Urug‘lanish va homilaning rivojlanishi. 8 - sinf - Odam va uning salomatligi - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Urug‘lanish va homilaning rivojlanishi. 8 - sinf

Yuklangan vaqt:

07.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8023.103515625 KB

Ko'chirib olish

53- §. Urug‘lanish va homilaning rivojlanishi 8-sinf “Odam va uning salomatligi” darsligi asosida. 2014

• Odamning hayoti ona organizmida ikkita jinsiy hujayraning, ya’ni tuxum hujayra bilan spermatozoidning qo‘shilishidan boshlanadi. Bu ikki hujayraning qo‘shilishidan bitta yangi hujayra, ya’ni yangi organizm paydo bo‘ladi.

• Ayol va erkak jinsiy hujayralarining har birida 23 tadan xromosoma bo‘lib, ularning 22 tasi ota va ona organizmining irsiy belgilarini bolaga o‘tkazadi.

• Bunyod bo‘lgan bolaning jinsi ayol va erkak jinsiy hujayralarining 23- xromosomasiga bog‘liq. Ayol jinsiy hujayrasidagi 23- xromosoma iks(X) bo‘lib, erkak jinsiy hujayrasidagi 23- xromosoma iks yoki igrek (X yoki Y) bo‘ladi.

• Iks xromosomali erkak jinsiy hujayra (spermatozoid) ayol jinsiy hujayrasi (tuxumi) bilan qo‘shilsa, homila qiz bo‘ladi. Y xromosoma erkak jinsiy hujayra (spermatozoid) ayol jinsiy hujayrasi (tuxumi) bilan qo‘shilsa, homila o‘g‘il bo‘ladi.

• Shunday qilib, hosil bo‘lgan bolaning jinsi otaning jinsiy hujayrasiga bog‘liq, ammo bu uning ixtiyoriga yoki xohishiga bog‘liq emas.

• Ayol va erkak jinsiy hujayralari tuxum yo‘lida qo‘shilishidan bitta hujayra, ya’ni yangi organizm hosil bo‘ladi, unda 46 ta xromosoma bo‘ladi. Bu hujayra paydo bo‘lgandan boshlab bir hafta davomida tuxum yo‘lida bo‘linib ko‘paya boshlaydi va asta-sekin tuxum yo‘lidan siljib bañhadon bo‘shlig‘iga o‘tadi, uning devoriga birikib, rivojlanadi.

• Bachadon bo‘shlig‘iga o‘tgan homilaning tashqi qismidan qon tomirlariga boy bo‘lgan maxsus hujayralar birikmasi (yo‘ldosh) hosil bo‘lib, u orqali homila bachadon devoriga birikadi. Mazkur hujayralardan kindik shakllanib, undagi arteriya va vena qon tomirlari orqali bola ona organizmining qon tomirlari bilan tutashadi. Yo‘ldosh homilani oziqlantirish bilan birga, uni ona organizmidagi zararli kimyoviy moddalar, mikroblar ta’siridan ma’lum darajada himoya qilib turadi. Yo‘ldoshning shikastlanishi, uning bachadon devoridan ajralishi homilani xavf ostida qoldirishi mumkin.

• Homila usti yupqa (amnion) parda bilan qoplanib, uning bo‘shlig‘i amnion suyuqligi bilan to‘la bo‘ladi. Bu suyuqlik homila organizmida moddalar almashinuvi jarayoni normal o‘tishida, uning erkin harakatlanishida va tashqi noqulay ta’sirlardan himoyalanishida muhim rol o‘ynaydi. • Shunday qilib, ota va onaning jinsiy hujayralari qo‘shilishidan bunyod bo‘lgan yangi organizm (homila) bir hafta davomida tuxum yo‘lida, ikkinchi haftadan boshlab bachadonda 9 oy rivojlanadi. • Homila vujudga kelganining uchinchi haftasida uning hujayralari uch qavatga ajraladi. Tashqi qavat — ektoderma, ichki qavat — endoderma va o‘rta qavat — mezoderma. Bu qavatlarning har biridan homilaning har xil to‘qima va organlari shakllanadi.

• Homila rivojlanishining 23-kunidan boshlab uning yuragi va katta qon aylanish doirasi ishlay boshlaydi. Ammo uning o‘pkasi va kichik qon aylanish doirasi embrional rivojlanish davrida ishlamaydi, u kindik qon tomirlari orqali ona organizmi hisobidan kislorod bilan ta’minlanadi. Bola tug‘ilgan zahoti kindigi kesilib, u ona organizmidan ajratiladi va shu vaqtdan boshlab uning o‘pkasi va kichik qon aylanish doirasi ishga tushadi.

Savol va topshiriqlar • Urug‘lanish jarayoni qanday sodir bo‘ladi? • Homila qanday rivojlanadi? • Amnion suyuqligi qanday ahamiyatga ega? • Embrion qavatlarini ayting.

O'xshashlar

Bolaning o‘sishi va rivojlanishi. 8 - sinf

Nutq va fikrlash. 8 - sinf

Vitaminlar. 8 - sinf

Uyqu va uning ahamiyati. 8 - sinf

Suyaklarning tuzilishi va tarkibi. 8 - sinf