Бадиий тасвир ва ифода воситалари - Adabiyot - Referatlar

Бадиий тасвир ва ифода воситалари

Yuklangan vaqt:

10.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

90.5 KB

Ko'chirib olish

Бадиий тасвир ва ифода воситалари Режа: 1. Тасвир ва ифода воситалари ҳақида умумий тушунча. 2. Тилдан фойдаланишда нормадан "оғиш" тушунчаси ва унинг турлари. 3. Лексик сатхдаги нормадан оғиш: "сўз танлаш" асосида тасвирийлик ва ифодавийликни кучайтириш. 4. Троп(кўчим) семантик сатхдаги нормадан оғиш сифатида. Тропнинг асосий турлари.

Бадиий тилнинг энг муҳим специфик хусусиятлари сифатида образлилик ва эмоционалликни кўрсатдик. Бадиий асарда тасвирланаётган нарсани жонли тасвирлаш, ҳис-туйғу ва кечинмаларни ёрқин ифодалашга хизмат қилувчи воситаларни умумлаштириб "бадиий тасвир ва ифода воситалари" деб аталади. Аввалги фаслда айтилганидек, бадиий тасвир ва ифода воситалари бадиий тилнинг белгиловчи хусусияти эмас, балки белгиловчи хусусият бўлмиш образлилик(тасвирийлик) ва эмоционалликни кучайтирувчи унсурлардир. Айтиш керакки, бу тушунча адабиётшуносликда "поэтик воситалар", "синтактик фигуралар", "стилистик фигуралар" каби номлар билан ҳам юритилади. Шуни ҳам ёдда тутиш лозимки, бу воситаларнинг буниси тасвир, буниси ифода воситаси дейишлик ҳам номақбул, чунки бадиий адабиёт сўз воситасида тасвирлайди ва шу тасвир орқали ифодалайди. Яъни, кўп ҳолларда битта воситанинг ўзи ҳам тасвир ҳам ифодага хизмат қилади. Фақат лирик асарларда қўлланилувчи айрим воситалар (мас, товуш такрорлари) борки, улар асосан ифодавийликни кучайтириш вазифасини бажаради. Бадиий тил умумхалқ тили базасида юзага келади, дедик. Ёзувчи умумхалқ тилидан фойдаланар экан умумодатланган нормадан оғади (яъни, тил унсурларини одатдагидан ўзга шакл, маъно, тартиб, муносабат ва ш.к.ларда қўллайди) ва шу "оғиш"дан маълум бадиий-эстетик мақсадни кўзда тутади. Бу хил оғишлар тилнинг турли сатҳларида — фонетик, морфологик, лексик, семантик, синтактик сатҳларда кузатилиши мумкин. Бадиий тасвир ва ифода воситалари ижодкорнинг муайян бадиий-эстетик мақсадга эришиш учун умумодатланган нормадан оғиши натижасида юзага келади, улар тасвирнинг жонли ва тўлақонли бўлишига, ифодавийликнинг кучайишига хизмат қилади. Лексик сатхдаги нормадан оғиш ёзувчининг умумхалқ тили базасидаги лексик воситалардан фойдаланишида кўринади. Маълумки, умумхалқ тилидаги сўзлар ўзларининг номинатив ҳолатида ҳам тасвирийлик ва ифодавийлик имкониятлари жиҳатидан фарқланади. Яъни, ижодкор ифода ва тасвирни сўз маъносига дахл қилмаган ҳолда, мавжуд сўз ҳазинасидан "сўз танлаш" ҳисобигагина кучайтириши мумкин бўлади. Ёзувчининг умумхалқ тилида мавжуд сўзлардан умумодатийдан ўзгачароқ фойдаланиши қуйидагича бадиий-эстетик мақсадлар билан юз беради: 1. Давр колоритини(руҳини) бериш учун. Луғатдаги эскирган сўзлар — архаизм ва историзмлар одатдаги сўзлашувда ишлатилмаслиги маълум. Бироқ улар тарихий мавзудаги бадиий асарларда давр колоритини бериш учун жуда зарур. Дейлик, ўз асарида ўн бешинчи аср воқелигини тасвирлаётган ижодкор, табиийки, ўша даврга хос реалияларни тасвирлаши лозим бўлади. Яъни, ўша давр колоритини ўша даврга хос бўлган нарса-буюмлар, ҳодисалар, тушунчалар ва ҳ. номларисиз тўла тасвирлаб бўлмайди.

