Muvozanat organi (vestibular analizator). 8 - sinf - Odam va uning salomatligi - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Muvozanat organi (vestibular analizator). 8 - sinf

Yuklangan vaqt:

07.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2940.1708984375 KB

Ko'chirib olish

49- §. Muvozanat organi (vestibular analizator)49- §. Muvozanat organi (vestibular analizator) 8-sinf “Odam va uning salomatligi” darsligi asosida. 20148-sinf “Odam va uning salomatligi” darsligi asosida. 2014

Muvozanat organining ahamiyati

Muvozanat organi vestibular analizator , deb ham ataladi.

• U odam tanasining fazoda ma’lum muvozanatda bo‘lishini ta’minlaydi. Tik turganda, yurganda, yugurganda, sakraganda, raqsga tushganda, narvondan yuqoriga ko‘tarilganda va pastga tushganda, arg‘imchoq uchganda, suvda suzganda, daraxtga chiqqanda, turnikda gimnastika mashqlarini bajarganda, har xil transportda yurganda, ya’ni fazoda odam tanasi eng oddiy holatdan eng murakkab holatga o‘tganda tanasining muvozanatini ta’minlovchi asosiy organ vestibular (apparat) analizatordir.

• Bu analizatorning ishi buzilsa, odam tanasining muvozanatini saqlash xususiyati pasayadi yoki butunlay yo‘qoladi. Bu analizator juda qattiq zararlangan bo‘lsa, odam hatto o‘rindan turganida uning boshi aylanadi, ko‘zi tinadi, ko‘ngli ayniydi, u tezda o‘tirishga yoki yotishga majbur bo‘ladi.

• Vestibular analizator kuchsiz zararlanganda odam murakkab harakatlarni, ya’ni tez yugurish, sakrash, aylanish, zinaga chiqib- tushish kabilarni bajarganda tanasini muvozanatda tutib turishi qiyinlashib, o‘zini noxush sezadi.

• Agar yoshligidan boshlab odamning vestibular analizatori yaxshi chiniqtirilmasa, uning ishi ma’lum darajada pasayadi. Bu, ayniqsa, odam tanasi fazoda murakkab holatlarda bo‘lganida seziladi. Chunonchi, mototsiklda, avtomashinada tez yurganda, karuselda aylanganda, har xil transport vositalarida yurganda boshi aylanadi, ko‘ngli ayniydi, yuragi tez urib, rangi oqaradi, ba’zida hatto hushini yo‘qotishi mumkin. • Muvozanat organining tuzilishi. Yuqorida eshitish organining tuzilishi bayon etilganda, ñhig‘anoqning ichida eshitish retseptorlari, dahliz va yarimaylana kanalchalar ichida esa vestibular analizatorning sezuvchi hujayralari (retseptorlar) joylashgan deb aytilgan edi (81- rasm). Retseptorlarning qo‘zg‘alishi vestibular nervga o‘tib, miya ko‘prigidagi po‘stloqosti muvozanat markaziga, undan miyachaga va bosh miya yarimsharlari po‘stlog‘idagi muvozanat markaziga boradi.

• Muvozanat organining ishi. Odam tanasining turli xil harakatlarida vestibular analizator retseptorlari qo‘zg‘aladi. Harakat tezligi qancha yuqori bo‘lsa, retseptorlar shuncha kuchli qo‘zg‘aladi. Shuni ta’kidlash kerakki, ichki quloqning yarimdoira kanalchalari va xaltasimon tuzilmalardagi retseptorlarning har qaysisi ma’lum bir harakatlarda qo‘zg‘alish xususiyatiga ega. Odamning muvozanat organi normal rivojlangan va sog‘lom bo‘lsa, uning turli xil murakkab harakatlari, fazoda turli holatlarda bo‘lishi noxush hollarni yuzaga keltirmaydi. Bu organ yaxshi chiniqtirilgan bo‘lsa, odam har qanday silkinish, tebranish, aylanish harakatlariga va samolyotda uchishga, suv kemalarida yurishga bardoshli bo‘ladi.

• Muvozanat organi funksiyasining buzilishi. Muvozanat organining funksiyasi har xil kasalliklar, shikastlanish hamda bu organning yoshlikdan chiniqtirilmaganligi tufayli buziladi. Odam harakati biroz tezlashganda, aylanganda, tebranganda, transportda yurganda bosh aylanishi, ko‘z tinishi, yurak urishi tezlashishi, qon bosimi pasayishi, rang oqarishi, ko‘ngil aynishi va qusishi, ba’zan esa hatto hushidan ketishi mumkin. • Vestibular analizatorni chiniqtirish tadbirlarini yoshlikdan boshlash zarur. Bolani beshikda va belanchakda tebratish, so‘ngra velosipedda yurishni mashq qildirish, karuselda aylanish, suvda suzish, yugurish, sakrash, gimnastika mashqlari va sport o‘yinlari bilan shug‘ullanish, raqsga tushish kabilar bu organni chiniqtiradi.

Savol va topshiriqlar • Muvozanat organining tuzilishi va funksiyasini tushuntiring. • Muvozanat organining funksiyasi buzilganda odamda qanday noxush belgilar paydo bo‘ladi? • Muvozanat organi qanday chiniqtiriladi? • Muvozanat organining markazi qayerda joylashgan?

O'xshashlar

Eshitish organi (eshitish analizatorlari). 8 - sinf

Vitaminlar. 8 - sinf

Energiya almashinuvi. 8 - sinf

Bosh miya. 8 - sinf

Qon guruhlari. 8 - sinf