичнинг “1873 йилги Хива юришининг баёни” номли асарида, Мак-Гаханнинг инглиз тилидан таржима қилинган “Оксусдаги ҳарбий ҳаракатлар ва Хиванинг таслим бўлиши” (“Военные действия на Оксусе и падение Хивы”, Москва 1875) каби китобларда шоир фаолиятига махсус тўхталинган. Қолаверса, Н.Остроумов муҳаррирлик қилган “Туркистон вилоятининг газети” (1891-1894 йиллардаги) саҳифаларида бир қанча шеърлари босилиб турди. Комил Хоразмийнинг мусиқа соҳасидаги хизматлари Б. Раҳимов ва М.Юсуф Девонзодаларнинг “Хоразм мусиқий тарихчиси” (Москва, 1925) китобида,

кейинроқ эса В.Беляевнинг “Ўзбекистон музика асбоблари” (“Музыкальные инструменты Узбекистана, М. 1933) асарларида алоҳида эътироф этилган. Шоир Комилнинг ҳаёти ва ижодини оммалаштириш ва илмий тадқиқ этиш, асосан, 1945 йилдан бошланди. 1945 йилда нашр этилган О.Шарафиддиновнинг “Ўзбек адабиёти тарихи” хрестоматиясида, 1947 йилда чоп этилган “Ўзбек поэзияси антологияси” да кенг китобхонлар оммасига шоир ижоди тақдим этилди. 1947 йилда адабиётшунос М.Юнусов Комил ижодига бағишланган номзодлик диссертациясини ёқлади, 1958 йилда шоирнинг ҳаёти ва ижодини ёритувчи “Комил Хоразмий” номли китобини нашр эттирди. 1961 йилда шоирнинг “Танланган асарлари” (нашрга тайёрловчи Р.Мажидий), 1975 йил шоир “Девон”и нашрдан чиқди. Комил Хоразмий ижоди мактаб ва олий ўқув юртларида ўрганила бошланди. Ғ.Каримовнинг “Ўзбек адабиёти тарихи” (III китоб) дарслигида шоир Комил ҳаёти ва ижодига алоҳида фасл ажратилган. Шунингдек, “Ўзбек адабиёти тарихи беш томлик” (1980) нинг 5-томида К.Хоразмийнинг ҳаёти ва ижодий меросининг таҳлили учун 32 саҳифа ажратилган. Булардан ташқари адабиётшунослар А.Ҳайитметов, В.Зоҳидов, А.Қаюмов, Н.Қобилов, Н.Жумахўжа ва И.Адизоваларнинг шоирнинг турли жиҳатларини очувчи бир неча мақолалари эълон қилинган. Кўринадики, Комил Хоразмий миллий адабиётимизда мустаҳкам ўрин топди. Муҳаммадниёз Комил 1825 йилда Хивада зиёли хонадонида туғилди. Унинг отаси Абдулла Охунд мадраса мударриси бўлиб, ўз даврининг пешқадамларидан эди. Шоирнинг асли исми Муҳаммадниёз бўлиб, баъзи манбаларда Ниёзмуҳаммад, Полвонниёз деб юритилган. Хоразмликлар қисқартириб “Матниёз” деб чақирганлар. Комил (етук, мукаммал) Хоразмий эса нисба тахаллусдир. Паҳлавон лақаби эса унинг жанг майдонларидаги жасорати эвазига берилган. Муҳаммад Юсуф Баёнийнинг “Шажараи хоразмшоҳий” асарида Комил навқирон ёшларидаги жасорати шундай лавҳаларда берилади: “Бир кун Кўрганли бир ямутким, Қорабалоқ лақаби била мулаққаб эрди, бағоят забардаст ва мерган эди. Бир миқдор ямутга бош