Иккинчи томондан, ўн бешинчи аср муҳитида ҳаракатланаётган персонаж тили ҳам шунга мос бўлиши, унинг нутқида ўша даврга хос сўзлар ва сўзшакллар ишлатилиши образнинг ишонарли ва тўлақонли бўлишига хизмат қилади. 2. Адабий тилда кам қўлланилувчи диалектизмлар бадиий асарда жой колоритини бериш учун қўл келади. Айтайлик, ўзбек тилида сўзлашувчилар тарқалган худудларда умуммиллий хусусиятлар билан бир қаторда ўша худуд кишиларигагина хос бўлган жиҳатлар (урф-одатлар, тасаввурлар, ақидалар, нарса-буюмлар ва ҳ.к.) ҳам мавжудки, булар биринчи галда шева тилида ўз аксини топади. Шундай экан, асарда тасвирланаётган худудга хос буёқларни бериш, унда ҳаракатланаётган персонаж характерини тўлақонли бадиий талқин этиш учун диалектизмлардан фойдаланиш зарурати юзага келади. 3. Бадиий образ конкретлилик хусусиятига эга. Асардаги персонаж конкрет муҳитда ҳаракат қилади. Муҳитга мансубликни ифодалашда варваризмлар, вульгаризмлар, арго ва жаргонларнинг аҳамияти катта. Муҳит колоритини ифодалаш билан бирга, улар персонаж нутқини индивидуаллаштириш, руҳиятини очиш ва умумий қиёфасини яратишда ҳам муҳим аҳамиятга касб этади. 4. Тасвир предметига муносабатни ифодалаш. Тилимизда мавжуд сўзлар эмоционал бўқдорлиги нуқтаи назаридан бир-биридан фарқ қилади. Ёзувчи тасвир предметига муносабатини ифодалаш учун мавжуд сўзлардан керагини танлаши зарур бўлади. Масалан, синоним сўзлар қаторидан ижобий бўёққа ёки салбий бўёққа эга сўзнинг танланиши ёзувчининг тасвир предметига муносабатини ёрқин ифодалаб бериши мумкин. Семантик сатхдаги оғишлар. Маълумки, нутқ жараёнида биз сўзларни ўз маъносида ёки кўчма маънода қўллашимиз мумкин. Сўзнинг одатий маъносидан ўзга маънода қўлланиши семантик сатхдаги оғиш саналади. Кўчма маънода қўлланган сўзларнинг умумий номи троп (кўчим) деб юритилади. Сўз маъноси кўчишининг, тропнинг метафора, метонимия, синекдоха, киноя сингари бир қатор кўринишлари мавжуд. Бадиий асарда қўлланилган кўчимлар ишлатилиш даражаси, бадиий бўёқдорлиги, таъсирдорлик даражаси каби жиҳатларидан бир-биридан жиддий фарқланади: а) кўчимларнинг бир қисми аллақачон тил ҳодисасига айланиб улгурган. Масалан, "кун ботди", "соат юряпти" каби бирикмаларда сўз маъноси кўчганлиги аниқ, бироқ биз уларга шу даражада кўникиб кетганмизки, ҳозирда уларга кўчим сифатида қарамаймиз ҳам. Бадиий асар матнида мазкур кўчимлар қўлланганида, табиийки, муаллиф муайян бадиий- эстетик мақсад билан семантик сатхда оғишга йўл қўйган дея олмаймиз, зеро, улар ёзувчи томонидан тайёр ҳолда олинган. Баски, бу хил кўчимлар матнда эстетик функция бажармайди, уларни бадиият ҳодисаси сифатида талқин қилиб бўлмайди;

