Қутуриш касаллигининг эпидемиологияси, клиникаси ҳамда олдини олишнинг йўналиш ва услублари - Медицина - Презентации

Қутуриш касаллигининг эпидемиологияси, клиникаси ҳамда олдини олишнинг йўналиш ва услублари

Загружено в:

13.04.2024

Скачано:

0

Размер:

2939.9208984375 KB

Қутуриш касаллигининг эпидемиологияси, клиникаси ҳамда олдини олишнинг йўналиш ва услублари

• Қутуриш (гидрофобия) – иссиққонли ҳайвонарда учрайдиган , нейротроп вирус қўзғатадиган, касалланган хайвоннинг сўлаги билан мулоқот натижасида (тишлаши, тирнаши, сўлаклаши ва бошқа мулоқотлар) юқадиган, марказий асаб тизимини чуқур шкастланиши билан кечадиган ва ўлим билан якун топадиган оғир зооантропоноз, табиий ўчоқли ўта хавфли юқумли касалликдир. 2

Қутуриш муаммоси • ЖССТнинг маълумотига кўра, дунёда ҳар йили ўртача 50 мингга яқин одам ва 1 млн.дан ортиқ ҳайвонлар қутуриш касаллигига чалинади • Ер куррасида ҳар 15 дақиқада 1 нафар одам қутуриш касаллигидан вафот этади • Дунё бўйича одамлар ўртасида руйхатга олинаётган қутуриш касаллигининг 95 фоизи Африка ва Осиё қитъалари мамлакатларига тўғри келади • Дунёда ҳар йили 10 млн.дан ортиқ одам ҳайвонлар тишлашидан жабрланиб, антирабик ёрдамга мурожаат қилади ва уларнинг 4 млн.га яқинига антирабик ёрдам кўрсатилади. 3

Республикада қутуриш муаммоси • Республикада ҳар йили одамлар ўртасида ўртача 5 – 6 та ва ҳайвонлар ўртасида 40 – 50 та қутуриш касаллиги рўйхатга олинади • Республикада ҳар йили 50 мингдан ортиқ одам ҳайвонлардан жабрланиб, антирабик ёрдамга мурожаат қилади • 40 мингдан ортиқ жабрланган одам қутуришга қарши эмланади • Қутуришга қарши антирабик препаратлар харид қилиш учун ҳар йили 2,0 миллиард сумга яқин маблағ сарфланади 4

ЭПИДЕМИОЛОГИЯСИ • Касаллик қўзғатувчисининг асосий манбаи ва резервуарлари бўлиб, ёввойи йиртқич ҳайвонлар (бўри, чиябўри, тулки, кўршапалак) ва уй хайвонлари (ит, мушуклар) хисобланади. Камдан - кам ҳолларда от, йирик ва майда шохли ҳайвонлар, чўчқа, кемирувчилар ва бошқалар касаллик манбалари бўлиши мумкин • Касаллик вируси ушбу касалликга чалинган хайвонларнинг тишлаши, тирнаши, тишларининг қадалиши ва жарохатланган тери ва шиллиқ қаватларга сўлакнининг тушиши натижасида юқади • Қутуриш касаллиги ҳайвонлардан ҳайвонларга, ҳайвонлардан одамларга юқади, лекин мазкур касаллик одамлардан одамларга ва одамалардан ҳайвонларга юқмайди • Ҳайвонларда касалликнинг биринчи белгилари юзага келишидан 7 - 10 кун олдин, улар юқумли хисобланади. 5

Қутуриш касаллигининг резервуарлари Ёввойи ҳайвонлар (бўри, чиябўри, тулки ва х.к) Кўршапа- лаклар Уй ҳайвонлари (ит ва мушуклар) 6

Қутуриш вирусининг манбалари

Кўршапалаклар – қутуриш касаллиги вирусининг резервуарлари

• Итсимонлар оиласига мансуб бўлган ёввойи йиртқич ҳайвонлардан бўри, чиябўри, тулки, койот, енот итлари табиатда қутуриш вирусининг асосий резервуарлари ҳисобланади • Кўршапалакларда қутуриш учраши Америка қиътаси очилгунга қадар ҳам маълум бўлган. Шу даврларда ҳиндуларда “агар сени кўршапалак тишласа, унда сен ақлдан озиб, ўласан” деган гаплар тарқалганлиги манбаларда ёзиб қолдирилган. давоми 12