бўлуб, Муҳаммадмурод девонбегининг сангарига келиб уруш бошлади, лашкарга ондин кўп дастбурдлар (зиён-заҳматлар-Т.М)етди, бир кун Муҳаммадмурод девонбеги деди: “Ҳар киши ушбу Қорабалоқни отини урса, беш юз тилло ва ўзини урса, минг тилло берурман”. Паҳлавонниёз юз боши бу сўзни эшитиб, бир қўҳна ёф (ариқ-Т.М.)нинг ичи била буқуб юруб майдоннинг бир тарафида бир қўҳна девор бор эди, онинг паноҳига борди, ул вақтда қароболоқ майдонга от солиб келди. Паҳлавонниёз онга бир ўқ отди. Ўқ отига тегиб йиқилди. Қораболоқ отдин жудл бўлуб билдиким, ул деворнинг орқасида киши бордур, ул ерда бир неча тўп юлғун бор эрди, онинг паноҳига кириб турди. Ул вақтда Паҳлавонниёз бошиға кийган нимани милтуқнинг учиға илдуруб, оҳиста юқорига кўтарди. Ул вақтда ямутлар билдиларким, энди ул мерган (Комил назарда тутиляпди-Т.М) Қораболоқнинг устига бориб они қатл этар. Филҳол, ҳужум этиб от солдилар ва Қораболоқни олиб қайттилар” 1 . Кўринадики, ҳеч ким бас кела олмайдиган забардаст паҳлавон Қораболоққа Муҳаммадниёз Комил бас келди, уни чекинишига мажбур қилди. Жангдаги бундай жасоратдан кейин Муҳаммадниёз Комил адабий сиймосини безагувчи “Паҳлавон” номи билан машҳур бўлди. Комил ибтидоий таълимни эски мактабда, юқори таҳсилни Хива мадрасаларида олди. Аммо оилавий шароит, яъни отасининг бевақт вафоти туфайли ўқишни бироз тўхтатишга мажбур бўлади, кейинчалик оила тирикчилигини маълум изга солиб олгач, яна таҳсилни давом эттиради. Мадраса таҳсилида у араб ва форс тилларини мукаммал ўрганиб, бу тилдаги адабиётларни, мумтозларимиз ижодини чуқур ўрганди. Кейинчалик ўзи “Комил” тахаллуси билан шеърлар ёза бошлади. Огаҳийдек улуғ шоирнинг “Гулшани давлат” китобида номининг зикр этилиши ижод оламида тезда шуҳрат қозонганидан дарак беради. Комил Хоразмий яхши хаттот ҳам эди. У бу санъатни юқори даражада эгаллади, хатто Муҳаммад Паноҳ, Худойберган муҳрикон девон, Муҳаммад 1 М.Ю.Баёний. Шажараи хоразмшо ҳ ий. Мерос. Т. Камалак; 1991. 200-б.

Шариф Ғарро каби шуҳратбардор шогирдлар етиштирди. Унинг ўғли Муҳаммад Расул ҳам хаттотлик илмини ўрганди, яхшигина хаттот бўлди. “Мирзо” тахаллуси билан шеърлар ёзиб, “Девон” тузди. Комил шоир сифатида эл орасида эрта шуҳрат қозонди. Унинг довруғини эшитган ўша даврдаги Хива хони Сайид Муҳаммадхон уни саройга хизматга чақиради. Моддий ва маънавий суянчиғи бўлмаган шоир учун бу таклиф қўл келади ва у саройда мирзалик лавозимида ишлай бошлайди. Сарой муҳитини яхши тушунган Комил тийраклик билан иш олиб боради. Саййид Муҳаммаднинг вафотидан кейин тахтга унинг ўғли Муҳаммад Рахимхон С оний (1865) ўтиради. Ҳукмфармон Муҳаммад Рахимхон II уни тез орада мирзабошилик (мирзаларга бошлиқ) вазифасига тайинлайди. Бу лавозим Комилга шоирликдан ташқари давлат сиёсатчиси масъулиятини ҳам юклаган эди , айни шу лавозимдалик чоғида давлатнинг аҳволи танг, яъни Хива Россия вассалига айланиш арафасида эди. 1873 йилнинг охирларида девонбегилик лавозимига кўтарилади. Бу вазифа эса бугунги бош вазир вазифасига тўғри келади. Демак, Комил зиммасидаги юк жуда оғир эди. У ҳар тарафлама ақл ва идрок билан иш тутиши лозим эди. Бу вақтда Хива руслар томонидан эгалланган, юрт эркинлиги деярли қўлдан кетган эди. Туркистон генерал губернатори фон Кауфман бошчилигидаги рус қўшинининг хонлик қўшинига бер ган зарбалари ҳамда тўкилган беҳуда қонларни кўрган Муҳаммадниёз Комил шу суронли вазиятдан келиб чиқиб иш кўришни лозим топади, яъни ҳуқуқ ва эрклари чекланган хонликни шу ҳ олатида сақлаб қолишни мутл а қо йўқ бўлиб кетишдан кўра маъқулроқ йўл деб билади ва натижада унинг таклифи билан 1873 йилнинг 12 августида Хива яқинидаги Гандимиён қишлоғида Русия билан Хива хонлиги ўртасида сулҳ тузилди. Бу воқеа тарихда “Гандимиён шартномаси” номини олди. Сулҳпарвар ва тадбиркор девонбеги Комил шу йўл билан ўз халқини беҳуда қирғиндан озроқ муддатга бўлса-да сақлаб қолади. Комилнинг сиёсий арбоб сифатида тутган б у ндай оқилона тадбирлари инглиз ва рус сиёсатдонларини- да эътиборини тортади. Чунончи, Мак-Га Х ан 1873 йил Хива хонлиги

