Sperma olish usullari - Медицина - Презентации

Sperma olish usullari

Загружено в:

24.03.2024

Скачано:

0

Размер:

84.2861328125 KB

Mavzu: Sperma olish usullari

Mashg‘ulotning maqsadi: Turli hayvonlardan sperma olish uchun mo‘ljallangan sun’iy qinlarni ishlatishga tayyorlash bilan tanishish.

Kerakli asbob-uskuna va jihozlar: buqa, qo‘chqor, erkak cho‘chqa va ayg‘ir uchun mo‘ljallangan turli xil sun’iy qinlar, urug‘ yig‘gichlar va ularning isitgichlari, urug‘ yig‘gich o‘rnatiladigan taglik, natriy bikarbonatning 3%-li eritmasi, vanna va tog‘oralar, issiq suv, sun’iy qin va asbob qo‘ygichlar, korsang, 96% li spirt shimdirilgan paxta tamponi va quruq sterillangan tampon, doka salfetkalar, natriy gidrokarbonatning 1%-li eritmasi, osh tuzining 0,9%-li eritmasi, termometrlar, 250-500 ml hajmli alyumindan yasalgan yoki sirlangan krujkalar, shisha voronkalar, sterillangan vazelin, qoldiq eritmalarni soladigan idishlar, suv hammomi, shisha yoki plastmassa tayoqchalar, sochiq, kompressor, rezinali balonlar (dori purkagich), Richardson sharlari, buqa va qo‘chqorlardan urug‘ olish uchun ishlatiladigan moslamalar, cho‘chqa tulumlari, ayg‘irlarni bog‘lash uchun asbob-aslahalar.

Tayanch iboralar: sun’iy qinlar, kompressor, sperma, rezinali kamera, ebonitli jo‘mrak o‘rnatiladigan patrubka teshigi, urug‘yig‘gich. Erkak hayvonlardan sperma olish sun’iy urug‘lantirishdagi dastlabki va eng mas’uliyatli tadbirlardan biri hisoblanadi. Sperma olishga qo‘yidagi talablar qo‘yiladi:

1. Zotdor erkak hayvonning sog‘ligiga zarar keltirmaydigan, ularda og‘riq chaqirmaydigan va sharsiz jinsiy reflekslarning yaqqol namoyon bo‘lishini ta’minlovchi tabiiy qo‘shilishga yaqin sharoitlarini yaratish; 2. Isrofsiz va to‘la qimmatli eyakulyat olishga erishish; 3. Spermani ikkilamchi mikroflora bilan ifloslantirmaslik; 4. Naslli erkak hayvonlarga yuqumli kasaslliklarni yuqtirmaslik. Sperma olishning keng tarqalgan usullaridan biri sun’iy qin yordamida sperma olish hisoblanadi. Sun’iy qinda erkak hayvonga eyakulyasiya refleksi uchun kerakli sharoit (harorat, bosim va silliqlik) yaratiladi.

Naslli erkak hayvonlardan sperma sun’iy urug‘lantirish stansiyasining yoki naslchilik xo‘jaligining manejida, qo‘ylarni sun’iy urug‘lantirish punktlarida va ayrim hollarda sigir va cho‘chqalarni sun’iy urug‘lantirish punktlarida olinadi. Buqalardan sperma olish uchun manejning maydoni 60-70 m 2 , qo‘chqor va erkak cho‘chqalar uchun 20 m 2 , ayg‘irlar uchun - 50 m 2 va balandligi 4 m bo‘lishi, havoning harorati esa +18°C dan past bo‘lmasligi kerak.

Sun’iy qinning tuzilishi va ularni ishlatishga tayyorlash. Buqa uchun mo‘ljallangan sun’iy qinning 1942 yilgi nusxasi tashqi tomonidan qayishqoq rezinali silindr, ichki tomonida rezinali kamera bo‘ladi. U silindrga kiygizilib, ikki tomoni uning ustiga chiqarilib, uchtadan rezinali halqa bilan silindr tanasiga mahkamlanadi. Silindrning o‘rta qismiga suv solinadigan voronkasimon patrubka teshigi bo‘ladi. Patrubka teshigiga ebonitdan yasalgan jo‘mrak o‘rnatiladi va u orqali sun’iy qinga bosim hosil qilish uchun havo yuboriladi. Sun’iy qin uchlaridan biriga rezinali ushlagich bilan mahkamlangan urug‘ yig‘gich o‘rnatiladi.

