logo

Қон айланиши тўхташи. Клиник ўлим. Клиник ўлим ҳолатидан чиқаришда реанимацион чора-тадбирлар

Загружено в:

17.09.2024

Скачано:

0

Размер:

770.9345703125 KB
Қон айланиши тўхташи. Клиник ўлим. Клиник ўлим ҳолатидан чиқаришда реанимацион чора-тадбирлар Юрак упка реанимацияси тарихи  Эрамиздан 5000-3000 йил олдин. – огиздан - огизга нафас  1780 й. – чакалоклар упкасини шишириш усули билан реанимация чоралари ( Шосье ).  1874 й. – юракни эксперементал бевосита массажи ( Шифф ).  1901 й. – биринчи марта клиникада юракнинг фойдали бевосита массажи ( Кристан, Ингельсруд ).  1910 й . – ларингоскоп ёрдамида трахея интуба цияси ( Лилиенталь ).  1946 й. – лаборатория шароитида юракнинг бевосита массажи ва дефибрилляция.( Гурвич, Юнев ).  1960 й. – юракнинг бевосита массажи ( Никербокер, Кувенговен, Роремс ).  с 1980 й. - Питер Сафари шарафи билан юрак упка реанимацияси кенг ривожланди. 1 Реанимацион чора тадбирларнинг махсули нималарга боглик?  Кон айланиши тухтагандан, то реанимацион чора тадбирлар бошланган вактга боглик.  Кон айланиши ва нафас фаолияти тухтаган мижозларнинг яшаб кетиш даражаси ошиши асосини « яшаб кетиш занжири » ташкил килади.  Бу куйидаги боскичлардан иборат:  1. Ходиса булган жой.  2. Жабрланувчини транспортировка жараёнида.  3. Шифохона амалиёт хонасида.  4. Интенсив терапия булимида.  Бу занжирнинг энг нозик жойи - ходиса булган жойда хаёт учун мухим органларнинг фаолиятини таъминлашдан иборат.  Юрак фаолиятини муваффакиятли тиклашда вакт чегараланган.  Реанимация тезлик билан, ёки юрак фаолияти тухтаган биринчи минутлардагина бошланганда эффектив була олади. Реанимация чора тадбирлари умрни узайтириш учун, улимнинг давомийлигини чузиш учун эмас!  Тирилтиришнинг охирги натижалари реанимациянинг сифатига боглик, унда йул куйилган хатоликлар кейинчалик улим холатига олиб келиши мумкин.  Юрак – упка реанимациясини бажариш усули 1968 йилда Бутун Жахон Анестезиологлар жамияти Федерацияси таклифи билан тузилган Сафар кулланмасига асосланган булиб, бугунги кунда бир неча марта тулдирилиб, кайта ишланган.  Бугунги кунда юрак – упка ва мия реанимацияси бизнинг юртимизда хам БЖАЖФ стандартлари асосида амалга оширилади. Терминал холатлар ва клиник улим  Улим жараёни ва улим холати куп ва чукур урганилган булиб, бу жараён учта даврга булинади:  - преагония.  - агонию.  - клиник улим. Преагонал холат Преагонал холатда организмнинг барча хусусиятлари дезинтеграцияси, артериал кон босимининг кескин пасайиши, хушнинг хар хил даражада бузилиши, нафас фаолияти бузилишлари кузатилади. Преагонал холат давомийлиги Преагонал холат бир неча минутдан бир неча соатгача чузилиши мумкин. Кейинги боскич терминал танаффус булиб, асосий куриниши нафаснинг тухташи (бир неча секунддан – 3 - 4 минутгача) булиб, идиовентрикуляр ёки эктопик юрак ритми кузатилади Терминал танаффус Терминал танаффус адашган нерв тонусининг вактинча таранглашиши, ундан кейин агонал нафас кузатилиши билан кечади ва агония холатини тасдиклайди (киска нафаслар пайдо булиши ёки битта юзаки нафас). Агонал холат давомийлиги  Агонал холат киска вакт давом этиб, одатда юрак ва нафас фаолияти тезда тухтайди.  Нафас биомеханикаси бузилиши кузатилиб, у секинлашади, юзакилашади, ёрдамчи мушаклар иштироки купаяди.  Газ алмашиниш жараёни тухтайди. Клиник улим  Клиник улим — бу хаёт ва улим орасидаги давр, бу даврда хаёт белгилари йук, лекин хаёт жараёнлари давом этаётган давр. Бу давр организмни тирилтириш имкониятини беради.  Бу даврнинг давомийлиги 5 - 6 минут, ундан кейин организм тукималарида кайтариб булмайдиган узгаришлар булади. ҚОН АЙЛАНИШИ ТЎХТАШИ САБАБЛАРИ Юрак билан боғлиқ бўлган Юрак билан боғлиқ бўлмаган Ўтказувчанлиги бузилиши, ёки механик таъсирлар натижасида юрак мушаклари қисқаришининг сезиларли сустлиги натижасида Гипоксияга боғлиқ бўлган хамма сабаблари 2 Бахтсиз ходисалар туфайли келиб чиккан улимнинг асосий сабаблари,юрак, упка касалликларидан ташкари куйидагилардир: Нафас йуллари обтурация си , гиповентиляция, апноэ, Кон айланиши тухташи, Кон кетиши , Мия шикастланиши . Шунинг учун хатто шифокорсиз тугри курсатилган биринчи ёрдам одам хаётини саклаб колишда хал килувчи ахамиятга эгадир. ҚОН АЙЛАНИШИ ТЎХТАШИ САБАБЛАРИ Юракка боғлиқ сабаблар  ЮИК, миокард инфаркти  стенокардия  Ритм бузилиши келиб чиқишининг хар хил сабаблари  электролит дисбаланс  Клапанлар шикастланиши  Эндо-, миокардит, кардио- миопатия  Юрак тампонадаси  ЎАТЭ  Аорта аневризми ёрилиши Юракка боғлиқ бўлмаган сабаблар  Нафас йўлларига ёт жисм тиқилиши  Ўткир нафас етишмовчилиги  Шок  Юракнинг рефлектор тўхташи  Хар хил этиологияли эмболиялар  Дори микдори купайиши  электротравма  Бўғилиш  Экзоген захарланиш 3 ЮРАККА БОҒЛИҚ САБАБЛАР ЮРАККА БОҒЛИҚ БЎЛМАГАН САБАБЛАРҚОН АЙЛАНИШИНИНГ ТЎХТАШИ -АСИСТОЛИЯЛАР -ҚОРИНЧАЛАР ФИБРИЛЛЯЦИЯСИ -ПУЛЬССИЗ ҚОРИНЧАЛАР ТАХИКАРДИЯСИ -ЭЛЕКТРОМЕХАНИК ДИССОЦИАЦИЯ КЛИНИК ЎЛИМ - Қон айланишининг йуклиги. - Нафас фаолиятининг йуклиги  Мия пустлок кисми фаолиятининг йуколиши.  