воқеалари ҳақидаги инглиз тилидаги махсус китобида Комил Хоразмийни сулҳпарвар ва доно тадбиркор сифатида эътироф этади. Ф.И.Лобосевич бу жангларнинг бевосита иштирокчиси бўлганлиги учун ҳам бу воқеадан таъсирланиб “ Матниёзнинг бу вақтда ўз ватанига кўрсатган хизмати беқиёс катта бўлди”деб ёзади. Комил девонбеги вазифаси да лигида Хива маданий ҳаётининг ривожи учун ҳам кўп хайрли ишларни қилган 1874 йили чет эллардан типография ускуналар ини келтиртириб, Ўрта Осиёда илк бора тошбосма йўлидаги китоб нашр этишни йўлга қўйди . Б ир сўз билан айтганда, энг йирик маънавий тадбирга ташкилотчилик қилди, албатта бунга Хива хони Феруз моддий ва маънавий раҳнамо эди. Англашиладики, Комилнинг бутун саъй-ҳаракатлари юрт тинчлиги, осойишталиги йўлида хонликнинг Русия империяси билан муносабатларини яхшилаш, халқнинг маданий ҳаётини ривожлантириш учун эди. Афсус ки , унинг бундай х айрли амаллари қадрланмади , аксинча , аста-секин бар ҳ ам топиб, унинг ўрнини ҳасад, таҳқир ва камситиш эгаллайди. Хива хони Муҳаммад Рахимхон II Феруз собиқ девонбеги Матмурод Калуга сургунидан озод бўлиб қайтгач , “ Шажараи Хоразмшоҳий ” да алоҳида эътироф этилганидек, “мирзабошини (Комил Хоразмийни – Т.М) бурунғи мирзабошлик мансабида барқарор этиб, Муҳаммадмурод девонбегига девонбегилик мансабин” қайтариб беради. Бу воқеа Муҳаммадмуродга қанчалик қанот берган бўлса, Комилга шунчалик оғ и р бўл а ди. Тақдирнинг бу каби кўп изтироблари унинг соғлигига ҳам таъсир қилади. Лаффасий тазкирасида умрининг охирида кўзи ожизланиб қолгани ҳақида шундай маълумот бор: "Комил паришонҳол бўлганидин ғаму ҳ асратлар тортиб, натижада икки кўзиға қаро сув келиб, ожиз бўлиб қоладур... Хева табиблариға бир неча муолажа қилдурса-да, ҳеч бир фойда бермай, балки аввалгидан ямонлашади. Шул сабабли, Комил хондин рухсат олиб Тошкондга бориб кўз дўхтирларга муолажа қилдирадур. Аммо кўзининг оғриғи кундин-кун шиддатлиғ бўлғонин баён қилиб хонға ариза берадур. Хон доғи анча тасаллийи хотир б ў лғудек ҳеч бир марҳамат илтифотлар

