logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Медицина
  4. Revmatizm nima. Kasallik haqida umumiy ma’lumot

Revmatizm nima. Kasallik haqida umumiy ma’lumot

Загружено в:

20.08.2024

Скачано:

0

Размер:

95.5029296875 KB
Скачать
Revmatizm Revmatizm nima? Kasallik haqida umumiy ma’lumot • Revmatizm  —  bu   tanadagi   barcha   to’qimalarning   tizimli   yallig’lanishi,   asosan   yurak  qobig’ida  lokalizatsiyalanadi.  Ayniqsa,  organizmdagi  yurak,  bo’g’im  va  teri   osti   biriktiruvchi   to’qimalari   kasallanishga   moyil   bo’ladi.   Revmatizmni   odamlar   orasida  tez-tez  uchrab  turadigan  oddiy  angina  keltirib  chiqarishi  mumkin.  Tonzillit   o’zi   o’tkir   shaklda,  isitma ,   bosh   og’rig’i   bilan   kechsada,   revmatik   isitmada   yallig’lanish   surunkali   yurak   klapani   shikastlanishiga   olib   keladi,   bu   esa   o’tkir   kasallikdan  ko’p  yillar  o’tib  nogironlik  yoki  o’limga  olib  kelishi  mumkin. • Odatda  revmatizm  5  yoshdan  15  yoshgacha  bo’lgan  bolalarga  ta’sir  qiladi,  ammo   kattalar   ham   kasal   bo’lib   qolishi   mumkin.   Revmatizmning   dastlabki   alomatlari   ko’pincha  angina dan  1-5  hafta  o’tgach  paydo  bo’la  boshlaydi.  Revmatik  hujumlar   odatda  uch  oy  davom  etadi,  juda  kamdan-kam  hollarda  ular  olti  oydan  ko’proq. Hozirgi kunda revmatizm rivojlanishining uchta asosiy sababi ajratiladi: • Boshdan o’tkazilgan kasalliklar .  Kasallikning   rivojlanishiga   A   guruh   streptokokklari   ta’sir   ko’rsatadi.   Agar   kishi   A   guruhi   streptokokklari   infektsion   kasalliklari   bilan   bir   necha   marta   hastalangan   bo’lsa,   patologik   jarayon   rivojlanishi   ehtimoli   mavjud   bo’ladi,   natijada   esa   revmatizm   yuzaga   kelishi   mumkin.   Biroq,   bemorda   streptokokkning   qay   serologik   kichik   guruhi   qayq   qilinganligi   muhim   ahamiyatga   ega.   Ba’zi   hollarda   gemolitik   A   guruh   streptokokk   bilan   bir   marta   kasallangandan   keyin   ham   revmatizm   rivojlanishi   mumkin.   Ayniqsa,   agar   bemor,   masalan,  O’RVI  bilan   kasallangan   bo’lsa   va   tegishli   davolash   choralarini   ko’rmayotgan   bo’lsa,   revmatik   shikastlanishlar   rivojlanishi  xavfi  ortadi. • Allergiya .  Allergik reaktsiya  ham   bevosita   streptokokkning   o’zi   tomonidan,   ham   u   ajratadigan   moddalar   (toksinlar   va   ferment   oqsillar)   tufayli   sodir   bo’lishi   mumkin.   Toksinlar   qon   oqimiga   kirib,   butun  tana  bo’ylab  tarqalganligi  uchun,  immunitet  javobi  ham  tizimli   bo’lishi   kerak.   Ammo,   bunday   immunitet   javobi   natijasida   ko’proq   yurak   va   bo’g’imlarga   zarar   yetadi.   Revmatizmning   surunkali   shakli   streptokokk  infektsiyasi  bilan  bog’liq  emasligini  e’tiborga  olish  kerak.   Surunkali   revmatizmda   qonda   streptokokklarga   qarshi   antitanalar   aniqlanmaydi. • Irsiy moyillik .   Birdan   aytib   o’tish   kerak,   revmatizm   nasldan-naslga   uzatilmaydi.   