б) асар матнида бадиий адабиётда анъанавий тарзда ишлатилиб келаётган кўчимлар ҳам кўп учрайди. Масалан, "шакар лаб", "гул юз", "булбул", "сарв қомат", "қоши камон", "наргис кўз" ва ҳоказо. Бу хил кўчимлар ҳам юқоридагилар сингари тайёр ҳолда олинади, бироқ, улардан фарқли ўлароқ, матнда эстетик функция бажаради: тасвирийликни, ифодавийликни кучайтиради; в) бадиий-эстетик функциядорлиги, тасвирийлик ва ифодавийликни кучайтириши жиҳатидан муайян матндагина кўчма маънода қўлланган, муаллифнинг ассоциатив фикрлаши маҳсули ўлароқ дунёга келган кўчимлар алоҳида ўрин тутади. Уларни шартли равишда "хусусий муаллиф кўчимлари" деб аташимиз мумкин. Шу хилдаги кўчимларгина ёзувчининг муайян бадиий-эстетик мақсадни кўзлаб йўл қўйган семантик сатхдаги оғиши натижасидирки, унинг бадиий тил бобидаги маҳорати хусусида гап борганда биз, аввало, шу хил кўчимларни эътиборга олишимиз керак бўлади. Воқеликдаги нарса-ҳодисалар орасидаги бизга кўринмаган, бироқ санъаткорона ўткир нигоҳ билан илғанган ўхшашлик, алоқадорлик асосидаги кўчимлар ўқувчини ҳайратга солади, унга завқ бағишлайди. Бадиий асарда энг кўп қўлланувчи кўчим турларидан бири метафорадир. Метафора усулидаги маъно кўчишида нарса-ҳодисалар орасидаги ўхшашликка асосланилади. Табиатан, метафорани яширин ўхшатиш деб аташ мумкин. Яширин ўхшатиш деб аталишига сабаб шуки, метафорада ўхшатилаётган нарса тушириб қолдирилгани ҳолда ўхшаётган нарса унинг маъносини билдиради. Табиийки, бунда ўхшатилаётган нарсалардан айнан ўхшашлик талаб қилинмайди, икки нарса ҳодисага хос белгилардан бирортаси асос учун олинади. Масалан, "олтин куз", "олтин давр" бирикмаларининг биринчисида "ранг", иккинчисида "қиммат" асос учун олинган. Келтирилган мисол метафоранинг энг содда кўринишларидан бўлиб, қуйида ўхшашлик алоқалари бирмунча мураккаброқ намоён бўлувчи хусусий муаллиф метафораларидан бир нечасини мушоҳада қилиб кўрамиз. Р.Парфининг: "Сув остида ялтирайди тош, Харсангларда синади сувлар" — сатрларида метафоранинг маъноси икки босқичда намоён бўлади. Шоир тилимизда анча кенг қўлланилувчи сувнинг ойнага ўхшатилишига таянади (биринчи босқич) ва шу асосда сувнинг харсангга урилиб парчаланишини ойнанинг синишига ўхшатади (иккинчи босқич). Шоирнинг қуйидаги: Деразамга урилади қор Жаранглайди жарангсиз кумуш,- сатрларида метафоранинг маъно ассоциациялари янада кенгроқ. Маълумки, қорнинг кумушга (ранг ўхшашлиги) ўхшатилиши анча кенг қўлланади. Шоир шу асосда "кумуш"нинг яна бир ассоцияциясини уйғотади: қорнинг ёғишини "кумуш тангаларнинг

