Гидротехник иншоотлар хавфсизлиги - БЖД - Презентации

Гидротехник иншоотлар хавфсизлиги

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

7217.5 KB

Мавзу: Мавзу: «Гидротехник иншоотлар хавфсизлиги »

«« ҲҲ ар бир минтаар бир минта ққ ада ада ҳҳ авфсизликни авфсизликни таъминлаш таъминлаш муаммолари шунчаки муаммолари шунчаки мавмав ҳҳ ум характерда ум характерда бб ўў лмайди. лмайди. ҲҲ ар ар ққ айси минтаайси минта ққ ада ада ўў з хусусиятлари, хавф з хусусиятлари, хавф соладиган соладиган ўў з з манбалари ва манбалари ва хавфсизликни хавфсизликни саса ққ лайдиган лайдиган ўў з з омиллари бомиллари б ўў лади»лади» И.КаримовИ.Каримов

КиришКириш Инсонлар аИнсонлар а ққ л - идроки ва амалий мел - идроки ва амалий ме хх нати нати эвазига бунёд этилган у ёки бу иншоотларнинг эвазига бунёд этилган у ёки бу иншоотларнинг бирор ташбирор таш ққ и куч ёки табиий офат туфайли и куч ёки табиий офат туфайли ишлаш мувозанатининг бузилиши оишлаш мувозанатининг бузилиши о ққ ибатида ибатида келиб чикелиб чи ққ адиган ноадиган но ҳҳ уш холатни вужудга уш холатни вужудга келишига сабабчи бкелишига сабабчи б ўў лган конструкция лган конструкция ққ исмлари ёки исмлари ёки ққ урилиш технологиясидан четга урилиш технологиясидан четга чичи ққ иш иш хавфли ҳолатдир.хавфли ҳолатдир. Куйида инсон хаёти учун Куйида инсон хаёти учун ўў та зарур бта зарур б ўў лган лган табиат неъмати сув ва у туфайли бунёд табиат неъмати сув ва у туфайли бунёд этилган иншоотлар хаэтилган иншоотлар ха ққ ида ида ққ искача тушунчалар искача тушунчалар ва уларда содир ва уларда содир бўбў лиши мумкин блиши мумкин б ўў лган нохуш лган нохуш оо ққ ибатларни олдини олиш ва фуибатларни олдини олиш ва фу ққ аролар аролар мухофазаси чоралари хамухофазаси чоралари ха ққ ида фикр юритиида фикр юрити ладилади ..

Гидротехник иншоотлар:Гидротехник иншоотлар: т т ўғўғ онлар (плотиналар), онлар (плотиналар), сув ташлаш, сув бсув ташлаш, сув б ўў шатиш, сув шатиш, сув ўў тказиш, сув читказиш, сув чи ққ ариш ариш иншоотлари, тиншоотлари, т оо нненне лл лар, насос станциялари, каналар, насос станциялари, кана лл лар, лар, гидроэлектр станциялари бинолари, сув омборлари гидроэлектр станциялари бинолари, сув омборлари ққ ирир ғғ оклари, дарё ва канаоклари, дарё ва кана лл лар лар ўў занлари ва тубини занлари ва тубини тоштош ққ ин ин ҳҳ амда емиришлардан муамда емиришлардан му ҳҳ офаза офаза ққ илиш учун илиш учун мм ўў лжалжа лл ланган иншоотланган иншоот лл арга айтилади. арга айтилади. Гидротехника иншоотлар

Гидротехник Гидротехник халокатлархалокатлар  Гидротехника (гидродинамик)Гидротехника (гидродинамик) халокатлар бу халокатлар бу гидротехник иншоот ёки унинг бирор қисми гидротехник иншоот ёки унинг бирор қисми ишдан чиқиб бузилиши натижасида ишдан чиқиб бузилиши натижасида бош бош ққ ариари б б бўлмайдиган жуда катта сув массасини бостириб бўлмайдиган жуда катта сув массасини бостириб келиши туфайли келиши туфайли вужудга келадиган вужудга келадиган Фавқулодда вазиятдир.Фавқулодда вазиятдир.  ГТИ ГТИ (( Сув омборлари, дарёлар, каналларСув омборлари, дарёлар, каналлар )) нинг нинг бузилиши, баланд тоғ кўлларининг уриб кетиши бузилиши, баланд тоғ кўлларининг уриб кетиши натижасида сув босиши гидротехник халокатлар натижасида сув босиши гидротехник халокатлар ва фалокатлар содир бўлишига олиб келади ва фалокатлар содир бўлишига олиб келади ҳамда одамларни қурбон бўлишига, саноат, ҳамда одамларни қурбон бўлишига, саноат, қишлоқ хўжалик объектлари, сув босган қишлоқ хўжалик объектлари, сув босган ҳудуддаги аҳолининг хаёт фаолиятини издан ҳудуддаги аҳолининг хаёт фаолиятини издан чиқишига сабаб бўлади ва шошилинч кўчириш чиқишига сабаб бўлади ва шошилинч кўчириш (эвакуация) тадбирларини ўтказишни талаб (эвакуация) тадбирларини ўтказишни талаб қилади. қилади.

