Ilxom bilan yozilgan asar - Adabiyot - Referatlar

Ilxom bilan yozilgan asar

Yuklangan vaqt:

08.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2125 KB

Ko'chirib olish

Ilxom bilan yozilgan asar Ilxomning makoni ... odamda mexr va g`azab uyg`otadigan xodisa va voqealarning mag`zida... Abdulla Qaxxor Yozuvchi Y.Shamsharov Abdulla Qaxxor haqidagi xotiralarida poyezddagi xamroxining “Daxshat” xikoyasi to`g`risidagi quyidagi fikrlarini keltiradi: “O`tmishda ayol zoti boshidagi xamma xo`rlik, musibat go`yo shu kichik xikoyaga joylab qo`yilgan. O`qiysizu agar ko`nglingizdagi g`azab, nafrat xissi zarraday bo`lsa, to`p o`qiday gumburlab otiladi: o`sha Olimbek dodxoga, barcha dodxoyu boy, mullalarga qarshi, ularni tug`ib voyaga yetkazgan eski tuzumga qarshi o`q otiladi”. Bu — maktabda o`ttiz besh yil adabiyotdan saboq bergan kishining gapi. Boshqa bir kitobxon, “siyosiy yetuk”ligini namoyish etib bo`lsa kerak, yozuvchiga “... o`tmishda shundoq bo`lsa, extimol, bo`lgandir, lekin o`zbek xotin-qizlari tarixining shunday malomatli saxifalarini xozir, bugungi kunda tiriltirish shartmidi? Siz o`tmishni qalamga olganingizda, ba`zan uydirmachilikka berilib ketasiz...” deya e`tiroz bildiradi. Ushbu misollar sho`ro davrida “Daxshat” xikoyasini kitobxon ommaning aksariyati qanday tushunganini yorqin namoyish etadi. Albatta, xikoyaning bu yo`sin tushunilishi ko`plab omillarga, jumladan, maktabda adabiyot o`qitishning maqsadi bilan xam bog`liq edi. Masalan, 70- yillarda chop qilingan adabiyot o`qituvchilari uchun qo`llanmada “O`g`ri” misolida adibning o`tmish mavzusidagi xikoyalarini o`qitishdan ko`zlangan maqsad quyidagicha ifodalangan: “Yozuvchining “O`g`ri” xikoyasi o`tmishdagi kambag`al dexqon Qobil bobo kabi kishilarning ezilganligi, talanganligi, xo`rlanganligini bilishga yordam beradi, o`quvchida ekspluatatsiyaga asoslangan tuzumga g`azab-nafrat, o`shanday daxshatlardan abadiy ozod qilgan Kommunistik partiya va Sovet xukumatiga cheksiz muxabbat uyg`otadi. Xikoyaning axamiyati xam mana shunda”. Aytish kerak, o`qituvchilarga berilayotgan tavsiyalar xavodan olingan emas, ular adabiyotshunoslik ilmiga tayangan xolda ishlab chiqilgan, ya`ni, adabiyotshunoslikda xam xikoya shu ruxda tushunilgan. Misol uchun