сочилиши"га ўхшатадики (жаранглайди жарангсиз кумуш), гўё кимдир ҳайри-эҳсон қилиб танга сочаётгандек. Халқимизда "қор" ёғиши тўкинликдан, баракотдан деб билиниши сизга маълум, албатта. Кўрамизки, қор шоирнинг ассоциатив фикрлашида аввало "кумуш"ни, кейин халқимизнинг маиший тафаккурида муқим ўринлашган фикрни уйғотади. Англашидадики, лексик метафоранинг мазмуни бир сўз доирасида англашилиши мумкин бўлса, матн ичидаги метафоранинг маъноси матндаги бошқа сўзлар билан алоқада ойдинлашар экан. Масалан, шоир ёзади: Энг даҳшатли бақириқ - соқовнинг бақириғи. Ў, қандай куч билан бақирар қабртошлар... Албатта, бу ўринда метафоранинг маъноси турлича тушунилиши, у турли ўқувчининг онгида турлича ассоциацияларни уйғотиши мумкинлиги табиий. Парчадаги биринчи мисра иккинчисининг англанишига асос бўлади. "Соқовнинг бақириғи"даги даҳшатли жиҳат шуки, уни камдан кам одам эшитади, эшита олади. Шунга ўхшаш, қабртошлар ҳам бизни жуда кўп нарсалардан огоҳ этади, фақат уларнинг бақириғини биз доим ҳам "эшитолмаймиз". Бақириғини ёнидаги одам эшитмаётганини билиб турган соқовнинг ҳолатини тасаввур қиласиз-да, бизни огоҳ этиб унсиз бақираётган қабртошлар, улар ортидаги ўтганлар руҳини тасаввур этасиз. Ва айни шу нуқтада шеър дилингизни титратади, бошда тушунарсиздек кўринган сатрлар қатидаги маъно онгингизга ўчмас бўлиб муҳрланади. Маъно кўчишининг кенг тарқалган турларидан яна бири метонимиядир. Метонимия (гр.-"ўзгача номлаш", "бошқа нарса орқали аташ") усулида маъно кўчганида нарса- ҳодисалар ўртасидаги алоқадорлик асос қилиб олинади. Бу алоқадорлик турлича кўринишларда намоён бўлиб, бунда нарса-ҳодиса, ҳолат ёки ҳаракат билан улар эгаллаган жой ("стадион ҳайқирди", "бутун шаҳар қатнашди"), вақт ("оғир кун", "омадли йил"); ҳаракат билан у амалга ошириладиган восита ("аччиқ тил"); нарса ва унинг эгаси, яратувчиси ("Фузулийни ўқимоқ); нарса ва у ясалган модда, хом-ашё ("бармоқлари тўла тилла"); руҳий ҳолат, хусусият ва унинг ташқи белгиси("кўз юммоқ") каби алоқаларга асосланилади. Бадиий адабиётда, айниқса, метафорик тафаккур етакчилик қилаётган замонавий адабиётда метонимия метафорага нисбатан камроқ учрайди, ўзининг эстетик функциядорлиги жиҳатидан ҳам у метафорадан қуйироқ туради. Шундай бўлса-да, бадиий матнда метафора билан ёндош қўлланган ҳолда у катта бадиий самара беради, фикрни лўнда ва таъсирли ифодалашга хизмат қилади. Мисол учун А.Ориповнинг "Баҳор" шеъридан олинган "Қайдадир юртини эслаб инграр най" сатрини олиб кўрайлик. Чолғу асбоби орқали куй маъносининг берилиши — метонимия, бироқ у "инграр" метафораси билан қўшилиб кучли бадиий самара беради. Ёки "Фарёд чекканим йўқ эл ичра тақир, Ўч