Biroq,   streptokokk   bilan   kasallanganda   revmatizm   rivojlanishiga  bo’lgan  yuqori  moyillik  nasl  surishi  mumkin. Kasallikning turlari: revmatizmni tasniflash • Kechish tabiati  bo’yicha  revmatizm  o’tkir  va  surunkali  shaklda  bo’ladi: • O’tkir revmatizm .  Revmatizmning  bu  shakli  20  yoshgacha  bo’lgan  odamlarda   uchraydi.   Revmatizm   o’tkir   shaklining   qo’zg’atuvchi   agenti   streptokokkdir.   Revmatizm   boshdan   kechirilgan   yuqori   nafas   yo’llari   infektsiyasi   bilan   birlashsa,   alomatlarning   kechikishi   (odatda   14-21   kunlarda)   qayd   qilinadi.   O’tkir  revmatizmning  o’ziga  xos  xususiyati  uning  rivojlanish  tezligidir.  Dastlab,   bemorlarni   shamollash   va  gripp dagi   kabi   umumiy   intoksikatsiya   alomatlari   bezovta   qiladi.   Aynan   shu   alomatlarning   o’xshashligi   bu   kasallikni   darhol   aniqlashga   imkon   bermaydi.   Bir   muncha   vaqt   o’tgach   kardit,   poliartrit,   teri   ustida   toshmalar,   ba’zan   teri   tugunlari   kabi   o’ziga   xos   alomatlar   sezila   boshlaydi.  Kasallikning  o’tkir  davri  uch  oygacha  davom  etadi.  Ayrim  hollarda   o’tkir  revmatizm  6  oygacha  davom  etadi. • Surunkali revmatizm . Revmatizmning  surunkali  shakliga  kelsak,  u  tez- tez  qaytalanishi  bilan  xarakterlanadi,  hatto  bemor  o’z  vaqtida  tegishli   davolashni   olib   borsa   ham.   Ayniqsa,   surunkali   revmatizmning   kuchayishi   kuz-qish   mavsumida   tez-tez   sodir   bo’ladi,   chunki   sovuq   jiddiy  qo’zg’atuvchi  omil  hisoblanadi.  Bundan  tashqari,  namlik  yuqori   bo’lgan   joylarda   uzoq   muddat   turish   (yoki   yashash)   kasallikning   kuchayishiga  yordam  beradi.  Qoidaga  ko’ra,  surunkali  revmatizmning   xuruji  yiliga  bir  necha  marta  sodir  bo’ladi. • Surunkali  revmatizm  yetarlicha  og’ir  shaklda  kechib,  bemorning  hayot   sifatini   sezilarli   darajada   kamaytiradi.   Bemorni   bo’g’imlardagi   azobli   og’riq,  shuningdek  yurak  sohasidagi  og’riqlar  bezovta  qiladi. Qay a’zo shikastlanganligiga qarab, revmatizm quyidagi turlarga bo’linadi: • Revmatizmning yurak shakli .  Kasallikning   bu   shaklida   yurak   mushaklari   ta’sirlanadi.   Bunday   holatda   bemorlardagi   og’riqlar   bir- biridan  farq  qiladi:  kimdadir  yaqqol  og’riq,  boshqalarda  esa  mo’tadil   og’riq   qayq   qilinadi.   Dastlabki   bosqichlarda   revmatizmning   yurak   shakli   deyarli   namoyon   bo’lmaydi   va   faqat   muayyan  instrumental  tadqiqotlar ,   masalan,   EKG   yordamida   aniqlanadi.   Kasallikning   so’nggi   bosqichlarida   og’ir   yurak   shikastlanishi   va  o’tkir  yurak  yetishmovchiligi  rivojlanadi,   bu   yurak   mushakining   qisqaruvchi  qobiliyatining  pasayishiga  olib  keladi. • Revmatizmning bo’g’im shakli .  Revmatizmning   bo’g’imli   (artikulyar)   shaklida   faqat   bo’g’imlar   yoki   yurak   bilan   bo’g’imlar   shikastlanishi   mumkin.  Odatda,  revmatizmning  bo’g’im  shakli  katta  bo’g’imlarga  ta’sir   qiladi   va   oxirgi   bosqichlarda   patologik   jarayon   kichik   bo’g’imlarni   ham   qamrab   oladi.   