Yumshoq tanlilar tipi – Mollusca - Зоология - Презентации

Yumshoq tanlilar tipi – Mollusca

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2406.2119140625 KB

Yumshoq tanlilar tipi – Mollusca Company name

Reja: 1. Yumshoq tanlilar tipining tavsifi va klassifikatsiyasi 2. Mollyuskalar (Mollusca) tipiga umumiy tavsif. 3. Mollyuskalar filogeniyasi va evolyutsiyasi

Mollyuskalar (Mollusca) tipiga umumiy tavsif. Mollyuskalar (Mollusca) tuzilishi xususiyatlari bilan ko‘rib o‘tilgan tiplardan keskin farq qiladi. Tanasi sigmentlashmagan. Shu bilan birga teri – muskul xaltasi, ikkilamchi tana bo‘shlig‘ining mavjudligi, ayirish organlariningg nefridiyalar shaklida tuzilganligi hamda rivojlanish xususiyati bilan bular ma’lum darajada halqali chuvalchanglarning avlodlariga yaqin turadi.

Mollyuskalarni o‘rganadigan fan Malakologiya deb ataladi. Hozirgi vaqtda mollyuskalarning 100 mingga yaqin turi bor. Ayrim manbalarda ularning umumiy soni 50 ming dan 150 ming gacha tebranadi. Ma’lumotlarda bunaqa farqning bo‘lishi ko‘pgina holatlarda ayrim turlari bir necha marta qayd etilgan. Bundan tashqari ularning 35 mingdan ortiq qazilma turlari aniqlangan.

Mollyuskalar nihoyatda uzoq evolyutsion tarixga ega. Mollyuskalarning bugungacha yaxshi saqlanib qolgan kembriy davri yotqiziqlaridan boshlab topilgan, ohaktoshli chig‘anoqli paleontologik topilmalari ular haqida boy ma’lumotlar beradi.

Mollyuskalar haqiqiy dengiz hayvonlari bo‘lib, chuchuk suvlarda ham yashaydi. Faqatgina bitta sinfi - gastropodalar ning bir necha yuz turigina quruqlikda yashashga moslashgan.

Mollyuskalarning tanasi bosh, tana (“ichki organlar qopchig‘i”) bitta yaxshi muskullashgan oyoq va tananing orqa yelka qismidan maxsus iskana shaklida hosil bo‘lgan o‘simta – mantiya dan iborat. Deyarli hamma mollyuskalarda mantiya to‘qimasi himoya vazifasini bajaruvchi chig‘anoq hosil etadi. Mantiya bilan tana oralig‘ida mantiya bo‘shlig‘i hosil bo‘lgan. Tashqi muhit bilan tutashgan bu bo‘shliqqa jabralar (yoki o‘pka) va bir qancha ichki organlarining yo‘li ochilgan.

Mollyuskalar sistematikasi ananaviy Linney klassifikatsiyasi bo‘yicha 7 ta sinfga bo‘linadi. 7. Scaphopoda sinfi - kurakoyoqli mollyuskalar. 1. Aplacophora sinfi. 2. Xitonlar Polyplacophora sinfi. 3. Monoplacophora sinfi. 4. Gastropoda sinfi - qorinoyoqlilar mollyuskalar. 5. Cephalopoda sinfi - boshoyoqli mollyuskalar. 6. Bivalvia sinfi - ikki pallali mollyuskalar.

Aplakoforalar – chuvalchangsimon dengiz moluskalari bo’lib, 300 dan ortiq turi bor. Kattaligi ko’pgina turlarining o’rtacha 5 mm dan oshmaydi. Ayrim turlari uzunligi 30 sm gacha boradi.Tanasida chig’anoq o’rnida ohakli snikula bilan qoplangan. Slindirsimon chuvalchangsimon gavdasida oyoqlar reduksiyalashgan. Dengiz tubida 200 metrdan 7000 metr chuqurlikkacha uchraydi. Substratga chala qo’shilgan holda yashaydi. Bioekalogiyasi yaxshi o’rganilmagan.