Buqalar uchun mo‘ljallangan qisqa silindrli sun’iy qin. Polietilendan yasalgan bir marta qo‘llaniladigan urug‘ yig‘gichni uzunligi 30 sm gacha bo‘lgan silindrga o‘rnatiladi. Uning tomonlarini birida butun aylanasi bo‘ylab diametri 8 mm keladigan 6-8 ta teshik qilingan bo‘lib, u eyakulyasiya vaqtida sun’iy qin ichidagi ortiqcha bosimni kompensasiya qilish uchun ishlatiladi Buqa uchun silindri balonsimon kengaygan sun’iy qin. Buning silindri alyumindan yasalgan bo‘lib, kattaligi 250x65 mm ga teng bo‘ladi. silindrni ballonsimon kengaygan joyining kattaligi 160-136 mm, toraygan joyi esa 60-68 mm. Silindr tanasida sun’iy qinga suv quyadigan teshikcha va uni berkitadigan rezinali qopqoq bo‘ladi. Sun’iy qinning rezinali kamerasi va urug‘ yig‘gichi bor.

Qo‘chqorlar uchun sun’iy qinning 1942- yilgi nusxasi qattiq ebonitli silindrsimon bo‘lib, keng og‘izli suv solinadigan patrubka, ichki tomonidan kiygiziladigan rezinali kamera va urug‘ yig‘gichdan iborat. Erkak cho‘chqa uchun rezinali sun’iy qin. U rezinali silindr, rezinali kamera, ebonitli jo‘mrak o‘rnatiladigan patrubka teshigi, urug‘yig‘gichni mahkam ushlab turadigan rezinali halqalardan va keng og‘izli shisha bankali urug‘yig‘gichdan yoki bir marta ishlatiladigan polietilen urug‘yig‘gichlardan iborat bo‘ladi. Har qaysi erkak cho‘chqa jinsiy a’zosining kattaligiga sun’iy qin kattaligi mos kelishi kerak (uning kattaligi 25 sm dan 40 sm gacha bo‘ladi).

Ayg‘ir uchun sun’iy qinning 1952- yilgi nusxasi alyuminli silindrdan iborat bo‘lib, ichki tomonidan rezina kamera kiygiziladi va rezina halqalar bilan silindr tanasiga mahkamlanadi. Silindr tanasiga patrubka payvand qilingan bo‘lib, unda havo chiqadigan klapan bo‘ladi. Bu patrubka ayg‘irlardan urug‘ olayotgan paytda sun’iy qinni mustahkam ushlashga ham yordam beradi. Urug‘ yig‘gich sun’iy qinning tor tomoniga o‘rnatiladi. Barcha turdagi sun’iy qinlar umumiy tuzilishga ega. Ammo hayvonlarning turiga ko‘ra, ayrim konstruktiv xususiyatlarga ega bo‘ladi va silindrlarining o‘lchamlari bilan farq qiladi (1-jadval).

1.Sun’iy qinlar silindrlarining o‘lchamlari Hayvon turi silindrning o‘lchamlari, sm uzunligi diametri Buqa 30-50 8-14 Qo‘chqor 20 5,5 Erkak cho‘chqa 26-41 8,9 Ayg‘ir 54 18

Har qanday konstruksiyadagi sun’iy qin ham asosiy uch qismdan: ebonitli(qo‘chqor uchun), qalin rezinali (buqa va erkak cho‘chqa uchun), rux tunukali yoki alyuminli (buqa, ayg‘ir va erkak cho‘chqa uchun), shishali (quyonlar uchun) silindr yoki korpus, ichki yuzasi silliq bo‘lgan rezina kamera va rezina, shisha, plastmassa yoki polietilendan tayyorlangan sperma qabul qilgichdan iborat bo‘ladi. Buqalar uchun sun’iy qinning 1942 va 1960 yildagi hamda I.I.Rodin tomonidan tavsiya etilgan balonsimon kengayishli va qisqartirilgan (1972 y.) namunalari qo‘llaniladi. Sun’iy qinning 1942 yilgi namunasining silindri rezinadan tayyorlangan, uzunligi 50 sm va diametri 8 sm bo‘ladi. Uning rezina kamerasi silindrning ikkala uchki tomonidan ikkita rezina halqa bilan mahkamlanadi. Silindrning o‘rtasida suv solish uchun voronkasimon teshik mavjud va havo yuborib kerakli bosim hosil qilish uchun unga ebonit jumrak o‘rnatilgan. Silindrning bir uchiga rezina tutqich yordamida shishali sperma qabul qilgach o‘rnatiladi.

