Lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri - Лингвистика - Презентации

Lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri

Загружено в:

11.12.2024

Скачано:

0

Размер:

9046.97265625 KB

Lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri Bul prezentaciyada biz lingvistikalıq sózliklerdi hám olardıń túrlerin tereń úyrenemiz. Sózlikler til ilimpazları tárepinen til baylıǵı, mánisi hám qollanılıwın sáwlelendiriwshi áhmietli qurallar bolıp esaplanadı. Olardıń hár qıylı túrleri bolıp, bul prezentaciya olardıń tiykarǵı ózgeshelikleri hám qásiyetlerin jaylastıradı. Lingvistika tarawında sózlikler júdá áhmiyetli rol oynaydı. Olar tildiń baylıǵı, hár túrliligi hám dúzilisin úyreniw, sózlerdiń mánisi hám grammatik ózgesheliklerin anıqlawda járdem beredi. Bul prezentaciyada biz lingvistikalıq sózliklerdiń túrleri, olardıń ózgeshelikleri hám izertlewlerdegi áhmiyeti haqqında pikirleymiz.

1. Tildiń tariyxın úyreniw 2. Lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri, usillik belgileri. 3. Sózlerdiń mánisi hám kategoriyaları 4. Tildiń sózlik qásiyetlerin úyreniw 5. Sózliklerdiń leksikalıq quramı 6. Sózlik maqalası dúzilisi 7. Sózliklerdegi grammatik magliwmatlar, Sózliklerdegi etimologiyalıq magliwmatlar 8. Lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri juwmaq 9. Ádebiyatlar.

Tildiń tariyxın úyreniw Lingvistikalıq sózlikler tildiń tariyxın úyreniwde de áhmiyetli rol oynaydı. Olar sózlerdiń mánisi hám formasınıń ózgeriwi, jańa sózlerdiń payda bolıwı, eski sózlerdiń joǵalıwı sıyaqlı processlerdi baqlaw imkaniyatın beredi. 1 Áyyemgi sózlikler Áyyemgi sózlikler tildiń áyyemgi halatın úyreniw ushın paydalanıladı. Máselen, "Avesto" sózligi yaki "Arab tili sózligi." 2 Tariyxiy sózlikler Tariyxiy sózlikler tildiń rawajlanıwın baqlaw imkaniyatın beredi. Olar sózlerdiń mánisi hám forması waqıt ótiwi menen qalay ózgergenin kórsetedi. 3 Dialekt sózlikleri Dialekt sózlikleri belgili bir aymaqtıń tilinin ózgesheliklerin úyrenedi. Olar túrli lahjalardıń sózlerin hám grammatik ózgesheliklerin toplaydı.

Lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri Uliwma sózlikler Uliwma sózlikler til leksikasınıń keń kólemli terminleri, atamaların óz ishine aladı. Bunday sózlikler til baylıǵı hám tariyxın sáwlelendiredi. Arnawlı sózlikler Arnawlı sózlikler belgili bir tarawǵa (ilim, texnika, kórkem óner hám basqalar) tiyisli terminler, atamalar toplamı bolip esaplanadı. Olar tarawdıń inglis tilin úyreniw ushın áhmietli qurallar bolıp esaplanadı. Etimologiyalıq sózlikler Bul sózlikler sózlerdiń kelip shıǵıw tariyxın, morfologiyalıq dúzilisin, jańa mánislerdiń payda bolıwın úyrenedi. Sózliklerdegi usil belgileri Ádebiy til norması Sóz normativ ádebiy aytıw hám jazıw talaplarına sáykes kelgenligin bildiretuģın belgiler bar. Metodikalıq ózgeshelikler Kórkem, publicistikalıq, rásmiy sıyaqlı usıllarǵa tán sóz hám sózler sózlikte belgilenedi. Ekspressiv boyaw Kúlki, kinoya, mubolaǵa sıyaqlı usıllı boyawlar sózler quramında belgilenedi.

Lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri Kóp qırlı sózlikler Lingvistikalıq sózlikler til baylıǵı, mánisi, aytıw, grammatika, etimologiya, stilistika sıyaqlı kóplegen táreplerdi ózinde jámleydi. Bul sózlikler lingvistikanıń universal, bir pútin kórinisin beredi. Arnawlı sózlikler Arnawlı sózlikler bolsa tildiń belgili bir tárepin - atamalar, sózlerdiń ushirasıwı, grammatik ózgeshelikler sıyaqlı táreplerin úyrenedi. Olar tildiń belgili bir tarawi yamasa qırı menen shuģillanadı.