Xitonlar yoki pansirli mollyuskalarni birlashtiradi. Suv ostidagi qattiq substratga yopishib yashaydi. Chig’anog’i 8 ta yonma - yon joylashgan. Yassi plastinkalardan tuzilgan muskulli oyog’i keng va yupqa shaklda. Bu substratga maxkam yopishish uchun hizmat qiladi. Hozirgi paytda 800 ta turi uchraydi. Ichki organlari tuzilishi tipik mollyuskalarga xos. Xitonlarni ko’pchilgi toshlarga yopishgan holda yashaydi, suv o’tlari va boshqa organizmlar bilan oziqlanadi.

Qorinoyoqlilar (Gastropoda) sinfi. Qorin oyoqli mollyuskalar soni har xil manbalarda 40 000 dan 100 000 tagacha turi borligi qayd etilgan. Aslida ishonchli tarzda qayd etilgan turlar soni 60 000 atrofida. Qazilma gastropodalar 15 000 turni tashkil qiladi. Qorinoyoqlilar okean va dengizlardan tashqari turli chuchuk suvlarda va quruqlik muhitida yashashga moslashganligi bilan boshqa sinfga mansub mollyuskalardan farq qiladi.

Boshoyoqlilar (Cephalopoda) sinfi. Bosh oyoqli mollyuskalarni 700 dan ortiq turi bor. Bundan tashqari 10 000dan ortiq qirilib ketgan turlari ma’lum. Sakkizta yoki o‘nta oyoqlari boshida – og‘zining atrofida joylashganligi uchun shunday nom berilgan bu sinfning avlodlari harakatchan. yirtqich hayvonlar bo‘lib, dengiz va okeanlarning sohil zonasidan tortib, to 5 – 8 ming mm. chuqurlikkacha keng tarqalgan. Ularda tana, bosh, mantiya bo‘shlig‘i va yuqorida aytilgan oyoqlar yaxshi rivojlangan. Chig‘onoq ba’zi eng qadimgilarida saqlanib qolgan bo‘lib, ko‘pchiligida qoldiqqa aylangan.

Mollyuskalar ba'zi xususiyatlari bilan xalqali chuvalchanglarga yaqin turadi. Ba'zi bir turlari qishloq va o’rmon xo’jaligi zararkuradalari, parazit chuvalchanglarni oraliq xo’jayinidir. Bularning vakillari 3 qavatli bilatеral ikkilamchi tana bo’shligi-tsеlomli hayvonlar bo’lib, tanasi bo’gimlarga bo’linmagan, ko’pincha chiganoq ichida joylashgan bo’ladi. Bularning gavdasi bosh, tana, oyoq mantiyadan tuzilgan.

Zararkuranda mollyuskalarga chuchuk va sho’r suvlarda yashaydigan drayssеna kiradi. Ular suv inshoatlariga va suv ostidagi kеmalarning yogochlariga katta zarar еtkazadi. Oddiy sadafdorlar va baqachanoklar shimoliy yarim, sharning sеkin oqar daryolari, ba'zi sayoz ko’llarida, suv tubida, qum yoki balchikda yarim botib, kam harakat holda yashaydi. O’zbеkistonda, Sirdaryo yoki Sirdaryo o’rta o’zanidagi ba'zi sayoz ko’llar yoki sеkin oqar chuchuk suv, hovuzlarda uchraydi.

Adabiyоtlar: 1. G.G.Abrikosov va boshqalar. «Zoologiya» 1 - 2 jilt. T: 1966. 2. V.F.Natali «Umurtqasiz hayvonlar zoologiyasi». T: 1966. 3. S.P. Naimov. «Umrtqali hayvonlar zoologiyasi» 1995 y. 4. O Mavlonov .Sh.Xurramov «Umirqasizlar zoologiyasi» T. 1988 y. 5. E.I.Lukin «Zoologiya» Moskva 1989 6. B.А.Kuznеtsov, A.Z.Chеrnov, L.N.Katonova «Kurs zoologiya». M.1989 y.

Похожие

Yassi chuvalchanglar tipi

Ignatanlilar tipi - Echinodermata

Xelitseralilar (Chelicerata) kenja tipi

Qisqichbaqasimonlar (Crustacea) kenja tipi

Sodda hayvonlar tipi (protozoa)