қилмайдур. Аммо мирзабошлиғ мансабин ўғли Муҳаммад Расулбойға марҳамат қиладур. Комил жуда ҳам дард чекиб, шикастхотирликда асҳоли хасталикға дучор бўлуб, уч кун муддат ёстуққа бош қўюб, 1315 (1897-98) йил, ит йилида 72 ёшида юз минг надоматлар билан охиротға сафар қиладур”. Тарихий манбаларда қайд этилганидек, шоир Комил Хоразмий 1897 йилда, 72 ёшида вафот этади. Шоир Комил Хоразмийнинг ҳаёт мундарижасини кузатсак, маълумотлар уни Москва ва Петербург шаҳарларида 2 марта : биринчиси 1873, иккинчиси 1883 йилда Феруз бошчилигидаги 17 кишилик ҳайъат таркиби билан борганлиги, 1891, 1896-97 йилларда Тошкентда бўлганлигини кўрсатади. Демак, шоир саёҳатларда жуда кам бўлган. У ўзининг бутун ҳаётини халқ хизматига, бадиий ижодга ва санъатга бахшида қилган. К омил Хоразмий ана шундай оташзабон шоир ва фидоий санъаткордир. Соҳибидевон Комил Хоразмий қолдирган адабий мероснинг асосий қисмини ғазаллар, мухаммас, мусаддас, мусаббаъ, мураббаъ, муаммо, рубоий, қасида ва маснавийлар ташкил этади. Шоир лирикаси ўз мазмуни, умумий руҳи ва услуби жиҳатидан ўзига хоски, унда ҳаёт ва инсоний кечинмалар объектив ва реал куйланади. К омил Хоразмий ижодиётининг асосий қисмини ишқий лирика ташкил қилади. Шоир ҳижрон қийноқ лари, маъшуқа васфи, у билан боғлиқ кечинмаларни ўзига хос тарзда маҳорат билан тасвирлай дики, ўқувчи кўз олдида чин муҳаббат манзараси пайдо бўлади. Шоир бир ишқий манзумасида : Ул қуёш мени ваҳким, асру зор этиб кетти, Заррадек дилу жоним беқарор этиб кетти

дея қуёшга менгзаган, қуёш деб атаган севгилисини васлига зор, унинг ҳажрида дилу жону беқарор эканлигидан куюнса, яна бир ишқий шеърида ёрнинг тавсифини, унинг баланд сарв қоматию, ўйноқи фусункор кўзларини эркалабгина жозибалик мисраларда ифодалайдики, кўз олдинингизда малаксиймо бир пари суратланади: Қ оматим ҳам айлаган ул сарви сарафрозлар, Кўзларим нам айлаган ул чашми афсунсозлар. Лирик қаҳрамонимизга маҳбубанинг ёқимли ҳаракатларию нозу карашмаларигача ёқади ва шунинг изҳорини ишққа тўла илиқ сартларда беради: Бани шайдо эдон ул маҳваши таннозлардурлар, Ниёзим қилмайин манзури масти нозлардурлар. Ошиқ мутлақо асир бўлгач, Лайлини севган Мажнун каби ишқ тузоғига тушади, саҳролар кезиб саргардон, маъшуқа ишқи ўтида оташпараст бўлади: Доми муҳаббатингга то пойбаст бўлдум, Лайли йўлида гўё Мажнун маст бўлдум, Тун-кун уруб току пў, саҳронишаст бўлдум, Бу дашт аро қуюндек бепоу даст бўлдум, Ишқинг ўтиға гўё оташпараст бўлдум. К омил етук сўз санъаткорлари эргашиб камол топди. Айниқса, Навоий ва Фузулий ижодидан озуқаланди, у лар дан ил ҳ ом олди. Ш еърларидаги салафлари билан мавзу ва оҳанг уйғунлиги боиси ҳам шундан . Чунончи, Фузулийнинг