qaxxorshunos M.Sultonovaning 60-yillarning o`rtalarida bildirgan fikrini keltiramiz: “Yozuvchi “Daxshat”da o`tmish temasini ishlar ekan, asosan bir maqsadni — o`tmishda insonning ezilishi, insonlik xuquqlarining poymol etilishini ko`rsatishni; ezuvchi sinflarga nisbatan cheksiz nafrat va shu bilan erkin zamonamizni yanada qadrlash xissini uyg`otishni kuzatadi”. Albatta, bu o`rinda na kitobxon va na muallim, na metodist va na adabiyotshunos aybli emas, zero, badiiy asar konkret davrning ma`naviy-ruxiy, ijtimoiy-siyosiy extiyojlaridan kelib chiqqan xolda va shularga muvofiq idrok etiladi. Ya`ni, chinakam badiiy asarning mazmuni serqatlam, konkret bir davrning ma`naviy-ruxiy, ijtimoiy-siyosiy extiyojlariga bog`liq xolda o`sha qatlamlardan biri aktuallashaveradi. Shuning uchun xam chinakam badiiy asar davr chegaralarini tan olmaydi, mangulikka daxldorlik da`vosida qolaveradi. Zero, agar o`tmishda yaratilgan asar kitobxonning bugungi kundagi extiyojlariga javob bermasa, u mutlaqo iste`moldan chiqishi, bamisoli gazeta xabaridek unutilishi kerak bo`lur edi. Bundan kelib chiqadiki, badiiy asarning talqinlari shu extiyojlarga mos ravishda o`zgarib, yangilanib turishi tabiiy va ayni shu narsa uning umrzoqligini ta`minlovchi asosiy omildir. Afsuski, xar jabxada bo`lganidek, adabiyotshunoslikda xam «inersiya kuchi»ning ta`siri amal qiladi: eskicha talqinlar ta`siridan qutulish ancha qiyin kechadi. Professor X.Karimovning 1998 (!) yilda bildirgan quyidagi fikri buning yorqin dalilidir: «sobiq sho`rolar davrida yozilgan talay asarlarda davlat siyosati ilgari surgan g`oyani, ya`ni o`tmishni qoralash vositasida sotsialistik jamiyat elga erk va baxt beruvchi tuzum ekanligini tasdiqlash oqibatida milliy sharoit bilan xisoblashmaslik, xayot xaqiqati xamda mantiqiga bepisand qarash xollari ro`y berdi. Ayniqsa, bu borada Abdulla Qaxxorning o`tmish xaqidagi ayrim xikoyalari yetakchilik qiladi. Bunga birgina «Daxshat» xikoyasi misol bo`la oladi». Olimning fikricha, xikoya yozilgan «yillarda ko`p narsa oydinlasha boshlaganiga qaramay, yozuvchi o`zining o`tmishni qoralash prinsipiga sodiq qolgan». Qarashlarining asosida shu fikr yotgani uchun xam X.Karimov xikoyada o`tmish qanday tasvirlanganiga urg`u beradi, asarda «yakka davlat siyosati ta`sirida o`tmishni qoralash borasida ... xayot xaqiqati va tarixga,

milliy urf-odat xamda qadriyatlarga zid yo`l tutilgan»ini asoslashga intilib, «Daxshat» endilikda «maxorat maktabi bo`lolmaydi» degan xulosaga keladi. Avvalo, o`z vaqtida xurmatli domlamiz S.Sodiq maqola muallifining mazkur fikrlarini asosli inkor qilgani, ikkinchidan, bizni boshqa masala qiziqtirgani uchun bunga to`xtalib o`tirmaymiz. “Daxshat” xaqidagi yuqorida keltirilgan fikrlarni umumlashtiruvchi jixat shuki, ularning bari xikoya o`tmish xaqida yozilgan degan asosga tayanadi. Darxaqiqat, xikoyaga o`tmishdan material olingan, uning mazmun qatlamlaridan birini o`tmish tashkil qilishi xam shubxasiz. Boz ustiga, adibning o`zi «1960 yilda o`zbek ayolining o`tmishiga oid “Daxshat” degan bir xikoya yozgan edim» deya e`tirof etganki, xech bir ikkilanishga, o`zgacha talqinlarga o`rin qolmaydigandek. Biroq, yaxshi ma`lumki, ijodkor qaysi davrga murojaat qilmasin, uni yozishga undagan narsa o`z zamoni, o`z zamonida yetilgan dard bo`lib qolaveradi. Zero, badiiy obrazning materiali voqelik va ijodkor shaxsi ekan, bundan boshqacha bo`lishi mumkin xam emas. Ya`ni, Abdulla Qaxxor “o`tmishda insonning ezilishi, insonlik xuquqlarining poymol etilishini ko`rsatishni” maqsad qilibgina xikoyani yozishga kirishgan emas. Modomiki, mazkur da`vomiz adibning e`tirofiga-da zid kelayotgan ekan, asoslashning yagona yo`li uning o`ziga murojaat qilish bo`ladi. «Yoshlar seminarida so`zlagan nutq»ida o`zining ijodiy tajribasi bilan o`rtoqlasharkan, Abdulla Qaxxor: “Men shu kungacha bitta-ikkita durust narsa yozgan bo`lsam birontasining xam g`oyasini oldin belgilab olganim yo`q”,- deb aytadi. Abdulla Qaxxorga ko`ra, “yozuvchi xech vaqt “Nima to`g`rida yozsam ekan?” deb o`ylab, keyin birdaniga biron to`g`rida yozishni ixtiyor qilmaydi. Aksincha, xodisaga ma`lum munosabati, qanoatidan kelib chiqqan rozilik yoki norozilik uni yozishga majbur qiladi, uni o`z ixtiyoriga qo`ymaydi”. Adibning uqdirishicha, “yozishga majbur qiladi”gan xolat ijtimoiy xodisalarni taxlil qilish asosida yuzaga keladi, “ijtimoiy xodisalarni taxlil qilish, uning yaxshi yomon ekanini bilish uchun yozuvchining saviyasi juda-juda baland bo`lishi kerak”. Albatta, xozirda Abdulla Qaxxorning o`zi qo`yayotgan talabga to`la javob berishi, ijtimoiy xodisalar moxiyatini teran anglay olish darajasidagi