Sun’iy qinning 1960 yilgi sinamasi alyumin silindrdan (16x14 sm kengayishga ega bo‘lgan, o‘lchamlari 25x6,5 sm va 6x6,8 sm), suv solish bug‘uzchasi va unga o‘rnatilgan rezina tiqin, ichki rezina kamerasi va sperma qabul qilgichdan iborat bo‘lib, qindagi bosim uni qiyshaytirgan holatda suv ustuni hisobiga hosil qilinadi. Sun’iy qinning 1972 yilgi namunasi 30 sm o‘lchamli qayishqoq rezina silindr va polietilenli sperma qabul qilgichdan iborat bo‘ladi. Amaliyotda asosan sun’iy qinning 1942 yilgi sinamasi ko‘proq ishlatiladi. Quchqorlar uchun sun’iy qinning 1942 yilgi namunasi ishlatiladi. U uzunligi 20 sm, diametri 5,5 sm bo‘lgan qattiq ebonit yoki rezina silindr, ebonit jumrak, rezina kamera va shisha sperma qabul qilgichdan iborat bo‘ladi. Erkak cho‘chqa uchun buqalarga muljallangan sun’iy qinning 1942 yilgi namunasi qo‘llanilsada, uning uzunligi 10-25 sm.ga qisqartirilgan, u rezina silindr, rezina kamera, ebonit jumrak, sperma qabul qilgich, teshik patrubka va keng bo‘g‘izli shisha bonka yoki bir marta ishlatiladigan polietilen plyonka - sperma qabul qilgich berkitiladigan rezina muftadan iborat bo‘ladi.

Sun’iy qinlarning boshqa konstruksiyalari ham mavjud. A.V.Kvasniskiy suv solinadigan va elektrik qinlarini tavsiya etgan. D.D.Logvinov va V.I.Koshevoylar spermani asseptik holda olish uchun maxsus germetik sperma qabul qilgich, nasadkasi 26-30 sm ga kaltalashtirilgan buqalar sun’iy qinini tavsiya etgan. Quyonlar uchun sun’iy qinning potrubka va jumrakli shisha silindr, rezina kamera va sperma qabul qilgichdan iborat V.K.Milovanov konstruksiyasi qo‘llaniladi. Parrandalar uchun qattiq kauchukdan yasalgan qadaqsimon shakldagi sun’iy qin ishlatiladi. Uning uzunligi 5 sm, diametri kirish qismida 5 sm, chiqish qismida - 1,5 sm bo‘ladi. Qin naychasining ichki devori elastik kauchukdan yasalgan bo‘ladi.

Sun’iy qinni ishlatishga tayyorlash uchun quyidagi yordamchi asbob va uskunalar tayyor holda bo‘lishi kerak: pinset, korsang, taglik, ebonit yoki shisha tayoqchalar, 96%- li spirt shimdirilgan tamponlar solingan tampon qo‘ygich va flambirlash yo‘li bilan zararsizlantirish uchun qo‘llaniladigan va ishlatilgan spirtli tamponlar solingan tampon qo‘ygich, zararsizlantirilgan salfetkalar va gigroskopik paxta solingan idishlar, jumrak va tiqinlar solingan banka, rezina halqalar, sperma qabul qilgich va uning tutqichlari, choynakda issiq suv, 0,5-1 litr hajmli emal yoki chini krujkalar, kimyoviy va maxsus termomertlar, kompressor, rezina grusha yoki Richardson sharlari va sun’iy qinlar uchun shkaf-termostat.

