Jinsiy tarbiya - Медицина - Презентации

Jinsiy tarbiya

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

6559.5 KB

Reja: 1. O`smirlik davri xususiyatlari. 2. O`smir jinsiy tarbiya si. 3. Maktab o`quvchilari orasida jinsiy tarbiya . 4. Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashning tibbiy muammolari. Qiz bola organizmi xususiyatlari 5. Nikohlarni biologik moslik asosida tuzilishining ahamiyati. 6. Rejalashtirilmagan homiladorlikning oldini olishning ahamiyati va usullari (Kontrasepsiya). 7 . Sun`iy abortning ayol sog`lig`iga zarari.

O`smirlik davri xususiyatlari. • O`smirlik - bolalikdan yigitlikka o`tish davri bo`lib, 15-18 yoshlarni o`z ichiga oladi. Bu davr anatomik-fizologik, psixologik va tibbiy jihatdan o`ziga xos xususiyatlarga ega.Odam hayotining mazkur bosqichida yoshlarning jismoniy va psixik rivoji sezilarli darajada tezlashadi, hayotdagi turli masalalarga e`tibori, qiziqishi kuchayadi, fikrlash doirasi kengayadi, fe`l-atvori shakllana boshlaydi. • O`smirlik-balog`atga yetish davri bo`lib, o`ziga xos sezgilar, xislar, tuyg`ular va oilaviy hayotga taaluqli chigal masalalar uning fikru-hayolini, vaqtini talaygina qismini band etadi.

• Bular ta`sirida o`smirning atrofdagi kishilar bilan muomulasi, jamiyatda sodir bo`layotgan voqealarga munosabati tez o`zgarib turadi.Ba`zan ayrim ijtimoiy masalalar to`g`risida o`smirda noto`g`ri tasavvur, yanglish fikrlar paydo bo`lishi tufayli, u oilada, o`qish va ish joyida o`rnatilgan muayyan tartib-qoidalarga tanqidiy ko`z bilan qaraydi.Bu esa hayotdagi ba`zi masalalarni talqin qilishda ota-ona, o`qituvchilar bilan o`smir o`rtasida turli anglashilmovchiliklarga sabab bo`ladi. Shu bois, o`smirlik davri ota-ona, o`qituvchilar, jamoatchilik uchun ham, yoshlarning o`zi uchun ham eng murakkab davr hisoblanadi.

O`smir jinsiy tarbiyasi. • Oilaviy hayot qurishga taaluqli muammolar o`smir fikru-hayolining talaygina qismini egallaydi. • U mazkur masalalar bo`yicha o`zini qoniqtiradigan mazmunda ma`lumot olishga intiladi, lekin bu haqda ota-ona, o`qituvchi va yoshi ulug`larga murojaat qilishga jur`at qilmaydi. Shuning uchun bunday ma`lumotlarni u o`zidan sal yoshi kattaroq o`rtoqlaridan so`rab bilishga majbur bo`ladi.Afsuski, ulardan olingan ma`lumotlar o`smirda noto`g`ri tasavvurlar va yanglish fikrlarni yuzaga keltiradi. Oqibatda o`smir qaltis, zararli harakatga yo`l qo`yishi mumkin.Ba`zan bu xato, adashuv o`smir uchun juda qimmatga tushadi, hayotini izidan chiqaradi.

Ushbu tarbiyaviy ishlar taxminan quyidagi tartibda olib borilishi mumkin: O`gil va qiz bolalar o`rtasida jinsiy-ahloqiy munosabatlarni shakllantirish; Ularda o`zaro hurmat, beg`araz do`stlik, samimiy hamkorlik, his-tuyg`ularini vujudga keltirish; O`gil va qiz bolalar organizmining o`sish-rivojlanish xususiyatlari to`g`risida, har ikkala jinsdagi bolalarda ilmiy tushuncha hosil qilish; Oilaviy hayotning ijtimoiy-psixologik jihatlari, ro`zg`or yumishlari bo`yicha bolalarda to`liq tasavvur hosil qilish kabilar.