saviyaga ega san`atkor bo`lgani ko`pchilikda shubxa uyg`otmasa kerak. Ayni choqda, o`tgan asrning 80-yillari adog`idan 90-yillar o`rtalarigacha ko`pchiligimizda bunga shubxa uyg`ongani xam sir emas. Jumladan, professor X.Karimovning «bu yillarda (ya`ni, «Daxshat» yozilgan 60-yillarda – D.Q.) ko`p narsa oydinlasha boshlaganiga qaramay, yozuvchi o`zining o`tmishni qoralash prinsipiga sodiq qolgan» deb yozishi shundan dalolatdir. Xa, X.Karimov bir jixatdan xaq: 60-yillarga kelib Stalin istibdodi davriga oid ko`p sirlar oshkor bo`lgan, ilg`or fikrli kishilar ongida jamiyatning yaqin o`tmishi xaqida to`g`ri tasavvur shakllanishi uchun yetarli imkon tug`ilgan edi. Agarki X.Karimov yozuvchi shunday sharoitda xam eski prinsiplariga sodiq qolgan deb bilar ekan, bundan yozuvchining “ijtimoiy xodisalarni taxlil qilish, uning yaxshi yomon ekanini» idrok qila olishiga, umumiy saviyasiga shubxa bilan qaragani ayon bo`ladi. Albatta, bu o`rinda X.Karimovnigina ayblash insofdan bo`lmas edi. Zero, 80-yillar oxiri — 90-yillarda Abdulla Qaxxor va u mansub avlod xaqida muayyan stereotip shakllangan, ularda sho`ro siyosatining maddoxlari, o`z vazifasini adabiyot vositasida sho`ro siyosatini xalqqa singdirish deb bilgan ijodkorlarni ko`rishga moyillik kuchaygan edi. To`g`ri, ularning ijodida, xayotida shunday o`ylashga asos beruvchi jixatlar yo`q emas. Biroq, nazarimda, stereotipni mutlaq xaqiqat deb bilganimiz ularni bir inson, Abdulla Qaxxor aytmoqchi, «xodisa va voqealarning mag`zi»ni chaqish, ularga «mexr yoki g`azab» bilan munosabatda bo`lib muayyan qanoat (buni konsepsiya ma`nosida tushunish mumkin ko`rinadi – D.Q.) xosil qilish imkonini bergan ichki erkinlikka ega bo`lgan, jillaqursa, ijodning iloxiy onlarida shu imkonga erisholgan san`atkor sifatida ko`rishimizga xalal berayotir. Fikrimizcha, ayni shu xol ularning asarlarini yangicha tushunish, yangicha talqin qilish yo`lidagi xarakatlarni qabul qilolmaslik, ularni g`ayriilmiy xodisa, «zamonaga moslashga urinish» deb tushunilishiga sabab bo`lmoqda. Birovga malol kelmasa deb qo`rqaman, lekin bu nav munosabatda, nazarimda, yangi avlodning biroz kibrga berilgani, Abdulla Qaxxor mansub avlodning saviyasini o`zinikidan pastroq deb xisoblashga moyilligi bo`y berib turgandek tuyuladi. Naxotki, yaqin o`tmishimizda yuz bergan ijtimoiy xodisalarning biz