Гидротехника иншоотлари Гидротехника иншоотлари турларитурлари Фойдаланиш мақсади ва хусусиятига Фойдаланиш мақсади ва хусусиятига қарабқараб  Сув – энергетика иншоотлари;Сув – энергетика иншоотлари;  Сув таъминоти иншоотлари;Сув таъминоти иншоотлари;  Суғориш иншоотлари; Суғориш иншоотлари;  Сув оқава чиқариш иншоотлари;Сув оқава чиқариш иншоотлари;  Сув – транспорт иншоотлари;Сув – транспорт иншоотлари;  Балиқ хўжалик иншоотлари; Балиқ хўжалик иншоотлари;  Спорт иншоотлари;Спорт иншоотлари;  Безак иншоотлари ва ҳоказо;Безак иншоотлари ва ҳоказо;

Функционал вазифасига Функционал вазифасига қарабқараб  ГЭС ва бошқа гидротехник иншоотГЭС ва бошқа гидротехник иншоот лар лар ( тугонлар ва б.( тугонлар ва б. сув бўғиш иншоотлари сув бўғиш иншоотлари ) ) ;;  Сув ўтказиш иншоотлариСув ўтказиш иншоотлари ( ( каналлар,каналлар, туннеллар,туннеллар, қувур ўтказгичларқувур ўтказгичлар ) ) ;;  Тарновлар,Тарновлар, сув ташламалар,сув ташламалар, осма қувурлар, осма қувурлар, шлюзларшлюзлар ва ҳ.к.;ва ҳ.к.;  Ташландиқ сув иншоотлариТашландиқ сув иншоотлари (ортиқча сувни (ортиқча сувни чиқариш учун)чиқариш учун) ;;  Сув окимини тСув окимини т артиблаш (тўғрилаш)артиблаш (тўғрилаш) иншоотларииншоотлари (( сув оқи сув оқи мини тугрилаш, мини тугрилаш, дарёлар ўзани ва дарёлар ўзани ва қирғоқларини муҳофаза қилиш шароитини қирғоқларини муҳофаза қилиш шароитини яхшилаш учуняхшилаш учун ) ) ; ;  Балиқ хўжалиги иншоотлариБалиқ хўжалиги иншоотлари ( балиқ боқиш( балиқ боқиш учунучун ) каби турларга бўлинади.) каби турларга бўлинади.

ТЎҒОНЛАР ТАБИИЙ СУНЪИЙ ТАБИИЙ ХОДИСАЛАР (зилзила,кўчки,сел ва жала натижасида кўчкилар оқибатида содир бўлади ) ИНСОНЛАР ВА ТЕХНИКА ёрдамида вужудга келтирилади

Ўзбекистон ва яқин қўшни мамлакатлардаги йирик сув омборлари ҳақидаги МАЪЛУМОТ Т/Р Худуд Сув омборлари номи Талофат кўриши мумкин бўлган худудлар 1 Ўзбекистон (54 та) Чорвоқ Бектемир, Хамза, Сергели, Мирзо Улуғбек, Миробод, Яккасарой (охирги учта туман қисман) Жиззах Каттақўрғон Андижон Чимқўрғон Учқизил Каркидон Косонсой Қуйимозор 2 Тожикистон Қайроққум Роғун 3 Қирғизистон Тахтагул Фарғона водийси Қамбарота 4 Туркманистон Туямўйин Жиззах, Сирдарё, Самарқанд, Бухоро вилоятлари

ГИДРОТЕХНИК ИНШООТЛАР ТАБИИЙ Ирмо қлар, сойлар, дарёлар, к ўлл ар , денгиз ва океанлар СУНЪИЙ Каналлар, дюкерлар, ГЭСлар, шлюз, т ўғонлар, сув омборлар, н асос станциялар, плотиналар

