Evolutsiyaning sintetik nazariyasi. 10 - sinf - Biologiya - Slaydlar (maktab darsliklari bo'yicha)

Evolutsiyaning sintetik nazariyasi. 10 - sinf

Yuklangan vaqt:

03.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1642.755859375 KB

Ko'chirib olish

10 sinf "Biologiya" darsligi asosida. 201744-§. Evolutsiyaning sintetik nazariyasi

• Populatsiya o‘zidan kichik tarkibiy qismlarga bo‘linmaydigan, tur doirasidagi mustaqil evolutsion rivojlanishi mumkin bo‘lgan evolutsiyaning boshlang‘ich birligidir. Populatsiya individlardan tashkil topgan. Har qanday foydali mutatsiyaga ega bo‘lsa ham yakka organizm hech qachon evolutsion jarayonni sodir etolmaydi.

• Individlarning evolutsiya jarayoniga qo‘shadigan hissasi ko‘payish jarayonida genetik axborotni nasldan naslga o‘tkazishdan iborat. Tur darajasida, ya’ni tur ichida sodir bo‘ladigan, yangi populatsiya, kenja tur, tur paydo bo‘lishiga olib boradigan evolutsion jarayonlar mikroevolutsiya deyiladi.

• Populatsiya evolutsiyaning eng kichik va asosiy birligi hisoblanadi. Chunki evolutsion jarayon populatsiya ichida boshlanadi. Populatsiya individlari orasida doimo irsiy o’zgaruvchanlik paydo bo’lib turadi. Jinsiy ko’payish tufayli bu o’zgaruvchanlik populatsiya individlari orasida tarqaladi.

• Populatsiyada boradigan yashash uchun kurash va tabiiy tanlanish tufayli foydali o’zgarishlarga ega bo’lgan individlar saqlanib qolib, nasl beradi. Bundan keyingi evolutsion jarayonlarda populatsiya kenja tur va turlarni hosil qiladi.

• Populatsiya genofondning yo‘naltirilgan o‘zgarishlari tabiiy tanlanish natijasida kechadi. Tabiiy tanlanish tufayli populatsiyalarning genofondida foydali, ya’ni mazkur muhit sharoitida organizmlarning yashab qolishini ta’minlaydigan genlar mustahkamlanadi. Ularning ulushi orta boradi va genofondning umumiy tarkibi o‘zgaradi.

• XX asrga kelib irsiyat va o‘zgaruvchanlik, bir va har xil turga kiruvchi organizmlar orasidagi munosabatlar, tur strukturasi kabi masalalar atrofl icha o‘rganila boshlandi. Genetika, ekologiya, molekular biologiya singari biologiyaning yangi shoxobchalari shakllandi. Mazkur fanlarning klassik darvinizm bilan qo‘shilishi natijasida evolutsiyaning sintetik nazariyasi yaratildi.

Evolutsiya sintetik nazariyasining asosiy qoidalarini quyidagicha ifodalash mumkin • Populatsiya – evolutsiyaning eng kichik, elementar birligi. • Populatsiya genetik tarkibining o‘zgarishi evolutsiyaning elementar hodisasi hisoblanadi. • Evolutsiyaning boshlang‘ich materiali mutatsion va kombinativ o‘zgaruvchanlik hisoblanadi.

• Evolutsiyaning harakatlantiruvchi omillari: populatsiya to‘lqini, genetikavtomatik jarayonlar (genlar dreyfi ),migratsiya, alohidalanish, yashash uchun kurashda yuzaga chiqadigan tabiiy tanlanishdan iborat. • Mutatsion va kombinativ o‘zgaruvchanlik, populatsiya to‘lqini va alohidalanish tasodifi y yo‘naltirilmagan xarakterga ega omillardir. • Evolutsiyaning yo‘naltiruvchi omili yashash uchun kurash asosida paydo bo‘ladigan tabiiy tanlanishdir.

• Evolutsiya asta-sekin va uzoq davom etadigan jarayondir. • Tur o‘zaro bog‘langan, morfologik, fi ziologik va genetik jihatdan farq qiladigan, biroq reproduktiv jihatdan alohidalashmagan birliklar – kenja turlar va populatsiyalardan tarkib topadi. • Allellar almashinuvi, genlar oqimi tur ichidagina ro‘y beradi.

• Evolutsiya divergent xarakterga ega, ya’ni bir turdan bir necha turlar kelib chiqishi mumkin, ba’zan esa yagona bir turdan boshqa yagona tur kelib chiqishi mumkin. • Mikroevolutsiya tur doirasida, makroevolutsiya turdan yuqori sistematik birliklarda yuzaga keladigan evolutsion jarayonlarni ifodalaydi.

Savol va topshiriqlar • Genlar dreyfi ni tushuntirib bering. • Populatsiya to‘lqinini tushuntirib bering. • Alohidalanishni tushuntirib bering.

O'xshashlar

Biokimyoviy evolutsiya nazariyasi. 10 - sinf

Irsiyatning xromosoma nazariyasi. 10 - sinf

Populatsiya – turning tuzilish va evolutsiyaning boshlang‘ich birligi. 10 - sinf

Jins genetikasi. 10 - sinf

Turlarning paydo bo‘lishi. 10 - sinf