xujjatlarga tayanib yoki eshitib bilganlarimiz asosida anglagan «mag`zi»- moxiyatini o`sha davrda yashagan, o`sha davrni qalbida yashab o`tgan talantli insonlar anglamagan bo`lsa?! Bunga ishonish, bu fikrni qabul qilish qiyin... Ustoz O.Sharafiddinov guvoxlik berishicha, “Daxshat” xikoyasini “yozish niyati adib yuragiga 50-yillarning boshida tushgan edi. Deyarli o`n yil mobaynida u xikoyani o`yladi, pishitdi, xayolida obdon ishladi”. Bizningcha, adib ijodda amal qilgan prinsiplardan kelib chiqilsa, uning ayni yetuklik pallasida “Daxshat”dek kichkina bir xikoya ustida nega o`n yillab ishlaganini anglash mumkindek ko`rinadi. O.Sharafiddinov “Daxshat”ning yozilishiga xalq o`rtasida ancha keng tarqalgan bir rivoyat turtki bo`lgan”ini aytadi. Rivoyatda kelishicha, bir yigit “o`zining dovyurakligini isbot qilish uchun kechasi go`ristonga borib, tobutga pichoq sanchib kelmoqchi bo`ladi. Biroq u o`rnidan turib qaytayotganda arvox uning etagidan tortqilab, ketishiga yo`l qo`ymaydi. Yigit qo`rqib ketib, jon taslim qiladi”. Bunday qaraganda, xikoyaning sxemasi tayyor: detallashtirib, muayyan xayotiy xolatlar, dialoglar yaratilsa, sxemaga jon berilsa bas, durustgina xikoya bo`ladi. Biroq, negadir, A.Qaxxor rivoyatni xikoyaga aylantirishga shoshilmaydi, yozib qo`ya qolmaydi. Nega? Chunki xali bu rivoyat adib uchun badiiy-estetik qimmat, ijtimoiy axamiyatli mazmun kasb etmagan, ya`ni, uning vositasida o`quvchisiga aytmoqchi bo`lgan, aytmasa bo`lmaydigan gapi yo`q, boshqacha aytsak, xali ilxom kelmagan edi. A.Qaxxorga ko`ra, «yaxshi asar, o`quvchini maftun etadigan asar faqat ilxom bilan yozilgan asar»dir. Ilxom kelishi uchun esa «yozuvchining xis qilishi shart»: «Xis, ichki dard kishining qalbini toshirib yuboradi. Bunday vaqtda kishi o`zini qayerga qo`yishini bilmaydi. O`zining dardiga boshqalarni sherik qilish, yuragini bo`shatish, kishiga azob berish darajasiga yetadi. Shu vaqtda qo`l qalamga boradi. Kishining ko`ziga xech narsa ko`rinmaydi. Yozish uchun xech narsa xalal bermaydi. Fikr to`kila boradi. Yozib ulgurib bo`lmaydi. Kishidagi mana shunday xolatni odatda ilxom deyishadi». O`z navbatida, kishining qalbini toshirib yuboradigan xis, ichki dardning yuzaga

kelishi uchun “ijtimoiy xodisalarni taxlil qilish, uning yaxshi yomon ekanini bilish» talab qilinadi: «Yozuvchi turmush xodisasini taxlil qilganidan so`ng unga ma`lum bir munosabatda bo`ladi. Bu munosabati uning qanoati bo`ladi. Uning biron xodisani xis qilishi mana shu qanoati asosida bo`ladi». Xo`sh, qaysi ijtimoiy xodisalar taxlili asosida paydo bo`lgan qanoat Abdulla Qaxxorning qalbini toshirib, «Daxshat»ni yozishga undadi? Asos uchun xikoyani yozish niyati 50-yillarning boshlarida tug`ilgan degan ma`lumotni olarkanmiz, avvalo, o`sha davrni va undagi adibni tasavvur qilib olishimiz lozim. Bu davrning xususiyatlari esa, ma`lumki, Stalin vafoti va undan keyin shaxsga sig`inish oqibatlarining qoralanishi bilan bog`liq xolda xarakterlanadi. Abdulla Qaxxorning 1953 yildan keyin yozilgan publitsistik asarlariga e`tibor berilsa, ularda ertangi kunga ishonch, ko`tarinki rux barq urib turganini ko`rish mumkin. Biroq 60-yillardan boshlab undagi bu ishonch ancha susaygani, aksincha, tanqidiy munosabat mutanosib ravishda kuchaya borgani ko`riladi. Mazkur xolning sababini adibning yon daftaridagi quyidagi qayddan sezib olish qiyin emas: «Mamlakatimizda Stalindan so`ng uzundan-uzun momaqaldiroq bo`ldiyu o`tdi. Bu momaqaldiroqning birinchi sadosi xalqlar ko`nglida juda katta orzu-umidlar uyg`otdi, xalqlar buning ketidan keladigan obiraxmatni kutdi, biroq momaqaldiroq shamol, to`polon qildi-yu, obiraxmatdan bir tomchi xam tommadi». Xa, Abdulla Qaxxor xam ko`p qatori obiraxmatni kutgan, endi jamiyat to`g`ri asoslarga quriladi deb ishongan, shu bois maqolalarida ishonch, umidvorlik barq urgan. Adib partiyaning «keyingi uchta syezdi, partiya markazqo`mining talay tadbirlari xayotimizning xavosini tozartir»di deb biladi, endi partiya siyosati to`g`ri o`zanga tushdi, bas, kommunistik jamiyat tantanasi muqarrar deya ishonadi. Uning qator maqolalari shu ishonch ruxi bilan yo`g`rilgan: adib kishilar turmushining yaxshilanib borayotganidan quvonadi, buyuk maqsad yo`lida xalal berayotgan xolatlarni tanqid qiladi. Biroq vaqt o`tgani sari g`oya bilan xayot, maqsad bilan amal so`z bilan ish orasidagi ziddiyat ko`zga aniq tashlanib, jamiyat xayoti moxiyatan o`zgarishsiz qolayotgani ravshanlashadiki, bu xol adibning

