Asbob-uskuna va moslama turlari 5-sinf - Texnika va texnologiya - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Asbob-uskuna va moslama turlari 5-sinf

Yuklangan vaqt:

19.04.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2572 KB

Ko'chirib olish

5-sinf texnologiya darsligi asosida 9-mavzu:

Yog‘och va taxta materiallardan tayyorlanadigan buyumlarning aniq o‘lchamli va sifatli chiqishi, ish vaqti va materialni tejash qiymati o‘lchov hamda rejalash asboblaridan o‘rinli foydalana olishga bog‘liq bo‘ladi. O‘lchash deb yog‘och materialining o‘lchamlari va shaklini aniqlashga aytiladi. O‘lchash asboblari tuzilishiga ko‘ra shkalali va shkalasiz turlarga bo‘linadi.

Shkalali asboblarga: masshtabli chizg‘ich, metr, o‘rama metr (ruletka), shtangensirkul kabilar kirsa, shkalasiz asboblarga xatkash, sirkul, kronsirkul, nutromer, turli rejalash andaza (shablon)lari va boshqalar kiradi. Go‘niya, malka, xatkash kabi asboblar foydalanish о‘ rniga k о‘ ra shkalali va shkalasiz b о‘ lishi mumkin. Rejalash deb chizmadagi shakl va о‘ lchamlarni rejalash asboblari yordamida yasaladigan buyumning zagotovkasiga k о‘ chirishga aytiladi. Rejalash uchun yuqorida aytilgan o‘lchash asboblari bilan birga qalam va turli rejalash andazalaridan foydalaniladi.

Turli materiallardan yasaladigan buyumlarni rejalashtirishda qalam muhim ahamiyat kasb etadi. U bilan nuqtalar belgilanadi va belgilangan nuqtalar chiziqlar bilan tutashtiriladi (17-rasm). 17-rasm. Qalam: a – t о‘ g‘ri о‘ tkirlangan; b – not о‘ g‘ri о‘ tkirlangan.

Masshtabli chizg‘ich yordamida yog‘och materiallarining tayyor detal va buyumlari o‘lchamlari o‘lchanadi va rejalash ishlari bajariladi (18-rasm, a). Taxlanma metr – 1 mm gacha aniqlikda bo‘linmalarga ajratilgan 10 cm dan qilib bo‘lingan metall, tekstolit yoki yog‘och chizg‘ichlar to‘plamidan iborat (18-rasm, b). О‘ rama metr (ruletka) – metr, santimetr, millimetrlarda ifodalangan bo‘linmalari bo‘lgan va diametri 60–140 mm li g‘ilof ichiga olingan maxsus g‘altakka o‘raladigan, cho‘zilmaydigan matodan yoki po‘lat lentadan iborat (18-rasm, d).

Duradgorlik go‘niyasi (burchaklik) – duradgorlik ishlari bilan qurilish konstruksiyalari elementlarining to‘g‘ri burchak (900) hosil qilib biriktirilganligi tekshiriladi. Go‘niya asos (kunda) va unga to‘g‘ri burchak ostida biriktirilgan bo‘linmalari bo‘lgan chizg‘ichdan iborat. U metall yoki yog‘ochdan yasaladi. Ishlatilishiga ko‘ra metall, yog‘och, porsi, vintli va surma go‘niya turlari bor (19-rasm).

Duradgorlik g о‘ niyasi yordamida kvadrat, t о‘ g‘ri burchaklar tekshiriladi, о‘ lchanadi va chiziladi (20-rasm).20-rasm. G о‘ niya yordamida sirtlarni g о‘ niyaviyligini tekshirish.

Yog‘och materiallardan buyum tayyorlash bilan bog‘liq bo‘lgan ishlar xilmaxil bo‘lib, ularni amalga oshirishda о‘ lchash va rejalash asboblaridan tashqari arra, randa, egov, bolg‘a, iskana, yog‘och t о‘ qmoq, ombur, jilvir qog‘oz kabi asboblardan foydalaniladi. Duradgorlik o‘quv ustaxonalarida ishlatiladigan arralar shakliga qarab turlarga bo‘linadi (21-rasm).

Arra turlari 21-rasm. Arra turlari.

Duradgorlik randalari vazifasiga ko‘ra sirtlarni tozalash, silliqlash, tekislash maqsadida ishlatiladi. Randalar sherxebel, taxta randa kabi turlarga bo‘linadi (22- rasm). Mehnat unumdorligini oshirish va mehnatni osonlashtirish uchun elektr randalardan foydalaniladi (23-rasm). Ularning yordami bilan ish qismlari mukammal silliqlanadi va dekorativ bezash uchun to‘liq tayyor bo‘ladi. Yog‘ochdagi ortiqcha qatlamni olib tashlash jarayoni egovlash deyiladi. Egovlar bir qirrali, yarim doirali, uch qirrali, kvadrat, yumaloq va maxsus egovlarga bo‘linadi (24-rasm).

Yog‘ochsozlik, duradgorlik ishlarida mix qoqish, sug‘urish, to‘g‘rilash, bukish metall bolg‘alar yordamida amalga oshiriladi (25-rasm).

Yog‘ochdan tayyorlanadigan buyum qismlarini biriktirishda, iskanalar yordamida o‘yish-teshish kabi ishlarni bajarishda yog‘och to‘qmoq (bolg‘a)dan foydalaniladi (26-rasm).

Ombur. Mixlab biriktirilgan buyumlarni qismlarga ajratishda va noto‘g‘ri qoqilgan mixlarni sug‘urishda duradgorlik omburidan yoki mix sug‘urgichdan foydalaniladi (27-rasm).

Duradgorlik iskanalari. Duradgorlik ishlarida, ariqchalar, tirnoq hosil qilish va boshqa ishlarda iskana ishlatiladi. Duradgorlik iskanalari vazifasiga ko‘ra yo‘nuvchi, o‘yuvchi va nov iskanalarga bo‘linadi (28-rasm).

Jilvir qog‘oz. Jilvir qog‘oz bir tomoniga mayda qattiq minerallar yoki shisha kukuni yelimlab yopishtirilgan ip mato yoki qalin qog‘ozdan iborat bo‘lib, pardozlashda ishlatiladi (29-rasm).

Sirtlarni jilvir bilan pardozlash ishlari oddiy usulda (qo‘lda) va jilvirlash mashinasida bajariladi (30-rasm).

O'xshashlar

Asbob-uskuna, moslama va stanok turlari 5-sinf

Asbob-uskuna va moslamalar. Xavfsizlik texnikasi qoidalari 5-sinf

Tikuv mashinasining turlari va tuzilishi 5-sinf

Qo‘l ishlari uchun asbob-uskunalar va ulardan foydalanish tartibi 5-sinf

Texnika turlari. Texnikaning klassifikatsiyasi va tavsiflari 5-sinf