Ildizning ichki tuzilishi. 6 - sinf - Botanika - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Ildizning ichki tuzilishi. 6 - sinf

Yuklangan vaqt:

04.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

5302.15625 KB

Ko'chirib olish

6-sinf botanika darsligi asosida. 2017.8-§. ILDIZNING ICHKI TUZILISHI

• Ildizning ichki qismi ancha murakkab tuzilgan. Uni mik-roskopda ko'rish uchun maxsus preparat tayyorlanadi. Buning uchun ildiz bo'laklaridan ko'ndalangiga yupqa parrak ke-sib olinib, buyum oynasidagi suv tomchisiga yoki glitseringa qo'yiladi. So'ngra unga rang be-riladi va ustiga qoplagich oyna yopib qo'yiladi. Mikroskopda ildizning sirtqi qismi hujayra-lardan tuzilganligini va shu hu-jayralarning ayrimlaridan ildiz tukchalari chiqqanligini ko'rish mumkin.

• Har bir ildiz tukchasi bitta uzun hujayradan tashkil topgan. Bu hujayra esa yupqa qobiq, sitoplazma va yirik yadrodan tashkil topgan. Ildiz ana shu tukchalari orqali tuproqdan suv va unda erigan oziq moddalarni shimib oladi. Ildiz tukchalarining faoliyati 10-12 kun davom etadi. Keyin ildizning uchidagi shimuvchi qismidan yangi ildiz tukchalari o'sib chiqadi. Bu jarayon o i simliklarda uzluksiz davom etadi. Natijada ildiz tukchalari tuproqning ichkari qatlamlariga kirib boradi va o'simlikni suv va mineral tuz bilan ta'minlab turadi.

• Ildizning po'sti o'ziga xos hujayralardan tashkil top- gan. Po'st hujayralari tirik, yumaloq va yupqa qobiqli bo'ladi. Hujayralar orasida havo bilan to'lgan bo'shliqlar bo'lib, ildizdagi hujayralar ana shu havo bilan nafas oladi. Ko'ndalangiga kesilgan ildizning o'rta qismida qalin devorli yirik teshikchalar ko'rinadi. Bu teshikchalar o'rta (marka-ziy) qismdagi naychalardan iborat

• Ildizning po‘sti o‘ziga xos hujayralardan tashkil topgan. Po‘st hujayralari tirik, yumaloq va yupqa qobiqli bo‘ladi. Hujayralar o‘rtasida havo bilan to‘lgan oraliq bo‘shliqlari bo‘lib, ildizdagi hujayralar ana shu havo bilan nafas oladi. Ko‘ndalangiga kesilgan ildizning o‘rta qismida qalin devorli yirik teshikchalar ko‘rinadi. Bu teshikchalar o‘rta (markaziy) qismdagi naychalardan iborat.

• Yosh ildizni bo'ylamasiga kesmasini ko'rib chiqamiz. Ildizning uchki qismida hosil qiluvchi to'qima hujayra-laridan iborat bo'linuvchi qism joylashgan. Bu hujayra lar tinmay bo'linib turadi. Bo'linish qismini tashqi tomondan ildiz qinchasi himoya qiladi. Bo'linish qismidan yuqorida o'suvchi qism joylashgan. Bu qismda hujayralar bo'linmaydi, balki o'sib, ma'lum funksiyani bajarishga ix-tisoslashadi. O'sish qismidan yuqorida so'ruvchi qism joylashgan bo'lib, bu qismda ildiz tukchalari hosil bo'ladi.

• Ildiz tukchalari ildizni qoplovchi hujayralardan hosil bo'ladi. Ildiz tukchalari orqali tuproqdan suv va unda eri- gan mineral moddalar shimiladi. So'ruvchi qismidan yuqo-rida o'tkazuvchi qism joylashgan. Bu qismdagi o'tkazuvchi to'qima hujayralari orqali suv va unda erigan mineral mod dalar yuqoriga - poyaga ko'tariladi, poya va barglarda hosil bo'lgan organik moddalar esa ildizga o'tadi. Makkajo'xorining ildizi poyadan atrofga 2 m, bosh piyozniki 60-70 sm gacha yoyiladi. Makkajo'xorining 1 mm 2 so'rish qismida 700 ta ildiz tukchalari bo'ladi.

• Ildizning o'sishi. O'simliklar turiga va o'sish muhitiga qa-rab, ildizlar turhcha tezlikda o'sadi. Masalan, g'o'za niholla- rining ildizi bir kecha-kunduzda 2-3 sm o'sadi. Bunda o'sish ildiz uchidagi hujayralarning bo'linishi hisobiga sodir bo'ladi.

• Yantoq bor joyda suv bor, deyishadi. Haqiqatan ham, uning ildizi yerga 30 m gacha chuqur kirib boradi va yerosti suvlaridan foydalanadi.

• Ildizlarbo'linishqismidagihujay ralarningbo'linibko'payishihisobigabo'yigao'sadi. O'simliklarning boshqa organlari singari ildizi ham nafas oladi. Tuproqdagi havo tirik hujayralarga kirib boradi. O'simliklar ildizi yetarli darajada havo olishi uchun urug' yumshoq yerga ekiladi. Hosil yetilguncha yer bir necha marta yumshatiladi. G'o'za, sabzavot va poliz ekinlarini chopiq qilishning sababi ham shunda.

• Qatqaloq tuproqda havo kam bo'ladi. Shuning uchun barcha daraxt va butalarning tagini vaqti- vaqti bilan yumshatib turish tavsiya etiladi.

• Ildizning uchki qismi shikastlan-sa, uning bo'yiga o'sishi to'xtaydi va yon ildizlarning hosil bo'lishi kuchayadi. Natijada ildiz tizimi tuproqning unumdor yuza qismida yon tomonga baquvvat bo'lib o'sa boshlaydi. O'simliklarning bu xususiyatidan dehqonchilikda foydalaniladi. Dehqonlar pomidor, karam, bulg'or qalampiri kabi o'simliklardan mo'l hosil olishda o'simliklarni urug'dan o'stirib, keyin boshqa joyga ko'chirib o'tqazishdan awal ildizning uchki qismini chilpib tashlaydilar.

Savol va topshiriqlar • Ildiz tukchasining tuzilishi mikroskopda qanday ko‘rinadi? • Ildizning ko‘ndalang kesigi qanday qismlardan iborat? • Ildizning uchi qanday qismlardan tashkil topgan?

O'xshashlar

Ildizning tashqi va ichki tuzilishi. 5 - sinf

Barglarning ichki tuzilishi. 6 - sinf

Poyaning ichki tuzilishi. 6 - sinf

Poyaning ichki tuzilishi. 5 - sinf

Barglarning ichki tuzilishi. 5 - sinf