Sózliklerdiń tiykargı túrleri 1 Túsindirme sózlikler Túsindirme sózlikler tildiń sóz hám sózlerdi túsindirip beredi, olardıń mánisi, qollanılıw ózgesheliklerin ashıp beredi. 2 Ádebiy-kórkem sózlikler Bunday sózlikler kórkem shiģarmalarda ushirasatuģın sóz hám sózlerdi, olardıń qollanılıw orınların, stilistikalıq ózgesheliklerin óz ishine aladı. 3 Frazeologiyalıq sózlikler Frazeologiyalıq sózlikler tildiń turaqlı birikpeleri, sózler, maqol hám matallardı óz ishine aladı. Olar frazeologizmlerdiń mánisin aship beredi. 4 Imloviy sózlikler Arfli sózlikler sózlerdiń duris jazılıwı, orfografiya qagıydaları haqqında magliwmat beredi.

Sózlerdiń mánisi hám kategoriyaları Lingvistikalıq sózlikler sózlerdiń mánisin hám kategoriyaların anıqlaw ushın áhmiyetli derek esaplanadı. Olar sózlerdiń sinonimleri, antonimleri, omonimleri, polisemiyası hám frazeologizmleri haqqında maǵlıwmat beredi. Sinonimlar Birdey mánisti bildiretuģın, biraq túrli sózler. Mısalı, "úlken" hám "úlken." Antonimlar Bir-biriniń qarama-qarsı mánisin bildiriwshi sózler. Mısalı, "jıllı" hám "suwiq." Omonimler Birdey jazılıwı, biraq túrli mánisti bildiretuǵın sózler. Mısalı, "qalay" (jaziw quralı) hám "qalam" (qus túri). Polisemiya Bir sózdiń birneshe mániske iye boliwi. Mısalı, "daraxt" sózi hám ósimlikti, hám adamnıń násilin bildiriwi múmkin. Frazeologizmler Óz betinshe mániske iye bolgan sózlerdiń birikpesi. Mısalı, "tas atıw," " qulaq salıw."

Tildiń sózlik qásiyetlerin úyreniw Lingvistikalıq sózlikler tildiń sózlik qásiyetlerin úyreniw ushin áhmiyetli qural bolip esaplanadı. Olar sózlerdiń mánisi, sinonimleri, antonimleri, omonimleri, polisemiyası, frazeologizmleri, sózlerdiń kelip shıǵıwı hám basqa da sózlik qásiyetlerin anıqlawda járdem beredi. Tiykargı sózlikler Tiykargı sózlikler tildiń barlıq sózlerin óz ishine aladı. Máselen, "Ózbek tili sózligi" - bul ózbek tiliniń barlıq sózlerin toplawga uriniw. Qánigelesken sózlikler Qánigelesken sózlikler belgili bir tarawdı óz ishine aladı. Mısalı, medicina sózligi, huqıq sózligi yamasa texnika sózligi. Etimologiyalıq sózlikler Etimologiyalıq sózlikler sózlerdiń kelip shıǵıwın úyrenedi. Olar sózlerdiń qay jerden, qanday tilden kelip shiqqanlıǵın kórsetedi.

Sózliklerdiń leksikalıq quramı Uliwma xalıq sózleri Uliwma xalıq sózleri - til baylıǵınıń tiykarın quraytuģın, etiket, úrp-ádet hám áyyemgi ruwxani bildiretuģın sózler. Kásip-ónerge tiyisli sózler Kásip-ónerge tiyisli sózler belgili kásip-óner, sanaat, ilim tarawlarına tiyisli atamalar, terminlerdi óz ishine aladı. Dialektizmler Dialektizmler - jergilikli sheva, shegege tán sóz hám sózler. Olar sózliklerde qosimsha magliwmatlar menen beriledi. Arxaizmler Arxaizmler - áyyemgi, eski, eskirgen sóz bolip, sózliklerde eskirgen sózler sipatında beriledi.

Sózlik maqalası dúzilisi 1 Sóz jazılıwı Sózlik maqalası sózdiń duris jazılıwınan baslanadı. Bul ádette bas háripler menen beriledi. 2 Grammatikalıq maǵlıwmatlar Sózdiń grammatikalıq ózgeshelikleri (qaysı sóylew bólimi ekenligi, túri, túrleniwi sıyaqlı) de keltiriledi. 3 Etimologiyalıq maǵlıwmatlar Sóz kelip shıǵıwına baylanıslı maǵlıwmatlar sózlik maqalasınıń áhmietli bólegin quraydı.

Sózliklerdegi grammatikalıq magliwmatlar At At sóz toparına tiyisli sózlerdiń grammatikalıq ózgeshelikleri (túrleniwi, kóplik, kelisimleri) sózliklerde beriledi. Fe'l Feyillerdiń grammtikalıq túrleri (qatnasları, shaxs-san qosımshaları, waqıcha hám meyil formaları) sózlik maqalasında kórsetiledi. Sifat Sıpatlardıń dárejeleri (ápiwayı, salıstırmalı, ótkermeli) hám túrleniwi sózlikte járıplanadı. Ravish Ravishlerdiń dárejesi (ápiwayı, salıstırmalı, arttırmalı) sózliklerde beriledi.

