XVI asr birinchi yarmida XIX asrlarda Markaziy Osiyoda fan - История - Презентации

XVI asr birinchi yarmida XIX asrlarda Markaziy Osiyoda fan

Загружено в:

15.11.2024

Скачано:

0

Размер:

798.87109375 KB

MAVZU; X V I ASR BIRINCHI Y ARMIDA X I X ASRLARDA MARK AZIY OSIY ODA FAN 1 • Shayboniylar davrida madaniy hayot va fanga e’tibor. 2 • Xonliklar davrida ilm-fanning axvoli 3 • Chor Rossiyasi mustamlakachiligi davrida ilm-fan va axvoli reja

Tarqoq hokimliklarga Abdullaxon II (1534-1556- 1598 yy) xukmdorligi davrida barxam berilib, markazlashgan davlat barpo etildiShayboniylar davrida madaniy hayot va fanga e’tibor . Shayboniylar sulolasi (1500-1601yy)ning asoschisi Muhammad Shayboniyxon (1451- 1500-1510 yy) vafotidan keyin Shayboniylar davlati o‘rnida tarqoq xokimliklar yuzaga kelgan edi

• Xonlik chegaralari Kashg‘ardan Orol va Kaspiy dengiz soxillarigacha, Turkiston va Sayramdan Xurosonning sharqiy qismigacha bo‘lgan yerlarni qamrab oldi. Bu davrda sug‘orish inshootlari, madrasalar qurildi, ilm-fan va madaniy aloqalar rivoj topdi. Mashxur Buxorodagi «Abdullaxon timi» (1577 y) usti yopiq savdo rastasi, Buxorodagi Abdullaxon madrasasi (1588-1590 yy) va ko‘plab madaniy qurilishlar Abdullaxon nomi bilan bog‘liq.

Abdullaxon bandi - 1583 yilda Nurota tog‘lari shimoliy yon bag‘rlaridagi Eski oqchob qishlog‘i yaqinida qurdigan suv omboridir. To‘g‘onning uzunligi asosida 73 m, yuqorisi esa 85m, balandligi 14,5 m. Ustki qismi 4,5 m qilinib, zinapoya shaklida qurilgan. To‘g‘on oldida xosil bo‘lgan suv ombornning uzunligi 1,5 km, eni 75- 125m. Abdullaxon bandida taxminan 1,2 mln. kubmetr suv to‘plangan . Abdullaxon bandining to‘g‘oni slanes toshlaridan qurilib, tosh palaxsalari suvga chidamli maxsus ganch qorishmasi - qir bilan biriktirilgan. Ko‘plab sug‘orish tarmoqlarn qurilganligi o‘rta asrda qurilish-irrigatsiya bilimlari fanlarining rivojlanganligidan dalolat beradi

Sharqda, xususan O‘rta Osiyoda bozorlar, xammomlar, masjid va madrasalar, minoralar qurilishi san’ati qadimdan yuksalgan. Chuqur bilim yuksak mahorat talab qiladigan ark qurilishi tarixda alohida ahamiyatga ega. Arklar Xiva, Samarqand, Termiz, Urganch, Qo‘qon, Toshkent, Buxoro va boshqa shaharlarda mavjud bo‘lgan. O‘rta asrlarda u kuxandiz, kox va qasr terminlari bilan tilga olingan. Buxoro arki - shaharning qadamiy qo‘rg‘oni, arxitektura va arxeologik yodgorlik Ark milodning I asrida qurila boshlanib, asosan shaybonnylar sulolasi (XVI asr) davrida ansambl xoliga kelgan.

Ark balandligi 20 metrcha bo‘lgan tepalik ustiga qurilgan. Maydoni 4 gektar Ark ko‘pburchakli shakldagi inshoat . Bu davrga kelib O‘rta Osiyo o‘rta asrlarda jaxon miqyosida egallagan madaniy xayot shoxsupasidan tushib, ilm- fandagi o‘rnini Yevropaga bo‘shatib bergan edi. 2. Xonliklar davrida ilm- fanning axvoli. xvoli

Xorazmshohlar, Samoniylar, Temuriylar zamonida dunyo fanining boshini tebratgan yurt iqtisodiy, siyosiy jihatdan madaniy qashshoqlik safida kolib ketishga majbur bo‘ldi. Jaxolat, o‘zaro nizolar, axloqsizlik fan va madaniyat ustidan tabora g‘olib kela boshladi. Dunyoviy fanlarga e’tibor davlat g‘amxo‘rligi darajasidan tushib qoldi-ki, fan va madaniyat sohaqida tashqi dunyo bilan aloqalar o‘rnatish va jaxon ilmiy yutuqlarini o‘lkaga ijobiy tatbiq qilish masalasi etibordan chetda qoldi. Yuqorida tilga olingan salbiy xodisalar fan va madaniyat yuksalishiga qanchalik to‘siq bo‘lmasin, tarixan baquvvat madaniyatga ega bo‘lgan xalq ma’naviy xayotini tamoman to‘xtatib qola olmadi. Xonliklarning yirik shaharlaridagi ko‘p sonli madrasa va masjidlar ilmu-xunar, axloq, ma’naviyat tarqatuvchi o‘choqlar edi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR G.NORMURODOVA O’ZBEKISTON TARIXI O’ZBEKISTON TARIXI ENSIKLOPEDIYA

• Etiboringiz uchun rAHMAT

Похожие

Ispaniya XVI asr – XVII asrning birinchi yarmida

XVI-XIX asr o’rtalarida o’zbek xonliklari tarixiy geografiyasi

Markaziy Osiyoda Temur va temuriylar davrida fan va texnika taraqqiyoti

XVI – XVIII asrlarda Hindiston

XVI-XVII asrlarda Yaponiya