Паришон ҳолинг ўлдум, сўрмадинг ҳоли паришоним, Ғ амингдин дарда душдум, қилмадинг тадбири дармоним, Не дерсан рўзигорим бўйлами кечсун, гўзал хоним, Г ўзим, жоним, афандим, севдигим давлатли султоним деб бошланувчи машҳур мураббаъсига монанд мисраларни Комил ижодида учратамиз: Ўтиб кўб ойу йиллар, сўрмадинг ҳоли паришоним, Ижобинг шиддатидин оғзима етмишдурур жоним, Не дин бир демадинг йилларда, эй камтар сана хоним, Чу Юсуф Мисри иззат маснадида моҳи Канъоним . Ёки Навоийнинг дўстлик, унга садоқатда бўлишлик, бевафо дўстликнинг изтиробларини акс эттирувчи “Бўлмангиз” радифли ғазалига Комилнинг боғланган мухаммас тахмиси: Зинҳор эл ихтиложи бирла ҳуррам бўлмангиз, Меҳнатни ҳар дам фузулу роҳати кам бўлмангиз , Мен каби бори надоматдин қ ади ҳам бўлмангиз , Дўстлар, одам элига ёру ҳамдам бўлмангиз, Ёр ила ҳамдам демайким, ошно ҳам бўлмангиз. Бу мисраларда мавзу ва оҳанг уйғунлиги табиий, аммо Навоий сатрларига Комил мисралари шундай мос тушганки, шоир ижодида бундай навоийона руҳнинг уфуриши унинг улкан шеърият соҳиби бўлиб етилганидан нишона. Яна бир мисол: Сен ҳусн шоҳидурсен, мен камтарин ғуломинг, Гар зулм, вар карам қил,-бордур манго муборак.

Ўлсам доғи йўлунгдин бош олмоғум, нигоро, Мендин вафо муносиб, сендин жафо муборак. Сўз санъатининг нафис бу намунаси шоҳ ва шоир Бобурнинг: Сен гулсену, мен фақир булбулдурмен, Сен шуъласену, ул шуълага кулдурмен. Нисбат йўқ деб ижтиноб айламаким, Шоҳмен элга, вале сенга қулдурмен барчага машҳур рубоийсини эслатади. К.Хоразмий ижодида реал воқеликда рўй бераётган ижтимоий-сиёсий ҳодисаларга тўғри (объектив) ёндошиб мулоҳаза юритади. Айниқса, сарой муҳитидаги носоғ кайфият шоирни чуқур изтиробга солади. Сиёсат борасидаги тадбирлари, фидоийлигига қарамай девонбегиликдан четлаштирилиши шоирга оғир ботади, бу ҳол руҳий азоб бўлиб вужудини кемира бошлади. Бундай ноҳақ муносабатга жавобан шоир “Айлама” радифли ғазалида назмий норозилик билдирди. Шунингдек, шоир саройдаги ҳамда жамиятдаги иллатларни фош ҳажв характеридаги “Фузало”, “Жуҳало” шеърлари билан ҳам майдонга чиқди. “Фузало” шундай бошланади: Ютубон бу замонда қон фузало, Кулфат ўқигадур нишон фузало. “Жуҳало”да эса пок инсонларга турли иғвою-иллатлари билан озор бераётган ичи қора разил кимсаларни очиқдан-очиқ қоралаб, уларнинг портретини шундай тасвирлайди: Нўш этиб, риш ва майин, етмай улус додиға, Билмадилар даме ойини адолат жуҳало.