Maktab o`quvchilari orasida jinsiy tarbiya . • Oilaviy hayot, ro`zg`or yumishlari, jinsiy tarbiya masalalari bo`yicha maktabda o`quvchilar bilan kim shug`ullanishi kerak degan savolga ko`pchilik olimlar, tibbiyot, ta`lim, ma`naviy-ma`rifiy va madaniyat sohalari mutaxassislarining fikricha, asosan sinf rahbari, shuningdek, deyarli hamma fan o`qituvchilari shug`ullanishi lozim. Jumladan: Har bir fan o`qituvchisi dars vaqtida temaning mazmuniga qarab, jinsiy tarbiya masalalarini yoritishga e`tibor berishi zarur. Masalan, biologiya fanlari darslarida o`gil va qiz bolalar organizmining rivojlanish xususiyatlaridagi farq, adabiyot va tarix fanlari darslarida o`g`il va qiz bolalarning bir-biriga samimiy munosabati, sevgi va o`zaro hurmat, do`stlik va fidokorlik haqida bahs, mehnat darslarida o`g`il va qiz bolalarga ovqat tayyorlash, uyni yig`ishtirish, kir yuvish va dazmol qilish, yosh bolani parvarishlash, ozodalik va obodonlashtirish kabi ro`zg`or ishlarini o`rgatish lozim.

• Shunda o`gil va qiz bolalar oilaviy turmushning murakkabligini, ro`zg`or yumishlarini erkak va ayol birgalikda, hamkorlikda bajarishlari, ular bir-birlariga g`amxo`r, jonkuyar, ehtiyotkor bo`lishlari lozimligi to`g`risida barvaqt tasavvurga ega bo`ladilar. • Jinsiy tarbiya ning mazmuni bolaning yoshiga qarab o`zgarib boradi. Jumladan: • - boshlang`ich sinflarda jinsiy tarbiyaning asosiy maqsadi qiz va o`g`il bola organizmining o`ziga xos xususiyatlari, uning normal rivojlanishini ta`minlash va shaxsiy gigiyenaga doir tushunchalar, ya`ni kun tartibiga rioya qilish, ovqatlanish qoidalari, pokizalik, parta-stol va stulda to`g`ri o`tirish, o`qish va yozish gigiyenasi kabi masalalar bo`yicha bolalarda tushuncha hosil qilish;

• - o`rta sinflarda 11-13 yoshlik qiz bolalarga xotin- qizlar gigiyenasi bo`yicha maxsus bilim berish talab etiladi.Shu yoshdagi o`g`il bolalarga popiros chekish, nos otish, spirtli ichimliklarning odam organizmiga hamda kelajak avlod sog`lig`iga zarari to`g`risida ma`lumot beriladi; • - yuqori sinf o`quvchilariga o`smirlik davrida organizmda yuzaga keladigan fiziologik va psixologik o`zgarishlar, qiz va yigit o`zaro munosabatlarining madaniy shakllanishi (samimiy sevgi, do`stlik, o`zaro hurmat), oilaviy turmush qurish yoshi, oilaviy hayotning mazmuni va maqsadi, oilaviy turmushning iqtisodiy, ijtimoiy-gigiyenik muammolari va murakkabliklar to`g`risida batafsil tushuncha beriladi. Bunda suhbat o`g`il va qiz o`smirlar bilan alohida o`tkazilishi lozim.

Yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashning tibbiy muammolari. • Barcha ilmiy va adabiy manba`larda oila jamiyatning bir bo`lagi, har bir davlatning ijtimoiy-iqtisodiy va demografik siyosatini muhim ob`yekti sifatida ta`riflanadi. Oila muammolari bilan asosan sotsiologlar, faylasuflar, demograflar, psixologlar, pedagoglar, huquqshunoslar, iqtisodchilar shug`ullanadi.Keyingi yillarda oila muammolariga tibbiy fan vakillari ham e`tibor bera boshladilar. Buning sababi shundaki, oila qurishning asosiy maqsadlaridan biri farzand ko`rish, uni jismonan va ruhan sog`lom qilib, o`stirib-ulg`aytirishdan iboratdir.

• O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 15-fevraldagi 46- sonli qarori bilan tasdiqlangan “Sog`lom avlod” Davlat dasturini bajarishga doir ishlarni muvofiqlashtirish va nazorat qilish Respublika komissiyasining 2000-yil 24- fevraldagi Majlisi yig`ilishida balog`at yoshiga yetgan yigit-qizlarni maktabdayoq oilaviy hayotga tibbiy, jismoniy, psixologik, ijtimoiy jihatdan tayyorlashni yo`lga qo`yish, ayniqsa, qizlar sog`lig`ini yaxshilash masalasiga e`tiborni kuchaytirish, alohida ta`kidlangan.

