Talaffuz va imlo me’yorlari - Tilshunoslik - Dars ishlanmalar

Talaffuz va imlo me’yorlari

Yuklangan vaqt:

01.10.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

157 KB

Ko'chirib olish

Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - o'quvchilarning nutq tovushlari bo'yicha ol- gan bilimlarini sinash va baholash; b) tarbiyaviy maqsad - Sohibqiron Amir Temur haqida ma'lumot berish, unga hurmat hislarini tarbiyalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - yozma nutqni o'stirish. Darsning jihozi: diktant matni. Darsning rejasi: 1. Diktant matni bilan tanishtirish. 2. Diktantni yozdirish. Diktant matni bilan tanishtiriladi. Mavzu bo'yicha kichik suh- bat o'tkazish mumkin. Tushunilishi qiyin bo'lgan so'zlar izohlanadi. So'ngra diktant yozdiriladi. Quyida diktant yozdirish uchun matn tavsi- ya etiladi. AMIRTEMUR Sohibqiron Muhammad Tarag'ay Bahodir o'g'li Amir Temur yoshlik chog'idan mard, g'ururli, o'tkir zehn va aql-u idrok egasi bo'lib o'sdi. Turli dunyoviy ilmlarni, harbiy san'atni o'rgandi. U yoshligidan boshlab o'z oldiga ona yurtini mo'g'ul bosqinchilari- dan ozod qilish maqsadini qo'ydi, yer yuzida buyuk saltanat sohibi sifa- tida el va elatlarning boshini qovushtirdi. Uning zamonida madaniyat, ilm-u fan, me'morchilik, tasviriy san'at, musiqa, she'riyat beqiyos rivoj topdi. Amir Temurning madaniyat va din ahllariga ko'rsatgan cheksiz mehr-muruvvati, ayniqsa, ibratlidir. Ko'hna tarix sahifalari buyuk bobomizning millat va el-ulus man- faati bobida chekkan mislsiz zahmatlari hamda ko'rsatgan shijoatlariga guvohlik beradi. (I. Karimov) Sana 6– 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu Talafuz va imlo me’yorlari

Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - o'quvchilarga talaffuz va imlo me'yorlari yuzasidan ilmiy bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - milliy an'analarimizga hurmat hissini tar- biyalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar nutqini o'stirish, fikrlash qobiliyatini rivojlantirish. Darsning jihozi: inagnitofon va kompyuter. Darsning rejasi: 1. To'g'ri talaffuz me'yori. 2. To'g'ri yozish (imlo) me'yori. 1-topshiriqni bajarish orqali o'quvchilar to'g'ri va noto'g'ri talaffuz haqida fikr yuritadilar. To'g'ri talaffiizning ahamiyati haqida bahsla- shadilar. Og'zaki va yozma nutq yuzasidan tasavvurlarini bayon qila- dilar. Ana shu bahs-munozara asosida o'qituvchi to'g'ri talaffuz me'yori va to'g'ri yozish me'yori (imlo me'yori) tushunchalarini izohlaydi. Bularni o'rganadigan tilshunoslikning orfoepiya va orfografiya bo'limlari mavjudligini, ularning har ikkisida nimalar haqida bahs yuritilishi haqida ma'lumot beradi. Darslikda berilgan 4 ta savol va topshiriqlar orqali o'quvchilarning mavzu yuzasidan olgan bilimlari sinab ko'riladi. Uchta mashqni ishlash orqali o'quvchilar so'zlarning talaffuzi va yozilishi o'rtasida farqning mavjudligini anglaydilar. Mustahkamlash Uyga vazifa: 380 - masq Baholash: O’quvchilar reyting asosida baholanadi. Sana 7 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu: UNLILAR TALAFFUZI VA IMLOSI.