Т АБИИЙ КЎЛЛАРНИНГ КЎРИНИШИ

 Табиий тТабиий т ўғўғ онлар – табиат ходисалари (конлар – табиат ходисалари (к ўў чкилар, селлар, чкилар, селлар, ққ ор кор к ўў чкилари, зилзилалар ва чкилари, зилзилалар ва бошбош ққ алар)нинг таъсирида хосил балар)нинг таъсирида хосил б ўў лади. лади. Сарез кўлиСарез кўли пайдо бўлиши .пайдо бўлиши . Ер сурилиши сейсмик кучлар Ер сурилиши сейсмик кучлар таъсирида ҳам содир бўлади. таъсирида ҳам содир бўлади. Жумладан, 1911 йилда Помирнинг Жумладан, 1911 йилда Помирнинг Музкўл тоғ тизмасида 9 балли зилзила натижасида Усой ер Музкўл тоғ тизмасида 9 балли зилзила натижасида Усой ер сурилиши содир бўлсурилиши содир бўл ганган . Мурсаб дарёсига ҳажми 2,2 км3 ғовак тоғ . Мурсаб дарёсига ҳажми 2,2 км3 ғовак тоғ жинси бўлаги кўчиб, 2,5 км масофани босиб ўтган ва дарё ўзанини жинси бўлаги кўчиб, 2,5 км масофани босиб ўтган ва дарё ўзанини қалинлиги 450-500м, узунлиги 2 км, кенглиги 1км бўлган қумтош, қалинлиги 450-500м, узунлиги 2 км, кенглиги 1км бўлган қумтош, оҳактош, гипс жинсларидан иборат масса тўсиб қўйган. Натижада, оҳактош, гипс жинсларидан иборат масса тўсиб қўйган. Натижада, унинг ўрнида баландлиги 703-708м, эни 4,3-5,3 км ни ташкил этган унинг ўрнида баландлиги 703-708м, эни 4,3-5,3 км ни ташкил этган табиий тўғон - Сорез кўли пайдо бўлган. Ушбу кўлни ҳозирда бутун табиий тўғон - Сорез кўли пайдо бўлган. Ушбу кўлни ҳозирда бутун Марказий Осиё худудлари учун қандай хавф туғдираётгани барчага Марказий Осиё худудлари учун қандай хавф туғдираётгани барчага аён.аён. Сарез кўлиСарез кўли (Табиий) (Табиий) Помир тоғида, Мурғоб дарёсининг Помир тоғида, Мурғоб дарёсининг марказий (ўрта) қисмида денгиз сатхидан 3252м баландликда марказий (ўрта) қисмида денгиз сатхидан 3252м баландликда жойлашган. Бу кўл Муғроб дарёсини Учсой кўчкиси билан 1911 жойлашган. Бу кўл Муғроб дарёсини Учсой кўчкиси билан 1911 йил 18 феврал йил 18 феврал дан дан 19 19 февралгафевралга ўў тар тар кечасикечаси 9 9 баллик баллик кучликучли зилзила туфайли Му зилзила туфайли Му ғроб водийси ғроб водийси ёнбағирларида тарихда мисли кўринмаган тоғ ўпирилиб, кўчки ёнбағирларида тарихда мисли кўринмаган тоғ ўпирилиб, кўчки рўй берди. Кўчки Муғроб дарёсини бутунлай тўсиб қўйрўй берди. Кўчки Муғроб дарёсини бутунлай тўсиб қўй ганган ва ва жаҳонда энг йирик тоғ кўли ҳосил бўлжаҳонда энг йирик тоғ кўли ҳосил бўл ганган . Натижада . Натижада узунлиги 5 узунлиги 5 км, эни 500 метркм, эни 500 метр ,, кейинчалик орадан ярим йиллар чамаси вақт кейинчалик орадан ярим йиллар чамаси вақт ўтгач тўғоннинг юқори қисмида - Сарез қишлоғинингўтгач тўғоннинг юқори қисмида - Сарез қишлоғининг ўрнида ўрнида кўл пайдо бўлади, бу ном сув босган қишлоқнинг номи билан кўл пайдо бўлади, бу ном сув босган қишлоқнинг номи билан “Сарез” кўли деб атала бошлан“Сарез” кўли деб атала бошлан ганган .. Бугунги кунда ушбу тоБугунги кунда ушбу то ғғ кк ўў лининг юзаси 80 кмлининг юзаси 80 км 22 уу зунлиги 60 км, чузунлиги 60 км, чу ққ урлиги 500 м, умумий урлиги 500 м, умумий сув мисув ми ққ дори 17 млрдори 17 млр д.д. метр метр кубометрни ташкил кубометрни ташкил этади.этади.

