Ovoz apparati. 8 - sinf - Odam va uning salomatligi - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Ovoz apparati. 8 - sinf

Yuklangan vaqt:

07.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

981.59375 KB

Ko'chirib olish

20-§. Ovoz apparati • 8-sinf “Odam va uning salomatligi” darsligi asosida. 2014

Tuzilishi va vazifasi

• Ovoz hosil bo‘lishida hiqildoqda joylashgan ovoz boylamlari, muskullari bilan birga, til, lablar, og‘iz bo‘shlig‘i, burun bo‘shlig‘i va uning yuz, peshana suyaklari orasida joylashgan qo‘shimcha kovaklari, halqum, kekirdak, bronxlar va o‘pkalar ham ishtirok etadi.

• Odam gapirmay turganda hiqildoqda joylashgan ovoz boylamlarining teshigi ochiq holda bo‘ladi (u uchburchak shaklda). Pichirlab so‘zlaganda ham ovoz teshigi ochilgan holda bo‘ladi. So‘zlash ganda, kuylaganda ovoz teshigi yopiladi va o‘pkadan nafas bilan chiqariladigan havo katta kuch bilan ovoz boylamlariga ta’sir qilib, ularning tebranishi natijasida ovoz hosil bo‘ladi.

• Ovozning o‘tkirligi ovoz boylamlarining kalta yoki uzun bo‘lishiga bog‘liq. Ayollarda ularning uzunligi o‘rtacha 18—20, erkaklarda 20—22 millimetr.

• Nafas harakatlari nafas olish va nafas chiqarishdan iborat. Nafas olish harakati qovurg‘alarning ko‘tarilishi va diafragmaning pastga tushishi orqali ta’minlanadi. Qovurg‘alarning ko‘tarilishi bo‘yin va tashqi qovurg‘alararo muskullarning qisqarishi natijasida yuzaga keladi. Diafragmaning pastga tushishi esa uning muskullari qisqarishi natijasida sodir bo‘ladi. Bu harakatlar natijasida ko‘krak qafasining hajmi kattalashadi, o‘pka kengayadi va tashqi muhitdan o‘pkaga havo so‘rib olinadi. • Nafas chiqarish harakati ichki qovurg‘alararo va qorin muskullarining qisqarishi orqali ta’minlanadi. Ichki qovurg‘alararo muskullar qisqarganda qovurg‘alar pastga tushadi, qorin muskullari qisqarganda diafragma yuqoriga ko‘tariladi. Natijada ko‘krak qafasining hajmi kichrayib, o‘pkalarning torayishiga va ulardagi havoning tashqi muhitga siqib chiqarilishiga sabab bo‘ladi. • O‘pkaning tiriklik sig‘imi. Nafas olish va nafas chiqarish harakatlari natijasida o‘pkalarga, ya’ni ularning alveolalariga uzluksiz ravishda tashqi muhitdan havo kirib va chiqib turadi.

• Odam tinch turganda o‘rtacha 500 ml havo oladi va shuncha havoni chiqaradi. Bunga nafas havosi deyiladi. Odam chuqur nafas olsa, tinch nafas olgandagi 500 ml nafas havosining ustiga o‘pkaga yana 1500 ml havo kirishi mumkin (qo‘shimcha havo). Odam tinch nafas chiqarishdan so‘ng (nafas havosi 500 ml) chuqur nafas chiqarsa, o‘pkadan yana 1500 ml havo chiqaradi (zaxiradagi havo). Shunday qilib, 500 ml nafas havosi + 1500 ml qo‘shimcha havo + 1500 ml rezerv havo=3500 ml o‘pkaning tiriklik sig‘imini tashkil etadi. Erkaklarda o‘pkaning tiriklik sig‘imi 3500—4500 ml gacha, ayollarda — 3000—3500 ml gacha bo‘ladi. Jismonan chiniqqan odamlarda bu ko‘rsatkich ko‘proq bo‘ladi. • O‘pkalar ventilatsiyasi. Odam tinch turgan vaqtda bir minutda 16—18 marta nafas oladi. Har bir nafas olganda 500 ml atmosfera havosi o‘pkaga kiradi. Agar bir minutdagi nafas soni har bir marta nafas olganda o‘pkaga kirgan havo miqdoriga ko‘paytirilsa, o‘pkaning minutlik ventilatsiyasi kelib chiqadi. Tinch holatda o‘pkaning minutlik ventilatsiyasi 8—9 l ga teng. Masalan, bir minutda 16 marta nafas olinsa, har bir nafas olganda o‘pkaga 500 ml havo kiradi: 16·500=8000 ml.

Savol va topshiriqlar • Ovoz apparati qanday tuzilgan? • Nafas harakatlarida qaysi muskullar ishtirok etadi? • O‘pkaning tiriklik sig‘imi nima? • O‘pka ventilatsiyasi qanday aniqlanadi?

O'xshashlar

Vitaminlar. 8 - sinf

Energiya almashinuvi. 8 - sinf

Bosh miya. 8 - sinf

Qon guruhlari. 8 - sinf

Muskullarning ishlashi. 8 - sinf