Sózliklerdegi etimologiyalıq magliwmatlar Áyyemgi til Sózliklerde sózlerdiń áyyemgi hám orta ásirlerdegi mánisi hám aytıw ózgeshelikleri keltiriledi. Omonim sózler Birdey jazılıwı, aytılıwı, biraq túrli mánisleri bolgan sózler omonim dep ataladı. Sózliklerde olar ajıratıp kórsetiledi. Sóz dúziw Sózliklerde sózlerdiń morfemalar járdeminde payda boliwi, qaysı sóz toparları tiykarında payda bolganlıǵı da kórsetiledi.

Grammatikalıq sózlikler Grammatikalıq sózlikler tildiń grammatik dúzilisin úyrenedi. Olar sózlerdiń grammatik kategoriyaların, morfologiyalıq ózgesheliklerin, sintaktikalıq funkciyaların hám basqa da grammatikalıq táreplerin anıqlawga járdem beredi. Sózlik túri Túsindirme Morfologiyalıq sózlik Sózlerdiń qáliplesiwin hám olardıń grammatik kategoriyalarına qarap klassifikaciyalanıwın kórsetedi. Sintaktikalıq sózlik Sózlerdiń sintaktikalıq funkciyaların, gáp dúzilisin hám grammatik qatnasların úyrenedi.

Lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri juwmaq 1 Kóp qırlı sózlikler Til baylıǵınıń universal, bir pútin kórinisin beredi. Sóz mánis, aytıw, grammatika, etimologiya, stilistikasın óz ishine aladı. 2 Arnawlı sózlikler Tildiń belgili bir tarawi yaki qırı (terminler, sózler, sóz ushirasıwı, grammatik ózgeshelikler) menen shuģillanadı. 3 Sózlik maqalası dúzilisi Sóz jazılıwı, grammatikalıq maǵlıwmatlar, etimologiyalıq maǵlıwmatlar sıyaqlı bólimlerden ibarat boladı.

1. B.M. Gak, N.D. Arutyunova (2003) - Lingvistika: teoriyalıq tiykarlar Bul kitapta lingvistikalıq sózlikler hám olardıń túrleri haqqında teoriyalıq magliwmatlar berilgen. Lingvistikalıq sózliklerdiń tiykarǵı wazıypaları hám túrleri, sonday-aq, olardıń tiltanıwda qalay paydalanılıwı haqqında usınıslar berilgen. 2. M. D. Sokolova (1990) Lingvistikalıq sózlikler hám olardı jaratıw texnologiyaları Kitapta lingvistikalıq sózliklerdiń dúzilisi hám olardı jaratıw usılları haqqında tolıq magliwmatlar bar. Sózliklerdiń qáliplesiwi, maǵlıwmatlar bazaları hám olardıń lingvistikalıq analizi haqqında túsinikler beriledi. 3. L. G. Avanesov (1970) - Sózlik hám lingvistikalıq metodologiya Avanesovtıń shıǵarması lingvistikalıq sózliklerdiń túrleri, olardıń quramı hám funkciyalarına tiyisli analizlerdi óz ishine aladı. Shıǵarma til tanıstırıwdıń sózlik tanıstırıw tarawı menen tanıstıradı. 4. M. X. G'ulomov (2007) - Ózbek til biliminde sózlik tanıw Ózbek til biliminde sózlikler hám olardıń túrleri haqqında oqıw qollanba. Kitapta ózbek tilindegi sózliklerdiń ózgeshelikleri hám olardıń dúzilisi haqqında sóz boladı. 5. L.R. Vahtangova (2005) - Lingvistikalıq sózlikler: dúzilisi hám funkciyaları Lingvistikalıq sózliklerdiń hár qıylı túrleri, olardıń dúzilisi hám tiltanıwda qalay qollanılıwı haqqında tolıq túsinikler bar. 6. I. M. Tatarinov (2006) - Terminologiyalıq sózlikler hám olardıń lingvistikalıq analizi Bul shiǵarma lingvistikalıq sózliklerdiń terminologiyalıq ózgesheliklerin úyrenedi. Terminologiya, arnawlı tarawlar ushın jaratılgan sózliklerdiń áhmiyetin kórip shıǵadı. 7. Sh. B. Tashkent (2014) - Luǵatshılıqtıń tiykarģı bagdarları Kitapta lingvistikalıq sózliklerdiń túrleri, atap aytqanda, etimologiyalıq, semantikalıq hám morfologiyalıq sózlikler haqqında tolıq magliwmatlar berilgen.

Похожие

Tekst hám onıń túrleri. Makro hám mikro tekstler

Til hám jazıw máseleleri

Til biliminiń basqa ilimler menen baylanísí

Sóylew mádeniyatı. Sóylewdiń tazalıǵı

Tarawlarǵa tiyisli terminler sózligi. Sózlikte terminlerdiń túsindirmesi