Хушнинг йуколиши.  Кенгайган корачиклар.  Арефлексия. КЛИНИК ЎЛИМ ДАВРЛАРИ  Клиник улим - хаёт учун зарур булган органлар фаолиятининг бузилиши.  Социал улим.  Биологик улим. ҚОН АЙЛАНИШИ ТЎХТАГАНЛИГИНИ АНИҚЛАШ 4-АРТЕРИАЛ ҚОН БОСИМИНИ ЎЛЧАШ -ПУЛЬСНИ АНИҚЛАШ -ЮРАК АУСКУЛЬТАЦИЯСИ ҚОН АЙЛАНИШИ ТЎХТАШИНИНГ БЕЛГИЛАРИ  Уйқу артериясида пульснинг йўқлиги  Қон айланиши тўхтаганидан кейин нафас олишнинг тўхташи  Қорачиқнинг кенгайиши – ёруғликка жавобнинг йўқолиши  Хушнинг йўқолиши Юрак - упка, мия реанимацияси боскичлари. П. Сафар [1997] классификацияси буйича реанимация чора тадбирларининг 3 та даражаси ва 9 та боскичи берилади  I — Даража – хаёт учун зарур аъзолар фаолиятини ушлаб туриш 3 та боскичдан иборат:  A (airway open) — нафас йуллари утказувчанлигини тиклаш.;  В (breath for victim) — шошилинч упкага сунъий нафас ва оксигенация;  С (circulation his blood) — кон айланишини таъминлаш.  II - даража  — хаёт учун зарур аъзолар фаолиятини ушлаб туриш. Мустакил кон айланиши ва нафас фаолиятини тиклаш ва назорат килиш . II даража хам учта боскични уз ичига олади:  D (drug) — дори воситалари ва инфузион терапия;  Е (ECG) — электрокардиоскопия ва кардиография;  F (fibrillation) — дефибрилляция.  III — даража - хаёт учун зарур аъзолар фаолиятини реанимацион чора тадбирлардан кейин узок вакт ушлаб туриш Куйидаги боскичларни уз ичига олади:  G - (gauging) — бемор холатини бахолаш;  Н - (human mentation) бемор хушини тиклаш;  I — органлар фаолияти етишмовчилиги коррекцияси. Реанимацион харакатларни бугунда 3 та комплексга ажратиш мумкин:  1) Бирламчи реанимацион комплекс.  2) Ихтисослашган реанимацион комплекс (хамма тиббиёт ходимлари).  3) Реанимацион чора тадбирлардан кейинги интенсив терапия, интенсив терапия булимларида реаниматологлар иштирокида. Учта комплексда хам учлик принципи мавжуд: — “знать”, “уметь”, “иметь”. ХАРАКАТЛАР КЕТМА - КЕТЛИГИ  Ташқи таъсирларга жавоб реакциясини текшириш  Ёрдам сўраш  Шикастланувчини тўғри жойлаштириш ва нафас йўллари ўтказувчанлигини таъминлаш  Мустақил нафас борлигини аниқлаш  Пульс борлигини аниқлаш  Ўпка – Юрак реанимациясини бошлаш . 