ishonchi, umidlariga raxna solmasligi mumkin emas edi. Xususan va birinchi galda, uni kishilar ruxiyati o`zgarishsiz qolayotgani tashvishga soladi. Zero, gumanist san`atkor sifatida Abdulla Qaxxor insonni o`zgartirmasdan turib jamiyatni o`zgartirib bo`lmaydi deb biladi: uning o`sha yillari qabul qilingan «kommunizm quruvchisining axloq kodeksini» chin yurakdan ma`qullagani, «kult oqibatlarini odamlarning dilidan, aqlidan quvib chiqarish» adabiyotning kun tartibidagi asosiy vazifasi deb xisoblagani xam shundan. Albatta, A.Qaxxor qo`yilgan vazifaning nechog`li og`irligini juda yaxshi tasavvur qiladi, chunki u «ilon chaqqan kishi ola arqondan qo`rqadi» deganday, o`sha zamonda aziyat tortgan yoki aziyat tortganlarni ko`rgan ko`p odamlar xanuz o`ziga kelolmayotgani»ga shoxid edi. Adib 200 yil temir qoziqqa zanjirband etilgan filning zanjir chirib ado bo`lgach xam yana yuz yil qozig`i atrofida aylangani xaqidagi rivoyatni eslatib, «Fil jonivor, aql idroki yo`q, biz nega kult davri qoqib ketgan qoziq atrofidan yiroq ketolmaymiz?»- deya murojaat qiladi. Yozuvchi qatag`on davrining kishilar diliga solgan daxshati xamon ketmagani, uning ketishi oson kechmasligini chuqur xis qiladi. Boz ustiga, «tuxumdan tuk qidiradigan shubxa bandalari»ning ilgarigidek faoliyatda ekani «jamiyatning butkul tozara olishi» borasidagi ishonchini yo`qqa chiqaradi. Xuddi shu narsa, ijtimoiy xayotdagi shu xolat adib uchun xis etilgan shaxsiy dardga aylanadi, «dardiga boshqalarni sherik qilish, yuragini bo`shatish» extiyojini tug`dirib, yozishga majbur qiladi. Xayotining ayni shu pallasida adib qachonlardir eshitgan rivoyat uning uchun badiiy-estetik qimmat, ijtimoiy axamiyatli mazmun kasb etadi. Zero, adib uning «mag`zi»da o`zini o`rtagan dard bilan o`xshashlikni, shaklida o`sha dardni ifodalashga imkon beruvchi eng maqbul shaklni ko`rdi, ko`ra oldi. Shu o`rinda «qachonlardir» deganimizga xam izox berib o`tish kerak ko`rinadiki, bunga xam adibning o`zidan javob topamiz. A.Qaxxor yoshlar seminarida so`zlagan nutqida yozuvchi uchun xayotda ko`rganlari, eshitganlari juda muxim ekanligini aytib, bularni yon daftarga qayd etib borishni maslaxat beradi. Unga ko`ra, «yozuvchining xotira daftari – mushoxadalar xazinasi”. Adib aytadiki: «Bundan olti yil burun daftarga shuni yozib qo`ygan ekanman: «Ajoyib