Qiz bola organizmi xususiyatlari. • Tabiiyki, ayol va ona, bolalikdan boshlanadi.Bo`lajak ona va uning bo`lajak farzandlari jismonan va aqlan barkamol bo`lishi uchun, qiz bola sog`lom tug`ilishi va sog`lom voyaga yetishi kerak. • Qiz bolada balog‘atga yetish jarayoni o`g`il bolaga nisbatan ancha murakkab kechadi.Chunonchi, bo`lajak ayol organizmining jinsiy jihatdan shakllanishi, aniqrog`i, ayol uchun eng muhim a`zo hisoblangan tuxumdonning rivojlanishi, qizning onasi qornida homilalik davridan boshlanib, tug`ilgandan so`ng, to balog`atga yetish (18 yosh) davrigacha davom etadi. Shu davr mobaynida qiz bola organizmi bir qator ijtimoiy va tibbiy muammolarga duch kelishi mumkin. Binobarin, qiz bola (homila) o`z onasi bachadonida rivojlanishi davrida, uning uchun ona organizmi tashqi muhit hisoblanadi. Demak, ona organizmida ro`y beradigan har qanday g`ayri-tabiiy o`zgarishlar, noqulayliklar, ya`ni homilador ayol ovqatining sifatisizligi, yashash va mehnat qilish sharoitini noqulayligi, kasalliklari va ulardan davolanish maqsadida qabul qilgan kimyoviy dorilar homilaga turli darajada zararli ta`sir ko`rsatadi.

• Tibbiyot fanining keyingi yillardagi tadqiqotlaridan shu narsa ma`lum bo`ldiki, agar tashqi muhitning zararli faktorlari ayol organizmiga homiladorlikning birinchi ikki oyida ta`sir qilsa, homila tanasi va a`zolari (yurak-tomir, nafas, me`da-ichak, siydik chiqarish va jinsiy a`zolari) ning ayrim qismlarini shakllanishi buzilib, tug`ma norasoliklar (poroklar) paydo bo`ladi. Agar tashqi muhitning zararli faktorlari homiladorlikning ikki oyligidan keyin ta`sir qilsa, homila tanasi va a`zolarida tug`ma norasoliklar (poroklar) yuzaga kelmaydi, ammo uning ayrim a`zolarining funksiyasi buzilishi mumkin.

• Ta`kidlash lozimki, qiz homilaning ona qornida rivojlanish davrida ham, tug`ilgandan keyingi o`sish-ulg`ayish davrida ham, uning tuxumdoni boshqa barcha a`zolarga nisbatan juda nozik va tashqi muhitning noqulay ta`sirlariga eng beriluvchan bo`ladi.Qiz homilaning rivojlanish davrida yoki tug`ilganidan keyin o`sish va ulg`ayish davrida uning tuxumdonini kasallanishi (yallig`lanishi), qiz balog`atga yetganida hayz ko‘rishini buzilishiga sabab bo`ladi. Bu qiz ulg`ayib oilaviy turmush qurganida farzand ko`rmasligi mumkin, ya`ni u bepusht bo`ladi. Chunki, kasallangan tuxumdonda follikulalar (tuxum hujayralari)ni yetilish jarayoni buziladi. • Qiz bola tuxumdoniga homilalik davrida va tug`ilgandan keyin zararli ta`sir ko`rsatishi mumkin bo`lgan tashqi muhit faktorlari juda ko`p va turli-tuman bo`lib, ular 3 guruhga bo`linadi (kimyoviy, fizikaviy, biologik faktorlar):