5 Хушсиз холатда бўлган беморнинг ахволини бахолаш  нафас йўллари ўтказувчанлигини таъминлаш  нафас фаолиятини  гемодинамикани 6  РЕАНИМАЦИЯНИНГ АСОСИЙ БОСҚИЧЛАРИ -A AIR WAY -B BREATHING -C CIRCULATION -D DIFFERENTATION, DRUGS, DEFIBRILLATION AIR WAY НАФАС ЙЎЛЛАРИ ЎТКАЗУВЧАНЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ (тилни орқага кетиб қолишининг олдини олиш,зарурат бўлса трахея интубацияси). 7 AIR WAY 8 BREATHING ЎПКА СУНЪИЙ ВЕНТИЛЯЦИЯСИНИ БОШЛАШ BREATHING 10 Оғиздан оғизга, оғиздан бурунга Ниқоб, Амбу қопчаси ва О 2 ли нафас Иккита кетма – кет нафас Нафас чиқишини кутиш минутига 10 - 12, нафас хажми 800 мл, давомийлиги 1,5-2 сек. Нафас харакатларини назорати Нафас олиш ва чиқариш даврида кўкрак қафаси харакатини кузатиш Хавонинг орқага қайтиши назорати ЎПКАНИНГ СУНЪИЙ ВЕНТИЛЯЦИЯСИ АЛГОРИТМЛАРИ 11 CIRCULATION ҚОН АЙЛАНИШИНИ ТИКЛАШ, ЯЪНИ ЮРАКНИНГ БИЛВОСИТА МАССАЖИНИ БОШЛАШ. CIRCULATION 12ЖАБРЛАНУВЧИНИ ҚАТТИҚ ВА ТЕКИС ЖОЙГА ЁТҚИЗИЛАДИ, ЁНИДА ТИК ЁКИ ТИЗЗАГА ЎТИРГАН ХОЛДА КЎКРАК ҚАФАСИ ТЎШ СОХАСИНИНГ ХАНЖАРСИМОН ЎСИМТАСИДАН 2 БАРМОҚ ЮҚОРИДА ТИРСАКЛАР БУКИЛМАГАН ХОЛДА ЭЗИЛАДИ. ФАҚАТ ҚЎЛ КУЧИНИГИНА ЭМАС, БУТУН ТАНА КУЧИНИ ИШЛАТИШ ЛОЗИМ. • ТЎШ ХАРАКАТИ АМПЛИТУДАСИ 3,5 - 5 СМ, СОНИ 80 - 100 МАРТА МИНУТИГА. • ЁРДАМ БЕРУВЧИЛАР НЕЧА КИШИЛИГИДАН ҚАТЪИЙ НАЗАР МАССАЖ – НАФАС НИСБАТИ 15:2. • СУНЪИЙ НАФАСНИНГ ХАР 8 ЦИКЛИДАН СЎНГ 2-3 МИНУТДА ПУЛЬС АНИҚЛАНАДИ. • СУНЪИЙ НАФАС БЕРУВЧИ ЮРАК МАССАЖИНИНГ АДЕКВАТЛИГИНИ УЙҚУ АРТЕРИЯСИ ОРҚАЛИ НАЗОРАТ ҚИЛИБ ТУРАДИ. 17 ПУЛЬСНИ АНИҚЛАШ ЮРАКНИНГ БИЛВОСИТА МАССАЖИ ОРҚАЛИ ҚОН АЙЛАНИШИНИ ТИКЛАШ ИККИ МЕХАНИЗМГА АСОСЛАНГАН ЮРАК НАСОСИ КЎКРАК ҚАФАСИ НАСОСИ 13 ЮРАК МАССАЖИДА ЮРАК НАСОСИ ТЎШ БИЛАН УМУРТҚА ОРАСИДА ЮРАК ЭЗИЛГАНДА ҚОННИ ХАЙДАЙДИ. ЭЗИШ ТЎХТАТИЛГАНДА КЎКРАК ҚАФАСИ КЕНГАЯДИ ВА ТОМИРЛАР КОНГА ТЎЛАДИ. 14 ЮРАК МАССАЖИДА КЎКРАК ҚАФАСИ НАСОСИ КЎКРАК ҚАФАСИ БОСИМИ ЎЗГАРГАНДА ҚОН КЕЛИШИ ТИКЛАНАДИ, БУНДА КЎКРАК ҚАФАСИНИНГ СЎРИШ ХУСУСИЯТИНИНГ АХАМИЯТИ КАТТА. 15  КЎКРАК ҚАФАСИ ЭЗИЛГАНДА ҚОН КИЧИК ҚОН АЙЛАНИШ ДОИРАСИДАН (ЎПКАДАН) КАТТА ҚОН АЙЛАНИШ (АОРТА) ДОИРАСИГА ЙЎЛЛАНАДИ 16 КЎКРАК ҚАФАСИ ЭЗИЛГАНДА КЎКРАК ҚАФАСИ БОСИМИ БОШ МИЯ ҚОН АЙЛАНИШИГА ТАЪСИР ҚИЛМАЙДИ, ЧУНКИ БЎЙИН ВЕНАЛАРИДА КЛАПАНЛАР БОР. DIFFERENTIATION, DRUGS, DEFIBRILLATIONS ҚОН АЙЛАНИШИНИНГ ТЎХТАШИНИТЕЗЛИК БИЛАН ДИФФЕРЕНЦИАЛ ТАШХИСЛАШ КЕРАК. ДОРИ ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ. ҚОРИНЧАЛАР ФИБРИЛЛЯЦИЯСИДА ЮРАКНИ ЭЛЕКТР ДЕФИБРИЛЛЯЦИЯСИНИ ЎТКАЗИШ. Юрак Ўпка реанимациясида асосий алгоритмлар 4 цикл – хар бири 15 эзиш ва 2 нафас 4 цикл – хар бири 15 эзиш ва 2 нафас Уйқу артериясида пульсни аниқлаш (5 сек.) Пульс тикланмаса юрак – ўпка реанимациясини давом