ҳам олганим йўқ на қаламимдан" сатрларида ҳам яна восита орқали жараён назарда тутилади ва у ҳам "ўч олмоқ" метафораси билан бақамти қўлланади. Бу иккиси бирликда эса "бутун вужудим билан ижодга берилиб ғамларимни унутишга ҳаракат қилмадим" деган маънони беради ва, муҳими, шу мазмунни образли, таъсирли ифодалашга хизмат қилади. Юқоридаги мисолларда восита-ҳаракат алоқаси асосидаги кўчимни кўрган бўлсак, У.Азимнинг: "Кўзларини очиб-юмар Митти қушча - ярадор. Фалак, унга нажот юбор, Ўлим, бўлма харидор",- сатрларида жой метонимиясини кўрамиз. Зеро, бундаги "фалак" сўзи тафаккуримизда ўринлашган ишонч асосида "яратган"ни англатади. Ёки яна шу шоирнинг "Сен нимани кўрибсан, эй, Рим?" сатрида ҳам жой номи орқали унда яшовчилар маъноси ифодаланади. Баъзи ҳолларда образни яратишда метафора ва метонимиянинг қоришиқ ҳолда келиши, биргина сўзнинг ҳам метонимик, ҳам метафорик асосдаги кўчма маънолари қўлланиши кузатилади. Шу жиҳатдан Ш.Раҳмоннинг қуйидаги шеърига диққат қилайлик: Хазонга айланди кунларим... Мотамда тургандай боқаман. Фасллар тўқнашган лаҳзада хазонлар тўпини ёқаман. Кўзларим ачишар беҳосдан юрагим, қўлларим титрайди. Аланга олмайди кунларим, тутайди, оҳ, мунча тутайди. Шеърнинг лирик қаҳрамони — кечмишини сарҳисоб қилаётган, ўтган кунларидан қониқмаслик туяётган одам. Шоирнинг ассоциятив тафаккури "хазон"да метонимик асосда кузни, айни пайтда унинг ўзида метафорик асосда яна ўтган, ҳаёт дарахтидан гўё узилиб тушган кунларини кўради. Шеърнинг кайфиятини ҳис қилишда, уни тушунишда "хазон" етакчи аҳамият касб этади, гўё калит вазифасини бажаради. Шунга ўхшаш, Х.Давроннинг "Қаршида дераза сўйлайди эртак, Унда икки соя - бахтиёр малул" сатрларида ҳам ёлғиз аёл руҳиятини очишда метонимиядан моҳирона фойдаланилган ва унда ҳам метонимия метафора билан бақамти қўлланган. Тропнинг яна бир тури синекдоха бўлиб, у моҳият эътибори билан метонимиянинг бир кўринишидир. Синекдоханинг метонимия кўриниши сифатида қаралишига сабаб шуки, бунда ҳам алоқадорлик асосида — бутун ва қисм, якка ва умум алоқаси асосида маъно кўчиши юз беради. Шу боис ҳам мутахассислар синекдохани метонимиянинг миқдорий кўриниши деб қарайдилар. Х.Давроннинг "Кулол муҳаббати" шеъридан: Саҳардан то оқшомга қадар,