• - kimyoviy faktorlarga ma`lum darajada zaharli ta`sirga ega bo`lgan antibiotiklar (kanamitsin, gentamitsin, streptomitsin, tetratsiklin, levomitsitin kabilar), chiqindilar yonganida tutun tarkibida hosil bo`ladigan zaharli dioksin moddasi, narkotiklar, tamaki tutuni tarkibidagi nikotin karbonat angidridi va boshqa moddalar kiradi.Bu moddalar qizning homilalik davrida, uning onasi organizmiga, tug`ilgandan keyin esa o`zining organizmiga ta`sir qilishi va qiz tuxumdonini zararlashi mumkin; • - fizikaviy faktorlarga elektr asboblarini uzoq muddat qo`llaganda, ulardan ajraladigan nurlar, o`ta kuchli quyosh nuri, zah va nam joyda uzoq muddat bo`lish tufayli qiz bola tuxumdoni zararlanishi va yallig`lanishi mumkin;

• - biologik faktorlarga mikrob, virus, zamburig`lar yuqishi tufayli yuzaga keladigan OITS (SPID), gripp, angina (tonzillit), nizomiq, tepki, yuqumli gepatitning B,C turlari, sil, brutsellyoz kabi kasalliklar bilan qiz bola xastalanganda, uning tuxumdoni ham yallig`lanishi (zararlanishi) mumkin. • Qiz bolaning kundalik hayotda ko`p uchraydigan angina kasalligi bilan tez-tez xastalanishi, davolanish tadbirlarini esa me`yorida o`tkazilmasligi natijasida, uning asorati sifatida surunkali tonzollit kasalligi vujudga keladi.Bu esa infeksiyaning tomoqdagi doimiy manbai sifatida bo`lajak ayol va ona uchun eng muhim hisoblangan tuxumdonning, shuningdek, yurak muskulini, buyraklarni yallig`lanishiga sabab bo`ladi.

Nikohlarni biologik moslik asosida tuzilishining ahamiyati. • O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 15 fevraldagi 46-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Sog`lom avlod” Davlat dasturini bajarishga doir ishlarni muvofiqlashtirish va nazorat qilish Respublika komissiyasining 2000 yil 24- fevraldagi majlisida mazkur dasturni ijro etish jarayonida birlamchi e`tibor yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashni yo`lga qo`yish zarurligi qayd etilgan. • Shu nuqtai nazardan yoshlar o`rtasida sog`lom oila tushunchasini targ`ib etish, jumladan, bo`lajak kelin- kuyov bir-biriga biologik jihatdan mos bo`lishlari muhimligini oldindan bilishlari lozimligi alohida ahamiyatga ega. • Tibbiy genetika va immunologiya fanlarining rivojlanishi natijasida antigen, antitela, immunologik reaktivlik haqidagi tushunchalar kengaydi.

• Ona va homila organizmlarining biologik-immunologik nomosligi oqibatida homiladorlik toksikozi, homila rivojlanishining buzilishi, homila a`zolari tuzilishida turli xil norasoliklar (poroklar) yuzaga kelishi, hatto homila va chaqaloqning hayoti xavf ostida qolishi holatlari sodir bo`lishi mumkinligi, ilmiy tadqiqotlar va kuzatuvlar natijasida ma`lum bo`ldi. • Homila nasl belgilarini 50 foizini onadan, 50 foizini esa otadan oladi.Shuning uchun ona va homila qonining eritrotsitlari, leykotsitlari, trombitsitlari tarkibidagi antigenlar bir-biridan farq qiladi. Shu bois, ona va homila organizmlari o`rtasida biologik nomoslik reaksiyasi vujudga keladi.Bu reaksiya ayrim homilador va homilada yengil, ayrimlarida esa og`ir o`tishi mumkin. Ayol homilador bo`lganida ma`lum vaqt davomida o`zini nohush his etishi, ya`ni homiladorlik toksikozi, ona va homila organizmlari o`rtasida yuqorida aytilgan biologik nomoslikning ko`rinishlaridir.