эттириш лозим 2 нафас, нафас давомийлиги 1-1,5 сек Уйқу артериясида пульсни аниқлаш (5-10 сек.) Пульс бўлмаганда юрак билвосита массажи Бир киши Кўкрак қафасини эзиш сони 80-100 марта 1 мин. Кўкрак қафасини эзиш сони 80-100 марта мин. Эзиш - нафас 15:2 4 - 7 сек . ичида 2 марта нафас хар 15 эзишдан кейин– 2 нафас 1- 1,5 сек. Икки киши 18 ҚОН АЙЛАНИШИ ТЎХТАШИНИНГ ХАР ХИЛ ТУРЛАРИДА РЕАНИМАЦИОН ЧОРА ТАДБИРЛАР АСИСТОЛИЯДА РЕАНИМАЦИОН ЧОРА ТАДБИРЛАР  АСИСТОЛИЯ  ЮЎР ни бошлаш  ЭКГ МОНИТОРИНГ  Зудлик билан трхея интубацияси ва ЎСВ, марказий венани катетерлаш  Келтириб чиқарувчи сабабларни аниқлаш  Кардиостимуляция имкониятларни кўриб чиқиш  АДРЕНАЛИН 1 МГ томирга ёки 2-2,5 МГ трахеяга. 3 минутдан кейин миқдорини 1-3-5 МГ гача, максимал миқдори 0,1 МГ/КГ  АТРОПИН 1 МГ томирга қайта юбориш хар 3-5 мин. МАКСИМАЛ миқдори 0,04 МГ/КГ  НАТРИЙ ГИДРОКАРБОНАТ 0,5-1 МЭКВ/КГ ЮЎР ни давом эттириш ЭКГ белгилари– электр Трахея интубацияси ва активлиги пайдо бўлиши, СЎВ. Марказий венани дефибрилляциядан кейинги катетерлаш идиовентрикулярн ритм ЮЭМД чақирган мумкин сабабларни аниқлаш ва уларни бартараф этиш ГИПОВОЛЕМИЯ,ГИПОКСИЯ,АЦИДОЗ, ЮРАК ТАМПОНАДАСИ, ГИПЕРКАЛЕМИЯ, ЎТКИР МИОКАРД ИНФАРКТИ, ЎАТЭ, ГИПОТЕРМИЯ, ЧИРАНУВЧИ ПНЕВМОТОРАКС, ДОРИ ВОСИТАЛАРИ МИҚДОРИНИНГ ОШИБ КЕТИШИЮЭМД да РЕАНИМАЦИОН чора тадбирлар ЮЭМД Стандарт терапия Адреналин 1 мг 1: 10 000 т/и юборилади ёки 2 -2,5 мг эндотрахеал, хар 3 -5 мин ичида. эффекти бўлмаганда хар 3 минда 1-3-5 мг юборилади. Максимал доза 0,1 мг/кг хар 3-5 мин. Брадикардияда – атропин 1 мг, хар 3-5 мин.ичида қайтарилади,умумий доза 0,04 мг/кг.гача. ҚФ да реанимацион чора тадбирлар алгоритми. ҚФ ЎЮР бошлаш Прекордиал зарба кераклигини аниқлаш. ҚФ ни аниқлаш учун ЭКГ мониторинг ўтказиш. Дефибриллятор ўрнатиш. Дефибрилляция ўтказиш: разряд 200 – 300 – 360 Дж Ҳар бир разряддан сўнг ҚФ текширилади. ҚФ сақланмокда ҚФ Бартараф этилди Гемодинамикани баҳолаш. Постконверсион ритмнинг характери аниқлаш ва керакли Алгоритмни қўллаш. т/и 50-100 мг лидокаин юбориш Ва 2 мг/мин тезликда инфузию ЎЮР давом эттирилади Трахея интубацияси Марказий вена катетеризацияси . Адреналин 1 мг т/и юборилади ёки 2 -2,5 мг хар 3 -5 мин ичида. Эффекти бўлмаса дозаси Оширилади. Адреналин юборилгандан 30ғ60 сек дан сўнг 360Дж дефибриляция қилинади. ҚФ сақланмоқда ЎЮР давом эттириш Хар 3-5мин да т/и Лидокаин 1-1,5 мг/кг юборилади. Дефибрилляция 360 Дж хар 30 – 60 сек. Дорилар юборилгандан кейин