Vitaminlar va ularning organizm uchun ahamiyati - Медицина - Презентации

Vitaminlar va ularning organizm uchun ahamiyati

Загружено в:

27.02.2025

Скачано:

0

Размер:

937.361328125 KB

VITAMINLAR VA ULARNING ORGANIZM UCHUN AHAMIYATI

Vitaminlar (lotincha: vita — hayot),darmon dori — tirik organizmning hayot faoliyati va normal moddalar almashinuvi uchun zarur boʻlgan organik birikmalar. Ular turli xil kimyoviy tuzilishga ega. Oziq moddalar tarkibida qandaydir moddalar yetishmasligi natijasida odamlar kasal boʻlishi toʻgʻrisidagi maʼlumotlar qadimiy Xitoy kitoblarida, keyinchalik Gippokrat asarlarida qayd etilgan. V.ni ilmiy nuqtai nazardan oʻrganish XVIII asrda boshlangan. Ingliz vrachi J. Lind (1757), fransuz fiziologi F. Majandi (1816), rus vrachi N. I. Lunin (1880), golland vrachi Eykman (1897), ingliz olimi F. Xopkins (1906)lar V.ni oʻrganishga juda katta hissa qoʻshdilar. Organizmda V. sintez qilinmaydi, kishi oʻzi uchun zarur V.ni turli ovqat moddalari bilan oladi.

 Tiamin (V, vitamin) — koʻpgina oziqovqat mahsulotlari tarkibiga kiradi. U asosan donning murtagi va qobigʻi (kepagi)da boʻladi. Tiamin organizmda uglevodlar almashinuvida muhim ahamiyatga ega; ovqat uglevodlarga serob boʻlsa, ularni oʻzlashtirish uchun tiamin koʻproq talab qilinadi. Tiamin boʻlmasa, polinevrit kasalligi roʻy beradi. Organizmda bu vitamin boʻlmasa yoki yetishmasa, nerv sistemasining ogʻir kasalligi — beri-beri paydo boʻladi, shuningdek ichak peristaltikasi susayadi, qabziyat, muskullar boʻshashishi, jismoniy va ruhiy ish qobiliyatining pasayishi kuzatiladi. Riboflavin (V2 vitamin)— oʻsish jarayonida qatnashadi va oʻstiruvchi omillarga kiradi. Oqsil, yogʻ va uglevodlar almashinuvida ishtirok etadi. Markaziy nerv sistemasi holatini rostlaydi, koʻz gavharidagi moddalar almashinuviga taʼsir etadi, yorugʻlikni sezish va rang ajratishga yordam beradi. Riboflavin organizmga oziq-ovqat bilan kiradi, ovqatda riboflavin yetishmasa ogʻiz burchagi, lab yoriladi (qarang Lab bichilishi), soch toʻkiladi, konʼyunktivit va blefarit kuzatiladi. V2 vitamin asosan hayvon mahsulotlari — tuxum, pishloq, sut, goʻsht hamda galla va dukkakli oʻsimliklarda moʻl-koʻl.

Organizmda vitamin yetishmovchiligidan darak beruvchi alomatlar Avitaminoz yoki gipovitaminoz − umuman olganda juda keng tarqalgan muammo bo‘lib, ayniqsa, kuz faslida vitamin yetishmasligi har qachongidan ham ko‘ra ko‘proq dolzarb bo‘lib qoladi. Vitamin yetishmasligi atrof-muhit omillari ta’siri, organizm uchun zarur bo‘lgan vitaminlar kamligi, noto‘g‘ri ovqatlanish natijasida yuzaga keladi. Shuningdek, vitamin yetishmovchiligi quruq teridan tortib, tomir tortishigacha bo‘lgan turli xil alomatlar orqali namoyon bo‘ladi.

SHISH Shish juda ko‘p holatlar sababidan bo‘lishi mumkin. Masalan, yetarli miqdorda suyuqlik ichmaslik, ortiqcha tuz, spirtli ichimliklar va shakar iste’mol qilish. Ammo kuniga 2,5 litr suv ichish va yuqoridagi mahsulotlar iste’molini to‘xtatishdan keyin ham shish yo‘qolmasa, muammo katta ehtimollik bilan vitamin yetishmasligidandir.TERI BILAN BOG’LIQ MUAMMOLAR vitamin yetishmasligi terining holatiga ta’sir qiladi. Namlantirish vositasidan qancha ko‘p foydalanilgan taqdirda ham teri quruq va mayda toshmalardan iboratligicha turaveradi. Bundan tashqari, avvallari bunday holat kuzatilmagan bo‘lsa-da, yuzda husnbuzar va qizarishlar paydo bo‘ladi. Ko‘pincha, bunday o‘zgarishlar C va E vitaminlari yetishmasligini ko‘rsatadi. Chunki ushbu vitaminlar tufayli teri namlanadi, oziqlanadi va kollagen ishlab chiqaradi.