• Лотин Америка мамлакатларида қон сўрар ( вомпир ) кўршапалаклар орқали қутуриш юқиши натижасида 1 млн.га яқин қора мол нобуд бўлади • Ҳудудларда қутуриш бўйича эпидемик вазият бевосита эпизоотик вазиятга боғлиқ бўлади. Одамлар ва ҳайвонлар ўртасида қутуриш тахминан 1:200 ва 1:500 нисбатида бўлади. Бу нисбат эпизоотиянинг табиатига, жойларда ташкил этилган махсус профилактиканинг самарасига боғлиқ бўлади. давоми 13

Лотин Америкасининг айрим давлатларида ҳайвонларнинг қутуриш билан касалланиш кўрсаткичи (1965-1971 йиллар) 14Мамлакат ларКасалланган хайв. сони, ж ами шу жумладан И т ва муш уклар Қ иш лоқ хўж алиги хайвонлари Тулки ва бўрилар К ўрш апалак- лар Куница А йиқлар М аймунлар О лмахон ва олахўрж ин Қ уёнлар Каламуш лар Бош қа ҳайвонлар Венесуэла 4071 89,2 6,5 1,37 2,7 - - 0,05 0,05 0,05 - - Мексика 16286 85,3 13,1 - 0,28 1,0 0,01 - 0,03 - 0,23 - Аргентина 6926 70,6 22,9 0,02 6,39 - - - - - - 0,47 Бразелия 10803 78,9 20,2 0,17 0,3 - - 0,001 - - 0,001 1,16

Канада давлатида хайвонларнинг қутуриш билан касалланиш кўрсаткичи (1966-1974 й.й) Йиллар Касаллан- ганлар сони шу жумладан Ит ва мушуклар Қишлоқ хўжалиги хайвонлари Тулка ва бўри Бошқа ёввойи ҳайвонлар 1966 1151 154 341 427 229 1968 1917 227 443 855 392 1970 1775 218 552 651 354 1971 2331 217 696 968 484 1972 2291 238 556 1055 442 1973 2127 190 734 557 646 1974 1742 203 455 667 417 Жами 13368 1447 3777 5180 2964 % 10,8 28,3 38,7 22,2 15

Собиқ Иттифоқ республикаларида ҳайвонлар ўртасида қутуриш касаллигининг салмоғи, % (1967-1976) Республикалар Мушук Ит Қишлоқ хўж. ҳайвонлари Ёввойи ҳайвонлар РСФСР 1,0 4,5 91,5 3,0 Украина 14,6 15,5 42,2 27,7 Белоруссия 7,6 18,0 41,5 32,9 Ўзбекистон 1,5 49,3 47,9 1,3 Қозоғистон 0,05 0,7 98,6 0,65 Грузия 1,4 37,5 60,6 0,6 Азарбайжон 1,9 41,3 56,7 + Литвия 14,4 10,9 47,9 26,8 Молдова 8,2 9,7 52,6 29,4 Латвия 10,8 17,5 9,0 62,7 Қирғизистон - 24,8 75,0 0,2 Тожикистон 1,1 33,5 65,2 0,2 Армяния - 1,2 98,8 + Туркмонистон - 15,4 82,5 2,1 Эстонния 9,8 7,4 6,4 76,4 Иттифоқ бўйича 2,2 6,9 84,8 6,1 16

Республикада ҳайвонларда тасдиқланган қутуриш (2011-2016 й.й.) № Йиллар Қутуриш тасдиқланган шу жумладан Ит Мушук Бошқа уй ҳайвон лари Ёввойи ҳайвон лар 1 2011 й. 36 29 6 1 2 2012 й. 38 31 1 5 1 3 2013 й. 29 19 1 9 4 2014 й 39 18 1 19 1 5 2015 й. 16 12 4 6 2016 й. 18 13 1 4 2 % 100,0 70,0 1,9 27,2 1,9

Республикада қутуриш бўйича эпизоотик вазият (2016 й.) Т/Р Маъмурий ҳудудлар Қутуриш тасдиқланган ҳайвонлар сони шулардан Ит Мушук Бошқа уй ҳайвонлари Ёввойи ҳайвонлар 1 Бухоро 2 2 0 2 Жиззах 1 1 0 3 Наманган 1 1 0 4 Самарқанд 1 1 0 5 Сурхондарё 1 1 0 6 Сирдарё 3 1 2 0 7 Тошкент вил. 2 2 0 8 Фарғона 1 1 0 9 Хоразм 1 1 0 11 Қорақалпоғистон Республикаси 3 3 0 Жами 16 12 4 0 % 100,0 75,0 0 25,0 0 18