Sperma qabul qilgichlar. Buqalar uchun qo‘sh devorli shisha yoki bir marta ishlatiladigan polietilen sperma qabul qigichlar, qo‘chqorlar uchun bir devorli yoki qo‘sh devorli sperma qabul qilgichlar ishlatiladi. Yilning sovuq paytlarida harorat +18 °C dan past bo‘lganda qo‘sh devorli sperma qabul qilgichning devorlararo bo‘shlig‘i harorati 35-40°C bo‘lgan suv bilan to‘ldiriladi (buqalar uchun 100 ml, qo‘chqorlar uchun 50 ml). Sperma olishda harorat 25-30°C dan past bo‘lmasligi kerak. Uning teshigi rezina tiqin bilan yopiladi. Erkak cho‘chqalar uchun filtrli va hajmi 500-1000 ml bo‘lgan yoki filtr o‘rnatiladigan 400 ml hajmli keng bo‘g‘izli plastmassa bonka sperma qabul qilgich sifatida ishlatiladi. Filtr Kupfer bezlari sekretini filtrlab olish uchun kerak bo‘ladi.

Ayg‘irlar sun’iy qini uchun sperma qabul qilgich sifatida keng stakan ko‘rinishidagi qalin devorli rezina idishdan foydalaniladi. Yordamchi asboblar flambirlash, maxsus termometr 96%-li spirt shimdirilgan tampon bilan zararsizlantiriladi. Sperma qabul qilgichlar iliq suvda yuvilgach, distillangan suv bilan chayqaladi, qaynatiladi va quritish shkafida yoki 70%-li spirt bilan zararsizlantiriladi. Keyin choy sodasining 1%-li yoki natriy xloridning 0,9%-li eritmasi bilan chayqaladi. Bir marta ishlatiladigan polietilen sperma qabul qilgichlar qisqartirilgan qin bilan birgalikda 20 daqiqa davomida 0,5 atm. bosimi ostida avtoklavda zararsizlantiriladi. Rezina sperma qabul qilgich 96%-li spirt bilan zararsizlantiriladi.

Suniy qinning 1942 yilgi namunasini ishga tayyorlash . Barcha amallar pokizalik va tartib bilan quyidagi ketma- ketlikda bajariladi: 1. Yig‘ish; 2. Kameraning butunligini tekshirish; 3. Yuvish; 4. Issiq suv bilan chayqash; 5. Zararsizlantirish; 6. Sperma qabul qilgichni o‘rnatish; 7. Qinga issiq suv solish; 8. Kameraga vazelin surtish; 9. Havo yuborish; 10. Haroratni o‘lchash.

1. Yig‘ish. Rezina kameraning silliq yuzasini qinning ichki tomoniga qaratib silindrga solinadi. Agar u yangi bo‘lsa ishlatishdan oldin uning silliq yuzasi ichkariga ag‘dariladi. Kamera navbati bilan silindrning uchlariga qaytarib tortilib rezina halqalar bilan (buqa, erkak cho‘chqa va ayg‘irlar uchun sun’iy qinlarga) berkitiladi. Potrubkaning teshigi ebonit jumrak yoki tiqin bilan yopiladi. Ishlatilmagan rezina kamerani yumshatish va silindrga tortishni osonlashtirish uchun avval uni qaynaib turgan suvga botirib olish kerak. 2. Kameraning butunligini tekshirish . Qinga havo yuborib suv solingan tog‘oraga cho‘ktiriladi. Havo pufakchalari ko‘rinmasa qin butun hisoblanadi. 3. Yuvish. Yangi sun’iy qin yig‘ilgandan keyin, oldin ishlatilgani sperma olib bo‘lingan zahotiyoq yuviladi, chunki vazelin rezinaga singib uning chidamliligini pasaytiradi .