it, o`g`ri kirganda olqishlasang, yotib dumini yalaydi». Bu narsa olti yildan beri kerak bo`lgani yo`q, extimol xech qachon kerak bo`lmas». Shunga o`xshash, yuqoridagi rivoyat kundaliklarda qayd etilmagan bo`lsa-da, adib xotirasida mavjud bo`lgan. Agar biz yuqorida tavsif etgan sharoit yuzaga kelmaganida, extimol, bu rivoyat xam adibga xech qachon kerak bo`lmas, xikoyaga aylanmas edi. Shu ma`noda, «Daxshat» o`tmish xaqidagi, aniqrog`i, o`tmish xaqidagigina xikoya emas. «Daxshat»dagi Olimxon dodxox xonadoni — daxshat saltanati, Stalin davridagi jamiyatning jajji maketi. Eng qizig`i, bu saltanatni daxshat vositasida boshqarayotgan dodxoxning o`zi xam daxshat xissidan forig` emas, u xam qo`rquvda yashaydi(Stalin xayoti xam shunday emasmi?!). Ayni paytda, uning uchun daxshatni saqlab qolish, uni quvvatlantirib turish muxim, busiz saltanat zavol topadi(Stalin siyosati xam moxiyatan shunday emasmidi?!). Unsinning isyoni daxshatga emas, dodxoxning o`ziga qaratildi: sho`rlik o`z vujudidagi qo`rquvni yenga olmadi, shu qo`rquv tufayli nobud bo`ldi. Ya`ni, Stalindan so`ng «obiraxmat» yog`maganining sababini adib kishilar vujudida daxshat yashab qolaverganida ko`rdi va buni badiiy obrazlarda muxrladi. Albatta, Unsinning isyoni bejiz ketmadi, yo`q, u Nodirmoxbegim ruxiyatida, taqdirida keskin o`zgarish yasadi: ayol «yana kaltaklanishdan xayiqmay» jon berayotgan Unsinga parvona bo`ldi, ruxsat so`rab o`tirmay «Ganjiravonga bir xizmatkorini yubordi». Shu jixatdan qaralsa, xikoyaning finali juda xarakterli: «Shamol xamon guvillar, yaydoq daraxtlarning shoxida chiyillar, g`uvillar edi. Darvozadan boshida paranji va qo`lida oq tuguncha Nodirmoxbegim chiqdi. U darvozaga yuzini o`girib, cho`nqaydi, ikki qo`lini fotixaga ochib, bir nimalar dedi. Dodxoning o`zi bilan birga bu dargoxni yerning qa`riga yuborganday ikkala mushtini uch marta yerga qadadi, keyin «bu dargoxni endi yelkamning chuquri ko`rsin» deganday bir xarakat bilan keskin burilib aravaga chiqdi, marxumaning bosh tomoniga o`tirdi». Nodirmoxbegim endi tamom boshqa odam, vujudidagi qo`rquvni yenga olgan, «dodxoning o`zi bilan birga bu dargoxni yerning qa`riga yubora» olgan odam. Shu ma`noda, xikoyaning qaxramoni ikkita:

adabiy-estetik nuqtai nazardan xikoya qaxramoni Unsin bo`lsa, ijtimoiy-ma`naviy nuqtai nazardan, shubxasiz, qaxramon Nodirmoxbegimdir. Eng muximi, xar ikki qaxramon xam adibga yot emas, xar ikkisiga xam uning shaxsiy xayoti proyeksiyalangan. Ya`ni, «Daxshat» yozilguniga qadar Abdulla Qaxxor Unsin xayotini yashab o`tgan bo`lsa, «Daxshat»dan so`ng Nodirmoxbegim yo`lini tutdiki, shu tufayligina u 60-yillar o`zbek ziyolilarining «vijdoni»ga aylana oldi. Demak, «Daxshat» adib xayotidagi burilish pallasini, uning shu davrdagi ruxiyatini o`zida aks ettirgan asardir. Shu ma`noda, «Daxshat» tom ma`nodagi ijod maxsuli — muallifning ma`naviy-ruxiy izlanishlari natijasi sifatida, rostmana shaxsiylangan ijtimoiy dard «yozishga majbur qilgan», yozmasa bo`lmaydigan xolatga keltirganda dunyoga kelgan, chinakam ilxom bilan yozilgan asardir. So`z XX asr o`zbek adabiyoti xaqida boradimi, milliy nasrimiz taraqqiyoti xaqidami, xikoya janri yo maxorat masalalari xaqidami, qat`iy nazar, «Dashxat»ning albatta tilga olinishi, uning turfa talqinlarga dosh va imkon berib kelayotganining siri xam shunda — ilxom bilan yozilganidadir.

O'xshashlar

Badiiy asar tili

Badiiy asar kompozitsiyasi

Badiiy asar uzvlari

Adabiy asar tuzilishi

Badiiy asar tarkibi