• Bo`lajak kelin va kuyovning bir-biriga biologik mosligi deganda, ular qonining rezus (Rh) omili va qon guruhlari mos bo`lishi, yoki aksincha mos bo`lmasligi, tushuniladi. • Ayniqsa, ota qoni rezus musbat, ona qoni rezus manfiy bo`lsa, homilada gemolitik kasallikning og`ir shakli vujudga keladi. • Bo`lajak kelin va kuyovning biologik moslikning yana bir sharti, bo`lajak kelin-kuyov qon guruhining bir-biriga mos bo`lishidir. Ularning har ikkalasida ham bir xil qon guruhi bo`lishi, eng yaxshi biologik moslik hisoblanadi, ya`ni O(I)-O(I), A (II)-A(II), B(III)-B(III), AB(IV), yoki bo`lajak kelin qon guruhi qanday bo`lishidan qat`iy nazar, bo`lajak kuyov qonining O(I) guruhli bo`lishi maqsadga muvofiq.Bunda homila qon guruhini ota naslidan olgan taqdirda, uning qon guruhi O(I) bo`ladi.Demak, ona qon guruhi qanday bo`lishidan qat`iy nazar, homila va ona qoni antigenlari o`rtasida nomoslik ro`y bermaydi, ya`ni homilada gemolitik kasallik yuzaga kelishini oldi olinadi. Chunki, homilaning otadan olgan O(I) guruh qoni, onasining qon guruhi qanday bo`lishidan qat`iy nazar homila va ona organizmlari orasida biologik nomoslikni yuzaga keltirmaydi.

• Kelin-kuyov, ya`ni bo`lajak ota-ona qon guruhi va rezus omili bir-biriga mos bo`lmagan hollarda, birinchi farzandda gemolitik kasallik vujudga kelmasligi mumkin, ya`ni chaqaloq sog` tug`ilishi mumkin.Chunki, homila qoni va ona qoni bir-biriga mos bo`lmasa ham, birinchi homila qonining antigenlariga qarshi, ona qonida ko`p miqdorda antitelalar hosil bo`lib ulgurmaydi. Ona qonida homila qoniga qarshi hosil bo`lgan oz miqdordagi antitelalar esa yo`ldoshning “Biologik bar`yerlik” xususiyati yordamida homila qoniga o`tkazilmaydi. Ayrim hollarda ona qonining oz miqdordagi antitelalari yo`ldoshning “bar`yerlik” to`sig`ini yengib o`tganda ham, bu antitelalar miqdori kam bo`lgani uchun, homilada gemolitik kasallikning yengil shakli yuzaga keladi holos. Bu esa homilaning va bo`lajak chaqaloqning sog`lig`iga unchalik zarar yetkiza olmaydi. Shu bois, er va xotin qoni biologik mos bo`lmagan hollarda, oilaning birinchi bolasini saqlab qolishga barcha imkoniyatlarni safarbar etish lozim.

• Chunki, bu ayolning keyingi homiladorliklarida uning qonida o`z homilasi qoniga qarshi hosil bo`ladigan antitelalar miqdori tabora ko`payib boradi va homilada (chaqaloqda) gemolitik kasallikni vujudga kelish xavfi kuchaya boradi. • Gemolitik kasallikning og`ir shaklida homila ketma-ket tushadi.Muddatiga yetib tug`ilgan chaqaloqning terisi, ko`zlarining oq pardasi sariq rangda, jigar, talog` kattalashgan, umumiy ahvoli og`ir bo`ladi. Chaqaloq qonini almashtirish yordamida chaqaloq hayoti saqlab qolinishi mumkin. Ammo, kelajakda bola jismoniy, ayniqsa, aqliy jihatdan nogiron bo`ladi. Chunki, ona qonining antitelalari ta`sirida homila qoni eritrositlarini parchalanishidan hosil bo`lgan va o`ta zaharli hisoblangan bilurubin moddasi, homila bosh miyasi nerv hujayralarini zaharlab, bilirubin ensefalopatiyasi deb nomlangan og`ir kasallik holatini vujudga keltiradi. Bilirubin ensefalopatiyasining yengil shaklida bolaning yoshligida kasallik belgilari unchalik sezilmasligi mumkin, ammo kelajakda uning aqliy qobiliyatiga salbiy ta`sir etishi muqarrar. Maktabda fanlarni o`zlashtira olmaydigan o`quvchilarning ma`lum qismini ana shu bolalar tashkil etishi ehtimoldan holi emas.