Sekin-asta   bo’g’im   xaltachasi   va   tog’aylarning   shikastlanishi   ro’y   beradi.   Kuchli   og’riq   tufayli,   bemor   shikastlangan   bo’g’imni   harakatlantirishi   qiyinlashadi.   Bo’g’im   revmatizmining   o’tkir   shaklida   yoki   xuruj   davrida   tana   harorati   39   °C   ga   qadar   ko’tarilishi   mumkin. • Revmatizmning nevrologik shakli .   Asab   tizimining   revmatik   shikastlanishi  bo’g’im  va  yurak  shikastlanishidan  ko’ra  kamroq  uchraydi.   Revmatizmning  nevrologik  shaklida  harakatlanish  uchun  javob  beradigan   bosh   miya   po’stlog’i   hujayralari   shikastlanadi.   Shu   bois,   bemor   oyoq- qo’llari  yoki  yuz  mushaklarining  ixtiyorsiz  harakatlari  qayd  qilinadi. • Revmatizmning o’pka shakli .  Juda   kamdan-kam   hollarda   kuzatiladi,   rematizmga   oid   barcha   holatlarning   taxminan   1-3%   ini   tashkil   etadi.   Odatda,  revmatizmning  o’pka  shakli  o’zini  bronxit  yoki  plevrit  shaklida   namoyon  qiladi. • Revmatizmning teri shakli .  Kasallikning  bu  shakli  teri  toshmalari  yoki   o’ziga   xos   revmatik   tugunlar   shaklida   namoyon   bo’ladi.   Kasallikning   teri   shakli   revmatizmga   chalingan   bemorlar   umumiy   sonining   5   foizidan  oshmaydi. • Revmatizmning oftalmologik shakli .   Kasallikning   bu   shakli   faqat   revmatizmning   klassik   alomatari   bilan   birgalikda   aniqlanadi.   Odatda,   oftalmologik  shakli  ko’zning  to’r  pardasiga  ta’sir  qiladi.  Revmatizmning   oftalmologik  shakli  qisman  yoki  to’liq  ko’rlikka  olib  kelishi  mumkin. Revmatizm alomatlari: kasallik qanday namoyon bo’ladi • Revmatizm  —   yakka   kasallik   emas.   Ko’pincha   u   boshqa   patologiyalar   bilan   «qo’shnilik»   qiladi,   chunki   streptokokklar   ajratadigan   zararli   moddalar   va   immunitet  antitanalari  ko’plab  a’zolarga  va  tizimlarga  zarar  yetkazadi  va  bunday   namoyon  bo’lishlarning  hammasi  revmatizm  shakllari  deb  hisoblanishi  mumkin. • Revmatizmning  birinchi  alomatlari  kasallikni  aniqlash  imkonini  bermaydi.  Ular   streptokokk   shikastlanishli   boshdan   o’tkazilgan   yuqori   nafas   yo’llarining   infektsiyasidan  (faringit,  laringit ,  tonzillit)  2-3  hafta  o’tib  namoyon  bo’ladi.  Tasvir   shamollashning   qaytalanishi   kabi   ko’rinadi.   O’tkir   revmatizmning   alomatlari   tana   haroratining   ba’zan   40   darajaga   qadar   ko’tarilishi,   pulsning   tezlashuvi,   varaja,   ko’p   terlash,   kuchsizlik,   bo’g’imlarning   shishganligi   va   og’rishi   kabi   namoyon   bo’ladi.   Dastavval   eng   katta   va   eng   faol   ishlatiladigan   bo’g’imlarga   zarar  yetadi. Revmatizmning umumiy alomatlari: • Gipertermiya . Tana  harorati  xavfli  darajalargacha  (38,0-40,0   °C)  ko’tariladi.  Ushbu  alomat  qo’zg’atuvchilarga  qarshi  o’tkir   immun  reaktsiya  rivojlanishi  bilan  bog’liq; • Kuchsizlik .  Bemorlarning  ta’rifiga  ko’ra,  tana  «paxta»  bo’liq   qoladi,  doimo  uyqu  bosadi; • Bosh og’rig’i .  