U VA I UNLILARINING TALAFFUZI VA IMLOSI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - o'quvchilarda unlilar talaffuzi va imlosi yuza sidan bilim va ko'nikma hosil qilish; b) tarbiyaviy maqsad - tilimizga muhabbat ruhida tarbiyalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar nutqini va tafakkurini o'stirish. Darsning jihozi: jadvallar. Darsning rejasi: 1. 1 unlisining talaffuzi va imlosi. 2. U unlisining talaffuzi va imlosi. Og'zaki nutqda i va u unlilari ayrim so'zlarda bir-biriga juda yaqin talaffuz qilinadi. Natijada ana shu unlilarning talaffuzdagi o'xshashligi asosida paronimlar hosil bo'ladi. Nutq jarayonida ularning biri o'rnida ikkinchisini ishlatish ehtimoli bor. Bu mavzuni o'tishda ana shuning oldini olishga e'tibor qaratilishi lozim. Ikkinchi topshiriqda urush-urish, yurush-yurish, qurut-qurit so'zlarining talaffuzda o'xshashligi, lekin boshqa-boshqa yozilishini anglash talab qilinadi. I va u unlilari ikki bo'g'inli so'zlarning birinchi bo'g'inida kuchsiz talaffuz qilinishini, lekin yozuvda, albatta, ifodalanishini o'quvchilarga singdirish uchun darslikda uchta mashq berilgan. 383-mashqda u va i unlilarining bir-biri bilan almashinishi, lekin ma'noga ta'sir etmasligi, bir so'zning ikki variantda aytilishi mumkinli- gi ko'rsatiladi. O'quvchi bulardan qaysi birining adabiy me'yor ekanini topishi lozim. Agar o'quvchi bulardan qaysi birining to'g'ri ekanligini aytishda yanglishsa, o'qituvchi uning xatosini to'g'rilaydi. Uyga vazifa 384 – mashq Sana 8 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu

A VA О UNLILARI TALAFFUZI VA IMLOSI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad -a va о unlilarining talaffuzi va imlosi yuzasi- dan ilmiy bilimni shakllantirish; b) tarbiyaviy maqsad - o'quvchilarni oilaga sadoqat ruhida tarbi- yalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar tafakkurini va nutqini Darsning jihozi: plakat yoki multimediya. Darsning rejasi: 1. A unlisining talaffuzi va imlosi. 2. О unlisining talaffuzi va imlosi. Og'zaki talaffuzda a va о unlilari ko'p so'zlarda bir-biriga almashinsa ham ma'noga ta'sir etmaydi. Bunday vaqtda qaysi birining to'g'ri ekan- ligi va yozuvda ularni to'g'ri ifodalash bu darsda o'quvchilarga sing- diriladi. 385-mashqda nuqtalar o'rniga о yoki a unlilaridan mosini qo'yib ko'chirish talab etiladi. O'quvchi mabodo xato qilib qo'ysa, o'qituvchi tuzatishi lozim. О unlisi ba'zi so'zlarda (rus tilidan olingan so'zlarda) o'ga yaqin talaffuz etiladi, shuning uchun o'quvchi bunday so'zlarni o' harfi bilan yozib qo'yishi mumkin. 386-mashq ana shu xatoni bartaraf qilishga qaratiladi. Tarkibida о unlisi bo'lgan bir bo'g'inli so'zlardan yangi so'z yasal- ganda, o'zakdagi о unlisi a ga aylanadi va shunday yoziladi. 387-mashqda o'quvchilarga ana shu holat singdiriladi. Uyga vazifa 388 - mashq Sana 9– 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu

QATOR KELGAN UNLILAR TALAFFUZI VA IMLOSI Darsning maqsadi: a) ta'Iimiy maqsad - o'quvchilarga qator kelgan unlilarning qanday talaffuz etilishi va ularning to'g'ri yozilishi haqida ilmiy bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - madaniy merosni saqlashga o'rgatish; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar nutqini o'stirish, tafak- kurini rivojlantirish. Darsning jihozi: plakat yoki multimediya. Darsning rejasi: 1. Olinma so'zlar haqida. 2. Olinma so'zlarda qator unlilarning kelishi, ularning talaffuzi va imlosi. Olinma so'zlarni o'quvchilarga tushuntirish uchun qo'shni oila- larning bir- biri bilan oldi-berdi qilishlari bo'yicha suhbat olib borgan ma'qul. Xuddi shunday holat tillarga ham taalluqli ekanligi, boshqa tillardan olingan so'zlar olinma so'zlar hisoblanishi suhbat orqali tu- shuntiriladi. Topshiriqda berilgan so'zlarning hammasi arab tilidan qabul qilingan so'zlar ekanligi aytiladi. O'quvchilar ularni talaffuz qilishga qiynaladi- lar. Buning sababini o'qituvchi tushuntiradi. O'zbek tilida ikkita unli yonma-yon kelolmasligi, shuning uchun qator kelgan unlili so'zlarni tilimizga moslashtirish uchun og'zaki nutqda unlilar o'rtasiga h va у undoshi qo'shib talaffuz qilinishi ta'kidlanadi. Ularni to'g'ri talaffuz qilish va to'g'ri yozish uchun qator unlili variantni qo'llash lozimligi singdiriladi. O'quvchilarning darsdan olgan bilimlari darslikdagi uchta savol orqali sinab ko'riladi. Darslikda o'quvchilar bilimlarini mustahkamlash uchun to'rtta mashq berilgan. To'rtinchisi uyda ishlash uchun tavsiya etilgan. Uyga vazifa 392 – mashq Sana 11 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa

Mavzu O' UNLISINING TALAFFUZI VA IMLOSI Darsning maqsadi: a) ta'Iimiy maqsad - O' unlisining talaffuzi va imlosi yuzasidan o'quvchilarda bilim hosil qilish; b) tarbiyaviy maqsad - o'quvchilarda ijobiy fazilatlarni shakllan- tirish; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar tafakkuri va nutqini o'stirish. Darsning jihozi: Ariqdan o't va qo'yga o't sol gaplari tushirilgan plakat. Darsning rejasi: 1. 0' unlisining talaffuzi. 2. 0' unlisining tutuq belgisi bilan kelgan holatdagi yozilishi. O' harfi ko'p shevalarda ikki tovushni: lablashgan, old qator, tor unli tovushni va lablashgan, orqa qator, tor unli tovushni ifodalaydi. Masa- lan: o'tni o'r birikmasida o' orqa qator unlini, sochni o'r birikmasida esa old qator unlini ifodalaydi. Bu tovushlar ikki xil talaffuz qilinib, so'zlarning ma'nosini farqlasa ham, lekin bir harf - o' bilan yoziladi. Toshkent viloyati va Toshkent shahrida yashovchilar uchun bunday muammo yo'q, chunki ularda o' bitta lablangan tor unlini ifodalaydi. Boshqa joylarda esa bu harf yuqoridagidek ikki tovushni ifodalaydi. Ana shu joylarda ishlayotgan o'qituvchilar bu harfning ikkita vazifa- siga alohida e'tibor berishlari lozim bo'ladi. О ', o' harfning ikki xil tovush ifodalashi va imlosi darslikda berilgan uchta mashq orqali o'quvchilarga singdiriladi. Uyga vazifa 395 - mashq Sana 13 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu : E UNLISINING TALAFFUZI VA IMLOSI

Darsning maqsadi: a) ta'iimiy maqsad - E unlisining talaffuzi va imlosi haqida ilmiy bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - o'quvchilarda axloqiy fazilatlarni tarbi- d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar savodxonligini o'stirish. Darsning jihozi: E unlisi ishtirokidagi so'z yozilgan plakat. Darsning rejasi: 1. E unlisining so'zda ishlatilish o'rinlari. 2. E unlisining i ga yaqin talaffuz qilinish holatlari va imlosi. Og'zaki nutqda so'zlarning birinchi bo'g'inida kelgan e unlisi ko'pincha i ga yaqin yoki aksincha, i unlisi e ga yaqin talaffuz etiladi, lekin yozuvda aslidek yoziladi. Shu bois o'quvchilar bunday so'zlarni qanday eshitsa, shunday yozib xatoga yo'l qo'yishlari mumkin. Bu darsda o'quvchilarning ana shunday xatoga yo'l qo'ymasliklariga e'tibor qaratiladi. Ikkita topshiriqni bajarish orqali o'quvchilar i ning e ga yaqin talaf fuz qilinishi, televizor, mehnat so'zlaridagi birinchi bo'g'inda kelgan e unlisining esa i ga yaqin talaffuz qilinishini aniqlaydilar. Bu unlining qanday talaffuz qilinishidan qat'i nazar, doimo e yozilishi uqtiriladi. Mavzuni mustahkamlash uchun darslikda to'rtta mashq berilgan. Bulardan to'rtinchisi uyga vazifa uchun tavsiya etilgan. 399-mashq o'quvchilar tafakkurini o'stirishga qaratilgan. Boshqotir- maning bo'sh kataklarini to'ldirish orqali quyidagicha javob olinadi. Erta ekkan erta yig'ar. 1. Talaffuz me'yori bo'yicha olgan bilimlarni mustahkamlash. 2. Imlo me'yori bo'yicha olgan bilimlarni mustahkamlash. Yangi dars darslikda berilgan oltita savolga o'quvchilarning ja vob berishlari bilan boshlanadi. Ana shu savollar asosida o'quvchi va o'qituvchi o'rtasida kommutatsiya bo'lgandan so'ng o'quvchilar sinfda to'rtta topshiriqni bajarishga kirishadilar. Berilgan topshiriqlar ichidan, ayniqsa, 3-topshiriq o'quvchini fikr- lashga majbur qiladi. Matndan o'quvchilar so'zlar ichidan xato yozil- ganini aniqlaydilar va qanday xatoga yo'l qo'yilganini, qanday yozilsa, to'g'ri bo'lishini aytadilar. 4-topshiriqda talaffuzi va yozilishiga ko'ra farq qiladigan so'zlarni topish talab etiladi. Bunda o'quvchilar tomon (tamon aytiladi, lekin to- mon yoziladi), somon (samon aytiladi, lekin somon yoziladi), chopon (chapon aytiladi, lekin chopon yoziladi), yod (yot aytiladi), obod (ovot aytiladi) singari so'zlarni keltirishlari mumkin. 5-topshiriq uyga vazifa qilib beriladi. Unda ayrim o'zbek sheva- larida (kel o'rnida ke, bo'l o'rnida bo', kelma o'rnida kema, bo'lma o'rnida bo'ma) hamda og'zaki so'zlashuv uslubida (savol, javob, hi- sob) talaffuzi bilan imlosi o'rtasida farq qiladigan so'zlarning qanday to'g'ri yozilishini aniqlash talab etiladi. Uyga vazifa 399 - mashq Sana 14 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili

Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu YOZMA ISH Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - o'quvchilarning olgan nazariy bilimlarini sinash va baholash; b) tarbiyaviy maqsad - Vatanni sevish, uni asrash tuyg'ularini tar- biyalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - yozma nutqni o'stirish. Darsning jihozi: she'r yozilgan plakat. Darsning rejasi: 1. She'riy asar matni bilan tanishtirish. 2. Fikr-mulohazalar bayoni. Yozma ish turi sifatida «She'riy asar haqidagi flkr-mulohazalar» mavzusini tavsiya etamiz. Buning uchun o'qituvchi o'quvchilar yoshi- ga mos biror she'rni tanlaydi. Sinfda 2-3 marotaba o'qib eshittiriladi yoki ko'rgazmali qurol singari yozdirilishi mumkin. Tushunilishi qiyin bo'lgan so'zlar bo'lsa, izohlab o'tiladi va o'quvchilarga shu she'r haqi dagi fikr-mulohazalarini yozish topshiriladi. Namuna sifatida quyidagi she'rni keltirishimiz mumkin: O'zbekiston - Vatanim, onam, Nur taralar gulbog'laringdan. Oltin beshik - aziz ostonam, Baxtim topdim quchoqlaringdan. Ozod Vatan o'g'il-qizimiz, Charaqlagan yer yulduzimiz. Tinchlikni o'ylab, Do'stlikni kuylab, Istiqlolni ko'zlar ko'zimiz. Istiqlolning qaldirg'ochimiz, Iqbolimiz tongday kulajak. Xalq mehridan qudrat-kuchimiz, Bizniki bu nurli kelajak! Mustaqillik bolalarimiz Boshimizni silaydi o'lkam. Dil g'unchasi - lolalarimiz, Go'zallikdan yashnagay olam! Sana 15 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili

Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu: AYRIM UNDOSHLAR TALAFFUZI VA IMLOSI JARANGLI VA JARANGSIZ UNDOSHLAR TALAFFUZI VA IMLOSI Darsning maqsadi: a) ta'Iimiy maqsad-jarangli undoshlarning so'z oxirida jarangsiz- lanishi va ularning imlosi haqida ilmiy bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - milliy madaniyatimiz, ma'naviy qadriyat- larimizga hurmat ruhida tarbiyalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - yozma savodxonlikni o'stirish. Darsning jihozi: mavzu doirasidagi plakat. Darsning rejasi: 1. Jarangli undoshlar. 2. Jarangsiz undoshlar. O'quvchilar topshiriqda berilgan bob, yod, eg so'zlaridagi oxirgi un - doshlarning talaffuzini aniqlaydilar. Shundan so'ng darslikda berilgan savollar orqali bahs-munozara uyushtiriladi. O'quvchilar so'z oxirida kelgan jarangli undoshlarning jarangsiz sherigiga almashinishini misol- lar orqali izohlaydilar. O'qituvchi darsni osonroq tashkil qilish uchun jarangli va jarangsiz undoshlar jadvali aks ettirilgan plakatdan ham foy- dalanishi mumkin. So'z oxirida jarangli undoshlar jarangsiz sherigiga almashinib talaf fuz qilinishi, lekin jarangli undosh holida yozilishi singdirilishi lozim. Masalan: bob-bop, beg-bek, tog'-toq, yod-yot, uz-us, g'ij-g'ich kabi. O'zak oxirida jarangli-jarangsiz undoshlarning qaysi biri yozilishini tekshirish uchun unga egalik qo'shimchalaridan birini qo'yish kerakligi tushuntiriladi. Masalan: kitob - kitobi. Darslikdagi ikkita mashqni sinfda ishlash orqali o'quvchilarda bu mavzu bo'yicha olgan bilimlari yanada mustahkamlanadi. Ayniqsa, 401-mashqni bajarish orqali o'quvchilardagi zukkolik, topqirlik xislat- lari kuchaytiriladi. Uyga vazifa 4302 - mashq Sana 16 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili

Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu: G-K,Q-G' UNDOSHLARI TALAFFUZI VA IMLOSI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - G - к va. q - g' undoshlarining talaffuzi va imlosi haqida bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - atrof-muhitni asrash hissini tarbiyalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar og'zaki va yozma nutq madaniyatini o'stirish, tafakkurini rivojlantirish. Darsning jihozi: jadvallar. Darsning rejasi: 1. G - к undoshlarining talaffuzi va imlosi. 2. Q - g' undoshlarining talaffuzi va imlosi. Darslikda berilgan birinchi va ikkinchi topshiriqlarni amalga oshirish uchun jarangli va jarangsiz undoshlar juftligi aks ettirilgan plakat sinf taxtasiga ilinadi. Bu orqali o'quvchilar bek-beg, ek-eg, bog'- boq so'zlarining aytilishi va yozilishi, ma'nosi haqida fikr yuritadilar. O'quvchilar g va k, q va, g' undoshlarining so'z oxirida kelgan ho- latlariga misollar topadilar va bu so'zlarni qanday talaffuz qilinishini izohlaydilar. Shu bahs-munozara asosida o'qituvchi yuqoridagi juft- liklarning talaffuzi va imlosi yuzasidan yakun yasaydi. Darslikda berilgan to'rtta mashqning uchtasi sinfda ishlanadi. 403-mashqda o'quvchilar diqqati matndagi qaynoq, taroq, qishloq, sanoq so'zlariga qaratilishi, ular tarkibidagi q undoshining talaffuziga va imlosiga diqqat jalb etilishi lozim. 404-mashqda nuqtalar o'rniga g yoki к undoshlaridan tegishlisini tanlash orqali ularning og'zaki va yozma nutqi o'stiriladi. Uyga vazifa 406 - mashq Sana 18 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili

Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu Q VA G' UNDOSHLARI BILAN TUGAGAN SO'ZLARGA QO'SHIMCHALARNING QO'SHILISHI VA ULARNING IMLOSI Darsning maqsadi: a) ta'Iimiy maqsad - so'z tarkibida ro'y beradigan tovush o'z- garishlari haqida bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - o'quvchilarga shukronalik hissini sing- dirish; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilarning imloviy ko'nikmasini o'stirish. Darsning jihozi: toqqa, boqqa, qishlog'im so'zlari ishtirokidagi gaplar yozilgan plakat. Darsning rejasi: 1. Q undoshi bilan tugagan so'zlarga jo'nalish kelishigi va egalik qo'shimchalarining qo'shilishi. 2. G' undoshi bilan tugagan so'zlarga jo'nalish kelishigi va egalik qo'shimchalarining qo'shilishi. Q va g' undoshlari jarangli-jarangsizlik belgisiga ko'ra o'zaro zid- lanadigan undoshlardir, lekin bu zidlik shunday undoshlar bilan tuga gan so'zlarga jo'nalish kelishigi va egalik qo'shimchalari qo'shilganda ko'pincha o'ziga xos ko'rinishlarga ega bo'ladi. Ana shunday tovush o'zgarishi yozuvda ham o'z ifodasini topadi. Masalan: qishloq + im - qishlog'im, toychoq + im - toychog'im. G' bilan tugagan so'zlarga jo'nalish kelishigi qo'shimchasi qo'shilsa, o'zak va qo'shimchada o'zgarish sodir bo'lmaydi: bog' + ga -bog'ga kabi. Ana shu hodisani o'quvchilarga tushuntirish va to'g'ri yozish ko'nikmasini shakllantirish bu darsning bosh maqsadi sanaladi. O'quvchilarga bu ko'nikmani singdirish uchun darslikda uchta mashq berilgan. To'rtinchi mashq uyga vazifa sifatida topshiriladi. Uyga vazifa 409 – mashq Sana 20 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili

Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu B ,M UNDOSHLARIDAN OLDIN KELGAN N UNDOSHINING TALAFFUZI VA IMLOSI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - n harfining b, m harflaridan oldin kelgan ho- latda qanday o'qilishi va imlosi haqida bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - milliy an'analarimizga hurmat ruhini sing- dirish; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilarning yozma va og'zaki nutqini o'stirish, mustaqil fikrlashga o'rgatish. Darsning jihozi: manba, qo'llanma, shanba so'zlari yozilgan plakat. Darsning rejasi: 1. B,m tovushlari talaffuzida ishtirok etadigan nutq a'zolari. 2. B,m harflaridan oldin kelgan n harfining o'qilishi va yozilishi. Shanba, yo'llanma, qo'llanma, o'n bir singari so'zlarda b va m harf laridan oldin kelgan n harfi m tarzida talaffuz qilinadi, lekin n bilan yoziladi. Ana shuni o'quvchilarga singdirish uchun dars birinchi va ik- kinchi topshiriqlarni bajarish, shuningdek, plakatdagi so'zlar talaffuzi va imlosini kuzatish bilan boshlanadi. O'quvchilarning faol ishtirokida yuqoridagi misollar asosida n har fining b, m harflaridan oldin qanday talaffuz qilinishi va imlosi yuzasi- dan xulosa chiqariladi. Bu xulosani yana ham mustahkamlash uchun darslikda berilgan uch- ta mashq ishlanadi. Bulardan ikkitasi sinfda, bittasi esa uyda ishlanadi. 411-mashqda musiqa asbobi va poyezd vagonlaridagi ochiq joy ma'nolarini bildiruvchi talaffuzi o'xshash, lekin yozilishi, ma'nolari boshqa-boshqa tanbur va tambur so'zlarining ma'nosi va yozilishini bilib olishga e'tibor qaratiladi. Mustahkamlash: Uyga vazifa 413 - mashq Sana 21 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili

Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu AYRIM HARFLAR IZOHI. J, j HARFI VA TOVUSH Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - J, j harfi ifodalangan ikki tovush haqida bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - Vatanga sadoqat, tilimizga muhabbat ruhini singdirish; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar tafakkuri va nutqini o'stirish. Darsning jihoni: jo'ja, jo'ra, jajji, gijda, jurnal so'zlari yozilgan plakat. Darsning rejasi: 1. J, j harfining til oldi, portlovchi, jarangli undosh tovushni ifoda- laydigan holatlari. 2. J,j harfining til oldi, sirg'aluvchi, jarangli undosh tovushni ifoda- laydigan holatlari. O'qituvchi darslikda berilgan ikkita topshiriq va plakat orqa- li o'quvchilar diqqatini darsga jalb qiladi. O'quvchilar plakatdagi so'zlarda j harfining ikki xil tovushni ifodalayotganini talaffuz orqali anglaydilar. Agar ular so'zlarni noto'g'ri talaffuz qilayotgan bo'lsa, o'qituvchi tomonidan tuzatiladi. O'qituvchi o'quvchilarning j harfi ikki xil tovushni ifodalashi haqi- dagi fikrlaridan xulosa chiqarib, «Bilib oling» ruknida berilgan izoh asosida yakun chiqaradi. Darslikda berilgan ikkita savol va topshiriq orqali o'quvchilar mav- zuni qanchalik o'zlashtirgani tekshirib olinadi. Shundan so'ng darslikdagi uchta mashq va ikkita topshiriqni ishlash orqali o'quvchilar bilimi mustahkamlanadi. Oxirgi mashq uyga vazifa qilib beriladi. Mashqlar ichida 415-mashq juda qiziqarli o'tkazilishi, o'yinga aylantirilishi lozim. Mustahkamlash: Uyga vazifa: 416 - mashq Sana 22 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V

Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu X, х VA Н , h HARFLARI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - X, x va H, h harflarini to'g'ri qo'llay olish ko'nikmasini shakllantirish; b) tarbiyaviy maqsad - o'quvchilarda ona tabiatga muhabbat tuyg'usini shakllantirish; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar savodxonligini oshirish, tafakkurini o'stirish. Darsning jihozi: X, x va H, h harflari ishtirokidagi so'zlar tushiril- gan plakat yoki shunday lug'at kiritilgan kompyuter. Darsning rejasi: 1. X, x harflarining talaffuzi va imlosi. 2. H, h harflarining talaffuzi va imlosi. O'zbekistonning ko'pgina hududlarida x va h undoshlari farqlan- maydi, shuning uchun ham yozuvda biri o'rnida ikkinchisini almashtirib qo'yadilar. Bu dars o'quvchilardagi ana shunday xatoni bartaraf qilishni o'z oldiga bosh maqsad qilib qo'yadi. Ushbu maqsadni amalga oshirish uchun o'qituvchi o'quvchilarni darslikda berilgan ikkita topshiriqni bajarishga da'vat qilish bilan bosh- laydi. Bu bilan yuqoridagi ikki harfning talaffuzi boshqa-boshqa ekan- ligini aniqlaydilar. Darslikda x va h harflarining yozilishini mustahkamlash uchun to'rtta mashq beriladi. 417-mashq ham x va h undoshlarining talaffuzdagi farqini aniqlash- ga qaratilgandir. 418-mashqda esa x va h undoshlari yordamida ma'nosi farqlanadi- gan so'zlar keltiriladi. Ma'nolari bu undoshlar yordamida farqlanayot- gan so'zlar qiyoslanib, talaffuzidagi farqlanishga alohida ahamiyat berilishi lozim. 419-mashqda berilgan matn mazmunidan kelib chiqib o'quvchilar x va h ishtirok etgan so'zlarni topadilar va ularning talaffuzi hamda yozilishini aytadilar. Mustahkamlash Uyga vazifa 420 - mashq Sana 23 – 02 -2013 – yil

Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu F UNDOSHINING TALAFFUZI VA YOZILISHI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - F harfining o'qilishi va imlosi haqida bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - milliy an'ana va ma'naviy qadriyatlarga hurmat ruhini singdirish; d) rivojlantiruvchi maqsad - og'zaki va yozma nutqini o'stirish va erkin fikrlash qobiliyatini rivojlantirish. Darsning jihozi: fil, futbol, fabrika, familiya so'zlari yozilgan plakat. Darsning rejasi: 1. F harfining p holida o'qilishi va imlosi. 2. F harfining v yoki b holida o'qilishi va imlosi. F harfi fil, Dilafro'z so'zlarida p holida, afgor, afzal so'zlarida esa v yoki b holida talaffuz etiladi. Shuning uchun o'quvchilar bu so'zlarning yozilishida talaffuziga qarab xato qilib qo'yishi mumkin. Bu darsda ana shunday xatoning oldini olishga asosiy e'tibor qaratiladi. Buning uchun o'quvchilar darslikda berilgan ikkita topshiriqni ba- jaradilar va o'qituvchi ko'rsatgan plakatdagi so'zlarni o'qiydilar. Bu so'zlarda ishtirok etgan f harfining qanday o'qilayotganini aytadilar. Shundan so'ng o'qituvchi kitobdagi «Bilib oling» ruknida berilgan matnga o'quvchilar diqqatini tortadi. Darslikda keltirilgan ikkita savol va topshiriq orqali o'quvchilarning darsni qanday o'zlashtirganliklari aniqlanadi. O'quvchilarning darsdan olgan bilimlarini mustahkamlash uchun darslikda uchta mashq beril gan. Bu mashqlarning oxirgisi uyga vazifa qilib beriladi. 422-mashqda boshqotirma berilgan. Undagi kataklar ochqichdan foydalangan holda to'ldirilganda quyidagi so'zlar yashiringanligi ma'lum bo'ladi: 1) fazo; 2) oftob; 3) bet; 4) tomon; 5) naf. Mustahkamlash Uyga vazifa 423 - mashq Sana 25 – 02 -2013 – yil

Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu Jg HARFLAR BIRIKMASI VA UNING VAZIFALARI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - ng harfiar birikmasi ifodalaydigan tovushlar haqida bilimni shakllantirish; 146 b) tarbiyaviy maqsad - o'quvchilarni insonparvarlik ruhida tarbi- r yalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar so'z boyligini oshirish, i mustaqil fikrlashga o'rgatish. Darsning jihozi: singil, ming, mung so'zlari yozilgan plakat. Darsning rejasi: 1. Ng harflar birikmasining bitta undosh tovushni ifodalashi. 2. Ng harflar birikmasining yonma-yon kelgan n va g harflarining bo'g'in ko'chirishga munosabati. Ng harflar birikmasi hozirgi kunda ming, mung, ong, ko'ngil, singil, keling, aytingiz so'zlarida bitta undosh tovushni ifodalaydi. Bu harflar birikmasining bo'g'in ko'chirish chog'ida bir butun holida ko'chirilishi 1 yoki qoldirilishi sing- il, si-ngil misoli orqali tushuntiriladi. Shuningdek, ng harflar birikmasining n bilan tugagan o'zakka g bi lan boshlangan qo'shimchasining qo'yilish holatiga o'xshashi, lekin ik- . kinchi holat n va g tovushlarini ifodalaydi, ularning ikki bo'g'in tarki- bida kelishi aytiladi. Masalan: senga, to'nga. Mustahkamlash Uyga avzifa 426 – mashq Sana 27– 02 -2013 – yil

Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu SH, sh VA CH, ch HARFLAR BIRIKMALARINING VAZIFALARI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad - tovush va harf munosabati, bir tovushning harflar birikmasi orqali ifodalanadigan holatlari haqida bilim berish; b) tarbiyaviy maqsad - Vatanimiz poytaxtiga ehtirom ruhida tarbi- yalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - o'quvchilar savodxonligini oshirish, tafakkurini o'stirish. Darsning jihozi: SH, sh va CH, ch harflar birikmalari ishtirokidagi so'zlar yozilgan plakat. Darsning rejasi: 1. Sh harflar birikmasining vazifasi. 2. Ch harflar birikmasining vazifasi. O'quvchilarning diqqati tovush va harf munosabatiga, ikki harf bir tovushni ifodalaydigan holatlarga tortiladi. Bunda o'qituvchi tomoni- dan tayyorlangan plakat yordamga keladi. Darslikdagi to'rtta mashq o'quvchilarning darsda olgan bilimlarini mustahkamlashga qaratilgan. 427-mashqda harflar birikmasi ishtirok etgan so'zlar aniqlanadi va ularning qanday vazifa bajarishi aytiladi. 429-mashqda soch, och, shosh so'zlarining shakldoshlarini topish sharti qo'yiladi. Bunda o'quvchilar bu so'zlarning quyidagi shakldosh larini topadilar: Mustahkamlash Uyga vazifa: 430 - mashq

Sana 28 – 02 -2013 – yil Sinfi 5 – A - V Fan nomi Ona tili Fan o’qituvchisi Jumaniyozova Latifa Mavzu YOZMA ISH VA UNING TAHLILI Darsning maqsadi: a) ta'limiy maqsad- o'quvchilarning olgan nazariy bilimlarini amalda sinash va baholash; b) tarbiyaviy maqsad - do'stlik, inoqlik ruhida tarbiyalash; d) rivojlantiruvchi maqsad - og'zaki va yozma nutqini o'stirish. Darsning jihozi: badiiy asarlar. Darsning rejasi: 1. Maqsadni tushuntirish. 2. Yozma ish yozish. Yozma ish turi sifatida xat janrini tanlashni tavsiya etishimiz mum- kin. O'qituvchi o'quvchilar bilan do'stlik, inoqlik haqida suhbat o'tkazadi. Ba'zi o'quvchilar o'z do'stlari va ularning yaxshi fazilat- lari haqida gapirib berishlari ham mumkin. O'qituvchi biron bir badiiy 148 asardan asar qahramonining o'z yaqini yoki tanishlariga yozgan xatini o'qib eshittiradi va u tahlil qilinadi. Asosiy e'tibor so'z qo'llashga qa- ratilishi lozim. Shundan so'ng o'qituvchi o'quvchilarga o'zlariga eng yaqin bo'lgan do'stiga xat yozishlari haqida topshiriq beradi. Sinf tax- tasiga «Do'stimga xat» mavzusi yozib qo'yiladi. Keyingi darsda yozma ish tahlili o'tkaziladi. Mustahkamlash Uyga vazifa 435 - mashq

O'xshashlar

Ona tili fanidan IV chorak uchun nazorat ishi

Qo'shma gap va uning turlari

Qo’shma so’zlarning yasalishi va imlosi

Ona tili darslarida noan’anaviylik

Ona tili darslarini mantiqiy fikllashga o’rgatish asosida tashkil etish