• Yuqorida aytilganlardan ko`rinib turibdiki, bo`lajak kelin-kuyovlar o`zlarining bo`lg`usi farzandilarini jismoniy va aqliy jihatdan barkamol bo`lishini istasalar, biologik moslik qoidalarini bilishlari va nikohdan o`tishdan avval, mazkur qoida talabalariga amal qilishlari maqsadga muvofiq bo`lar edi. • Rejalashtirilmagan homiladorlikni oldini olishning ahamiyati va usullari (Kontrasepsiya). • Ahamiyati. Rejalashtirilmagan homiladorlikni oldini olish tibbiy-ijtimoiy masala hisoblanadi. Millatning ravnaqi uning soni bilan emas, balki sifati bilan belgilanadi.Islom dinining muqaddas kitoblarida tug`iladigan farzandlar bir-birlari bilan 3 yilda yuz ko`rishsinlar deyilgan. Eron Islom respublikasida 1986 yildan boshlab tug`ishni rejalashtirish to`g`risidagi davlat dasturiga amal qilinayotgani ilmiy- ommabop manbalardan ma`lum.

• Sobiq ittifoq davrida bu masala shu qadar tartibsiz ahvolga tushgandiki, ko`pchilik ayollar bir yilning o`zida 2 marta homilador bo`lib, birini tug`adigan, ikkinchisini sun`iy abort qildiradigan va o`z jonini azobga qo`yadigan, kasalmand bo`lib qoladigan ayollar soni ko`payib ketgandi. • Tez-tez tug`ish yoki homilani sun`iy abort yo`li bilan oldirish, ayol organizmini charchatadi, kuchsizlantiradi, uning kamqonlik va jinsiy a`zolarini yallig`lanish kasalliklari bilan xastalanishiga sabab bo`ladi. • Ayollar sog`lig`ini muhofaza qilish maqsadida keyingi yillarda oilani rejalashtirish insoniyat taraqqiyotining eng dolzarb muammolaridan biriga aylandi. • Rejalashtirilmagan homiladorlikni oldini olishning qo`yidagi usullari jahon mamlakatlari tajribasiga asoslangan bo`lib, ular ayol sog`lig`ini ham, bo`lg`usi homila sog`lig`ini ham muhofaza qilishga qaratilgan.

Rejalashtirilmagan homiladorlikning oldini olish usullari. • Biologik usullar: • - birinchi turi - hayz ko`rish siklining davomiyligini hisobga olgan holda homilador bo‘lish ehtimoli yuqori bo‘lgan kunlarni aniqlab, shu kunlar jinsiy aloqa qilmaslik. Masalan, har 28 kunda hayz ko‘ruvchi ayollarda, homilador bo`lish ehtimoli yuqori bo‘lgan kunlar hayz ko‘rish tuxtagandan keyin 11-17 kunlar hisoblanadi. Shu kunlar jinsiy aloqa to`xtatilishi kerak; • - ikkinchi turi - bola emizishdir.Bolaning emizish davrida tuxumdon funksiyasi susayadi, yetilgan tuxum hujayralar tuxum yo`liga o`tmaydi. Bu bilan urug`lanishning oldi olinadi; • - uchinchi turi - jinsiy aloqani vaqtidan oldin to‘xtatishdir.

• Yuqorida aytilgan oddiy biologik usullar yordamida rejalashtirilmagan homiladorlikni paydo bo‘lish ehtimoli 75-80 foizga kamayadi. • Prezervativ va vaginal qalpoqchalar qo‘llash. Prezervativlar ayol qiniga spermatozoid kirishiga to‘sqinlik qiladi. • Vaginal qalpoqchalar rezinadan tayyorlangan bo‘lib, jinsiy yaqinlashuvdan oldin qinga kiritiladi. • Spermitsid vositalar – krem, g‘alvirak, ko‘pik hosil qiluvchi tabletkalar, tampon, jele shaklidagi moddalar jinsiy aloqadan 10-15 daqiqa oldin qinga kiritiladi. • Bachadon ichiga ilgak (spiral) qo‘yish usuli. Bu akusher-ginekolog shifokor tomonidan amalga oshiriladi. Yaxshi natija beradi. • Gormonal usul. Bunda ayol tuxumdonida ishlab chiqariladigan esteregon va preogesteron gormonlarni sintetik usulda tayyorlangan tabletkalarini ayol qabul qiladi. Bular ta`sirida hayz sikli oralig`ida ayol tuxumdonida gormon ishlab chiqarilishi to‘xtaydi.Natijada tuxum hujayralari etilmaydi (ovulyatsiya ro‘y bermaydi). Bu usulning samaradorligi qariyb 100 % ni tashkil etadi.