Sun’iy qinning sperma qabulqilgichidan tashqari barcha qismlari emallangan vanna yoki tog‘orada choy sodasining 3%-li issiq eritmasi bilan prolon yoki kapron machalka- shyotka (yorshik) yoki doka o‘ralgan pinsetyoki korsangbilan yaxshilab yuviladi. • 4. Issiq suv bilan chayqash . Qinni yuvib bo‘lgach, soda qoldiqlarini yuvib tashlash uchun issiq suv bilan yaxshilab chayqash kerak, keyin toza sochiq yoki salfetka bilan korsang yordamida artib quritiladi. • 5. Zararsizlantirish . Sun’iy qinlar ishlatishdan oldin 30 daqiqa davomida avtoklavda yoki 20 daqiqa qaynatilib zararsizlantiriladi. Shundan keyin siltanib yoki salfetka bilan artilib qoldiq suv tomchilari ketkiziladi. • Sun’iy urug‘lantirish punktlari sharoitida zararsizlantirish 96%-li spirt shimdirilgan salfetka tamponlar bilan amalga oshiriladi. Bunda tampon korsangga qistirilgan holda (qo‘chqor qini uchun) qinning o‘rtasiga kirgizilib kameraning ichki yuzasi avval bir tomondan, keyin boshqa tampon bilan ikkinchi tomondan artiladi. Spirt tezda uchib ketadi va kameraning sirti quruq bo‘lib qoladi.

6. Sperma qabul qilgichni o‘rnatish. Toza yuvilgan va quritib yuqumsizlantirilgan sperma qabul qilgichlar sun’iy qinning bir tomoniga o‘rnatiladi. Buqalar uchun qinga u rezina tutqich bilan mahkamlanadi. Ayg‘irlar qinini tor tomoniga kiydiriladi. 7. Sun’iy qinga issiq suv solish . Silindr va kameraning oralig‘iga voronka yordamida issiq suv solinadi va suv solingan sun’iy qinlar ishlatilguncha shkaf- termostatda 42-43 °C haroratda saqlanadi. Sperma olish paytida sun’iy qinning harorati 40-42 °C bo‘lishi kerak (2-jadval). 8. Kameraga vazelin surtish. Kameraning ichki yuzasiga zararsizlantirilgan (borli bo‘lmasligi kerak) vazelin shisha yoki plastmassa tayoqchalar yordamida yupqa qilib surtiladi. Buqa va quchqorlar uchun sun’iy qinning bir tomonidan sperma qabul qilgich o‘rnatish uchun 3-4 sm joyga vazelin surtilmaydi, chunki sperma qabul qilgichga vazelin tushmasligi kerak.

9. Havo yuborish. Vazelin surtilib, sperma qabul qilgich o‘rnatilgandan so‘ng, buqa va quchqorlar uchun qinlarning devorlari birlashib uchburchak yoki, tirqishcha hosil bo‘lgunga qadarhavo yuboriladi. Buqalar uchun sun’iy qinning I.I.Rodin konstruksiyasiga va ayg‘irlar uchun sun’iy qinga havo yuborilmaydi. Ularda kerakli bosim qinni qiyalatish bilan suv hisobiga hosil qilinadi. Sun’iy qinga havo kompressor, Richardson sharchasi, rezina balonlar yordamida jumrakka o‘rnatilgan rezina nay orqali yuboriladi.

10.Haroratni tekshirish. Sun’iy qindagi harorat zararsizlantirilgan spirtli termometr yordamida bevosita sperma olishdan oldin aniqlanadi. Sun’iy qinning harorati 40- 42°C bo‘lishi lozimHaroratni aniqlash uchun sun’iy qinning sperma qabul qilgich o‘rnatilgan tomoni yuqoriga ko‘tarilgan holatda qiya tutilishi kerak. Sun’iy qin fantomga o‘rnatilgach, uning harorati yana bir marta o‘lchanadi. Termometr erkak cho‘chqalar uchun elektr isitgichli va suv solinadigan qinlarning isigich qatlamiga o‘rnatiladi. Harorat yuqori yoki past bo‘lsa qindan tegishli miqdordagi suvni to‘kib tashlash va o‘rniga issiq yoki sovuq suv solish bilan harorati kerakli darajaga etkaziladi. Shundan keyin qinga qaytadan havo yuborilib, uning harorati yana o‘lchanadi.

Nazorat savollari: 1. Sun’iy qinning 1942 yilgi namunasi qaysi qismlardan tuzilgan? 2. Spermayig‘gichlarning qanday turlari mavjud? 3. Su’iy qinlarga solinadigan suv qanday haroratda bo‘lishi lozim? 4. Rezinadan yasalgavn spermayig‘gichlar qanday zararsizlantiriladi?

Похожие

Nafas olish fiziologiyasi

Nafas olish tizimi

Bepushtlik labarator diagnostikasi

Nafas olish va diffuziya

Sun’iy nafas olish tizimlari