Пунктуацион меъёрлар - Лингвистика - Презентации

Пунктуацион меъёрлар

Загружено в:

01.03.2024

Скачано:

0

Размер:

816.9052734375 KB

Пунктуацион меъёрлар 1. Ўзбек тилининг пунктуацион меъёрлари. 2.Тиниш белгиларининг услубий вазифаси. 3. Тиниш белгилари турлари

 Пунктуация лотинча (punctum) сўз бўлиб, “нуқта”, “кичкина доғ” маъноларини англатади.  Пунктуация тиниш белгиларининг ишлатилиши ҳақидаги бўлимдир.  Тиниш белгилари меъёри – пунктуацион меъёр ёзма нутққа хосдир.  Тиниш белгилари ўз ўрнида ишлатилмаса, гапнинг мазмуни ҳам, синтактик тузилиши ҳам ўзгаради .  Масалан, Сиз ёмон одам эмассиз.  Сиз ёмон, одам эмассиз.

Алифбодан ташқари бўлган график белгилар (тиниш белгилари) тизими бўлиб, графика ва орфография (имло) билан биргаликда ёзма тилнинг асосий воситаларини ташкил этади. Пунктуациянинг асосий вазифаси ёзма (босма) матнни қисмларга ажратиш, график жиҳатдан шакллантириш . Ёзма матнни пунктуацион расмийлаштиришни тартибга солувчи, ҳар бир тил учун тарихан шаклланган қоидалар, меъёрлар

• Тиниш белгилари системаси ва уларнинг қўлланиш қоидалари ҳақидаги билим • Тиниш белгиларининг қўлланиши ҳақидаги қоидалар тўплами • Тиниш белгилариТилшуносликда пунктуация термини уч маънода қўлланади : 28 02 01

оҳанг гапнинг грамматик қурилишимазмунТиниш белгилари 29

. Мазмун : Ифодаланмоқчи бўлган мазмун тугалланган бўлса, нуқта, ундов ёки сўроқ белгиси, кўп нуқта қўйилади. Масалан: − Ўзимиз институт очяпмиз, билиб қўй... − Институт? − Институт! (А.Мухтор) Ўзгаларнинг гапи бўлса, қўштирноққа олинади: “ Эртага синовлар бошланади”, − деди ўқитувчимиз.

• Гаплар орасидаги мазмун муносабатлари қўшма гапларда: • икки нуқта; • тире; • вергул; • нуқтали вергул орқали ифодаланади . • Тугалланмаган ёки изоҳталаб тушунчалар: • кўп нуқта; • қавслар орқали ифодаланади .

 Грамматик қурилиш Айрим тиниш белгилари гапнинг грамматик тузилишига кўра қўлланади. Масалан, эга билан кесим орасида тире қўйилиши ёки қўйилмаслиги маълум грамматик қоидалар асосида белгиланади. Айрим эргаш гаплар ўз тузилишига кўра вергул билан ажратилади. Масалан :  Йўлчи, қанча ақчаси бўлса ҳам, беришга тайёр эди. (Ойбек)  Бу жумладаги қанча ақчаси бўлса ҳам эргаш гап бўлгани учун бош гап орасида орасида тўхталиш (пауза) бўлмаса ҳам, ундан сўнг вергул қўйилади.

Оҳанг. Оҳанг фикр, мақсаднинг оғзаки нутқдаги ифодасидир . қўштирноқ, қавс – кичик тўхталиш, ажратилган оҳанг билан ; ундов, сўроқ белгиси, кўп нуқта ва нуқта – тугалланган оҳанг билан ; вергул, нуқтали вергул – кичик тўхталиш оҳанги билан талаффуз қилинади . икки нуқта, тире – изоҳли оҳанг билан

 Ёзувда дастлабки қўлланилган тиниш белгиларининг қўйилиш ўрни, усули, вазифаси ҳозирги ҳолатидан бошқача бўлган, уларнинг вазифаси ҳозиргидек аниқ ва мураккаб бўлмаган .  Масалан, дастлаб юлдузча ва румба типидаги ўнтадан ортиқ ишоралар нуқта вазифасида ишлатилган.  Пунктуация асоси деганда, тиниш белгиларининг қўлланиши нимага боғлиқлиги тушунилади

Пунктуация принципи – тиниш белгиларининг қайси усул ва тартибда қўлланилиши демакдир Логик-грамматик тамойил. Бу принципда тиниш Белгиларининг қўлланиши нутқнинг мазмуни тузилиши, интонацияси билан боғлиқ. Стилистик тамойил . Бу принципда тиниш белгиларининг қўлланиши нутқ стили билан алоқадор бўлади . Дифференция тамойил . Бу принципда тиниш белгиларининг қўлланиши ёзув техникаси (формаси) ни аниқлаш (дифференция қилиш) билан боғлиқ.

ўқувчи ўқиган сўзининг маъносини тиниш белгисига қараб билиб олади ёзма нутқдаги мақсад, мазмун ва маъно турларини аниқлаштириш, фарқлаш учун гап (ёзма нутқ) структурасини аниқ белгилаш, гапни ташкил этувчи қисмлар, гап бўлаклари ва гапларнинг тузилишига хос турли муносабатлари кўрсатиш учун ёзма нутқни ихчам ва равон ифодалаш, стилистик қулайлик учунПунктуациянинг асосий вазифалари 0F0D2018 0B 1A 0B 10 10 10 11 1A 1B

 Нутк • Ўзбек тилида тиниш белгилари ўнта. • Улар қуйидагилардир: Нуқта Сўроқ белгиси Ундов белгиси Нуқтали вергул Кўп нуқта (уч нуқта) Вергул Икки нуқта Тире Қавс Тирноқ (қўштирноқ) . ? ! ; … , : - () “”

Тиниш белгилари қуйидаги хусусиятлари асосида классификация қилинади : Қўлланиш ўрнига кўра Қўлланиш усулига кўра Тузилишига кўра Гап охирида қўлланувчи тиниш белгилари : нуқта, сўроқ ва ундов Аралаш ҳолда қўлланувчи тиниш белгилари: икки нуқта, нуқтали вергул, қўштирноқ, қавс, тире, кўп нуқта Гап ичида қўлланувчи тиниш белгилари : вергул Якка ҳолда қўлланувчи тиниш белгилари Якка ва қўша қўлланувчи тиниш белгилари Бир элементли тиниш белгилари: вергул, тире, нуқта Кўп элементли тиниш белгилари: колган барчаси

• Эътиборингиз учун рахмат!

Похожие

Ёзма юридик нутқ

Ёзма нутқнинг коммуникатив тавсифи

Aniqlovchi olamiga sayohat

Нутқнинг коммуникатив сифатлари

Нутқ маданияти ва нотиқлик санъати. Нотиқлик санъати тарихи