• Gormonni in`eksiya usulida qo`llash. Bunda sintetik usulda ishlab chiqarilgan gormonal moddalar ayol dumba sohasi mushaklari orasiga yuboriladi. Natijada ovulyatsiya jarayoni to‘xtab, homiladorlikning oldi olinadi.Bu moddalar 2-3 oyda bir marta yuboriladi. Samarasi yuqori. • Jarrohlik usuli. Bu usulda ayol bachadoni naylari jarrohlik usulida berkitib qo‘yiladi.Bu usul ayol (oila) uchun homilador bo`lishning mutloq zaruriyati bo`lmagan hollarda qo`llanadi. • Abort va uning zarari. Abort-lotincha so‘zdan olingan bo‘lib, bola tashlash, bola oldirish ma`nosini bildiradi.Uning tabiiy va sun`iy turlari bo‘ladi: • Tabiiy abort. Homilador ayolning og‘ir yuk ko‘tarishi, yiqilishi yoki biror og‘ir xastaligi oqibatida, uning ixtiyorisiz homilaning tushishi ro‘y beradi.

• Tibbiy abort. Ayolning homiladorlik davrida og‘ir kechadigan kasalliklari aniqlansa, shifokor maslahati asosida tibbiy usulda abort amalga oshiriladi. Tibbiy usul bilan amalga oshiriladigan sun`iy abortga homiladorlikning dastlabki 12 haftasigacha ruxsat etiladi. Tibbiy abort og‘riqsizlantirish va aseptika qoidalariga amal qilingan holda tajribali akusher-ginekolog shifokor tomonidan bajariladi. • Sun`iy abort. Sog`lom ayol homilador bo`lib tug`ishini xohlamagani sababli o`z ixtiyori bilan abort qildiradi (homilani oldiradi).

• Sun`iy abortning ayol sog`lig`iga zarari. Sun`iy abort ayol organizmiga quyidagi zararlarni ko‘rsatishi mumkin: • 1.Abortdan so‘ng, ayolda asab-endokrin tizimi, moddalar almashinuvining buzilishi kuzatiladi; • 2.Birinchi homilasini sun`iy usul bilan oldirgan ayol umrbod bepusht bo‘lib qolishi mumkin; • 3.Abort qilingan paytda bachadon devori shikastlanishi tufayli ayol ko‘p qon yo`qotishi va ojizlanib qolishi mumkin; • 4.Takror sun`iy abortdan keyin bachadon va tuxumdonning yallig‘lanish kasalliklari yuzaga kelishi ehtimoldan holi emas; • 5.Abort natijasida tuxum yo‘lining bitib qolishi tufayli bachadondan tashqari homiladorlikning yuzaga kelishi xavfi ortadi. Bu esa ayolning bundan keyin tug‘masligiga sabab bo‘ladi.

Asosiy adabiyotlar: 1. Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish. F.G`. Nazirov. Toshkent-2003. 2. Odam anatomiyasi. E.Qodirov. Toshkent-2003. 3. Anatomiya. A.S.Gusev. Moskva-1970. 4. Hamshiralik ishi asoslari. Q.Inomov. Toshkent-2007. 5. Xirurgiya. A.J.Hamrayev. Toshkent-2002. 6. Xirurgiya va reanimatsiya asoslari. A.J. Hamrayev. Toshkent-2002. 7. Bolalar kasalliklari. A.N.Buraya. Toshkent-1988. 8. Sog`lom va kasal bola parvarishi. A.N.Buraya. Toshkent- 1988. 9. Klinikagacha bo`lgan xirurgiya. R.M.Axmedov. Toshkent- 2001. 10. Инфекционные болезни. К.В. Бунин. Москва-1980. 11. Первая медицинская помощь в чрезвычайных ситуациях. Э.Икрамов 44 Тошкент – 2003. 12. Курс гражданской защиты. В.Ф.Зубков Тошкент-2004

Похожие

Jinsiy ko‘payish

Ayollarning jinsiy organlaridagi anomaliyalar

Jinsiy siklning gormanal boshqariluvi

Jinsiy yo'l bilan yuqadigan kasalliklar

Zanjirlangan meros. Jinsiy aloqa genetikasi