Шоирнинг ижтимоий мазмундаги шеърларидан бирида “Очғали отланди то султони жамиқбол сув” дея Муҳаммад Раҳимхоннинг ариқ қаздираётганини ободончиликка қўшган ҳисса сифатида баҳолайди. Комилнинг ижтимоий-сиёсий шеърлари орасида “Дар баёни таъриф ва тавсифи Тошканд” қасидаси эътиборлидир. Негаки, у ўзбек тилида битилган Тошкент ҳақидаги илк қасида эди. Қасида ўша даврдаёқ “Туркистон вилояти газетаси”да босилиб чиқди. Ҳажман 100 мисрани ташкил этувчи бу қасидада шоир Тошкент сафари таассуротлари баён этилади. Шеърда анъанавий лирик бошланма (“насиб”)дан кейин саёҳат тўғрисида хабар қисқа берилади-да, тўғридан-тўғри Тошкентнинг таъриф-тавсифига ўтилади. Тошкентнинг гўзал боғлари, зилол ариқлари, сувлари, унинг “айёми хазон”и (кузи) шундай тасвирланади: Бўлди меҳмон жойимиз ҳақ лутфидин, бир, боғким, Мевазору, лолазору, нахлзори Тошканд. Комил Хоразмий нафақат шоир , балки яхшигина мусиқашунос ва бастакор ҳам эди . Ўзи соз ҳам чаларди . Б у санъатни ёшлигидан эгалла ган ди . У Россия ва Тошкент сафарларида ҳам у ерларнинг мусиқаси билан қизиқади . Хоразм мусиқий меросини ёзиб олишда жонбозлик кўрсатади. Халқ мусиқасини ёзиб олиш мақсадида танбур асбобини танлайди . “ Танбур нота ” си шундан машҳур бўлган . Комил “ Рост ” мақоминигина ёзиб улгуради , холос . Унинг бу хайрли ишини ўғли Муҳаммад Расул давом эттиради. Комил Хоразмий бастакор сифатида “ Мураббаи Комил ”, “ Пешрави Комил ” ни яратди . Бу куйлар “ Рост ” мақомига боғлаб яратилди ва нотага кўчирилди . Комил мусиқий меросининг қиммати шундаки , у янги куйлар яратиш билан бирга Европа нотасини ўзбек мусиқасига татбиқ қилди , хоразм нотасини жорий этди .

Комил Хоразмийнинг ижодий фаолияти серқирра. Унинг фаолиятида таржимонлик ҳам муҳим ўрин тутади. XVIII аср форс-тожик адабиёти намуналаридан Мумтоз тахаллусли Бархурдор бин Маҳмуд Туркман Фароҳийнинг “Маҳбуб-ул-қулуб” ( халқ орасида “Маҳфил оро” номи билан машҳур ) асар и ни ўзбек тилига таржима қилди. Фахриддин Али Сайфийнинг “Латойифут-тавойиф” ( XVI ) асарини форсчадан ўзбекчага ўгирди. Таржимон Комил асарни қайта ишлаб, бир қисмини янгилайди. Проф. Ш. Юсуповнинг қайдича, 452 ҳикоятдан 345 тасини келтириб, эскирганларини тушириб қолдиради. Шу тариқа китоб “Латойифуз-заройиф” (Зариф латифалар) номи билан таржима қилинади. Комил Хоразмийнинг зиддиятларга бой ҳаёти ва маҳсулдор ижоди XIX аср ўзбек адабиётини ёрқин саҳифасини ташкил этади.

Адабиётлар: 1. Аваз Ўтар ўғли. «Девон». Т, 1976 йил. 2. Ю.Юсупов «Аваз». Т, 1954 йил. 3. Ю.Юсупов «Хоразм шоирлари». Т, 1967 йил. 4. В.Мирзаев «Аваз Ўтар ўғли. Ҳаёти ва ижоди». Т, 1961 йил. 5. «Аваз». Сайланма. Т, 1984 йил. 6. «Айёмий». Сайланма. Т, 1984 йил. 7. Н.Қобулов, В.Мўминова, И.Ҳаққулов «Аваз ва унинг адабий муҳити». Т, 1987 йил. 8. Б.Қосимов «Излай-излай топганим…». Т, 1983 йил. 9. С.Сиёев «Аваз». Роман. Т, 1987 йил. 10. www . e-adabiyot.uz

O'xshashlar

Комил Хоразмий ҳаёти ва ижоди реферат

Комил Яшин ижоди

Зулфия ижоди реферат referat

Муқимийнинг ҳаёти ва ижоди

Сўфизода ҳаёти ва ижоди