““ УУ ЧСЧС ОЙ” тўғони ёрилса турли тоғ жинслари ва ОЙ” тўғони ёрилса турли тоғ жинслари ва сувларнинг 11,5 куб км лик катта миқдордаги сувларнинг 11,5 куб км лик катта миқдордаги массасига эга бўлган кўчки, 100 м баландликни массасига эга бўлган кўчки, 100 м баландликни ташкил этиб, 80 км/соат тезликда Бартанг, Панж, ташкил этиб, 80 км/соат тезликда Бартанг, Панж, Амударё дарёларини қамраб босиш эҳтимоли бор.Амударё дарёларини қамраб босиш эҳтимоли бор. ҲҲ алокатлиалокатли сув босиши натижасида Тожикистон, сув босиши натижасида Тожикистон, Ўзбекистон, Афғонистон ва Туркманистон Ўзбекистон, Афғонистон ва Туркманистон давлатларини кўпгина худудларини қамрайди. Шу давлатларини кўпгина худудларини қамрайди. Шу давлатлардаги тошқин остида қолдавлатлардаги тошқин остида қол иши мумкин иши мумкин бб ўў лганлган майдон тахминан 69 минг кв. км. ни ташкил майдон тахминан 69 минг кв. км. ни ташкил этади. Бу худудларда тахминан 6 млн. аҳоли этади. Бу худудларда тахминан 6 млн. аҳоли истиқомат қилади.истиқомат қилади. Тўғоннинг бузилишидан сўнг тошқин 35 соатдан Тўғоннинг бузилишидан сўнг тошқин 35 соатдан сўнг Термез шаҳрига, 52 соатдан сўнг Керки сўнг Термез шаҳрига, 52 соатдан сўнг Керки шахрига, 71 соатдан сўнг Чорджоу шаҳрига, 100 шахрига, 71 соатдан сўнг Чорджоу шаҳрига, 100 соатдан сўнг Туя- Мўйин сув омборига, 124 соатдан соатдан сўнг Туя- Мўйин сув омборига, 124 соатдан сўнг Нукус шаҳрига, 149 соатдан сўнг Орол сўнг Нукус шаҳрига, 149 соатдан сўнг Орол денгизига етиб боради. Ўзбекистонда тошқин денгизига етиб боради. Ўзбекистонда тошқин босадиган майдон 24 минг кв. км. ни ташкил этиб, босадиган майдон 24 минг кв. км. ни ташкил этиб, бунда Сурхондарё, Бухоро, Хоразм ва бунда Сурхондарё, Бухоро, Хоразм ва Қоракалпоғистон Республикаларидан ўтадиҚоракалпоғистон Республикаларидан ўтади . .

Сарез К ўл“ У Ч СОЙ” ТЎҒОНИ ЁРИЛИШИДА ҲАЛОКАТЛИ СУВ БОСИШ ХУДУДИ

Гидродинамик Гидродинамик ҳҳ алокаталокат турлари ва сабабларитурлари ва сабаблари  Бир Бир ққ анан ча вазифаларни ча вазифаларни бажаришга бажаришга мўлжалланиб, мўлжалланиб, бир бир бутунбутун қилиб қилиб бирлаштирилган бирлаштирилган гидротехник иншоот мажмуи гидротехник иншоот мажмуи гидроузеллар гидроузеллар деб деб аталади. аталади.  Гидротехника иншоотларига уларни бузилишига Гидротехника иншоотларига уларни бузилишига олиб келувчи қуйидаги емирувчи кучлар доимо олиб келувчи қуйидаги емирувчи кучлар доимо таъсир кўрсатиб туради: сув оқими, тебраниш,таъсир кўрсатиб туради: сув оқими, тебраниш, балчиқ - чўкиндилар,балчиқ - чўкиндилар, ўзгарувчи ҳарорат,ўзгарувчи ҳарорат, динамик динамик кучлар, металл занглаши, бетоннинг суюқликка кучлар, металл занглаши, бетоннинг суюқликка қоришиб ювилиши, ернинг ювилиб кетиши ва қоришиб ювилиши, ернинг ювилиб кетиши ва хоказо.хоказо.  Шу сабабли, вақт ўтган сари, режага кўра бажариш Шу сабабли, вақт ўтган сари, режага кўра бажариш лозим бўлган таъмирлаш ишлари амалга лозим бўлган таъмирлаш ишлари амалга оширилмаса иншоот емирилиб, унга ёндош ҳудудни оширилмаса иншоот емирилиб, унга ёндош ҳудудни сув босиш эҳтимоли орта боради.сув босиш эҳтимоли орта боради.

 ЎЎ збекистон Республикасида 1збекистон Республикасида 1 99 млрд. 700 млрд. 700 млн.млн. куб м сув сикуб м сув си ғғ дира оладиган 53 та сув дира оладиган 53 та сув омбори, дарё сувларини вилоят ва омбори, дарё сувларини вилоят ва туманларга татуманларга та ққ симлаб берувчи 150 дан симлаб берувчи 150 дан ортиорти ққ сув ту сув ту ғғ онлари,онлари, 28122 км 28122 км уу зунликдаги зунликдаги магистрал каналлар ва бошмагистрал каналлар ва бош ққ а сув а сув иншоотлари мавжуд. иншоотлари мавжуд.  Марказий Марказий Осиё Осиё ҳудудида ҳудудида қуйидаги қуйидаги гидротехника гидротехника иншоотлари иншоотлари мавжуд мавжуд булардан Чордара,булардан Чордара, Қайроққум,Қайроққум, ТТ уу хтагул, хтагул, Андижон,Андижон, Нурек, Нурек, Толимаржон,Толимаржон, Рагун ва Рагун ва бошқалар.бошқалар.