Peshonada  lokalizatsiyalanadi. Revmatizmning o’ziga xos (spetsifik) alomatlari: • Bo’g’imlardagi og’riq . Dastavval  katta  bo’g’imlar  (tizza,  tirsaklardagi)  shikastlanadi,   og’riq  tortuvchi,  o’tmas  bo’ladi  va  uzoq  davom  etadi.  Revmatizm  uchun  jarayonning   jadal  rivojlanishi,  va,  xuddi  shundek  bo’g’imlarda  yallig’lanish  va  og’riqning  tezda   yo’qolishi  va  ularning  vazifasi  tiklanishi  xarakterlidir; • To’sh ortidagi og’riq .  Yurak  sohasida  o’tmas  yoki  simillovchi  tabiatli  og’riqlar.  Usbu   alomat  darhol  paydo  bo’lmaydi,  balki  bir  yoki  bir  necha  kundan  keyin  yuzaga  keladi; • Tomir buzilishlari .  Qon  tomirlarining  sinuvchanligi,  burun  qonashi  va  boshqalar; • Annulyar toshmalar .   Barcha   holatlarning   4-10   foizidan   kamrog’ida   namoyon   bo’ladi.  Ular  pushti  toshma  kabi  ko’rinadi,  tekis  bo’lmagan  qirralar  bilan  aylana  hosil   qiladi.  Bemorni  biron-bir  tarzda  bezovta  qilmaydi; • Revmatik tugunlar .  Shikastlangan  bo’g’imlarda  hosil  bo’ladi.  Ular  diametri  5  mm   dan  2-3  santimetrgacha  bo’lgan  teri  osti  shakllanmalari  kabi  namoyon  bo’ladi,  zich   va   harakatsiz,   og’riqsiz.   Ular   juda   kam   uchraydi   va   kasallikning   boshlanishidan   taxminan  ikki  oy  davomida  saqlanib  turadi. Revmatizm tashxisi • Revmatizmni tashxislash  bir  qator  laboratoriya  va  instrumental   tadqiqotlarni  o’z  ichiga  oladi,  jumladan: • Ultratovushli  tekshiruv  (UTT); • Elektrokardiogramma  (EKG); • Muayyan  antitanalar  va  omillar  uchun  laboratoriya  qon  tekshiruvi. Revmatizmni davolash • Bitsillin • Revmatizm  —   bu   aralash   immunitet-bakteriologik   tabiatga   ega   bo’lgan   patologiya.   Shuning   uchun   revmatizmni   davolash   qiyin   va   uni   batamom   davolab   bo’lmaydi.   Kasallikning   asosiy   manbai   streptokokk   bakteriyalari   bo’lganligi  sababli  (immun  reaktsiya  esa  ikkilamchi  va  yot  organizm  «hujumi»ga   javob  hisoblanadi),  davo  choralarining  asosiy  maqsadi  bakteriyalarni  bartaraf   etish   va   ularning   hayot   faoliyati   va   parchalanishi   natijasida   ajralib   chiqqan   moddalarni  tezkor  chiqarib  tashlashga  qaratilgan  bo’ladi. • Ushbu   kasallik   qo’zg’atuvchisiga   qarshi   kurashish   uchun   bosh   (va   asosiy)   preparat   bu  bitsilindir .   Bitsilin   penitisilin   qatoridagi   antibiotik   bo’lib,   oddiy   penitisilinga  qaraganda  uzoqroq  ta’sir  qiladi. • Antibiotikli  davolashning   birinchi   (faol)   bosqichi   10   kundan   14   kungacha   davom   etadi.   Tadqiqotlar   shuni   ko’rsatdiki,   bundan   kam   muddat   maqsadga   muvofiq   bo’lmaydi,   chunki   infektsiya   saqlanib   qoladi,   bundan   ko’proq   muddat   esa   befoyda,   chunki   streptokokk   antibiotikni  parchalovchi  moddalar  ishlab  chiqara  boshlaydi,  antibiotik   esa  bemorning  o’ziga  zarar  yetkazadi. • Undan   keyin   ikkinchi   (passiv)   bosqich   boshlanadi.   Bitsillinni   og’iz   orqali   ichish   tugaganidan   uch   hafta   o’tgach,   xuddi   shunday   preparat   bemorga   mushak   ichiga   kiritiladi.   