Кўкда порлаб ёнмагунча ой, Эртак сўйлар сархуш бармоқлар, Эртак тинглар қизил рангли лой... Бу ўринда ҳам "эртак сўйлар" метафора бўлса, "бармоқлар" синекдохадир. "Эртак сўйлар" деганда кулолнинг ўз ишига бутун меҳри, қалб қўри билан берилган ижоднинг сеҳрли онлари назарда тутилади. Табиийки, эртак сўйлаётган "бармоқлар" — қисм ва у бутунни — кулолни англатади. Ёки М.Юсуф "Фақат шу ер яқин юракка, Фақат шунда қувонар кўзлар" деганида кўз одам маъносини билдириши ҳам синекдохага мисол бўла олади. Якка нарса номи билан умумни назарда тутишлик ҳам синекдоха саналади. Ш.Раҳмон бир шеърида: "Қадимда мевалар етилган пайтда савоб деб яшаган комил аждодим мусофир чанқоғин боссин деб атай бузиб қўяр экан боғлар деворин" деб ёзаркан, "қадим аждодим" бирикмаси остида аждодларни, бутун халқни назарда тутади. Шунга ўхшаш, "Ўзбекнинг қоракўз болаларига битта дунё қолсин ҳайратлик" деганида ҳам ўзбек халқи назарда тутилгани тайиндир. Бадиий асарларда атоқли отларнинг турдош от маъносида қўлланилиши ҳам синекдоханинг бир кўриниши деб қаралади. Масалан, шоир "фақат Жумавойи бўлгани учун ҳавасларинг келар робинзонларга" деганида Робинзонга ўхшаш ҳаёт кечирувчи кишиларни - кўпчиликни назарда тутади. Маъно кўчишининг яна бир тури "киноя" (ирония) бўлиб, у тескари ўхшатишга асосланган кўчимдир. Масалан, А.Қодирий Калвак махзумнинг бадбашара қиёфасини чизиб бергач, бошқа бир ўринда уни "ҳусни Юсуф" деб атайдики, бу бирикманинг тескари маънода қўллангани бизга равшан. Киноя қаҳрамонлар тилида ҳам кенг қўлланади. Бироқ бу ҳолда у кўчим сифатида эмас, кўпроқ конкрет ҳаётий ҳолатга, соғлом мантиққа ёхуд сўзловчининг мақсадига мувофиқ келмайдиган гап сифатида кўринади. Киноя асосидаги бу усул антифразис деб юритилади. Антифразис тасвир предметига ёзувчи муносабатни ифодалашда айниқса қўл келади. М.М.Дўстнинг "Истеъфо" қиссасида бу усулдан кенг фойдаланилган. масалан, Бинафшахон қизини ҳимоя қилиб: "Қизимиз кимдан кам? Ўзи ҳусндор бўлса, дипломи яқин қолди, ақли одоби жойида. Ўзбекча гапиришниям билади..."- дейдики, бу муаллиф кинояси қаҳрамон маънавий қиёфасини очишда катта аҳамият касб этади. Ёки, қаҳрамонлардан бирининг "Бугун кайфиятим ўнгланди. Хотингаям дўқ урдим" дейиши; бошқасининг "ўзимиздаям дўхтир кўп, бариси ота қадрдон, пораям сўрамайди" дейишлари ёзувчининг қаҳрамонга, муҳитга муносабатини ифодалашга хизмат қилади. Кўчимнинг яна бир тури аллегория бўлиб, бунда мавҳум тушунчалар конкрет нарса- ҳодисалар орқали ифодаланади. Бадиий адабиётда аллегориялар кўпроқ анъанавий тарзда қўлланиб, улар турғун ҳолатга келиб улгурган. Масалан, бадиий асарларда "тулки"