Террорчилик ваТеррорчилик ва қўпорувчилик қўпорувчилик харакат харакат шароитида ёки ФВ жараёнида гидротехник шароитида ёки ФВ жараёнида гидротехник инин шш оотлар маълум хавф туоотлар маълум хавф ту ғғ диради масаландиради масалан :: Чорбоғ сувЧорбоғ сув омбориомбори ,, сиси ғими 2 млрд куб метр сув ғими 2 млрд куб метр сув мавжуд бўлиб туғонни мавжуд бўлиб туғонни бузилишибузилиши содир содир бўлганда, шаҳарнинг Чирчик дарёсига яқин бўлганда, шаҳарнинг Чирчик дарёсига яқин қисмида жойлашган объектлари ва аҳоли қисмида жойлашган объектлари ва аҳоли пунктлари ҳалокатли сув босиш ҳудудига пунктлари ҳалокатли сув босиш ҳудудига айланади.айланади. ҲҲ алокатли сув тошалокатли сув тош ққ инида Тошкент вилоятиинида Тошкент вилояти даги даги саноат корхоналари турар жой бинолар, экин саноат корхоналари турар жой бинолар, экин майдонларимайдонлари катта катта зарар зарар кўкў риши мумкин. риши мумкин. Худди Худди шундай ҳалокатлар бошқа сув омборларини шундай ҳалокатлар бошқа сув омборларини бузилиши натижасида юзага келади.бузилиши натижасида юзага келади.

Жахонда содир бЖахонда содир б ўў лган лган гидродинамик аварияларгидродинамик авариялар 1923 йил Италия. 1923 йил Италия. Баландлиги 75 метр бБаландлиги 75 метр б ўў лган лган «ГЛЕНО» ту«ГЛЕНО» ту ғғ онининг онининг бузилиши натижасида 5 бузилиши натижасида 5 млн.м3 сув дарё буйлаб млн.м3 сув дарё буйлаб пастга пастга ққ араб оараб о ққ иши иши натижасида 500 киши халок натижасида 500 киши халок бб ўў лган.лган. 1928 йил Калифорния. 1928 йил Калифорния. Баландлиги 80 метр булган Баландлиги 80 метр булган «СЕНТ-ФРАНСИС»ту«СЕНТ-ФРАНСИС»ту ғғ онининг онининг бузилиши натижасида 40 бузилиши натижасида 40 метр баландликдаги сув метр баландликдаги сув оо ққ ими оими о ққ иши натижасида иши натижасида 600 киши халок б600 киши халок б ўў либ, ушбу либ, ушбу туту ғғ оннинг оннинг ққ урилиши урилиши инсониятга гидротехник инсониятга гидротехник иншоотларни нотуиншоотларни ноту ғғ ри ри ққ урилиши хавфли урилиши хавфли окибатларга олиб келишини окибатларга олиб келишини исботлаб берган.исботлаб берган.

1953 йил Голландия. Денгиз 1953 йил Голландия. Денгиз тт ўў лл ққ инлари кинлари к ўў тарилиб химоя иншоотларини тарилиб химоя иншоотларини бузиб абузиб а ҳҳ оли яшаш пунктларини 9 метр оли яшаш пунктларини 9 метр баландликда сув босган. Натижада 2 минг баландликда сув босган. Натижада 2 минг киши халок бкиши халок б ўў либ бир либ бир қ қ анча иктисодиёт анча иктисодиёт обоб ъъ ектларига зарар етказган.ектларига зарар етказган.

ДунёдДунёд а бундан таша бундан таш ққ ари бир ари бир ққ анча гидротехник анча гидротехник иншоотларни бузилиши натижасида инсониятга турли иншоотларни бузилиши натижасида инсониятга турли хил зиёнлар етказган.хил зиёнлар етказган.

ГИДРОТЕХНИК ИНШООТЛАРДАГИ АВАРИЯЛАР САБАБЛАРИ ТАБИИЙ ТЕХНОГЕН ЗИЛЗИЛА КЎЧКИ СУВ САТХИ КЎТАРИЛИШИ ЛОЙИХА ВА ҚУРИЛИШДАГИ ХАТОЛАР ИШЛАТИШ ҚОИДАЛАРИДАГИ ХАТОЛАР УСКУНАЛАРНИНГ ЭСКИРИШИ, ЗАНГЛАШИ ПОРТЛАШЛАР ВА ЖАНГОВОР ТЕРРОРЧИЛИК ХАРАКАТЛАР

ГТИ МУҲОФАЗАСИ ВА АВАРИЯЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ АСОСИЙ ОМИЛЛАРИ ГТИ ТЎҒРИ ЛОЙИХАЛАШ ВА ҚУРИШ ГТИ ДАН ТЎҒРИ ФОЙДАЛАНИШ АХБОРОТ АЛМАШУВ ВА ДОМИЙ НАЗОРАТ ГТИ НИ ИШОНЧЛИ ҚЎРИҚЛАШ

