Yirtqich qushlar. 7- sinf - Zoologiya - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Yirtqich qushlar. 7- sinf

Yuklangan vaqt:

08.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1917.3134765625 KB

Ko'chirib olish

48-§. Yirtqich qushlar 7-sinf zoologiya darsligi asosida. 2017.

• Yirtqich qushlar, asosan, umurtqali hayvonlar bilan oziqlanadi. Ularning tana tuzilishi va xatti-harakati o‘ljani qidirib topish va ushlab olishga moslashgan. Xususan, uzun va o‘tkir tirnoqlarining uchi ilmoqqa o‘xshash qayrilgan bo‘lib, o‘ljani ushlash va o‘ldirishga moslashgan; qisqa baquvvat va uchi pastga qayrilgan tumshug‘i esa o‘ljasi etini yulib olishga imkon beradi

• Yirtqich qushlarning ko‘zi o‘tkir bo‘lganidan o‘ljasini uzoqdan payqab oladi. Yirtqichlar juft bo‘lib yashaydi. Yirik qushlarning jufti butun hayoti davomida saqlanib qoladi. Ular daraxtlarga va baland qoyalarga uya qurib, jish jo‘ja ochadi. Yirtqich qushlar kunduzgi yirtqichlar va yapaloqqushlar turkumlariga bo‘linadi.

• Kunduzgi yirtqichlar turkumi. O‘rta Osiyo hududida kunduzgi yirtqichlardan qora kalxat , miqqiy,tasqara, jo‘rchi, burgut, qarchig‘ay va boshqalar uchraydi.

• Qora kalxat vohalar, to‘qaylar va tog‘larda, xullas, daraxtlar bo‘lgan hamma joyda uchraydi. Uchib borayotgan kalxatni ayri dumiga qarab oson bilib olish mumkin. Kalxat Markaziy Afrika va Janubiy Osiyoda qishlaydi, mart oylarida uchib kelib, daraxt larning shoxiga in quradi. Kalxat juda foydali qush bo‘lib, ko‘pincha baqalar, kemiruvchilar, har xil hasharotlar, shuningdek, kushxonalarning tashlandiqlari va o‘laksalar bilan oziqlanadi; mayda qushlarni ham tutib yeydi. U havoda baland uchib, o‘lja axtaradi.

• Tasqara – o‘lkamizda uchraydigan qushlarning eng yirigi. Tana sining uzunligi 1,5 m ga, qanotlarini yozganda kengligi 3 m gacha yetadi; uning og‘irligi 6–12 kg, boshi va bo‘ynidagi patlari juda siyrak bo‘ladi. Tasqarani uchganida keng va uzun qanot laridagi oqish patlarini panjasimon yozilishiga qarab bilish mumkin. U havoda uzoq vaqt qanot qoqmasdan ucha oladi, lekin yerda beso‘naqay qadam tashlaydi. Tasqara hayvonlarning o‘laksasi bilan oziqlanadi. Sayhonlik ustida soatlab uchib, o‘laksa izlaydi. Tasqaraning tirnoqlari kuchsiz bo‘lganidan tirik hay vonlarga hujum qilolmaydi. Lekin juda kuchli, uchi qayrilgan tumshug‘i bilan hayvonlar terisini yirta oladi.

• Ko‘pchilik kunduzgi yirtqichlar zararkunanda kemiruvchilar va hasharotlarni qirib, qishloq xo‘jaligiga foyda keltiradi. Boshqalari esa ko‘pincha kasal va qari hayvonlarni yo‘q qilib, boshqa hayvonlarning kasallanishi oldini oladi; hayvonlar naslini sog‘lomlashtirishga yordam beradi.

• Y a p a l o q q u sh l a r t u r k u m i. Yapaloqqushlar – tunda hayot kechirishga moslashgan yirtqichlar. Ularga faqat qorong‘i tushgandan so‘ng ov qiladigan yapaloqqushlar: ukki, boyo‘g‘li, boyqushlar kiradi. Yapaloqqushlar tumshug‘ining uchi qayrilgan, tirnog‘i o‘tkir bo‘lib, tirik o‘ljani tutishga imkon beradi. Ularning ko‘zlari katta, ko‘z qorachig‘i keng ochiladi. Shuning uchun g‘ira-shira yorug‘likda ham mayda hayvonlarni ko‘ra oladi. Sezgir quloqlari esa tunda shitirlagan ovozni ham ilg‘ab oladi. Patlari g‘ovak va yumshoq bo‘lganidan uchganida ovoz chiqmaydi. Tungi yirtqichlarning yuzi yapaloq yuraksimon bo‘lganidan yapaloqqushlar turkumiga kiritilgan.

• Ukki – yapaloqqushlar orasida eng yirigi. Boshining ustida quloq qa o‘xshash ikki to‘p pati dikkayib turadi. Ukki ko‘proq turli kemiruvchilar bilan oziqlanadi; ba’zan o‘rgimchaklar va ayrim qushlarni ham tutib yeydi. • Boyo‘g‘li – ukkiga nisbatan ancha kichik. Kechqurunlari simyog‘och yoki daraxtlarning qurigan shoxida o‘tirib olib, o‘lja poylaydi. Bu qush o‘simliklarga ziyon keltiradigan qo‘ng‘iz, chigirtka va kemiruvchilarni qirib, juda katta foyda keltiradi.

• Qushlarning ahamiyati. Qushlar zararkuranda hasharotlar va kemiruvchilarni qirib, tabiatda ular sonini cheklab turadi. Qushlarning o‘zi ham ko‘pchilik hayvonlar uchun oziq bo‘ladi. Ular meva va urug‘lar bilan oziqlanib, o‘simliklarning tarqalishiga yordam beradi. Nektarchi qushlar esa gullarni changlatadi. Kaklik, qur, qirg‘ovul, o‘rdak, g‘oz, bedana, kaptar va boshqa qushlar go‘shti uchun sanoat miqyosida yoki sport usulida ovlanadi. Dengiz o‘rdagi – gaaganing uyasiga to‘shaydigan pari yengil sanoatda foydalanish uchun yig‘ib olinadi. Qushlar axlati esa azot va fosforli moddalarga boy o‘g‘it hisoblanadi. • Qushlarni muhofaza qilish ularni bezovta qilmaslik va uyasini buzmaslikdan iborat. Qushlarni dalalarga jalb etish uchun dalalar chetida daraxtlar ekiladi. Qor ko‘p yog‘gan qish kunlari mayda qushlar uchun daraxt shoxlari orasiga donxo‘raklar o‘rnatilib, don-dunlar sepib qo‘yiladi.

Savol va topshiriqlar – Qushlar yirtqich hayot kechirishga qanday moslashgan? – Qora kalxat qanday hayot kechiradi? – Tasqara o‘z o‘ljasini qanday topadi? – Tasqara qanday hayot kechiradi? – Yapaloqqushlar qanday tuzilgan? – Yapaloqqushlar qanday ov qiladi? – Yirtqich qushlar tabiatda qanday ahamiyatga ega? – Qushlar odam hayotida qanday ahamiyatga ega?

O'xshashlar

Parrandachilik. 7- sinf

Tuyoqli sutemizuvchilar. 7- sinf

Xivchinlilar sinfi. 7- sinf

Pardaqanotlilar turkumi asalarilar. 7- sinf

O‘rgimchaksimonlarning xilma-xilligi. 7- sinf