Ҳайвонларда қутуриш касаллигининг салмоғи (2016й.) 19

• Қутуриш нейроинфекцион касаллик бўлиб, сўлак – неврал йўл билан ўтади. Вирус одам организмига қутуриш касаллигига чалинган ҳайвоннинг тишлаши ва сўлаклаши натижасида жарохатланган жойдан киради. • Вирус марказий асаб тизимига етиб боргач, бош ва орқа мия тўқимасига, хусусан узунчоқ мияга, аммон шохига, миянинг асосига жойлашади. Вирус марказий асаб тизимидан нерв толалари бўйлаб сўлак безига етиб боради ва у ерда кўпаяди хамда сўлак билан ажралади. • Қутуриш касаллиги ҳайвонлардан ҳайвонларга, ҳайвонлардан одамларга юқади, лекин ушбу касаллик вируси одамлардан одамларга ва одамлардан ҳайвонларга юқмайди. 20

Европа мамалакатларида гидрофобия билан касалланиш (1946-1975) Йиллар ФРГ Испания Болгария Греция Италия Югославия Румения Польша 1946 18 30 16 46 32 28 1947 27 41 17 87 73 33 1948 36 22 17 83 46 46 1949 28 26 29 56 34 66 1950 11 20 16 30 40 12 56 35 1951 2 19 3 13 18 19 95 2 1952 4 4 27 12 18 83 2 1953 1 15 6 5 6 15 68 2 1954 0 10 8 24 70 7 1955 0 1 19 78 4 1956 0 3 2 1968 1 2 0 1 1969 1 0 2 1970 0 2 1971 1 5 2 1972 1 3 1973 6 2 1974 3 12 1975 2 1 0 0 8 3

Ўзбекистон Республикасида 2011 - 2016 й.й одамлар ўртасида қайд қилинган қутуриш касаллиги № Маъмурий ҳудудлар 2011й. 2012й 2013й 2014й. 2015 й 2016 й 1 Тошкент ш. 1 2 2 Бухоро 1 1 3 Қашқадарё 1 1 1 4 Жиззах 5 Навоий 6 Наманган 7 Самарқанд 1 1 2 8 Тошкент в. 1 1 1 9 Фарғона 1 10 Хоразм 1 11 Сурхондарё 1 12 Андижон 1 ЖАМИ: 4 3 4 5 1 2 22

Республикада қутуриш касаллигининг кўп йиллик маълумоти (1974-2013 й.) (мутлоқ сонда) 2316 27 7 14 14 22 21 38 47 56 61 60 27 3 4 2 6 3 2 5 0 4 6 3 4 3 4 5 0 10 20 30 40 50 60 70 19 8 4 19 8 7 19 8 9 19 91 19 93 19 95 19 9 7 1 9 99 20 0 1 20 0 3 20 0 5 20 0 7 20 0 9 2 0 11

24№ Маъмурий ҳудудлар Жарохатланганлар сони 2011 й. 2012 й. 2013 й 2014 й 2015 й 2016 1 Термиз .ш 251 289 299 356 423 494 2 Денов т 412 971 1388 1324 1259 1512 3 Жарқурғон т 286 265 294 317 442 444 4 Қумқурғон т 303 296 371 396 529 669 5 Сариосиё т 254 450 510 485 517 530 6 Шўрчи т 138 143 93 91 265 236 7 Шеробод т 340 401 423 592 676 595 8 Бойсун т 129 128 108 217 215 273 9 Музробод т 144 124 105 237 229 293 10 Қизириқ т 97 115 165 229 251 216 11 Ангор т 193 203 254 288 324 307 12 Термиз т 249 203 258 329 306 309 13 Олтинсой т 50 89 140 126 151 162 14 Узун т 281 386 409 402 430 554 Жаъми 3127 4063 4817 5389 6017 6594Вилоятда 2011-2016 й.й. хайвонлардан жарохат олганлар