ГидротехникаГидротехника иншоотларини муиншоотларини му ҳҳ офаза офаза ққ илиш чоралари.илиш чоралари. ГТИ муГТИ му ҳҳ офаза офаза ққ илиш ФВ ни олдини олишнинг энг илиш ФВ ни олдини олишнинг энг асосий омилларидан басосий омилларидан б ўў либ, аввало либ, аввало ГТИ ни туГТИ ни ту ғғ ри лойихалаш ва ри лойихалаш ва ққ уриш, улардан тууриш, улардан ту ғғ ри ри фойдаланиш, булардан ташфойдаланиш, булардан таш ққ ари Г Т И ахволини доимо ари Г Т И ахволини доимо кузатиб туриш, уни ишончли кузатиб туриш, уни ишончли қўқў рири ққ лаш ишларини олиб лаш ишларини олиб бориш талаб этилади.бориш талаб этилади. АА ҳҳ оли ва худудларни муоли ва худудларни му ҳҳ офаза килиш офаза килиш чоралари:чоралари: - яхши йулга - яхши йулга қўқў йилган ахборот хизматининг бор йилган ахборот хизматининг бор бб ўў лиши. (ГСС, гидромет ва бошлиши. (ГСС, гидромет ва бош ққ .).) - доимо ва самарали ишловчи хабар бериш тизимининг - доимо ва самарали ишловчи хабар бериш тизимининг бб ўў лиши.лиши. - ГТИ ходимларининг уюш- ГТИ ходимларининг уюш қоққоқ лиги, билимдонлиги ва лиги, билимдонлиги ва интизомлилиги.интизомлилиги. - э- э ҳҳ тимоли бор тимоли бор ҳҳ алокатли сув босиш зонасида алокатли сув босиш зонасида истиисти ққ омат омат ққ илувчи аилувчи а ҳҳ олининг ФВ даги хатти-олининг ФВ даги хатти- харакатларга тайёргарликхаракатларга тайёргарлик ққ урганлиги.урганлиги.

ҲҲ алокатли сув босиш ва тошалокатли сув босиш ва тош ққ ин пайтида:ин пайтида: АА ҳҳ олини эволини эв аа куация (ккуация (к ўчўч ириш) ириш) ққ илиш гидротехника илиш гидротехника иншоиншо оо тлари бузилиш хавфи тутлари бузилиш хавфи ту ғғ илган ёки бузилган илган ёки бузилган ҳҳ олларда олларда ёхуд сув хавзаларидаги сув сатхи кёхуд сув хавзаларидаги сув сатхи к ўў тарилиб кетганда тарилиб кетганда (тошганда), шунингдек объектларни кундалик (тошганда), шунингдек объектларни кундалик фаолиятининг турмфаолиятининг турм уу ш кечириш шароитини таъминлаш ш кечириш шароитини таъминлаш тизимларини сув бузиб кетганда тизимларини сув бузиб кетганда ўў тказилади.тказилади. АҳАҳ олини эволини эв аа куация (ккуация (к ўў чириш) чириш) ққ илиш чекланган ёки илиш чекланган ёки махаллий таснифда бмахаллий таснифда б ўў лиши мумкин.Олдиндан лиши мумкин.Олдиндан ўў тказиладиган эвтказиладиган эв аа куация (ккуация (к ўў чириш) чириш) ққ илиш эвилиш эв аа куация куация ққ илинадиган аилинадиган а ҳҳ олини йиолини йи ғғ илиш пункти (ЭКАЙП) йилиш пункти (ЭКАЙП) й ўў лга лга қўқў йилади (ишлаб чийилади (ишлаб чи ққ ариш – худудий принципда). Олдиндан ариш – худудий принципда). Олдиндан ўў тказиш даври тказиш даври ққ иска биска б ўў лганда ахолини эвакуация (клганда ахолини эвакуация (к ўў чириш) чириш) ққ илиш худудий принципга биноан 1 ёки 2 босилиш худудий принципга биноан 1 ёки 2 бос ққ ичда ичда эвэв аа куация (ккуация (к ўў чириш) ораличириш) орали ққ пункти (ЭОПни й пункти (ЭОПни й ўў лга лга қўқў йиб) йиб) ўў тказилади.тказилади.

