Urug'. 6 - sinf - Botanika - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Urug'. 6 - sinf

Yuklangan vaqt:

05.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2848.4208984375 KB

Ko'chirib olish

24-§. URUG' 6-sinf botanika darsligi asosida. 2017.

Urug' - urug'li o'simliklarning ko'payish organi. U murtak, endosperm va po'stdan iborat.

Har bir o'simlikning urug'i o'ziga xos tuzilgan. O'sim liklar urug'pallasi soniga qarab bir va ikki umg'pallali o'simliklarga bo'linadi

Ikki urug'pallali o'simliklar urug'ining murtagi ikki umg'pallali bo'ladi. Murtak ildizcha, poyacha, kurtakcha va ikkita urug'pallabargdan tashkil topgan. Urug'i ikkita umg'pallaga ega bo'lgan o'simliklar ikki umg'pallali o'simliklar deyiladi.

G'o'za chigit (umg')i ustidan qalin yog'ochsimon qobiq bilan o'ralgan. Bu qobiq hujayralarida juda uzun tuklar, ya'ni tolalar joylashgan. Yog'ochsimon qobiq ostida oq va yupqa po'st, uning ostida esa qat-qat bo'lib joylashgan ikki urug'pallali murtak o'rnashgan

• Ikki urug'pallali o'simliklar urugiari yer yuziga ikkita urug'palla bargi bilan chiqadi. • Bir urug'pallali o'simliklarning urug'i ikki urug'pal lali o'simliklarnikidan keskin farq qiladi. Bir urug'pallali o'simliklarning urug'i urug' po'sti, murtak (boshlang'ich il-dizcha, poyacha, kurtakcha va bitta urug'palla), endosperm-dan tashkil topgan. Ularga bug'doy, arpa, suli, makkajo'xori kabi o'simliklar kiradi.

• Yer yuzida eng ko'p tarqalgan bir urug'pallali o'simlik-lardan biri bug'doydir. Bug'doyning urug' (don)i cho'ziq shaklda. Uning sirti yupqa sariq po'st bilan qoplangan. Bu po'st qo'shilib o'sgan ikkita qobiqdan iborat. Tashqisi meva qobig'i, ichkisi esa urug' po'sti hisoblanadi. Bug'doy, arpa, javdar, suli, sholi, makkajo'xori kabi o'simliklarning urug'i don deb yuritiladi. Urug'ning aksariyat qismi endosperma - oziq moddalar to'plamini tashkil etuvchi hujayralardan iborat.

• Urug'ning tarkibi. O'simliklarning turiga qarab urug'ning tarkibi har xil bo'ladi. Urug' tashqaridan quruq bo'lib ko'rinishiga qaramay, uning tarkibida oz miqdorda suv bo'ladi. Buni bilish uchun probirkaga bug'doy yoki boshqa o'simlik urug'idan solib, uni alanga ustida tutib qizdiring. Oradan ko'p vaqt o'tmay, probirka devorida hosil bo'lgan suv tomchilarini ko'rish mumkin. Agar urug'ni qiz-dirish davom ettirilsa, u tutay boshlaydi, kuygan hid tara-ladi, urug' qorayib, yorilib-yorilib ketadi. Bunda urug'ning asosiy qismini tashkil etgan organik moddalar kuyadi. Urug' asta-sekin kuyib, probirka ostida kul qoladi. Bu kul mineral moddalardan iborat.

• Urug'lar tarkibidagi organik moddalar turli birikmalar shaklida bo'ladi. Bularga kraxmal, oqsil va moylar kiradi. • Bug'doy, makkajo'xori va boshqa donli o'simliklar urug'ida kraxmal nihoyatda ko'p bo'ladi. Loviya, mosh va no'xatda oqsil ko'p uchraydi. Yong'oq, bodom, o'rik, shaf-toli va yeryong'oq mag'zida, kungaboqar pistasi va g'o'za chigitida moy ko'p bo'ladi. Urug'lar tarkibidagi oziq mod dalar urug'palla va endospermada saqlanadi.

• Bug'doy urug'i endospermasining yupqa kesigiga mik-roskopda qaralsa, u hujayralardan tashkil topganligini ko'rish mumkin. Bu hujayralarda kraxmal va ko'p sonli oq sil donachalari bo'ladi. Ayrim urug'lar tarkibida efir moy-lari (zira, shivitda) va zaharli moddalar (mastak, achchiq bodom, shaftoli va kampirchoponda) saqlanadi.

Savol va topshiriqlar • Qanday o'simliklar ikki urug'pallali o'simliklar deyiladi? • G'o'zaning chigiti bug'doy urug'idan nimasi bilan farq qiladi? • Qanday o'simliklar bir urug'pallali o'simliklar deyiladi? • Bir urug'pallali o'simliklarning urug'i ikki urug'pallali o'sim- liklarnikidan qanday farq qiladi? • Urug' tarkibida qanday moddalar bor?

O'xshashlar

Kurtak. 6 - sinf

Novda. 6 - sinf

To'pgullar. 6 - sinf

Mevalar. 6 - sinf

O‘simliklarning ko‘payishi. 6 - sinf