айёрлик, "бўри" ваҳшийлик, "эшак" фаросатсизлик, "жиблажибон" қўнимсизлик, "буқаламун" тутруқсизлик каби кўчма маъноларда қўлланади. Бадиий адабиётда моҳиятан аллегорияга яқин бўлган кўчимнинг бир тури сифатида символ (рамз) ҳам қўлланади. Символнинг аллегориядан фарқи шундаки, у муайян контекст доирасида ҳам ўз маъносида ва ҳам кўчма маънода қўлланади. Масалан, Чўлпон шеъриятидаги "юлдуз", "булут", "баҳор", "қиш" образлари бунинг ёрқин мисоли бўла олади. Жумладан, Чўлпоннинг машҳур "Қаландар ишқи" шеърини ўқиганда уни ишқий мавзудаги шеър сифатида тушунишимиз мумкин. Бироқ бу шеърдаги рамзлар қатида бошқа бир маъно ҳам мустақил ҳолда мавжуд бўлиб, бу маънони ўз вақтида шоирга руҳан яқин қишилар тушунганлар. Сабаби, улар рамзларнинг маъноси англашиладиган контекстдан — шоирнинг ҳаёт йўли, орзу-интилишлари, шеър ёзилган пайтдаги руҳий ҳолати ва ҳ. омиллардан хабардор бўлганлар. Демак, ҳозирда ҳам шеърни Чўлпоннинг ҳаёт йўли ва ижодий мероси контекстида ўрганилса, рамзий маъно англашилиши мумкин. Рамзнинг табиати ҳақидаги фикрларни Р.Парфи шеъридан олинган тубандаги парча мисолида ҳам кўришимиз мумкин: Яна келдим маҳзун гўшага Бунда бир най ётибди синиб. Қўй сиғинма ортиқ ўшанга, Қўй сиғинма унга севгилим... Парчадаги "синган най" рамздир. Мазкур рамзни ўз маъносида ҳам (яъни, ўша гўшада чинданам синган най ётибди деган маънода), шунингдек, уни лирик қаҳрамоннинг йўқотилган ҳислари, армонга айланган орзулари маъносида ҳам тушунииш мумкин бўлади. Иккинчи ҳолатда биз "синган най"ни рамз сифатида қабул қилган бўламиз. Масаланинг яна бир муҳим томони шуки, "синган най" билан "йўқотилган ҳислар, армонга айланган орзулар" орасида ҳеч қандай, яъни, метафорадаги каби ўхшашлик ёки метонимиядаги каби алоқадорлик асосидаги муносабат мавжуд эмас. Яъни, "синган най" фақат шу контекст доирасидагина шартли равишда ўша мазмунни ифодалаши мумкин. Худди шу гап Чўлпоннинг "Қаландар ишқи" шеъридаги "ёр", "муҳаббат", "денгиз", "юлдуз", "қуёш" рамзларига ҳам тўла тааллуқлидир. Зеро, улар ҳам ўзлари ифодалаётган рамзий маъно билан ўхшашлик ёки алоқадорлик муносабатида эмас, фақат шартли равишдагина (шартдан, контекстдан бохабар кишиларгагина) рамзий маънони ифодалайдилар. Шартдан, контекстдан бехабар ўқувчи учун эса шеърнинг фақат бевосита мазмуни, юзадаги мазмунигина мавжуддир. Бадиий тасвир ва ифода воситалари мавзусига тўхталар эканмиз, биз мавжуд воситаларнинг ҳаммасини кўриб чиқишни мақсад қилмаганмиз. Зеро, бу воситаларнинг

ҳар бири алоҳида машғулот мавзуси бўлиш учун етарли материал беради. Юқоридаги мулоҳазалар мазкур мавзуга кириш вазифасини ўтаса кифоя. Сиз энди адабиётшуносликка оид луғатлар, бадиий тил хусусиятларига оид ишлар билан танишиш, бадиий асарларни мутолаа қилиш жараёнида тил унсурларига жиддий эътибор қилишингиз, биз тўхталмаган ёки мисоллар келтирмаган воситалар моҳиятини мустақил ўрганишингиз ва ўзлаштиришингиз зарур бўлади.

Адабиётлар: 1. Фитрат. Адабиёт қоидалари. Т., 1995 2. Адабиёт назарияси: 2 томлик.-1-т.-Т.,1978 3. Бобоев Т. Шеър илми таълими.-Т.,1996 4. Бобоев Т., Бобоева З. Бадиий санъатлар.-Т.,2000 5. Лапасов Ж. Бадиий матн ва лисоний таҳлил.- Т.:Ўқитувчи,1995 6. Ҳожиаҳмедов А. Шеърий санъат ва мумтоз қофия.-Т.,1998 7. Ҳожиаҳмедов А. Шеър санъатларини биласизми.-Т.,1999 8. Қосим Я. Янги ўзбек шеъриятида рамзлар// Ўзбек тили ва адабиёти.-1998 №5. Б.3-8. 9. Томашевский Б.В. Стилистика.-Л.,1983 10. Поляков М. Вопросы поэтики и художественной семантики.- М., 1986. 11. Винокур Г.О. О язўке художественной литературы.-М.,1991 12. Григорьев В. Поэтика слова.-М.,1979 13. Теория метафоры.-М.,1990 14. Квятковский А.К. Поэтический словарь.-М., 1966. 15. www.kasu.uz 16. www.tdpu.uz

O'xshashlar

Психоанализ ва бадиий ижод

Идеал ва бадиий яхлитлик

Бадиий образ ва образлилик

Тарихий воқелик ва бадиий талқин

Бадиий асарда шакл ва мазмун