Вилоят бўйича 2014-2015 йилларда антирабик ёрдамга мурожаат қилганлар тўғрисида маълумот 25№ Маъмурий ҳудудлар Жароҳат олганлар (+)ошган, (-)камай-ган 100 минг аҳолига нисбатан кўрсаткич 2014 й 2015 й 2014 й. 2015 й 1 Термиз .ш 356 423 +18,0 253,9 295,8 2 Денов т 1324 1259 -5,0 384,4 352,9 3 Жарқурғон т 317 442 +39,4 178,1 228,8 4 Қумқурғон т 396 529 +33,5 203,4 265,5 5 Сариосиё т 485 517 +6,5 269,9 281,8 6 Шўрчи т 91 265 +291,2 52,1 149,4 7 Шеробод т 592 676 +14,1 362,5 398,2 8 Бойсун т 217 215 -1,0 205,2 198,0 9 Музробод т 237 229 -3,4 191,2 180,9 10 Қизириқ т 229 251 +9,6 152,2 165,1 11 Ангор т 288 324 +12,5 247,9 276,4 12 Термиз т 329 306 -7,0 328,6 297,3 13 Олтинсой т 126 151 +19,8 84,6 97,8 14 Узун т 402 430 +6,9 256,9 271,6 Жаъми 5389 6017 +11,6 236,7 256,3

2016 йилда одамлар ва итлар сонига нисбатан тишланишлар сони ҳамда қутуриш касаллиги тўғрисида № Маъмурий ҳудудлар Аҳоли сони Итлар сони Аҳоли ва итлар сонининг нисбати Тишлан -ишлар сони Инт. кўрсат- кич Қутуриш касаллиги Одам- ларда Ҳайвон- ларда 1 Бухоро в. 1.729.718 69200 25 : 1 5004 369.2 2 2 2 Жиззах в. 1.204.961 70094 17,2 : 1 2508 209.7 1 1 3 Қашқадарё в. 2.831.272 94543 30 : 1 2652 94.6 1 0 4 Самарқанд в. 3.380.932 155.396 21,7 : 1 3249 96.8 2 1 5 Тошкент в. 2.695.737 157.364 17,1 : 1 8833 329.1 0 2 Республика бўйича жами 29.993.531 1.245.366 24 : 1 55379 186.0 6 16 26

2016 йил вилоятда одамларга жароҳат етказган ҳайвонлар тоифалари № Маъмурий ҳудудлар Ҳайвонларни тоифаси А % В % С % Д % 1 Термиз .ш 0 0 0 0 110 22,3 384 77,7 2 Денов т 0 0 20 1,3 49 3,2 1443 95,5 3 Жарқурғон т 0 0 0 0 77 17,7 367 82,3 4 Қумқурғон т 0 0 0 0 79 11,8 590 88,2 5 Сариосиё т 0 0 0 0 46 8,6 484 91,3 6 Шўрчи т 0 0 0 0 28 11,8 208 88,2 7 Шеробод т 0 0 0 0 39 6,5 556 43,4 8 Бойсун т 0 0 0 0 31 10,6 242 89,4 9 Музробод т 0 0 0 0 30 10,2 263 89,7 10 Қизириқ т 0 0 0 0 13 6,1 203 93,9 11 Ангор т 0 0 0 0 34 4,8 273 88,9 12 Термиз т 0 0 0 0 13 4,2 296 2,2 13 Олтинсой т 0 0 0 0 29 17,9 133 82,1 14 Узун т 0 0 0 0 62 11,2 492 88,8 Жаъми 0 0 20 0,3 640 9,7 5934 90,027

2016 йилда одамларга жароҳат етказган ҳайвон турлари бўйича маълумот 28Маъмурий ҳудудлар номи Тишлаган ҳайвонлар тури Итлар Мушуклар Бошқа турдаги уй ҳайвонлари Ёввойи ҳайвонлар Чиябўри Бўри Тулки Кемирув- чилар Тошкент ш. 474 19 0 0 0 0 1 Андижон в. 1470 26 9 0 0 0 7 Бухоро 435 7 2 0 0 0 0 Жиззах 642 15 9 0 0 0 3 Қашқадарё 504 8 6 0 0 0 12 Навоий 217 3 13 0 0 0 3 Наманган 582 12 0 0 0 0 1 Самарқанд 264 7 2 0 0 0 0 Сурхондарё 290 1 2 0 0 0 0 Сирдарё 212 3 1 0 0 0 0 Тошкент 302 2 1 0 0 0 2 Фарғона 302 5 1 0 0 0 1 Хоразм 158 1 2 0 0 0 1 Қ.Респуб. 511 12 27 0 0 0 4 Республикада жами 6363 121 75 0 0 0 35