B vitaminlari suvda eriydigan vitaminlar sinfidir, ular hujayra metabolizmida va qizil qon hujayralari sintezida muhim rol oʻynaydi. Garchi bu vitaminlar oʻxshash nomlarga ega boʻlsa ham (B 1, B 2, B 3 va boshqalar), ular kimyoviy jihatdan bir-biridan farq qiladigan birikmalar boʻlib, ular koʻpincha bir xil oziq- ovqatlarda mavjud.Umuman olganda, sakkiztasini oʻz ichiga olgan xun takviyeleri vitamin B kompleksi deb ataladi. Alohida B vitamini qoʻshimchalari har bir vitaminning oʻziga xos soni yoki nomi bilan ataladi, masalan, tiamin uchun B 1, riboflavin uchun B 2 va niatsin uchun B 3. Baʼzilar sonidan koʻra koʻproq nomi bilan tan olinadi, masalan, pantotenik kislota, biotin va folat. Har bir B vitamini yoki asosiy metabolik jarayonlar uchun kofaktor (odatda koenzim ) yoki uni yaratish uchun zarur boʻlgan kashshof hisoblanib, shuning uchun muhim ozuqa hisoblanadi. SUVDA ERIYDIGAN VITAMINLAR

B vitaminlari goʻsht, tuxum va sut mahsulotlarida koʻp miqdorda mavjud. Shakar va oq un kabi qayta ishlangan uglevodlar, qayta ishlanmagan hamkasblariga qaraganda kamroq B vitaminiga ega. Shu sababli, koʻplab mamlakatlarda (jumladan, AQShda) B guruhi vitaminlari tiamin, riboflavin, niatsin va foliy kislotasi qayta ishlanganidan keyin oq unga qoʻshilishi qonun bilan talab qilinadi. Bu oziq-ovqat yorliqlarida " boyitilgan un " deb ataladi. B vitaminlari ayniqsa kurka, orkinos va jigar kabi goʻshtda toʻplangan.B vitaminlari manbalariga shuningdek, ismaloq, dukkakli ekinlar ( puls yoki loviya), toʻliq donalar, qushqoʻnmas, kartoshka, banan, chili qalampiri, nonushta donlari kiradi. B 12 vitamini oʻsimlik mahsulotlarida koʻp miqdorda mavjud emas (garchi u fermentlangan sabzavot mahsulotlarida, baʼzi dengiz oʻtlarida va baʼzi qoʻziqorinlarda oʻrtacha koʻp miqdorda topilgan boʻlsa-da, bu holatlarda vitaminning bio- mavjudligi noaniq bo'lib qolmoqda), B 12 tanqisligini vegetarian dietani saqlaydiganlar uchun qonuniy tashvishga aylantirish. Oʻsimliklarga asoslangan oziq-ovqat ishlab chiqaruvchilari baʼzan B 12 tarkibi haqida xabar berishadi, bu esa qanday manbalar B 12 hosil qilishi haqida chalkashlikka olib keladi. B 12 tarkibini oʻlchash uchun standart AQSh farmakopiyasi (USP) usuli B 12 ni toʻgʻridan-toʻgʻri oʻlchamaganligi sababli chalkashlik yuzaga keladi. Buning oʻrniga, u oziq-ovqatga bakterial javobni oʻlchaydi. Oʻsimlik manbalarida topilgan B 12 vitaminining kimyoviy variantlari bakteriyalar uchun faol, ammo inson tanasi tomonidan foydalanilmaydi. Xuddi shu hodisa boshqa turdagi oziq-ovqatlarda ham B 12 miqdorining haddan tashqari koʻpayishiga olib kelishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda vitaminlar inson salomatligi uchun juda muhimdir. Inson organizmi uchun barcha zarur vitaminlarni taminlash uchun ratsionga turli xil meva-sabzavotlarni, yog’li baliqlar, sut mahsulotlari va boshqa foydali mahsulotlarni kiritish muhimdir.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil 2.Sohibov D., Vitaminlar va ularning hayot uchun ahamiyati, T., 1991. 3.Oʻzuv Zokirov, Abdukarim Zikiryoev.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Похожие

Vitaminlar 2

Innovatsiyalar. Inovatsion tibbiy texnologiyalari va ularning tibbiyotdagi ahamiyati

Organizm faoliyatida qatnashadigan poli- va geterofunktsional birikmalar

Immun sistemasiga baho berish usullari va ularning amaliy ahamiyati. Vaksinalar va immun zardoblar

Uyqu va uning ahamiyati