Халокатли сув тошқини юз берган худудда а ҳ олига хабар бериш тартиби. Масалан; Гидротехника иншооти объект и да сув тошқини бўлганда мана бундай ахборот берилади: “Ди ққ ат барчага !!! “ Фав қ улодда вазиятлар вазирлиги шаҳар бош қ армасидан (бўлимидан) гапирамиз... Фу қ аролар! Сув тошқини содир бўлди. Зудлик билан белгиланган эвакуация йиғув масканига йиғилишингиз сўралади.”"DIQQAT BARCHAGA!" si gnal i ni eshi tgach, darhol tel evi zor, radi opri yomni kni yoqi sh va FV xavfi yoki sodi r bo'l ganl i gi , keyi ngi harakatl ar to'g'ri si dagi axborotni ti ngl ash l ozi m Favqulodda vaziyat sodir bo' lganda vahimaga tushmaslik, vaziyatni to' g' ri baholash, asoslangan qaror qabul qilish va unga muvofiq harakat qilish kerak! DIQQAT BARCHAGA!

Хулоса ҲҲ озирги кунда озирги кунда ЎЎ збекистон Республикасида збекистон Республикасида гидротехника иншоотларидаги мавжуд гидротехника иншоотларидаги мавжуд бб ўў лган сув захиралари халк хлган сув захиралари халк х ўў жалигини жалигини турли сохалари (турли сохалари ( ққ ишлок хишлок х ўў жалиги, жалиги, энергетика, балиэнергетика, бали ққ чилик, сув транспорти ва чилик, сув транспорти ва бошбош ққ .)ларда янада самарали фойдаланиш .)ларда янада самарали фойдаланиш мама ққ садида садида кўкў плаб лойихалар илгари плаб лойихалар илгари сурилмокда. Бу лойихаларнинг сурилмокда. Бу лойихаларнинг мувамува фф фафа ққ иятли амалга оширилишида иятли амалга оширилишида иншоотлар хавфсизлиги масаласига иншоотлар хавфсизлиги масаласига алоало ҳҳ ида аида а ҳҳ амият амият ққ аратиш аратиш зарур зарур , чунки , чунки хозирги кунда ортиб бораётган табиий хозирги кунда ортиб бораётган табиий офатлар офатлар ққ атори террористик хуружлар атори террористик хуружлар ҳҳ авфидан муавфидан му ҳҳ офазаланиш каби долбзарб офазаланиш каби долбзарб муаммо вужудга келади. муаммо вужудга келади.

Шунинг учун сув ресурсларидан Шунинг учун сув ресурсларидан чегараланган чегараланган ўў лкамиз шароитида улардан лкамиз шароитида улардан тт ўғўғ ри, ори, о ққ илона фойдаланишда илона фойдаланишда хавфсизлик чора-тадбирларини хавфсизлик чора-тадбирларини унутмаслик керак. унутмаслик керак. ҲҲ укуматимизнинг укуматимизнинг «гидротехник иншоотлари хавфсизлиги «гидротехник иншоотлари хавфсизлиги тт ўғўғ рисида»рисида» ги ва «Терроризмга ги ва «Терроризмга ққ арши арши кураш ткураш т ўғўғ рисида»ги рисида»ги ҚҚ онунларида онунларида белгилаб белгилаб қўқў йилган хавфсизлик йилган хавфсизлик масалаларига масалаларига ққ атъиян амал атъиян амал ққ илишда илишда хукумат органлари ва кенг ахукумат органлари ва кенг а ҳҳ оли оли ўў ртасида ртасида тегишли тадбирларни тегишли тадбирларни ўў тказиб туриш тказиб туриш шарт. шарт. Давлатимизнинг хозирги сиёсати Давлатимизнинг хозирги сиёсати умумий экологик тизимнинг муумумий экологик тизимнинг му ҳҳ офазасини офазасини таъминлашга, инсон хаёт мухитининг таъминлашга, инсон хаёт мухитининг турли турли ққ ирраларини муирраларини му ҳҳ офаза офаза ққ илишга илишга ққ аратилган.аратилган.

Қамбарота ва Роғун ГЕСлари қурилиш лойиҳаларини Қамбарота ва Роғун ГЕСлари қурилиш лойиҳаларини холис холис экспертизадан ўтказилиши талаб қилишдан экспертизадан ўтказилиши талаб қилишдан кўзланган кўзланган асосий мақсад:асосий мақсад:  Лойиҳа ҳужжатлари қанчалик замонавий лойиҳа Лойиҳа ҳужжатлари қанчалик замонавий лойиҳа ва конструкторлик ечимларга асосланганлигини ва конструкторлик ечимларга асосланганлигини билиш;билиш;  Қуриладиган гидроиншоатларида табиий ва Қуриладиган гидроиншоатларида табиий ва ҳалокатли вазиятлар рўй бериши мумкинлиги ҳалокатли вазиятлар рўй бериши мумкинлиги қанчалик ҳисобга олинганлигини аниқлаштириш;қанчалик ҳисобга олинганлигини аниқлаштириш;  Қурилиш натижасида Марказий Осиё минтақаси Қурилиш натижасида Марказий Осиё минтақаси ҳудудларида юз берадиган экологик инқирозни ва ҳудудларида юз берадиган экологик инқирозни ва сув тақсимоти мувозанатдаги бузилишлар сув тақсимоти мувозанатдаги бузилишлар кўламини аниқлаштириш. кўламини аниқлаштириш.