Республикамизда охирги 10 йилда (2004-2016 й.) одамлар ўртасида руйхатга олинган гидрофобия касаллигининг эпидемиологик таҳлили қийидагича: 29

Республикада 2006-2016 йилларда одамлар ўртасида қайд этилган гидрофобия касаллиги Йиллар Касаллик сони Қайд этилган маъмурий ҳудудлар 2006 5 Қашқадарё, Сирдарё, Самарқанд, Қорақалпоғис. Республикаси - 2 2007 - - 2008 4 Тошкент вил., Наманган, Навоий, Қорақалпоғистон Республикаси 2009 6 Тошкент вил. – 3, Жиззах – 2, Қорақалпоғистон Республикаси – 1 2010 3 Қашқадарё, Наманган ва Жиззах 2011 4 Тошкент ш., Тошкент вил. , Қашқадарё, Бухоро 2012 3 Тошкент ш. – 2, Самарқанд 2013 4 Тошкент вил. , Самарқанд, Фарғона ва Хоразм 2014 5 Тошкент вил., Қашқадарё, Бухоро ва Самарқанд - 2 2015 6 Бухоро ва Самарқанд – 2 тадан, Қашқадарё ва Жиззах – 1 тадан 2016 3 Тошкент шахри, Самарқан вилояти ва ҚҚ Республикасида 1 тадан Жами 40 Гидрофобия касаллиги Андижон ва Сурхондарё вилоятларидан ташқари, республиканинг барча маъмурий ҳудудларида руйхатга олинган

Одамларда касаллик қўзғатувчисининг манбалари (Ўзбекистон, 2004 -2016 й.й., n 40) 31

Гидрофобияга чалинганларнинг антирабик ёрдамга мурожаати бўйича таҳлил 32

2012 – 2013 йилларда гидрофобияга чалинганларнинг антирабик ёрдамга мурожаати бўйича таҳлил 33

Ҳайвонлар ва одамлар ўртасида қайд этилган қутуриш касаллигининг нисбати Йиллар Ҳайвонларда тасдиқланган касаллик сони Одамларда қайд этилган касаллик сони Одамларда қайд этилган касалликнинг ҳайвонларда қайд этилган касалланишга нисбати 2009 105 5 1:21 2010 105 - - 2011 121 4 1:30 2012 96 6 1:16 2011 88 3 1:29 2012 36 4 1:9 2013 38 3 1:13 2014 27 4 1:7 2015 36 5 1:7 2016 16 6 1:2,67 Жами 668 40 1:16,7

Касаллигининг юқиш хавфи юқори бўлган аҳоли гуруҳи:  Боғча ёшидаги болалар;  Мактаб ўқувчилари (асосан бошланғич синф ўқувчилари);  Ит овлаш бўлими ишчилари;  Ўрмон хўжалиги ишчилари;  Овчилар;  Егерлар;  Ветеринарлар;  Хайвонот боғларининг ишчилари;  Кинологлар.

Клиникаси • Ҳайвон тишлаган жойни увишиб ёки тортишиб оғриши • Иситма • Уйқусизлик • Иштаханинг бузилиши • Терлаш • Сўлакни кўп оқиши • Энтикиб сув ичолмаслиги, сувдан қўрқиш (гидрофобия) 36

давоми • Ҳаво(шамол)дан қўрқиш (аэрофобия) • Ёруғликдан қўрқиш (фотофобия) • Шовқиндан қўрқиш (акустофобия) • Рухиятда ўзгаришлар (қўрқув ҳисси пайдо бўлиб, кайфияти ўзгаради, атрофга лоқайд бўлади, алаҳсирайди, кўзига йўқ нарсалар кўринади) • Оёқлар фалажи, кейинчалик бошқа мушакларда фалажлик кузатилади 37

38Гидрофобия. Қўзғалиш даври.