Bunday   davolash   5-6   yil   davom   ettirilishi  kerak  (har  3  haftada  1  ta  in’yektsiya),  bu  retsidiv  ehtimolini   kamaytirish  va  yurakda  asoratlar  rivojlanishini  oldini  olish  uchun  zarur. Aspirin • Tibbiy  amaliyotda   asetilsalitsil   kislotasi   o’zini   yaxshi   tavsiya   etdi.   Aspirin   qabul   qilish   ko’p   qarshi   ko’rsatmalarga   ega   ( homiladorlik  va   emizish   davrida,   tomirlar   sinuvchanligi,   ovqat   hazm   qilish   a’zolari   bilan   muammolar),  lekin  revmatizmning  bunday  terapiyasi  kasallikning  bo’g’imli   va   nevrologik   shakllarida   sezilarni   naf   beradi.   Aspirin   og’riqni   bartaraf   qiladi   va   bo’g’imlarda   yallig’lanishni   kamaytiradi.   Birinchi   ikki   hafta   maksimal  ruxsat  etilgan  dozalarda  olinadi. • Terapiyaning  asosiy  davridan  so’ng,  aspirin  2  g  /  sutka  dozasida  yana  30   kun  davomida  qabul  qilinadi. • E’tibor: Aspirin oshqozon va o’n ikki barmoqli ichak shilliq qavatini ta’sirlantiradi. Bunday nojo’ya ta’sir tez-tez kuzatiladi, ayniqsa preparatni qabul qilish bo’yicha tavsiyalar buzilgan bo’lsa. Bu eroziya, oshqozon yarasi , gastroduodenit va yarali qonashga olib keladi. Umumiy tavsiyalar • Agar  kasallik   yengil   kechayotgan   bo’lsa,   10   kungacha   bo’lgan   yarim   yotoq   tartibi   belgilanadi.   Agar   kasallik   jiddiy   kechayotgan   bo’lsa,   har   qanday   harakat   faolligini   istisno   qilish   kerak,   chunki   u   jarayonni   yanada  kuchaytiradi.  Bir  oygacha  muddatga  yotoq  tartibi  belgilanadi. • Davolashning  samaradorligini  baholash  uchun  laboratoriya  tahlillari   o’tkaziladi.  Ko’rsatkichlar  normal  darajalarga  yaqinlashganida,  yotoq   tartibini  bekor  qilish  mumkin.  Agar  kasallik  o’ta  jiddiy,  yurak  ritmining   yorqin  buzilishlari,  bo’g’imlardagi  og’riq  bilan  kechayotgan  bo’lsa,  ikki   oygacha  muddatga  statsionar  davolanish  kerak. Revmatizmni oldini olish • Bir  haftadan   ortiq  tomoq  og’rig’i  bo’lsa,   shifokorga   murojaat   qiling,   chunki   tomoq   A   guruh   streptokokklar   tomonidan   infektsiyalangan   bo’lishi   mumkin.   Yashash   joyingizda   yaxshi   sanitariya   sharoitlarini   ta’minlash   va   ko’p   odamlar   yig’ilgan   joydan   qochish   tavsiya   etiladi.   Tananing   tabiiy   mudofaasini   rag’batlantiring.   Ovqat   tayyorlashni   boshlashdan  avval  qo’lingizni  yaxshilab  yuving,  ayniqsa  aksa  ursangiz   yoki  yo’talsangiz .   Shu   orqali   siz   anginani   keltirib   chiqaruvchi   bakteriyalar  tarqalishining  oldini  olasiz. Revmatizmning asoratlari • Miyaning  shikastlanishi.   Revmatizmli   yurak   kasalliklari,   masalan,   miokardit   (yurak   mushaklari   yallig’lanishi),   endokardit   (yurak   ichki   qoplamining   yallig’lanishi)  va  perikardit  (yurak  tashqi  qobig’ining   yallig’lanishi)   kabi   asoratlar   rivojlanishi   mumkin.   Og’ir  hollarda  o’lim  yuz  beradi.

Похожие

Pankreatit haqida ma’lumot
Koronavirus haqida ma’lumot
Ateroskleroz nima
OIV va OITS haqida umumiy ma`lumot
Infeksiya haqida ta’limot. Yuqumli kasallikni kelib chiqish sharoitlari. Yuqumli kasallik jarayonini o‘ziga xos xususiyatlari