 Якуний хулосаЯкуний хулоса  Шундай килиб: Шундай килиб: Ўзбекистон ҳукумати Марказий Осиё Ўзбекистон ҳукумати Марказий Осиё мамлакатларининг трансчегаравий дарёлардан мамлакатларининг трансчегаравий дарёлардан фойдаланишда ушбу минтақада истиқомат қиладиган 50 фойдаланишда ушбу минтақада истиқомат қиладиган 50 млн.дан зиёд аҳолининг тақдири ва манфаатлари млн.дан зиёд аҳолининг тақдири ва манфаатлари инобатга олинишини албатта зарур, деб ҳисоблайди. инобатга олинишини албатта зарур, деб ҳисоблайди. Вужудга келган вазиятни оқилона ҳал қилиш учун, Вужудга келган вазиятни оқилона ҳал қилиш учун, оддий мантиқ ва соғлом ақл-идрок кифоя. 2010 йил БМТ оддий мантиқ ва соғлом ақл-идрок кифоя. 2010 йил БМТ Саммити мингйиллик ривожланиш мақсадларига Саммити мингйиллик ривожланиш мақсадларига бағишланган ялпи мажлисда Мамлакатимиз Президенти бағишланган ялпи мажлисда Мамлакатимиз Президенти И.Каримов таъкидлаганидек: “Кўплаб ҳалқаро экология И.Каримов таъкидлаганидек: “Кўплаб ҳалқаро экология ташкилотлари ва нуфузли экспертлар тавсия ташкилотлари ва нуфузли экспертлар тавсия қилаётгандек, ушбу дарёлардан шу миқдордаги қилаётгандек, ушбу дарёлардан шу миқдордаги энергетика қувватларини олиш учун нисбатан хавфсиз, энергетика қувватларини олиш учун нисбатан хавфсиз, аммо анча тежамкор ГЕСлар қурилишига ўтиш оқилона аммо анча тежамкор ГЕСлар қурилишига ўтиш оқилона йўл бўлур эди”. йўл бўлур эди”.

Фойдаланилган Фойдаланилган адабиётларадабиётлар Фойдаланилган адабиётлар Фойдаланилган адабиётлар рўйрўй хх ати ати 1 Узбекистон Республикаси "А ҳ олини ва худудларни табиий хамда техноген хусусиятли Фав қ улодда Вазиятлардан му ҳ офаза қ илиш тў ғ рисида" ги қ онун. 20 август 1999 й. 2 Ўзбекистон Республикасининг "Фу қ аро мухофазаси тў ғ рисидаги" ги қ онун. 26 май 2000 й. 3 Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг “Ўзбекистон Республикаси а ҳ олисини фав қ улодда вазиятлардан му ҳ офаза қ илишга тайёрлаш тартиби тў ғ рисида”ги 1998 йил 7 октябрдаги 427-ќарори. 4 Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг 1998 йил 27 октябрдаги “Техноген, табиий ва экологик тусдаги фав қ улодда вазиятларнинг таснифи тў ғ рисида”ги 455- қ арор. 5 Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Ма ҳ камасининг 1997 йил 23 декабрдаги “Ўзбекистон Республикаси Фав қ улодда вазиятларда уларнинг олдини олиш ва ҳ аракат қ илиш давлат тизими тў ғ рисида”ги 558- қ арори. 6 1999 йил 20 август кунидаги «Гидротехник иншоотлар хавфсизлиги ту ғ рисида»ги Ў збекистон Республикаси қ онуни7 2000 йил 31 декабр кунидаги «Терроризмга қ арши кураш т ўғ рисида»ги Узбекистон Республикаси қ онун и. 7 фав қ улодда вазиятлар ва фукоро мухофазаси (Маърузалар матни, И.Нигматов ТДТУ 2011) И Нигматов, М.Тожиев Сув – инсоният бешиги, хаёт бардавомлиги асосидир. ФВВ, журн. «Мухофаза +», №6, 20-21 б. 8 М.Тожиев, И Нигматов Камбар ота ва Рогун «Гидро иншотлари курилиши тугрисидаги муаммолар ва ечимлари» ФВВ, журн. «Мухофаза +», №7, 7-8 б.

Эътиборингиз учун Эътиборингиз учун ташаккурташаккур

Похожие

Техника хавфсизлиги асослари

Саноатда электр хавфсизлиги

Ёнғин хавфсизлиги. Ёнғинга қарши кураш

Ёнғин хавфсизлиги. Ёнғинга қарши кураш

Ёнғин хавфсизлиги. Ёнғин ва портлаш