Гидрофобиянинг тинч кечадиган шакли 40

Профилактикаси • Чиябўри ва бошқа ёввойи ҳайвонларнинг популяциясини бошқариш, уларни қутуришга қарши эмлаш; • Кемирувчиларга қарши дератизация тадбирларини самарали ташкил этиш; • Қаровсиз қолган ҳайвонларнинг кўпайишига йўл қўймаслик; • Аҳоли томонидан ит ва мушукларни сақлаш қоидаларига риоя қилинишини таъминлаш, ушбу қоидаларга риоя риоя қилмаган фуқароларга нисбатан қатъи чоралар кўриш; 41

• Итларни тўлиқ руйҳатга олиш, қайта руйхатга олиш ва уларни қутуриш касаллигига қарши эмлаш ишлари билан тўлиқ қамраб олиш; • Ҳайвонлардан жарохатланган шахсларни тўлиқ аниқлаб, уларга ўз вақтида антирабик ёрдам кўрсатиш; • Аҳоли ўртасида қутуриш касаллигини олдини олиш бўйича самарали санитария – тарғибот ишларини ташкил қилиш; • Ушбу тадбирларни амалга оширишда мутасадди хизматларнинг ҳамкорликда иш олиб боришларини ташкил этиш 42

Касалликдан сақланишнинг “олтин қоидалари” • Ит сақлаш қоидаларига пухта ва мунтазам амал қилиш, қаровсиз итларни пайдо бўлишига йўл қўймаслик; • Ит ва бошқа ҳайвонлар тишлашидан сақланиш чораларини кўриш; • Борди-ю бирор бир ҳайвон тишласа, зудлик билан тиббий ёрдамга мурожаат этиш ва мутахассис врачнинг тавсиясига кўра қутуриш касаллигига қарши эмлатиш. 43

Жаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилоти ва Ҳалқаро эпизоотик бюроси томонидан 28 сентябр – Бутун Жаҳон қутуришга қарши кураш куни деб эълон қилинган 44

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил Режаси асосида Феврал ойи – “Қаровсиз қолган ҳайвонларни тутиш ойлиги” деб эълон қилинган 45

Рабиолог ва эпидемиологлар учун тавсиялар: 461. Антирабик пункт ССВнинг 2015 йил 23 - январдаги 37– сонли буйруғига асосан, поликлиника ва стационар шароитда ташкил қилиниши; 2. Антирабик ёрдам кеча – кундуз кўрсатилиши ташкил этилиши; 3. Антирабик ёрдам кўрсатадиган ДПМларда антирабик эмлаш хонаси СанҚваМ 0139-09 талабларига жавоб бериши (алоҳида жиҳозланган хона ажратилиши ва АИГ қилинадиган бўлимларда албатта тарози бўлиши шарт); 4. Жароҳатга ишлов бериш ва эмлаш хонаси йил давомида совуқ ва иссиқ сув билан таъминланиши;

475. Антирабик ёрдам кўрсатиладиган ДПМларда ССВнинг 37 – сонли буйруғи асосида захира яратилиши: - РесДСЭНМда – 500 комплект вакцина, 200,0 мл АИГ; - Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ДСЭНМларида – 400 комплект вакцина, 200,0 мл АИГ бўлиши керак. Бундан ташқари, туман (шаҳар) ДСЭНМларида 100 комплект вакцина ва 50,0 мл АИГ, поликлиника антирабик пунктида 50 комплект вакцина ҳамда стационарларда 50 комплект вакцина ва 25,0 мл АИГ бўлиши талаб этилади. 6. Бош рабиолог йил давомида шаҳар ва туманлардаги антирабик пунктлар фаолиятини камида 2 марта бориб жойида ўрганишлари керак (1 – 045/ҳ шакл карталарни чуқур таҳлил қилиш ва тавсиялар бериш; 2 – берилган тавсияни ижросини ўрганиш); 7. давоми

487. Антирабик ёрдам кўрсатиш билан шуғулланаётган навбатчи врачларни (хирург, травматолог) рабиология сохаси бўйича тайёрлаб бориш; 8. Эпидемиологлар ҳар чоракда бир марта ТТБнинг антирабик фаолиятини чуқур ўрганиб, тавсиялар бериши ва уни бажарилишини назорат қилиб бориши; 9. Оилавий поликлиника ва ҚВПларда антирабик фаолиятни йилда 2 маротаба ўрганиш мақсадга мувофиқ (жабрланганларни руйхатга олиш, жароҳатга ишлов бериш, эмлашга жалб этиш ва диспансеризация ишлари); 10. Вакцина таъминотини доимий таҳлил қилиб бориш ва захирани яратилиши устидан назорат ўрнатиш. давоми

Эътиборларингиз учун ташаккур! 49

Похожие

Қутуриш касаллигининг махсус профилактикаси

Вабо касаллигининг эпидемиологияси ва профилактикаси

Quturish va kuydirgi kasalligi

Куйдирги (Anthrax)

Ку иситмасининг эпидемиологияси ва профилактикаси